Digitized by the Internet Archive
in 2018 with funding from
Getty Research Institute

\

*

https://archive.org/details/dehistoriastirpiOOfuch

DE HISTORIA STIR

P I V M COMMENTARII INSIGNES, ΜΑ
X I M IS IMPENSIS ET VIGILIIS ELA

BORAT I, ÄDIECTIS EARVNDEM VIVIS PLVSQ.VAM
quingentis imaginibus, nunquam antea ad naturas imitationem ardfidofius effd
dis di exprefsis, LeonhArto fvchsio medico hac
noftra astate longe clarifsimo^autore*

Regiones peregrinas plenq?,alii alias, fumprii ingenti,ftudioindefefib,nec finediferimine uitxnon**
nunquam, adierunt, utfimplicium materix cognofcendx facultatem compararent fibi:
eam tibi materiam uniuerfam fummo 8£ impenfarum 8i temporis compendio,
procul difcrimineomni,tanquam in uiuo iucundifsimoqj uiridario,
magna cum uoIuptate,hinc cognofcere licebit.

- Acceisit^sfuccinda admodum tiocum difficilium &fobfcurarurn
pafsim in hoc opere occurrentium explicatio.

Vna cum quadruplici Indice, quorum primus quidem ftirpium nomencla¬
turas graecas, alter latinas, tertius officinis feplaiiariorumö£
herbarrjsuiitatas,quaitus germanicas continebit.

Cautum preeter ea eil inuiSlißimi caroli Imperatoris decreto ^ne ejuis
alius impune ufquam locorum hos de ßirpium hiloria com¬
mentarios excudat 7 iuxta tenor em priuilegij
ante a nobis euulgati ,

BASILEÄE, IN OFFICINA ISINGRINIANA,
ANNO C H R I S T I m7 D . X L II.

"Th^rnjf ^ tf f 1 -

LEONHARTVS FVCHSIVS

&E T A T X S S V ÄE ÄNNO X L I,

ILLVSTRISSIMO ET C H R IS T I AN ISSI Μ O

PRINCIPI AC DOMINO, DOMINO IOACHIMO, SACRI RO¬
MANI IMPERII ELECTORI, MARCHIONI BRANDENBVR.
genfijStetinsCjPomerania?, CaiTuborum., Sclauorumq? Duci}Burg-
grauio Norimbergenfi3necnon Rugia: Principi3Domino
fuo longe dementi isimo, leonhartvs
FuchOus medicus s. P. D,

van qv a m uniuerfd medicina nullis non ßculis glorioßa er
~] k diuina fit habita^ Illufinßime ac generoßßime p r i n c e p s7 ta -
^ men in hoc eins fiimmo fplendore Je mp er plus laudis ^admiratio*
nis ac ponderis 7ea illius pars qua: naturas Jlirpiü uefiigat rima '
turßobtinuit: idj partim quod uctuflate?cuius maximaßmper
H apud omnes autontas er ueneratio ßut7ejßt antiquißima : par~
t tim etiam quod iucunda 7 utihs er ne cefijaria eins cjßt cognitio .

Jfiam cum reliqua: p ropemodum omnes artes ßmulatque a Deo
opt.max. creatus eß homognuentce fiint7 acßbinde multorum indußria au<flce7fdlce herber
poß condita fiatim elementa 7 nullo J adbuc exißente homine7 und cum diuinis fins uiribus7
itaiubente Deo?e terra: latebris eru p er utHthoc nomine nullius rei aut artis inuentioue'
rius quam medicince et jtirpium7Deo aßignctur . Quodß tarnen quifipiam ijs quer ajßrul·
mus impudenter reclamare audeatjmic quidem Ποβη7 omnium quißripßruntuetußißi'
mum tefiem7utpote ante quem nullum alium inuenies ßnptorem7neq ; apud Chaldcros7 neqs
^Aegyptios 7neq$ Phoenices 7neque Gnrcos7 quer tamenfintuetußiores nationes 7 oppone'
mus 7 qui palam quod nos 7 in Genefißa affiirmaU Hefs eß cur infolenter er contumehoß
quis illius tefiimoniu repudiet aut ajpernetur7ut quem no noßri modoßd er proßni quiq$
nunquam non admirati fiintßimmisj extulerunt laudibus :quem etiam uenerandum ueridi -
cumq- ipfia uetußasßcit . Siquidem herc ipßa7Cicerone teße7proxime ad deos accedit : qua'
propter quo propius abeß ab ortu7 et dtuina progenie 7boc melius ea quee ueraßnt retinet *
Proinde haud temere quotquot unquam extiterunt homines 7 adhiberi ßdem uenerandee uc '
tußati coißanter aß eruerunt. Geeterum non folumHoßs7ßd etiam quotquot eum ßqmi'
tißnt poeter er biftonci -^Aegyptia exculti dißiphna7berbarum originem <&inuentionem
dijs tribuerunt . Greecorum nanque antiquißimi poetce Homerus er Heßodus ( neque
enim quiequam Grerci habent quod ante illos citent j aperteßirpium diuinam ejß originem
teßantur . Hi equidem dum homines ignorare tradit7quantü in Halu a er Hfphodelo re'
conditum fit . Ham ijs uerbis fubobßure admodum herbarum uires in intimis carundem me
dullis reconditas eße7hominibusJ ignotas 7nec nißdijs ipßs7qui illarü fiunt inuentores 7per'
Jpettas innuit . Ille uero7dum Holy berbce laudatißimce7 er contra Girces ueneficia mirb
eßicacis 7inuentionem Her cur io deorum apparitori acceptam refiert7homimbusJ inuentu
dißicilcmfiijs uerb no itcm7efifefiribit,Qninetiam inßiis Tberiacis Hicatider Panaces 7
quod ipfio fiatim nomine morborü ommü remedia pollicetur 7 a dijs ipßs inuentu eßje7 huicfi
adco Cbironium7Hfclepium er Herculeum app ellatum7 memor ne prodidit Qjjpdgr*r
ci poetce particulatim atq- de fingulis fiere generibus aßeruerunt? hoc inter Latinos Out'
dius7 quem unum pro multis nunc produxße tefiem ßtis fit7in uniuerßm de ommbus 7 dum
italoquentem de ßipßHpolhnem fingit 7afifiir mar e uoluitßicens :

Inuentum medicina meum efi7opifiexJ per orbem
Dicor 7 er herbarum fiubietla potentia nobis*

Quare nunc ommbus perfipicuumejß arbitror ß antiquitatem diuinamq- originem ßpe Sie
musjberbaria mediana nihil ufquam ejfie laudabilius 7fifilendidius? honorificentius . Quod

Herb arid medici
nammultuadmi
rationis cj lau *
dis fernher obti*
miffe.

Stirpium origo
diuina.

Mojes feriptor
omniu antiyuif*
fimus.

Vetuftatis

autoritas.

Homerus er He
ftodus Gr £ corti
feriptor es and*
quifiimi.

ÜD 1 L L V S T R I S S» PRINCIPE M DN, IOA CHIMVM

Λ« mcdUßuero utilitatis magnitudinem , quam haccipfa hominibus affert-, animo expendas, quid ea
CitU£ pntfiantiusjit non uideo. Jsfam nulla alia re magis bonam corporis ualetudinem confinia

mus ,tuemur,ßßentamns, quam ßirpium omnis generis fibfidio , Haktudine autem bona
mhlnecp melius, ne qspracfl antius, ne q$ optabilius exiflit,utpote fine qua necpoietia,nec di
vitice, neculL· οίκε res ßaues,<&ufii eße poffnttut pne clare ab Hippoc, nofiro diBufit,
ύ<β\μ οφίΑος Κξψ ΰτζχρμάτωμβπ, <τάμχ&?βτί Τ κΐΑώμ ichwo?, κτβ της ύγιΒης*
]\Jeque pneßntem tantum ualetudinem herbarum hetießcio tuemur, ßd er labeßclatam
& conuulßam ψ ipßs corrigimus, emendamus acre ßituimus. J/t enim apes ex illarum
ßoribns materiam colligunt unde mei conßant, ita nos ex immenß earundem uarietatead*
jje&jtrie medi* uerfus morbos remedia decerpimus. Torro cum innumeri f ere fint morbi qui nobis a fonte,
m£ neeeßita. terg0, lateribus infidius tendunt, fiimme neceffariam quoque eße exquifitam ßirpium noti¬
tiam nemini obßurum ßre,ßd conflare inter omnes puto ♦ Jffecg enimfine diuinis illarum
jucwJn.rccgni viribus ut a nobis propulßmus morbos licebit. Quantum nero iucunditatis ac deleBatio *
nmfmpum . ms Jubeat fi irpium cognitio, non edi cur pluribus e xponam, cum nemo ßt qm neßiat nihil
ejjein hac Uta iucundius , dcleBabilmsß quam ßluas, montes, campos, uarijs ijscp ele*
gantißimis ßoßulis ac herbis redimitos er ornatos peragrare , intentis q± oculis intue'
tl Voluptatem nero ac iucunditatem illam non parum auget, fi earundem ßcultatum ac
virium accedat notitia, iSZ eque enim minor in cognoßendo, quam afficiendo ßauitas er
dele Bat io. Quare cum ueteres illi diuinam eße ßirpium originem, eascp in tanta uitm hu
mance fragilitate non modo ußm er fiuäum immenfumhabere,fed er ßmmhteceßarias
eße animadverterent, non filum de hac parte medicinae honorißce fintire coeperunt, ue-
rumetiam mhl in ipfa natura quod ßißUcerent dignius, aut quod inue fligar ent er perßrn
farentur pulchrius, aut quod cognoßerent iucundius eße duxerunti 'Proinde fe totos er ani
no er corpore in earundem inquißtionem atque indagationem contulerunt. Et hoc fludio
nefligandarum ßirpium non plebeij tantum er abieBceßrtis homines tenebantur, fed er
ex omni genere hominum potentia, diuitijs, prudentia er doBrina prae flantes > Quanto
mm illi generis nobilitate clariores, prudentia^ er doBrina prcc flantior es fiierunt, atefi
adeo de hac parte mediana incorruptius indicare potuerunt, tanto magis adßBandum hoc
Feg« oVm ßus (ludium animi illorum fiint excitati ac inflammati . Hinc e fi quod plerique Reges, po-
tentia CT prudentia excellentes, negleBo interim regijßßigij honor e, cum toto regia digni
ffg gccupati . tatis fitellitio,per uaßas multarum regionum f olitudmes ire, inuia montium mga peragra
re, lacus tnacceffos luflrare , abditas terra fibras ferutari, hiantes uallium fiquifioecus,
minime grauati fimt. Quod ut facerent, non tam eos immenß iucunditas er uoluptas ,qui*
bus tum fluebantur quum nana loca uarijs floribus ac herbis ornata obibant, inuitauit,
quam ut de humano genere, adeofi tota po fler itate optime mererentur, er immortale no¬
men adipiflerentur, ardor quidam impulit. Quare de illis quas quijque inuenit fibi aßeren
dis non mimis acriter er firc nue, quam de imperio, aut uita ipfa , qua nihil charins, diml·
carunt ; id quod uerum eße multarum ßirpium nomina te fantur, Jsleque enim Polemo *
nia herba alia de cauß etiam Philct acria, teße Plinio, diBa eß,quam propter certamen
Gcntm i Uyrio* inuentionis regum ♦ RJbnne Gentiana etiam ipß,cm a Genito lllyrioru rege eius inuento ■<*
rumex. γζ nomen mditü cßßitis docet quam ille fiudtqfiis herbarum fier it? utpote quem etiam in c

ter media arma earundem indagationi operam nauare ?er Gentianae rimari ficukates non
piguit, idcp nullo alio nomine, nifi ut hac ratione memoriam fibi perpetuam ac nunquam in*
lyfimchut Md termorituram concilianti Porro Lyfimachum Macedonum regem non tam animi magni*
SSd°Mythriddtes tu^° nmumfi nobilitauit , quam Lyfimachia herba, quae in hunc ufque diem nomen

emi rex. retinet. Mithridates ßmßPonü et Parthorü rex maximus 7m uiginti quidem duarii

linguarum

LEONHARTI FVCHSII EPIST, NVNCVPATORIA,

linguarum peritia , uarijscp hinc inde uiäorijs nomen fibi paraße contentus fiit :fid ut
clarior celebrior qp euaderet?in eam quoque curam fortiter incubuit , ut omnium fimplicium
medicamentorum , eorum maxime quce letalibus aduerjdntur, exacdam notitiam nanciße >
retur, Quam uero intentum in eam rem animum habuerit, quantum cp bine laudis gh'

rice confiquutus fit, nihil attinet dicere, quod idipßm abunde ßtis medicamentum hoc quod
in hodiernum ujquediem nomen eius retinet, ac IPLithridaticum appellatur, quodp adhuc
hodie ad arcenda uenena a medicis ufurpatur, declaret . Et quidem Scordium herba , quee
nonalia de caufi, Crateia herbario autore, nominata JSdithridatia edi , quam fludio'
ßisillefiieritßirpiumßtis etiam rnondlrat. Praedidlis tam regibus nobis adijciendus ue'
nit omnium quotquotficrunt unquam regum ßpientißwms opule ntfiunusp Solomon , ad
cuius immenfas laudes, quas illißacra Bibitorum hidloria deßrt,hocueluti maximum, &
quod reliqua omniaßiperare uidetur, accedit, quod de fingulis ßirpibus fapientfiimedijfi'
rerc potuerit , Praeterea primus Pergami rex ^Attalus, ut te diis edi graiißintus autor
Galenus, omnis generis medicamentorum ßudioßßimus fint, ita ut multas ac uarias com-
pojitiones ,quce adhuc extant, nominis cius inßriptionem retinent, condlruxerit. Euax

etiam trabum rex tanto dludio inquirendarum dlirpiumßagraße dicitur, ut de ßmpli -
cium effeclibus ad Pd eronem firipferit . luba denique JVlauritanice rex herbarum diu'
dio quam regno memorabilior fidius edi , Quantam enim huic Euphorbium herba, quam
ille d fi inuentam medicifiii nomine appellamt, miris p laudibus priuatim ei dicato uolumi -
ne celebrauit,pepererit , neminem efjc puto qui ignoret, Ccsterum quum fiquentibus fiibitt
de annis Romanorum reges & Imperatores propter publicas, eas p uarias maximas,

occupationes, indagandis ßirpibus operam nauare non poßent, hoc filtern fiudiofi zyy dili'
genter curarunt, quod idem Galenus tedlatur, utuarijs in locis, maximis quidem impen >
fis, herbarios alerent : idp nulla alia dc caufi, quam ut fiudium hoc cognofiendarum fiir -
pium, hominibus non minus utile quam neceßdnum,fiuercnt,&ab interitu conferuarent,
J/erum rehclis nunc regibus, alijsp multis infignibus heroibus, Teucro Atacis fratre ,
qui Teucrio nomen dediU^Achille, d quo JMillefilia Hchdleia cognominata edhChirone
Centauro, d quo Centauriü nomen accepit : Eiercule, qui Biyofiyamu inuenifie traditur:
quantum opene ac dludij tn perquirendis omnis generis ßirpibus ueteres tum Graeci tum
Eatini poetae cr philofiphi pofiierint, breuiter perdlringemus , u Atqui ex compluribus
paucos aliquot, eosp optimos produxiße fiijfiiciat, Plinius quidem inter Graecos antiquifi
fimum poetam OrpheumQiemo enim ante hunc apud illos memoratur, fiquidem ante omnes
alios poetas & pbilojopbosfioruit) de herbis aliqua, curiofius etiam, prodidfie, podl

eum Edufium & Elefiodü Poliunt herbam miris laudibus celebraßeßribit. Prester ea re
rum humanarü peritfiimü uatern Homerum curam cognofcendaru fiirpium magni feeiße,
neca fi reieeiße aut afloernatumfiifie, JfiJepenthe, P/Loly, Lotos, Icinoi hortus fatis

ofiendunt, JAirgilium autem, Latinorü poetarü principem, fiirpium fiuße peritfiimü, tam
crebra earundem in feis uerfibus mentiones palam tefiantur. Quare no raro etia interpre¬
tibus grammaticis ficefiitnegodu, illum mifiris modis enarrantibus. Quam uero fiudiofiis
herbarüfierit Ouidius, nemini no notu edi, nifit qui illius carmina i ntr officere dedignatus
efi,Philofbphos autem herbariam medicina non neglexfie aut contempfifie hinc colligitur,
quod literis proditum fit Pyth agor am, clarum fapientia utrum, integro uolumine Bulbos ce
lebrafie, perinde atq$ Chryfippum Braßicam, A e none m Capparim: quod facere tanti phi
lofiphi nuncp inanimum induxfientfino optime de hac medicina: parte fcnfificnt.Hridlo'
lem praterea fitmmu certe philofiphum, aliquot de ßirpibus libros rehqufie nemo nefeit:

unde quanti fecerit herbarum cogmtionem7tam excellentis ittgenij uir,quiuis coiedluram fi'

a }

Solomon rex
Hebneorum.

Attalus Ver*
g amirex.

EUdX AU*
bumrex .

luba M auri*
t anu rex .

CcefitresRomd'
ni fuis impen fit
herbarios aluere

P oetetru V pht
lofopboruin ue -
Rigandis flirpi-
bus fhidium,
Orpheus,

Mufeus .

H efiodus,
Homerus.

Virgilius.

Ouidius.

Pythagoras.

ChryfppuS.

Zeno.

Ariftotclcf.

AD 1LLVSTRISS, PRINCIPEM DN, IOA CHIMVH

dt, Scd deßno tandem illuslrium uirorum qui de herbaria medicina honorißcentißime p
ßnjerunt pflripjcrunt, texere catalogum, ubi prius unam etiam e pr er claris mulieribus ?
HStemifiam JSdaufoh Cariae reguli uxorem , qua: ab hoc indagandarum ßirpiumßudio
non abhorruit-, illis adieccro * CXuam enim incredibili quodam ardore ac defiderio cogno-
ßendarum herbarum haec ipfi flagrant, ^flrtcmifla \ftirps,quae in hunc uflque diem nomen
eius retinet, cum antea Varthems jit appellata, loquitur. Vi nunc omnibus perflpicuum fit,
omnis p aetatis p generis homines, eos q$ nobilitate ac doclnna praeilantißimos,nonß -
Ium de herbaria medicina praedar b fenfifle,uerumetiam ut illam perdifleerent plurimum o-
Quid udcresfa peneßudij, diligentiae p laboris contuhjje ,p(tqui cognoflcere firtaflis a nobis quifpiam
%nnn conjeci huic parti medicina parum aquus defidcrabit,qmd tandem illi per nos longo ordine comme
uflnt » morati , hoc fiudio inquirendarum flirpium cofe cuti find Rem fime longe praflantiflimam,

nullis φ nap diuitijs, neque uoluptatibus poflponendam, memoriam flilicet apud po Heros
immortalem aeßmpiternanu Tandiu cmm firma p illabeficla eorum manebit memoria ,
quandiu tellus fida p optima rerum parens Gentianam, L yfimachiam, Scordium, E upa
tonum, Euphorbium, Glymenonfl olemoniam, et id genus alias fiarpes quibus praclanfli
morum regum indita fint nomina, producet, Viuunt itaque hodie grata hominum memoria,
illorum nomina, ahoqui fiatim fimulatq · e uiuis cxceflijjent cum ipfiis peritura, mfiilla ftir
pibus indita pofl fle rcliquijflnt, Et d nobis certe merito hocomniü longe pneclarfiimum
ac faluberrimum tantorum regum p dodiflimorum hominum fiudium atque certamen lau
dibus ad coelum ufque extollitur, quoties quam optimis donis uitam nofiram excoluerint, p
quam de nobis pmclare fint meriti recordamur , (Quare uenfiime E Iimus dixit : Singu¬
la quofidam inuenta deorum numero addiderunt, omniunfl uitam clariorem fecerunt cogno *
minWiis herbarum, tam benignb gratiam memoria referente, (Quod ubi mecum reputo , mi
rarifiibii cur nemo propemodum principum noHrorum,ueterum regum p heroum exeni'
pium imitari finde at , atque uiuarc filtern eos qui hoc fiudio indagandarum herbarum te·*
nentur, in animum inducat. Scio quidem eos moleflis p operofis negocijs jic implicitos, rno*
do Spartam qua ? illis obtigit, probe tueri uehnt, ut inquirendis fiirpibus operam dare ipfii
a prittcipib'her non pofiint, pfitamen illorum nihilominus erat hortos optimis, & d longe etiam petitis
^rpn-s adindi ^er^IS confttos conslruere, atque qui eafiicm fibinde colant , augeant p confiruent herba *
redas herbas fup ri°s? quod etiam ohm G flares ELomanos fecijjefiiprd cotnernorauimus, fius impenfis ale *
peditandi. re% Jdq. ea potifiimum de caufia, quod nulla fit res unde fibi plus laudis p flories aucupa *
n ualeant , aut de tota po fler itate melius mereri, quam fi hac ratione flirpium notitiam con
firuare fiuduennt. Optarem itaque aliquam fialtem partem , eatnf plane minimam fio*
nun femptuum, quos magna ex parte inrcs fluxiles ac momentaneas, ne quid gramiis di
eam, collocant , ad tlluilrandam hanc medicum partem, qint nunc quafii caput fuum e pro*
Mediä noflri tl· findis tenebris exent, ponerent. Sed pro Deum immortalem, quid nurum reges p prin *
da&anJjrwr irr c*Pes ‘OOC fiu^mm indagandarum flirpium non admodum reflneere, cum noflree retatis e-
bfrii abhomnt, tiam medici fic ab eo abhorreant, ut ititer centum uix unum qui pauculas fialtem herbas ex-
acie cognitas habeat, repenre liceat . Quod quidem aha de caufia fieri no tudtco,quam quod
eam medicum partem qiice flirpium cognitionem tradit, ad fle pertinere haud putent: aut ut*
lior em inhoneHioremq · eflfe cenfiant , quam ut ad fi pertinere patiantur. Dignitati enim
exiflimationif fiue non parum detradum iri arbitrantur, fi ea tradent, quorum fi pl filari}
P quidam alijfidijs placet, fibi tam cognitionem uendicarunt . Hinc efl quod totam hanc cu
Hcrhctrim me* ram in pharmacopolas, indodum mehercule magna ex parte hominum genus, p in fluitas
mmbulcfeim - mireE> fitperßitiofas mulierculas reijcianL ^ Adeo ut noflra tempe flate uniuerfe herbaria
perite piebü. mediana in manibus fit rufiicaru paetularum muliem, ineruditorum f homimi,qui erro *

remfib -

LEONHARTI FVCHSII E P I S T, NV NC VPAT O RIA,

rem fibinde errore cumulant. Merito itacfe reprehenßonem 0° obiurgatione nofiram mul¬
tor unicp aliorum bonorü uirorum incurrunt medici 7 qm hanc cognoßendarü flirpium curam
fiinditus repudiafit?aßpernantur?<gr pro nihilo putant ♦ Quis enim ce quo animo ferret hocß
bi fludium ignominio [iim exifiimare7quod olim regibus 7 Gnecorutmp ducibus 7 adde etiam
poetis 0° philoßphisßiiße longe honorißcentißunü demonßrauimusiQ^uodßiiero quiß
piam fecum etiam reputet quam utilis quampneceffina medicis ßt h ce c herbarü notitia7lon
ge maxima cafligatione 0r obiurgatione dignos cenfebit , Jfilam nemo illorum morbis rede
mederi potef7aut medicamenta componere7aut antea inuentis commode 0° opportune uti7
mßßmplicium exadam habeat notiti anu Id quum omnibus fitmanifefifivnu7cur pluribus
demonfremus nihil opus edi, <^rfd hanc autem confequendant notitiam non fatis effimel
aut bis tertie illorum dißrimina7 Galeno etiam no diro tcdle7fd fequenter admodum ui'
fpextfe , 'Proinde cum ueteres olim cum philofphi tum medici χύτοβίχρ propnamp infpc
dionem ad exquißtamßirpium notitiam confquendam nccejfriam efjeperfjpedum habe -
rent7harum inquirendarum munus non rudibus 0* imperitis fiphfian)s7non horum mini
Jlrts cepae imperitis 7aut multo rudioribus 7 non etiam jlultce 0° ineptee plebi permifrunt :
fid adfe potius pertinere hatte prouwciam arbitrati7non unius £7" item alterius tantum re¬
gionis tradusfd magnam orbis partem peragrarunt7ut non fiunt fis ipfiru oculis omnis
generis herbas contuerentur pierumetiam manibus contreclarent7degufiarentp7 utfcilicet
hac ratione non tantum earundem imagines 7 fd cr utres plane addifcerent ♦ Sic fine Theo
phraßu7qui nobis nouem de hißoria libros certe prceßantißtmos reliquit7multas peragraß
ß prouincias conßat : neq · enim alias tam exqutfita ratione fingulasßirpium dijfirentias7
quas diuerfrum regionum ratione habent7tradere potuifet, Tiofioridcs quop7ut metipf
tedlatur7 incredibili quodam cognoßendarum herbarum defiderio dudus7 multa admodum
in militari labore loca perludlrauit7tantam hincconßcutus peritiatnßirpium7 utpodl ß de
ijßiem7Galeno etiam tedle7abßlutßimos reliquent libros 7quos multi hodie herbartee tue·'
dtcuice jtudioß7 magno cumfuclu7 non tantum aßidue domi leguntfd ficum nunquam
non circunferunU Pmtereo nunc lubens Crateiam7 Tionyfium7 JSiethrodorum? utpote
quorum fcnpta non extent7 temporump iniuria perierint. Omitto etiam P limum Secuti'
dum7 diuini illius operis Te mundi biforia autor em7 quem omnes plurimu operce non fi¬
lum in hoc cognoßendarum ßirpium7 uerumetiam multarum aliarum rerumßudio pofitß
ß7 ac tandem mortem oppetijfifi ßiunU Quam uarias autem terree regiones ut medicam
materiam exacle cognofieret7 uitamp mortalium iuuaret?Galenus luf rauer it7 nemo qui
libros eius paulo diligentius legit7ignor are pote f, Ldam metallorum gratia in Cyprum7
quee ibidem multa fint : bituminis 0° aliorum quoruttdam caufi7 in Syriam Pale? flutam
nauigauit, Quantum uerb fiudij 0° operce inßla dignoßenda terra Lemnia poferit7ijs
qui nauigationis fice deßriptionemlegerunt notum e fl. Lice c longius commemorauimus
nulla alia de caufi7 quam ut hinc nofln ßcuh medici dißerent7 quantum ipfi a ueterum ab -
efifint diligentia : quos maximo etiam rerum fiiarum7adcop corporis difipcndio7 in denfißi
mis fluis 0° nemoribus oberrare 7 alt ßi map montium iuga conßendere ut exactam fiir <-
pium notitiam conßquerentur7haud piguit: 0° ut uel tantorum uirorü exemplo tandem con
mchßirpiü cognofiendarüßudtum adß pertinere credant , Q uodfi tamen ijs exemplis pet
rum monentur 7ad hancßßipiendam curam uel pudor eos impellat adigatp, J\fcmo enim cfi
Cceteroru artificum quifibi no ignominioßßimü eßeduceretß fine artis in frumenta &m<i
teriaqua quotidie manibus cotreclat7 ignorare indicaretur. Cum itaep in manuarijs artibus
omnes eum ridendu ejje artificem'eyafiiment7qiit artis eius quam profitetur materia no fiatis
pcrßeäd habeat: multo certe maiori cachinno dignus erit medicus 7qui fiice artis materias 7

cc

Stirpium notitid
medicis tum uti >
Us tum neeeßarid

Veterum medi -
eorum circa futi
plicium medica
mentorum cogni
tionem ßitdium .

T heophraßus»

Diofcondes.

Plinius Se*
eundus»

Gi ihm*

Medien ignora -
remateriamme *>
dicam, ndiculii .

AD 1LLVSTRISS« PRINCIPEM DH, IOACHIMVM

atcfc adeo fanandi inßrumenta7ignorat, Et detejlanda quidemfi nullo alio f hoc tarnen potißi
mum nomine 7hac medicorum quorundam inertia7dßdiafecordid?&J negligentia7quod ef¬
fecerit ut propcmodum omnis ßirpium cognitio extincla er finditus deleta feierit, <fetque
aclum plane de mediana herbaria foißety niß aliquot bonos 7 erudito s? er diligentes uiros
E)eus excitaßet7qm hocßudwm quod iam ad inter nitionem tendebat ;er prope totum obii-
teratum erat7maximis <&uigili)s er laboribus iuuare7at ab interitu uindicare uolußenU
Inter eos autem qui jlrenue in hanc curam incubuerunt 7 mea quidem fententia primas tenet
Hf rmolm genere er eruditione clarus Hermolaus Barbarus 7qui primus omniu7quodfeiam7noßra
Barbarus. aiaieß anus longb pulcherrimü aggredi 7 eamp medicina partem neuticp contemnendam f
tenebris in lucem reuocare aufus eil, Ham initio ßißepti illius laboris praßantißimü7atq ;
multis iam feculis coprobatu medica materier finptore D iofeoride m .Latio donauit. Quo
corollarium f heiter p oraclo labore 7 Co r diarium adiecit7quo nihil eruditius 7 nihil copiofeus7 nihil de -
ucmoiai. mdgjS uayintfi ροβ V limum in latina lingua editum eßc dolii unanimi fe utentia fete n-

iur. (Quicquid enim aLheophrafio7iHthenao7Oribafeo7^A 'etiofPaulo7Polluce? Plinio
alijs fecum Graecis tum Latinis eruditis admodum hominibus ? quos nominare nunc nihil
attinet feparfem notatu eß7hoc totum in Corollario fio pino quaßfefec7 compl exus efi Bar
b anis. Et quidem huius celeberrimi uirtßudiü eo magis a nobis pr ce dicandum effi cenfeo7
quod ipfe primus fetus profeßione medicus no eß et fecur e interim in utramuis aurem dor -
initantibus medicis 7 nutanti tum breuip cafeira rei herbaria: auxiliares manus porrigere
i oames Kud dignatus fit , Incoparabihs huius uin exemplum ac inßitutii 7 paulo pbß imitatus efe loan
nes Eu eilt us Gallus 7 homo fiipra linguarii peritia no uulgan rerum cognitione pr. ce ditus:
is enim pari conatu ac fiudio cum prodigiofis monßris congreßurus 7 eumprimu nobis auio
rem latinitate donatum exhibuit ? unde neram exquifetamfe materia medicae cognitionem pe
tere l iceret pit fcilicct proferiptis er explofes tandem Huicenna er aliorum Hrabum in -
fidfesgrroribiisq ) no lembus refertis de re herbaria placitis fipurtfeimo fe nte JD iofeoride
ßirpium notitiam hauriremus .Certarunt itaq± inter fie hi duo infignes uiri uter alter ü uin -
cerei:honeßumJdtie7 Hefiodo er Galeno noßroteßibus 7certamen7e quo utenp immor -
talem efi confecutus gloriam , Caterum eunt Euellms ueteres atq ,* adeo legitimas fiirpium
nomenclaturas 7 quibus eas I) iofeoride s appellanti 7 accefiione nouaru7 quas nobis magna
m onaebos & ex parte monachoru er muliercularii fiiperjhtiopeperit7ob furatas nunc inobliteratas efe
— - fe7neqp etiamfengulos fiirpes ab uno ]D iofeoride defenptas animaduerteret7 paucis abhinc
mendaturai ob* anm °pus7ut apparet7multis uigilijs adornatu7cui de fiirpium natura titulum indidit?edere
fantffe, uolmt. In quo feine quicquid ufquatnfcre apud Eheophraßum7Plinium7Galenumfeiosfe

RueUijcpusde ueteres er recentes probatos autores de ßirpibus firiptum eß7 compleßt magno ßudio
natura ßirpium. αηηίΧΙ[$ eß. (Quare a pkrijfe hodie uirdlc bonus male audit7eo quod complura admodum
ad uerburn aliunde feP linio prafertim acHermoIai Corollario granfer i ptafepprefeis eo
rundem nominibus 7 infeios tranßulent comentarios : quafe uero illi quibus hoc fiium tuere
tur jaclumpnodo fiiper ßes e ßet7u eterum eorumq · probatßimorü firiptorum exempla de -
Rvßm 4 calu* efeent.ifetqui ut mortuo iam nomhil patrocinemur7 unum tantü come morabimus , flemini
r‘>m dlJ 'dlM ejfe arbitr amur qui nefeiat Plinium uaßum hoeßmm er immortalitate dignum de hißoria
mundi opus ex antiquißimis ac uarijs autoribus contexuijfi: is tamen non quouis in loco eo-
nitu undefengula deferipfet nominatim mentione fecit7cotentus idtpfem femelfeciße ♦ Qua¬
re cum inP linio haud culpetur quod non tififemel7 libro nimirum primo ? eorum undefiia
tranfiripfit meminerit7 qmßt ut hoc ipfem JRuclho uitio detur f cum tamen conßet hunc in
prafetione eius operis ittgenuefeten7 ea qua: fearfem a ueterihiis tradita femt7fe ueluti in
compendium digeßiße?atife ufequeadeo ab ijs adiutum effegit eis pene totum acceptu referat *

Proinde

1E0NHARTI FVCHSII EPIST, NVNC VPATORIJl,

Proinde cum is aliorum ßriptis comode ußis ßt7 eacp quafi in ordinem digeffent 7 aLß adeb
ßia fecerit 7no erat curpaßim autorum unde ßngula mutuauerat nomina 7maxtmo legentium
fidlidio apponeret. De i)s itacp Ruelhj laboribus alijßatuantac iudicent quicquiduehnt:
ßio enim quam diff>aria7<& magna ex parte iniqua 7multorum de ijs ipßs ßnt tudiciatme cer
te non pudebit aperte fiter i7 mihi eius comentarios multum profiiiße, Quamuis nec illud no
bis dißimulandum fitgios nonraro ab illo diffentire7tantum abellut quißpiam me in uniuer
ßim omnia quce in ψ libris de natura ßirpium decernit7probare exidlimet , Etcump autem
multa ßintinRuelh) comentarijs quce no probemus 7 debet tamen nihilominus eiusßudium
nobis effe longe gratißimum? ut qui in tanta rei berbance caligine plus tamen omnibus qui
bunc antecefferunt prce fiter it. Sed de Ruelho ßtis7aut certe plura quam oportuerit dixi >
tnus7prafertim cum non deßnt ßce gentis homines tum eruditi tum eloquentes 7 qui illi mul¬
to redius quam ego patrocinari in hac caufa poßint. Md Marcellum igitur J^irgihum mrceUw vir%i
Elorentinum7 qm podl Ruelhum hanc mcdicince partem illudlrare aggreßus edl7acceda - lm ti°™nunus·
tnus. Quamuis uerb illenon magnam admodum herbarum notitiam habmffe uideatur7ut
qut profeßiotie medicus non fient 7 eop tempore quo denßßtmis tenebris res herbaria ob -
duci a tacuit fiia edident7tamen quia complura obßura er deprauata Dioßoridis loca emi
deauit7 cr pndlino nitori redlituit7 debetuelhocfaltem nomine illius ßudmm & conatus
nodis probarijcum nihil c eque ad rede intelhgendü Dioßoridem alios p autores conducat ,
ac exemplariori! integritas <& puritas , Quod uerb ncnunquam a uerbis Dioßoridis pau
lo longius recefferit7nec eorum legitimü ^genuinü ßnßm ajpcutus fierit7id illi uitiü cum
(ceteris interpretibus cornu ne edl7 utpote qui no raro Plini) magis quam Dioßoridis fen -
Jum exprimere acßquißuduenint. Quod uerb no nulli Marcellum Dioßoridis inter pr e- Definditur «hin
tcm plane grammaticu eße mdicantgib magnopere reprehendo. Sed quod adijciüt eum in hac wrumrcethu.
arte no fatis tritum7hoc jaciunt more [uo7ne non palam omnibus injanire ac fiirere uidean -
tur7dum ita finißre aeterner e de hoc mro multis q alijs de literis et re medica optime mentis
iudicare audent. Ego uerb omni a feneratione affirmare nihil metuo 7 Marcellum in tanta,
etiam rerum omnium caligine 7plur es herbas cognitas habuiße7magisp grammaticii fiiffey
quam illi hodie 7qui tam impudenter de fima illius et aliorü eruditorü hominü detrahere no
uerentur. Merum omißis nunc exteris 7ad Germanos nofiros 7uircs aliquot bonos & erudi
tos7qui editis firiptis medicince herb ar ice lucem afferre 7& eam quafi in integru reflituerc
conati fiint7ueniamus 7ut ne eos etia merita defiaudemus laude. Inter hos autem primus fint
Otto Brunfelfius.uir quidem eruditus apiane <&Αο7ίονορ7 qui primi! latino ?dein etidger ottozrunfttfm
manico feripto herbaria medicina iuuare zydlufirare conatus efi. Quamuis aute multa in
illius friptis defderentur7utpote quod deßriptiones piduris pafitn no reffondeat7et quod
paucas admodum 7<& uulgares tantü firpes protulerit 7 quod qffvpe no fuis & legitimis no
minibus appellauerit herbas : nihilominus tamen ut hunc omnes certatim laudibus efferant
uel unica hac de cauffa meritus eß7quod ipfe primus omniu redam pingendarum ßirpium rct
tionem denub inG er maniam noßratn inuexerit7ali)sp hanc imitandi occaßonem pnebuerit.

Ccetera quce in eo defiderantur7cum illa preeßare non potuerit multas ob caufis7 potißimu
uerb propter crebras ac multas typographimoleßias7qui importune inßßebat7 editionem fi
ut metipß in aliquo fiarum uigiharu loco fit etur7 maturabat 7 ueniam merentur . Q uidmul
tafcum condiet Brunfelfium primum finffe in Germania nodlra qui herbariam medici nant
prophnodum extindam e craßißimis eruere tenebris attentaucnt7certe hoc nomine7 quait
quam non omnia exßntentia ceciderint-, uenia digmßimus edi : nam etiam iuxtaprouer-
hium 7 συγγνώμη τά 7!jooTQ7r&gty. Vr ce ter e a cum huic optimo uiro nihil optatius ffie'
rit?qudm ut podleritati plurimum prodeßet 7cequi bonip fidendos ßudioßs omnibus

eius

AD ILLVSTRISS* PRINCIPEM DNT I O A C Η I Μ V Μ

. labores, qualefiun fi funt, cenfeo ♦ Brunfelfio in hocßudio illuRrandas rei herbarie

Euridus Cordus fiiccefiitEuricius Cordus ,uir proster fingularem poetices, aliarumq^ difiiplinaru eruditio -
nem, integerrimi* ac diligenti fiimus . Quantum autem rei herbarie uindicandas ab interi -
tu pro ferit , Botanologicon quod ille pofleritatifuas diligentiae teftem reliquit, abunde tefia
tur,adeb ut nuncnoüra cotnendatione huic non opus fit. Hoc tamen in prefentia dicere uo -
lui,uirum hunc longiori uitafiiffe dignißimum, ut qui operaßa infiaurandas herbarie me
dicine plurimum momenti adfirre potuiffit. Sed quod parenti per ipfa fita non fuit inte-
Valerius Cordus grum perficere, boc filius, quem pof fe reliquit, Valerii* Cordi*, optima- ffiei iuuenis,et
incredibili quodam cognofcendaru ' flirpium (ludio amor e fi fla gratis, mfi di) quo fi, quod lon
ge abfitfh miam longiore inuideant, cumulate prefiabit. Cum enim nunc paternis uefiigijs
f renue infifiatgio e fi cur uclit quafitn medio curfu gradum fißere. Tofi Euricium Cor-
Hieronymus dum ut hanc arenam defendit HteronymusTragus ,qui anno abhinc altero, cum iam prope -
Tragus. modum ho s come utar ios abf olueramus ,gcrmantcu finptum bene longum defiirpibi* publi

cauit. Cuius quidem conatus mihi nalde probantur. fidam etfi mihi cum eo nulla intercedit fi
miliantas, apparet tamen in hochomine mira quedam in inquirendis fiirpibus diligentia .
Ei quidem hunc non efe imperitum herbarum, earundem defriptiones quas affert palam
tefi antur. Eiuffnodi enim magna ex parte fiunt, ut oculis fias mfipexiffe huc herbas quas pin
git abunde demonflrent.Vtqs hoc quidem nomine laudem meritus e fi no uulgar em, potui f
fit fi multor ü eu itare reprehenfione,mfi fiuguhs fere herbis faex Diofioride nomina ac-
cerfereuohtffet : quafiuerbDiofforides omnium regianumfiirpes defiripfiffet, cognitas fi
habuiffe ficum tamen cofiet quamuis propemodu terram fias priuatim ferre herbas. Dum
itag- omnibus fiirpibus fia ex Diofonde nomina imponere findet, dittu mirum quam in¬
terdum temere admodum, probatas & multis iain feculis receptas Diofcoridis lettionesim
mutare aedeprauare cogatur . Quod quidem ius pnvter necefitatem immutandi loca autom
non filum fibi Tragus, uerumetiam ali] quidam, id fi magno cum fipercilio,ufirpant: ut ni¬
hil mirum fit raros efe admodum autor es, quamuis optimi finfiquos no infinitis mendis con¬
taminatos mdeamus , fide que enim aha edi maior deprauandi bonos autores occafio,quam
cum quiffi quod maxime placet in ijs immutandis fiatuiL Qui enim fieri potejl ut dum qui¬
nis pro [uo arbitrio nunc demit, nunc adijcit aliquid, mancatillabefiitta genuina zyy legitima
finptoris fintentia?Quare non minus nere quam lepide quidam dixit, eos libros effe opti¬
mos, qm nullam prorfi* lituram experti effent. Cum igitur is mos temere qintuis in bonis
autor ibus immutandi nobis fimper Juflsetti* cr infie n fi* fiierit, diligenter admodum caufi
mus ne quid facile in Diofioride mutaremus, nifi ut idipfumficeremi* mamfejlifiimce con
i echine, aut Plinii*, aut alius quiffi iam [de dignus autor moneret cogeretue. Sed adTra-
emm reuertamur, qui quum firenue annititur ut fingulis herbis nomina ex Diofioride im¬
ponat, in alterum peccatum incidit, ut no rarofilfiis (^adulterinas facultates , quod per nicio
fifiwm cfie nemo no nouit,eifidem afiigneU Hatte nus tum exteroni,tum etiam nofirasgen
tis uir orum. aliquot fiane eruditorum, qui editis ficriptis rem herbariam innare fiuduerunt,
honorificam ficere mentionem noluimus, ut quam bene de nobis tota fi pofier itate meriti ef¬
fient o fie n der e mus, & ut extaret etiam erga iam mortuos aliqua gratitudinis nodlras figni-
ficatio . Gasteros qui de ea medicinas partefiripfirunt nihil moror, ut quos confiet ph* illi
tenebrarü ojfiidifJe,quam lucis attuhjje, taceo quod eorum firipta multis ac grau ibus erratis
plena fuit. Veru inter omnes herbarios libros qui hodie exiant, nulli fiunt qm plus crafiifii-
Eg cnclphihcre morum errorum habeant, quam illi quos iam iterum at fi, iterum edidit Egeitolphus typo-
burij hlri. graphiis. fidam multis in locis unam at q^ eandem herbam pro duabus tnlmsuegjsfi <£r fir

tua cr facultatibus di fi antibus, pingit. Sic ex uno quidem Tclygonato,Dittamnu <gr Elk '

horum

LEONHARTI FVCHSII EPIST, NVNCVPATORIA*

horum album fiat* Jfna etiam piBura Mtriphcem 0° Mercurialem exprimit ♦ Gladioli
nomine tres inter fi differentes herbas dficribit.O mitto alia multa quaquiuis, modo per >
tenuem herbarum notitiam habeat^ primo fiatim aditu deprehendet . De pitturis eius hoc
dixißeßatis fit?me mirari maiorem in modum cur jiiis pyxidibus non appinxerit etiam aßi '
dentes pharmacopolas 7 aut illorum minifiros pracinclos corio ? cum melli aduolantes mu'
ßas^^y aqua naues ? atp in ijs ad tranfirafi dentes nautas adhiberi curauerit. Sed cum non
magni ficiat comoda fiudioferii ad rem augendam magis attentus fit, nihil mirum ex il¬
lius officina prodire eiufinodi libros * Torro ut eo tandem quo tendebat animus perueniam7 confilij fui ratio
ego quidem paulo ante, comemoratorum longe doclifiimorum uirorumfiudium imitatus ?hos ncm in confidat
de hilloria jlirpium commentarios maximis cum uigilijs tum fiimptibus confeci . In quibus
initio qutequid ad uniuerjam cuiujque fiirpis hi floriam attinet ^omnibus fiiperuacaneis re - rijs exponit,
cfisfireuiter ? 0* ordine 7 ut confidimus 7optimoyeodemfiperpetuoycomplexifimus ♦ De-
indefingulis ßirpium hifloriJs?uiuas 0* ad natur ce ce nudationem d nullo unquam ?p ace om
mum dixerim ? arti fi cio fius expreßas imagines adiecimus: idfi nulla alia de caufii? quam ut
ea qua nudis uerbis exponit hifloria7certius exprimeret?atqueadeo altius animo infigeret
pidura. Jfeque Jane peregrinarum tantum ßirpium 7fiia fi fibonte in Germania noflm
haud prouenientium? quarum tamen plus centum ijs in commentari js ßudioß rep enent 7 pi¬
cturas dedimus tuerumetiam uulgarium? 0° earum qiice iuxta fipes ac dumeta paßintpro - vulgdtißinutrft
veniunt ♦ Idfi utficeremus duabus potfiimum rationibus motifimus* Trimum ut herba- etim herbarum
rice medicina: fiudiofi earundem etiam hi floriam integram 7 0- in ordinem digefiant habe' C°*

rent7 qua magna ex parte d ucteribus non edi tradita 7apud recentiores nero non niß matt'
ca 0° conßfia. Dem ne po fleris noflris accidat quod nobis euenijjc nemini obßurum cfy
iitfiilicet quee hodie fimt omnibus notißimaßirpes P illis prorßis incognita fiant. Tlctnt quis
edi qui neßiatDioßoridis ßeculo pleraßp herbas tam notas fifije7ut illum piguerit earun '
dem notas 7quibus d poßerisßiis agnofeerentur gradere f Quodß tamen hodie peritißimos
etiam herbaria rei homines perconteris 7nemo erit qui eas cognoßet. Quare ne no dira ne'
ghgentia? aut temporum iniuria eueniat ut e notitia hominum uulgares nuncplebcisfi cogni
tajhrpes cxcidant? earundem etiam hi florias 0° imagines ijs noflris commcntarijs iifi'
rendas ejfi duximus , Et quare notas 0J uulgares admodum fiirpes contemneremus 7 cum
Japius maior illis uis infit7 quam ijs qua d remotißimis extremis fi orbis partibus 7 nonfl·
ne maximis fiimptibus conqufita:importantur? Nam quid Tolygono magis uulgarefquid
contemptius fomnium fiquidem conculcatur pedibus : quod fi tamen uim eius quam in fiflen >
do jdnguine obtinet experiri nolueris ? nihil eo praflantius dices ♦ Tojfirn huicfimiliamul·
ia commemorare 7fed in re nota non efl cur temere uerba findamus. Quid multa? ut taii'
quam diuerfis copijs tunBis nobis contra uarios morborum infiltus aciem in finiere lice'
ret7 tam nodlratium quam exterarum dlir pium tum hi florias tum imagines dludiojbrum
oculis fiibijccre placuit. In acquirendis aute peregrinis et radicibus 0° fiminibus quafiub '
inde terra mandata nobis feliciter proueneregnultü nobis proßat Hieronymus Sch aller us Hieronymus
medicus Noricus 7homo & herbarü aliarum fi multam rerum peritißimus . Quod hoc loco Schallcrus.
comemorare uolui7ut noßra amicitia ac charitatis aliquod apud pofieros extaret teßimomü7
0* ut ßudiofi quantum huic bono <&· erudito uiro7quißia nobis nunquam defiit opera 7 debe
rent palam intelhgerent.Caterum cum multarumjhrpium quas neq- Diofio rides ncq$ ali)
veteres cognouerunt b filor ias huic operi infiruerimus:nam cum magna ex parte fiint uulne
raria7atq± adeo in quotidiano multo rii7 maxime chirurgoru 7 ifii7pratereundas minime puta Qu^c inttrdu
minus nllarü certe ufitatis atq £ adeo barbaris nobis utendum fiit nomenclaturis 7quandoqui
demlatinis de flauer emur. Maluimus enim uti ineptis minus fi latinis appellationibus ? φ mencktms.

AD ILLVSTRISS. PRINCIPEM DN, IOÄCHIMVM

illis adulterinas uelgnecas uel latinas accerfierejie fcilicet cum illegitimis earundem nomen ,
elaturis adulterinas etiam illis ficultates afiribendee nobis ejjent: quod cotigiffi nonullts qui
de re hcrbariafiripferuntfopra comemorauimus .Quare ubi potuimus habere diäionem
greeeam per omnia germanica: appellationi rejpondentefianc potius quamfilfdm aliquam
CUY multa er ex DioJ conde illis impofiimus . In alijs flirpibus quas Diofcorides cognouit unice cani-
cofufaapudpio mfS ne omnes earimdem nomenclaturas qua initio capitum reperiunturcomemoraremus?
«Γ qu°d firemus propemodum omnes a fciolis quibufdam ex^Apuleio7 aut alio cius generis
pr* terit*. autore adieäas7or in contextum Diojcoridis temere raptas ejje: er quod perffeSlum ha

beamus jubila que herbarum cognitioni obfiußcjnaioremf iaßuram attuliße7ac illam con
ßißm appellationum coacervationem . V nefiat igitur paucis admodum jjscfc neris er legiti
mis utijie nominum confiifio7rerum etiam nobiscofiftonem pariat , Porro adiecimus etiam
Arloruqudrum aliquot arborum hifiorias er imagine sjion quod nobis confilium fierit fingulas uelle de feri
dm hificri * cr yere^ tJenim infiniti laboris erat : Je d cum JDiofcorides alijfi rei herbaria firiptores illis
7caf‘CS CUrUd fiirpium quaruttdam filia afiimilent7 atefi adeo fine earum dehniationetota hiilona fatis
' intelligi non pofiit 7 harum etiam aliquas ijs comentarijs infirere noluimus 7ad quas in cogno
fienda fiirpium hiiloria fludiofi r efficerent. Cfuapr opter quod fecimus 7 non errore 7 fiel
Quid in come- tudicio ficlum cv qui indices indicabunt. In facultatibus comemorandts Jumma diligentia ca -
moratione ficui umus^ne ahcuifiirpiu adulterinas ac illegitimas 7quod pleri no fine maximo errato prui
ßderlndum. t{€ humana difpendiofecerut7afiignaremus. Quare in hijloria flirpiü quas ueteres cogno

uerunt7eas duntaxat qua a DioJcoride7Galeno7P linio jnter du etiaqua ab^AetiofPau
lo7o* Simeone Sethi tradütur retulimus. Id f ea maxime de caufojit omnes fiirent eas facul
tates in quibus illi tres concordes fimt7efje eiufinodijit in ijsjanqua maxime legitimis fp em
certam ponere liceat. Jlamfii inter fi diffintiuntjum Galeni potius quam Diojcoridis 7 er
huius rurfius magis quam Plini) erit fiquendafintentia.Cur autem Galenifententia omni
bus alijs fit prafierenda7nulla alia esi ratio 7 quam quod is fiirpium ficultates partim certa
quadam ratione er methodo 7quam literis fiibindemandauit7cognouerit7partim etiam expe
nentia didicerit. In reliquis quidemfiirpibus qua ignota uctenbus fiierunt7Galenificuti
fiirnus exemplum : nam eas tantumficultates comemorauimus 7quas multorum experientia
comprobauit7quaf longo ufii recepta fiint ab omnibus 3er qua ab earundem qualitatibus
ordinis in ijs coo non abhorrebant. Quod uero inijs comentarijs gracarum literarum ordinemJecutiJumus7
mentarijs ratio . Jcf neCefiitate ipfia quajfi nos cogente fecimus. Jiam multo maluijfimus7 Diojcoridis exem -
pio -/orige neres fiibi herbas pafiim connedere7 quam eum qu em infiituimusfiqui ordine m7
nifi idipfiun per piBuras nobis non hcuijjet. Siquidem cum nullius fiirpis hifioriamfine ui-
na eu filem imagine ijs noftris comentarijs infirere confhtuijJemus7 fiirpes uero ipfias ac
earundem genera non nifi diuerfiis temporibus 7 er non nunquam aliquot annorum interne -
mentibus interuallis nancifieremur7 hunc literarum gra carum fie qui ordinem coacl fiimus >
Quanquam non mdearn cur mihi tam exqmfita opus fit excufiatione7 cum hunc etiam ord l·
nem fiqui G ale numfP lituum 7 er poR eos Paulum 7^Aetium7 alios f complures nopudue
rifiuu er ima * nt. Quod ad pii! uras ipfos attinet7quce certe fittgu L· ad uiuarum fiirpium lineamenta er
imlcs · eff'tgies ey:PreJfie. fiint junce curauimus ut efient abJolutifiun<£? atque adeo ut qu cenis fiirps

Jiiis pingeretur radicibus 7caulibus7filijs floribus Jemimbtis ac ' frudibus fommam adhi-
buimus diligentiam. De indailria uero er data opera canimus ne umbris 7 alijs f minus
nccefjari)s7 quibus interdum artis gloriam affedant pidores 7natiua herbarum firma ob"
Iteraretur: nef, ραβί fornus ut fic hbidinifoce indulgerent artifices 7 ut minus fiibinde uerl·
phus spccklin tdtl Pl<dura rejfondereu Pidorum miram indu flriam praedare imitatus eil Vitus Do-
fculptor. dolphus Specklin 'fiulptor^Argentoracenfis longe optimus 7 qui unitfouiujf pidunv fiul-

pendo

LEON HA R T 1 fVCHSl I E P I S Tf NVNCVPATO RIA,

pendo lineamenta tam affabre ex pr effit, ut cum piSlore de gloria cr uicloria certaffe uidea
tur ♦ Sed etff multi s er impenffs c? Judoribus picluras parauerimus, tamen non defiituros i n contemptom
ffimus qui eaffdem ueluti inutiles ac nullius momenti damnabunt, atque huic quidemfuce ine-
ptiffimce fintentice Galenum patrocinari clamabunt ? ut qui ne deffribi quidem fiirpes ma¬
luerit, tantum abefl ut earundem picluras probauerit , Quanquam uero neminem effepu -
tem qui non quantü illi infamant intelligat, tamen eos hoc in loco rogare haud pigebit, oflen
dant nobis ubi locorum Galenus ßirpiumdejcriptiones cy piSluras damnant f cum certo
fiam hoc illi ne perfimnium quidem ueniffe in mentem , ^Etqui refffondebunt Jlatim7Gale
num idipjum libro fixto de ßmpliciü medicamentorüficultatibus, capite de ^Abrotono, di -
ferte afferere, plerum nos uiciffim illis reffpondemus fiteri nos quidemGalenu noluiffe fiir
pium firmas ac fpccies defenbere 7 non tamen quod eas ipffas damnaret aut inutiles ejfi ui'
dicaretffed quod idipffim pofl tot tantos f uiros,E)iqfiondem prceffrtim,qui hoc, Galeno
etiam ibidem te fle, abfflutiffune prcefhtit, conari plane fiperuacaneum exiflimaret, Sed
quid multis moror? quis qucejo fdtice mentis piSluram contemneret, quam conflat res multo p
darius exprimere, quam uerbis ullis ,etiam eloquentiffimoru , delimari queant , Et quidem
natura fic comparatum efl,ut piflura omnes captamur: adeo f altius animo in fident qua ? in
tabulis aut charta oculis expofita ffint cr depicla, quam quce nudis uerbis deffrtbutitur,
flinc multas effe fiirpes conflat, quce cum nullis uerbis ita deffribi poffintut cognoffan-
Ur,piclura tamen fic ob oculos ponuntur ,ut primo flatim afjoeflu deprehendantur . Proin -
φ no immerito bonis pi floribus fius fimper apud omnes cetates honos fuit, Et in uniuerfa
Greccia hunc morem ffiiffe notii efi,ut ingenui et libere educati pueri ante omnia,aut [altem
una cum literis piSluram docerentur 7quod illis confiaret,hanc ipfim effe qu ce fingularii re -
rum non filum naturam exprimeret, ffd c? memoriam conffruareu Quare ea quoq$ ars in
primum gradum liberaliu artium recepta eflfimperf honos eifiut,ut ingenui eam exerce
rent,mox uthonejli,perpetuo inter di flo ,ne firuitia docerentur: ideo f in hac nullius qui fir
uierit opera celebrantur, ^Atqui de piSlura,quam quida fatis certe imprudenter explodunt ,
heee dixiffe fatis fit , P rceterea cum in texendajlirpiii hifloria uocabulis paulo obfiuriori E xpliatio φα*
bus, cr ab imperitoruintelhgentia finjucp diffundis nobis utendü fuerit, opercepreciu nos
fi duros duximus, fi horum breuem quandam explicatione adijccremus , ne inter legendum
parum p er ito s remorarentur , Porro cum fingulisffre flirpibus quatuor nomenclaturas Quatuor indicit
inditas effe conflet, greeeam nimirum, latinam, barbaram, quaoffcinceffplaffarioru utun' utl°'
tur, ergermanicam, quadruplicem etiam Indicem concinnauimus ,ut quififi fiatim audito no
mine , cuiuffq_ - fiirpis hi floriam qu cerer e nullo labore poffit, E) e nobis infuper hoc affir -
mare poffumus , nos neq- impenffs necfe laboribus inijs adornandis comentarip peperciffe,
ut multorum de nobis expedationifdtisfi ceremus, jSfeq^ enim grauati ffimus in campos CF
filuas creberrime excurrere , altiffima iuga montium coffendere , rnultaf artificum tcedia,
quce illis erratorum interdum emendatio peperit,deuorare:quod quiuis rerum cequus ce fli'
mator per fi fiatim deprehendet, ita ut non opus fit noflram operam parum mode fle prae-
dicare. Quod fi tamen quid nobis humanitus accidit, fiat ffimus uenia dignos efie nos boni
qincp iudicabunt , quod unius hominis non fit remherbariamffinditus propemodum obfiu-
ratam, ita inintegrü refiituere,ut omniprorffis reprehenfione uacet,in hac prcefirtim re¬
rum omniu difficultate, ac ueterü de flirpibus comentariorü inopia . Inter omnia enim uete -
rum de fiirpium naturaffripta quce carunde comunfhm notas tradunt, nullum prorffis niff d iofeorides

\ηγς

narius effe apparet, nonnunqud etiamtam multas preeterit notas, ut nihil minus quam cam gli gens.

t?!

AD ILLVSTRlSS* PRINCIPEM DN, 10ACH1MVM

de qua illifermo eil fiirpem exprimere uideatur \ Id quod tum maxime fit7 ubi a fe non ul·
ßs? ^ ex aliorum finientia ßirpes depingit . Prater ca non pudebit etiam nos errata7 ft
qua commififfe conuincamur7agnofcere7 atque palinodiam canere : tantum abeil ut indignk
laturi fimus fi quod nos non potuimus jmpediti aut neghgentia? aut iudicij tenuitate 7 αΐηιη -
ueniant aut farciant7 modo omifis malediclis er conuicijs7 ut uer itatis fudiofos decet7 ra¬
tionibus potius er probattßimorum fnptorum teilimonijs fintentiam noilram reuellant
er comi ineant. Quod fuero qui fiam omnino fiomachari ?er malignem conuicia prorum¬
pere perget fune ipfim fice magis quam noßree eyifiimationi obfiiturum arbitramur: quod
nemo cum bonum un um reputet7 qui temere detrahere deftma alterius audeat . Et certe
qui tam prompti er parati fiint ad alienos labores uel extenuandos 7 uel contemnendos 7 uel
prorfus repudiandos 7 magna ex parte in tenebris deliteßunt ;er in angulis ß contine nt7ubi
apudfiifimiles er imperitos afittos mire triumphant , Quod fi tamen tnomi illi aliquan¬
do e tenebris erumperent ?er m apertum prodircnt7nemo non flati m intelhgeret quam ina¬
ni eruditionis filu turgeant7 quamcpfint impudentes nugatores , Et nos certe iilos conul·
datores fie exciperemus 7 ut fife in latebris conti nuijfi7<& lucem nunquam affeftaffi opta¬
rent, fiam ad illos probe traelandos7 ac eorundem tela er iacula fortiter propellenda re¬
tor quendafne que mres neque artes nobis defiituras confideremus. E) e Michaelis

Jfingrinij typographi Bafihenfis diligentfiimi7 in excudendo hoc opere indu Er ia er/?»*'
dul itate hoc in loco plura dicerem 7 niji has ipfas exalijs multis qua nunc annis aliquot exf-
hus officina prodieruntfatis cognitas ac te flatas efje fciremus.Et quidem opus ipffm pe?
ßfatis loquitur quam in eo imprimendo diligens fuerit. Quantos autem fecerit fimptus7
feile quiuis cefhmabit qui operis magnitudinem er picluras ipfas pro rei dignitate ex¬
pendere noluerit , 'Plurimum itaque huic utro debent rei herbariae fiudiofi7utqui neque im-
penfis neque laboribus 7quo illorum commodis inferuiret fiudi αφ iuuaret?pepercerit.Cum
nero hodie multos effetypographos compertum fit7 qm inflar fcorunt alienis infidienturla
bor ibus fibros p optimis ac elegantfiimis typis excufoSy&praEantfiimis picturis orna
tos7inepta : fiia aemulatione de firment atque contamine nt7idp nulla aha de cauja7quam ut ex
aliorum incommodis fua comparent comoda7 Ifingnnij etiam7quiimmenfos in hoc opere ex¬
cudendo fiimptus fecit , ratio habendafiut : ideop ne quis alius hos no f Iros commentarios
ufiquam locorum impune imprimat7 Gafareo decreto , quod initio etiam operis monuimus 7
cautum er pro fige dum eft. Quum nero ußtato more patronum aliquem ijs no Eris

commentaris quererem nobilitate zyymrtutum fflendore excellentem7nemo omnium cui iu-
Jhus quam tibi Illujlrfiime Princeps ioachime, clarfiimo heroi7hos dedicandos ejfi
i o a c h i m i putarem occurrebat , PJarn fi genens tui uetuEatem atque nobilitatem fpedo7 nemo te ho -
tuonii Tn ^ ^rinciPum allt mehor7aut praß antior 7ut pote cuius maiores a Guelßs7qua uix ulla in
dcnburgcnju Germania uetuEior e E nobilitas 7 ortos efje condiat, Quodfi eorundem uirtutes expen-
fcw· do7nullam prorfiis uirtutem magnis carbonis Principibus dignam illis defiajfiuidco,Q)m

muero genere uirtutum fiitffe claros uel inde maxime colligi poteE7quod Franciapars ad
Moenum fta7cmus tamen gens libertatis tuendaffemper fludicßßimaßut7 non alio nomine
quam nobilitate er uirtute eorum inuitatagjs parere coeperit . Poffemnuncfinguloru ma¬
iorum tiiorii qui res maximas gefferunt uirtutes comemorarefi longius euagan cpifiolara
Albertus m ars tio permitteret: quare praetereo c ater os 7 atq- unii eurnp pracipuu produco albertvm
chioBrandenbur jUum7auem ut reliqui propter ιηβο, nem fortitudine and- pralijs dexteritatem ac felicitatem*,
cm Achdks & gertnanici^Achms cognomine celebraruUita ego propter Jingularem prudentia7atq · in re-
vlyjjes. bus agendis miram indufirid <&filertiam7germamcu Dlyffetn merito appellandü fie cen -

ßo. De huius aute multis ac uarijs uirtutib, multa extant pra clara tefiimonia in eoru libris 7

qui Prin -

LE ONHARTI FVCHSII E P I S T, N V N C V P A T O R I A,

qui Principum Germanice res bene gellas memorice prodiderunt 7 adeo ut de i)s nunc Ion '
gius mihi dijßrendü minime fit tu am itacp celfitatem redeo 7de qua uerißimh dici potefi

quodßmina uirtutis d bonis parentibus in po Heros propagentur ♦ Tantum enim abefi ut d
maioribus tuisPrincipibus optimis degener aueris 7 utpleroßp etiam ingenio er uirtute fit -
peraueris , ]\lam ut multas eas cp prceclaras magno Principe dignas uirtutes tuas7 iuHi virtutes p nnä*

tiam in imperio7pacis tuendee curam7 magnitudine animi7 inte gr itate 7modßiam7 clementid7 PemZno dlZn*
er eximiam bonitatem7omittam7nonne bcec uere in te regia eß uirtus quodßudia literarü7 studia Uterorum
qu# tarnen uulgus Principum odit cane peius er angue 7 adiuuare7 ornareep tantopereßu - mmc
des ) Quod autem immcnßfiuore literarum proßquaris fiudia maximo eil argumento7
quod non Jblumßholamßd er aulam doSlißimis uiris7 quorum opera ad fiudiorum ac re¬
rum gubernationem uteris ?quorump te colloquio oblellas 7pulchre ornatam habeas ♦ In eo
autem quod hteras earump cultores amas7obfiruas7tueris7amplfiimisp honoribus auges 7
fingularistua elucet prudentia: intelligis nanq$ fapienti# fiudio7atqueadeo literis ipfis flo¬
rentibus 7res omnes quibus humana jbeietas cotflat cofiruari ♦ Literis enim debemus quod Uterorum
hodie doSlrin# codeflis7aharump difiiplinarum puritate fluamur. lifldem etiam acceptum c°moda.
referendum quod aliqui d7quicquid eH?adhuc reßat7 quodp non omnia una cum corporibus
eodem puluere obruta fffipulta fint ♦ Quid enim maiorum noßrorü uirtutes 7atq± res pr#
tlare geßas ab interitu er obliuione uindicauit nift liter# ipfie) Quid aliarum rerum om-
nixßn memoriaußp ad h#cnoßra tempora conßruauit nß liter#) Sed idipßm uno er item
adero exemplo breuiter demon ßrernus. fifemo hodie animantium naturas exploratas ha¬
beret > mfi\AriHoteles prceclarißimos illos de eorundem hi Horia libros conßribereuo -
luißt. Quod ut preeßare pqflflet non parum ^Alexandri adiutus eH hberalitate7qui ad con Akxondri Ubero
ducendos uenatores er alendas befiias illi ochtigenta talenta7hoc efi7quadringenta ero#o litasin Anßot*
ginta millia coronatoru tranßnifiu Nullam pr#terea fiirpium peritiam hodie apud ullam
gentem reperire liceret7ßT)ioßorides7Theophrafius7Plinius7^y ali) quidam earundem
notas quibus deprehenduntur 7 literis non mandaflenL Merito igitur hcecuere regia in te
uirtus nobis multis modis prcedicanda erit7hoc pneflertim tempore7quo maximus literarum Hodierno tempo
omnium contemptus no tantum rußieas irrepßt cafas7 er artificum tabernas ßd er magna- re maximus Ute·
tum domos acPrincipum aulas . Quotus enim quifip hodie eH Principii 7quem h#c cura con mu i0tcmPtuL
firuandorum fiudiorum tangat) ita ut nobis metuendum fit7nifi C» Taliorumpquorundam7
paucorum tamen pro dolor flrincipum patrocinio &liberalitate adiuUt fler int7ne prope*
diem e manibus noHris elabantur 7 redeatp prifiina illa uere Scythica barbaries , (Quare
ut hteras quemadmodum cocpiHi perpetuo ames7fiueas7 er confirues7 nonfilumhortor7
imo etiam per christvm oro. Siquidem dum eas iuuare er ornare fiudesflmul etiam Qu* commoda
religionem7cuius in primis cura habenda eH7natur # cognitionem7lcges7<& quicquid eß ad lltcurm confer
reipub. pacem er tranquillitatem confiruandam neceflarium7 tueris * Proinde non eH cur iwr<

C. Teius liberalitatis7qua in confleruationeliteraru uter is 7poe niteat: dum enim harum cui
toribus fiiccurris 7atp adeo ut fiium curfim firenueurgeant efficis 7tibi etiam fimulfimpiter
nam laudem paras ♦ Quum enim illis non fit quod pro tantis tibi beneficijs quibus eos ornas
rependant7tamen hocprafiabunt uicfiim7ut memoria tua apud poHeros perpetuo fit dura
tura ♦ jSJeim quanquam reliqua humana omnia7 utcunq * in fleciem uideantur firma zyfih'
da?cum annis fimul labantur er deficiantfila tamen laus quam doSlnn# confiruatio pepe
rityimmortalis exiHiU Quapropter neq$ amphorem7neqffplendidioremflmam & gloria
tibigmo toti tu# ornatfiim# fimili#7comparare poteris 7quam doHnn# <&fiudioru con -
firuatione ; JAt autem id quod nunc ficis perpetuo quidem ficias? in primis te neceßitas ipfii7

quam paulo ante expofiu7 cohortetur: dein diuinum etiam pr#ceptum quod hocipfim abs te

ß z

AD ILLVSTRISS* PRINCIPEM DNr IOACH, EPIST+

aJijsß Trincipibus ßuere admodum exigit ,ut liberalste ueßra ßiciuuetis ßudia7ut horum
ßibßdio publica pax er tranquillitas conßruetur . Sed non eß cur GfDfponte currrenti cal
caria addam 7 quü inter omnes Germania: noßne Principes uix alius reperiatur qui aeque
atij- tu lite r as 7 eosß qm opinione aliqua eruditionis clari ßint7amet?fiueat7 tueatur 7ornet,
Dedicationis Nobilitatis itaß tuas 7 multarumß aliarum prasclarißimarü quas in te elucent uirtutü 'Jplen.
caufe. kore motus 7hos7quos multis fineßidoribus <&impenßs adornauiße Stirpium hißona co-

mentarios Cclßtati tua· inßripßi, l’erßpedum enim habebam eos no uulgareßed excellens
aliquod patrocinium requirere ^quandoquidem uix ulla aliapoßit eße comentatio qua phi'
rium calumnijs pateat er expoßta ßt7 quam ea qua de ßirpium natura explicanda fiißip l·
tur. Proinde cum in fern certi ßitnam adducere mur7noßras has mgilias non uulgaremgra
tiam ex ampltßimi nominis tui inßriptione apud candidos er a quos inituras fireß ut eam
ob caußtm maledicorum conuiciatorü petulantia perß ingeretur 7te quidem in tanto ornatißi
morum Principum numero mihi delegi7cui potißimum has ipßas confecrarem, Q uare cum
easßßipies illuPriß . princeps, comendari tibi defenßonem er conferuationem huius
Dium pr^fen* Partis medicina qua ßirpium naturas inquiritßatues , Quam ut cupidi <crlibenter in te re
tk ^benignitas cipids multafiio7moucbimi:potißmum uero hoc ipfim7quod uix ex ulla alia re magis diui
exftirpibusipfis napr(eßntia er benignitas eluceat 7 quam ex tam uaria ßirpium tum ßrma7 tum natura 7
dum ßihcet omnes illas ad ußum hominis conditas a Deo ip /6 perpendimus , Si quid igfiir
. aliud 7herb arum certe diligens contemplatio exußatat7imb coßrmat in animis noßris opi fio

nem hanc7 quod homines Deo cura fint7 qui tam anxie laborauit in ijs iuuandis ac tuendi: 7
dum tot elegantißimis atß praßantßimis ßirpibus7qinbus ilhtamuarios morbos propul
ßtre poßunt7 terram exornati it , Non parum etiam ad eamfoßipiendam curam te pnecla-
nßimoru tum Regum tum 'Principum excmpla7qiue fipra recitauimus7hortabuntin\ Sed
omnium maxime immenß comoditas quee ex ißius partis medicince conßruatione ad uniuer
fis perucmeu Nd herbaria: deniq · medicina tum amorem tum defenßonem mira quod?
cundttaSy qua in contemplandis tot herbarii generibus animüßibibit tuumgnuitabiL Quid
enim iucundius7quid deleclahilms quam intueri ßirpes7 quas Deus optjnax , tot tamß ua
rijs pinxit coloribus ?tot elegantißimis redimiuitßonbus7 quorum colorem nullus unquam
pidorfitis exprimere, potuititot deniqfimimbus er ßudibus 7quorum er in culina er in
medicina ußus eß maximus 7ornamtf Nerum non eß curte pluribus in admirationem huius
partis medicina pertrahere coner7vtpote qui antea ßudio er amore eius fic tenearis 7ut uix
ßt aliud quod te magis dele det. Nunquam enim in eximendis hortis tot arboribus atß her
bis conßtis tantum opera <&impenfirum poneres ß non illuc te rei iucunditas acßingulans
amor pertraheret , Reliquum nunc e P illuPriß \ p r i n c e p s, ut pro tua excellenti huma¬
nitate 7qua u cllraßmiha cogn ita eP7 manus hoc noPrü tanquafipecimen er te Piem mei
erga C, D amoris e^obßruantia 7cxporreda hetaßßonte accipias 7atß, me tuofiuore co -
ple dans 7<yy autor itate ab inuidorum calumnijs defendas , Bona autem ßßes eP hunc hor¬
tum quem donamus CfDfire longe gratißi mu m7 non tantum quod in eo omnis ßr e generis
herbas elega ntfiime pidas rc per ire queas 7 uerumetiamquod inde ad qiiauis morboriige
nera remedia decerpere tibi liceat ♦ Deus optjnax, te tuamß ditionem incolu -
memßruetyiitR eipub, Chrißiattce atque literis diuttßime pro*
deße poßis ,Dbingce7Caleti. filartqs 7N?ino a
nato ChriPo m, d, xui>

V o C V M D I F F 1 C I L I V Μ EXPLICATIO,

cetabula.

EXPLICATIO QVARVN

DAM VOCVM TOTO HOC
opere paisim occurrendum, in quibus
aiTequendis non admodum perd
tus ledor hagrere poffet.

Cetabula ab aceto denominata
uidentur,*quauis alt) ab accipien
do didum putent, atque hinc eil
quod fcribantacceptabulumjua
fculaq? fuerunt orbiculata, cons
caua, fine marginis latitudine, quae aceto ples
na ad intindus ponebantur. Dehinc uoxad
omnia alia quae fimilem cocauitatem habent,
translata fuit. Primum^ fic concauas partes
in polyporum flagellis, quibus id animal niti
tur, & uelut adminiculis fultum exurgit, no*
minauerunt, T ranslata etiam uox ad foemina
rum locos, uocaueruntq? acetabula uenarum
arteriarum cp ora, quae in uterü feruntur hian
da. Tranftu Ierunt polirem o etiam hoc nos
men ad herbam, quam eam ob caufam Aces
~ pabulum dixerunt, quod folia acetabulo fimis
ba in orbem circumada,fcnfirnq;,fic utfens
% /um lallant, in concauam lacu nam defeenden
1 da, habeat, xort/A»<yloW graece nominantur.
Acinus. Acinus non tantum grana interna uuae,
quemadmodum quidam exiilimant,fed totix
frudum, qui ex fucco, & parte quae ueluti cas
ro eil, dC ex uinaceis, SC ambiente forinfecus
cutec0ilat,fignificat,Teilis Galenus, qui Iis
bro z.defacultatibusalimentoruficfcripture '
liquit: Acini corpus ex quatuor partibus con
ilat,ex ea fcilicet qu x eiu s uelu ti caro eil ; exqj
humorepereamdifperfo,undeuinum:praete
rea exnucleo,atq? eo quod omnia h gc foris cir
cuncludit membranofo tegumento,^ Grte
Aculei, cis dicitur. Aculei, quaecucpduriufcuta in

cufpidem turbinata pundionem infligutfpis
Acus, culoru modo, nominantur. Acus, purgas

mentu frumenti, leuifsimu fcilicet in eo quod
Adnata. uentilabris extra aream iaculat» Adnata,
•uel Adnafcentia, fiue Appendices,ramulidis
cuntur quos caulis nonuncp ex ie mittit, quali
nouaadfcititiamcp prolem, Sicautem uocans
tur, quod quali cauli adnafeantur di fuperaes
cedant, Graeci 7m§xcpvoJ(Axs-) quod circum cau
Als. lemerüpentesaccrefcant,appellaröt. Alae,
caui inter caulem, Sframulos anfradus,unde
finuatim noua proles egreditur, fada ab hus
manis alis translatione, dicuntur, Graeci μχ-
labafh-a. ο-^λχς uocant. Alaballra funt feruandis
odoribusex folidifsimadffrigidifsimamates
ria fada uafcula, fic dida Graecis quod ob laes
uorem fuum capi tenericp manibus non facis
le polient, lubricacp dilaberentur. Hinc alas
ballritcs lapis, quem nunc alaballrum uos
eant, quoniam ex eo alaballra fierent, denos
minatus ell, Alutapeliis feu corium dicis
tur poftquä ad ufum Scopus calccorfi Salias
rum rerum concinnatu eil, Hinc alutamen,fi

Aluta.

uealutamentu, opus ex cocinnatis pellibus fa
dum.Et alutari), pellium &coriorücocinna*
tores. Alfiofa no dicuntur ea quae frigidis
locis gaudent, fed contra potius quae algores
ferre non poffunt, Amuleta remedia funt
prxfentanea aduerfus uenena Sc fafeinatios
nes, qualia quidä in annulis,& e collo fufpens
fa gellare folent. Amphora menfura ell
qug capit duas urnas, feu odo congios. Api
ces quae in medio calycis feu folliculi quo flos
clau dit erumput, flamina funt, que ueluti fila
menta ab intimo floris finu profiliut. Habent
apices faepius in fummo quidpiam crafsiufcu
lum,a qua fimilitudine nome accepcrut, Ar
bor eftquicquidaradiceftatim fimplici caudt
ce, brachiatu ramis , furculofum, diffolutuqj
contumax aflurgit. Articuli funt partes
quae in nodos quofdam intumefeut, a quibus
perfepe ramuli prodeut, Afparagi qug pri
mum in lucem prodeut oleru germina, pnuf=
quam in foha explicent, recentiflirnicp turios
nes qui edendo funt, dicunt. Arifta,eftqug
ut acus tenuis, longa, eminet a gluma.In fum
ma,ariftg quafi apices dC cornua funtfpicaru,
B

BAccg funt foetus minutiores hcrbaru,fru
ticu,arborumuc,qui difperfius rariusq;
enafeunt : ut funt partus lauri, Atqjinhocab
acinis differunt, quod tj denfius proueniant.

Brachia funt plantaru, praecipueautearbo;
rum ramuli, quod inftar brachioru in homine
extendant. Bulbi radices funtrotudaetunt
catae, quales funt hyacinthi, afphodeli,& coh
chici, C

CAchrycs ftmtoblonga panicularum mo
do nucamenta, qug iquamatim copada
propendent e ramis. Crefcuthyeme, u credes
hifciit inflauefcentes fquamulas,& folio pros
deunte, decidunt : qualia in abiete, picea,^ as
ltjs permultis uidere licet, Plinius pilulas nos
minat. Calathus eft redus turbo, hoc eft, id
quod ex anguftijs in latitudinem fe diffundit»
Calathi effigiem plane referunt flores Iiliorir.

Calyx folliculus eft, quo flos primu, mox
feminis foetus clauditur. Capillamenta par
ticulae teretes &C oblongae in capilli modii exte
nuatae dicuntur. Caput eft id quod furfum
deorfum ue inglobuextuberat,autinorbem
glomeratur. Si magmtudineccfferit,capitulu
nominat. Extrema tamen uitis partem caput
etiam uocant, id eft, ultimu &C produdifsimu
flagellum. Capreoli funt coliculi intorti ue
luti cincinniquidainipfispampinis tenerios
ribus apparentes, quibus uitisucluti manibus
quibufdam adminiculacöpieditur, accopre
h en d i t.I i en i m u t u i tem tcncan t, fe r p u n t a d I o
cum capiendum:undea capiendo capreoli di
di funt, Caro dicit id quod cornei fubeft.

Caudex dicitur in arboribus &fruticibus,
id quod a radice fu pra terra fimplex affurgit,
di m quod a radice fertur alimonia. Caulis

ja j

Alfiofa.

Amuleta.

Amphora.

Apices.

Arbor»

Articuli.

Afparagi.

Arifta.

Baccs.

Brachia.

Bulbi»

Cachryes,

Pilula.

Calathus.

Calyx.

Capülamet#

Caput.

Capreoli.

Caro,

Caudex»

Caulis.

Ceruix.

Cyathus.

Cyma?.

Cirri.,

Clauiculs.

Coma.

Congius.

Conus.

Cor.

.Matrix.

Corymbus

Cortex.

Cotyle.

Crena1.

Cubitus.

Culmus.

Decufsis.

Dilutum»

Dodrans.

Echinus.

VO CVM D IFFICI LIVM

ucro idem quod fupra folu fimplex profilit in
herbis nominat. Sic utiqfcaudexad frutices
SCarbores, caulis ad herbas duntaxatpertinet,
Ceruix eft pars illa a capitatisradicibuspro
diens, prolonga, terescp.Tic dida,quod in colli
fpeciem figuretur. Cyathus Graecis

id eil, a fundendo didus, eil duodecima
pars fextarij. Cymae herbarii delicatiores te
neriorescp coliculi, quos a prima germinatio^
ne,£dn fumma ftirpeproferut.Nam cum uer
num tempus appetit,primo quoq? folioru puS
lulatu,praecluiis adhuc floru calycib us,quofs
dam quafi turiones, olus fubminiftrat,in quis
bus floris primu, mox feminis foetus cocludis
tur, Cirrifunt capiilamcntaquaecontorta
crifpantur, Clauiculy coliculi funt, quibus
quafi manib, proreptans uitis adminicula cos
prehendit. Coma eftquicquid hilari uenus
flate criniu modo, fumma ramoru uel colicu»
lorum exornat. Congius, qui graece^S? dici
tur, fex fextarioru capax menfura eil. Eadem
etia congiariu appellat. Conus Greci s,uel
pyramis, eil inuerfus turbo,hoc eft , id quod
ex latitudine in ardius protrahitur ac faftigia*
tur. Cui calathus, ut diximus, cotrariusexiftit.

Cor eft quod in medio ligni refidet,&ftertifi
a cortice c5tinetur,uelutinofsibus medulla,
Abalrjsmatrix,anonullis medulla nominat.
Corymbus eft hederaru uuadepcndentib,
acinis coada. Transfert tamen ad multos her
barufrudus. Cortex pars eft ultima äfub*
iedo corpore feparabihs,ueluti crufta quaedä
adtcgendvtdata, Cotyle uox eft in Graecia
nata, nam Romani heminae uocabulo utunt.
Vide in didioncHcmina. Crcngfuntqug
dam in extremis oris indftjrg Λ quibus crenas
ta herbarii foliauocantur, hoc eft, ferrata, per
ambitucf} feda. Cubitus eft menfura quata
patet a cubiti flexura ufcpad fummii mediudi
giiii,qu£ fex palmis digitis Wuigintiquatuor
coilat. Culmus frumeti calamus eft,qui fpi
camfuftinet,

D

DEcufsisantiquis ad X literae figura fie¬
bat, quae apudLatinos decem fignificat,
iri mcdccu liari eft in fpeciem literae x diduci.
Dilutu dicitur, quod eft mixtuiundeuinum
aqua mixtu dicitur dilutu. Dilutum uero fub
ilanfiuufadu, eft id liquidum, in quo aliquid
certo tempore maceratu &C infufum fuit: utfi
in uasuini appofitu abfinthiu fuerit,deinde
poft interiedii tempus abftradu,id uinum ab
linthij dilutuuocatur. Dodrans eft menfus
ra duodenu digitoru, Alias palmus maior La
tinis, 8έ Graecis ασ ιύχμκ dicitur,DodrantaIis
itac^ cauliculus uocatur, qui longitudine duo
denos aequ at digitos,

E

EChinus eft quicquidnumerofa congerie
aculeorum ftipatur,fiu e tegmen, ime cas
put,fiue cacume fuerit; fic didus quod globo

fofpinaru agmine maris herinaceu mefttiat,

F

Fibrae capillametis germanae funt, quy her Fibrae,
barumarborumqj minutioresfunt radis
culae,in quas uelut extremas,crafsiores effufg
fparguntur, Fimbrig funt ueftium extremi Fimbrke
tates, a quibus &C fimbriata folia dicuntur,
quae in ambitu in quafdam fimbrias exeunt.

Flagella dicuntur cymae arborum di ipfaru Flagella,
fummae partes, quae adcuiufq? uenti flatu mo
uentur ; unde etiam nomen traxerunt abeo
quod flatibus petantur,FlagelIa etiam funtui
rium rami oblongiores,^ produdiores , alfjs
tamen minores, ab ipfisbrachrjs furfum afeen
dentes : dida flabella prius, a uenti flatu fcilis
cet. Follicu!usthecareicuiuslibet,quaegra Folliculi
num ucl femen cotinetinuolutum.Sicmems
branofa cutis acini folliculus dicitur. Frus Fruftus,
dus, quod carne& femine copadum eft.Fre
quenter tamen pro eo, quod inuolucro periri
dequafi carne Scfeminecoadum eft, accipi fo
let. Frutex eftquod a radice caudice multis Frutex,
tiplici, ramofumcp fefeattollit, ut rubus, r
Frons interdii pro ramo ponitur, Propv. 'e Frons,
tamen dicitur idquodipferamuscircunquafr
que producit, multa interdu folia habens, δ£.
nonnihilcorticis,acueluticaulicuIi,

G

G Emma in uiteideeft quod oculus, quia Gemma
ueluti ocellus quida cöfpicuus,aut gem
ma qutedam excellens confpici pofsit, cum
primu euite prodit, autfarmento.Haecineun
te ucrefefcoftcndit,6iab ea primu flos, deinde
fru dus prodit tam in ipfis uitibus,quam arbo
rsbus, Gcniculifiuegeniculafuntnodiqui Geniculi
in herbis,aut leguminibus, aut etiam fubfruti
cibus apparent, Sicgeniculatae radices nomis
nantur,quaenodisquibufdaintcrftindaepiO
tuberat, rotundae Sdeuiter capitulatae, Glu Gluma,
ma eft folliculus grani quod iri fpica continet,
uel grani theca. Groisi appellatur fici, qux Grofsi.
nomaturefeut. Priuatim tamen inbiteratico
eas intelligunt, quae per mefles maturantur.

Has groiEulos Graeci uocant oAwWa-?,

H

HE m in aRo man a uox eft, ex grgeo quide Hemina.

quod dimidia fextarrj pars fit, deri
uata. Graecis «οτνλ» nominatur, Capituncias
decem menfurales,utcopiofeinannotationis
busnoftrisin quartu de tuenda fanitate Iibru
Galem demoftt auimus.Herba eft quod aras Herba.
diccfc!iatum,finecaudiceprouenit,faepiusqi
femen in caule fert.

I

INternodiu, quod inter artus ue! genicula intemod
mediu intercedit, dici cöfueuit. Interues internen
nium,qtiod inter uenas intercipit. lubaeft iuba.
arudinacea coma effufa, qualis in milio eft;me
iaphoradefumptaaiubis,hoceftcrinibusani
maliuacollopedentib. Iulus tam Graecis q iulus.
Latinis eft quod in corylo copadili callo races

matim

E X Ϊ* L I

imatim cohaeret, de ueluti praelongus uermis,
lingulari pediculopenfilenititur, & frudum
praecedit*

L

hryma. T Achrymaeftishumor,quiftatim defedo
5 >caudice,uel ramo,aut tantum ipfo ligno,
^nugo. profilit, 8C apparet. Lanugo in herbis atep

arboribus lanata quaedam eft hirfutics,qua fo
Liber. iia,co!iculicp canefcunt, Liber pars cortis
cis interior quae ligno prefsius adhaeret Js qui
Libra, bus feribimus libris nomen dedit* Libra
Romana capit uncias duodecim menfuralcs.
Ligula. Ligula quarta pars cyathi dicirur,hoc eft,
femuncia,demptis fcilicet duobus fcriptulis,
uJameta Loculamenta funt feminuinuolucra, quae

lentum, ueluti paruae capfulae ea recludunt, Los
Lacinia, mentum, fabarum farina eft. Laciniaepars

tes funt extrema particulatim decoris caufa
concifae,orarumq3 fu m marum caefurte.Inde
folia membratimper flexuras digefta,uel na
tiuis Tegminibus difereta, laciniata uocitans
j .. · tur. Sunt tamen qui laciniofum pro finuofo
ufurpent,

"" Ä· 9 M

jiicorium ii rr Alicoiium eft mali 'punici putamen,
talleolus; 4V JL Malleolus noucllus eft palmes inna
itus prioris anni flagello, cognominatus a fimi
litudine rei, quod in ea parte qua deciditur ex
uetere farmento, prominens utrinqj malleoli
fpcciem praebet.Vel, quod capillatus utrincp
Matrix. &4urculatus folebat feri. Matrix, uidein
Medulia. didioneCor, Medulla,uideibidem, Mu
Mucro, cro eft acumen in quod pars quaecunque defi
nit.Sicfoliorum multoru, Aliquarum quarun
dam,&fpinarum omniti extrema in mucros
Mufcus. nem acuminantur, Mufcuseftidquodin
ipfa corticis fuperficie quarundam arborum
lanuginofumapparet,ucluticaniquidaipfas
rum arborum uilli. In quibufdam etiam quae
dam ipfarum arborum que uifitur uillofaflos
fculorum congeries, quae quod conferda fit
denfaq? florefcaumufcijs dici confueuit: ut in
Mufcaria. Liguftro, de compluribus ali)s. Mufcaria
funt in orbem radiatae herbarii comae, cacumi
naqj in fafces coada : a flabri fimilitudine, cus
ius uentilatu mufeae couiurjs abigunt, dida,
N

ucamenta "KT Vcamenta dicunturea quaecallo fquas
JlN matim compadili pendent e ramis nu*
cum,roborum,picearum;ficdida, quodfint
quafi quedam naturae rudimenta, pineam nu
, cem facere condifcentis,

O

.Oculus'. Culus gemmula illa in herbaru furcus
lis, primum germinationis argumenta
dicitur.

P

Paima. T~) Alma diciturmaiusuitis flagellum, unde
»almus. JL nafcuntur uute. Palmus uetenbus du

plexfuit. Minor digitorum quatuor habebas
tur,Graecis ^tv.aousw uccatus. Maior digitoru

CATIO,

duodecim, σπιθαμή Graecis didus. Palmis paimites,

tes dicuntur qui e ftirpibus ac furculis quotan
nis prodeunt; fic nominatae, quod inmodum
humanatu palmarum uirgu las quafi digitos
aedant. Pampini funt frandentium ramus Pampiui.
fculorum comte coliculicp frudum fouentes,

&ab impendente uindicantes iniuria,Hinc
pampinare, eft pampinos fuperfluos ex uinca
detrahere, pofteaquäm fronduit, Panicu Panicula.,
Ia dici poteft quicquid fublonga uel fubrotun
da effigie tumet, ut quae pendet e picearum ra
inis, Lanofamquoqj corna in milio, panico,
arundine, de qualem in aruis complures hers
bae,8dn paluftribus iunci gerunt, Latini pani
culam dixere. Pappus tam Graecis quam Pappus.
Latinis eft lanugo ex floribus aut frudib, des
cidua,Sic etiam lanofi quidam uilli, qui deflo
refeentibus aliquot herbis remanent, de pofts
modum in auras euanefeut, pappi funt, ut in
fenecione,foncho, de plerifqtaltjs fit, Pedi Pediculus,
culus, flue quod idem habet, Petiolus, id eft
quo folio, frudus, aut flos dependet, Pedas pedament
menta quibus ftat reda uinea dicuntur, hoc
eft, quibus ueluti pedibus nititur,Nominant
etiam a quibufdam pedamina. Pilula, uis pilula.
deCachrys, Pyramis, uide Conus, Pro s Pyramis,
pago dicitur uitis uetula deprefta,atqj in terra Propago,
per inflexos arcus fubmerfa, ut ex una plures
emergant. Pulpa in arboribus eft, quod puipa.
nos in animalium corporibus mufculum aps
pellamus. Puluinuseft quod inter fulcos puiumus.
eminuluprotumet,ficdidusquodquandam
referatpuluinorumin quibusfedemus fimis
litudinem.

α

QV incuncialis figura, eius figurae que de
cufsim antiquis fignificabat,mediaeft?
Jbicbat ucr 6 dccufsis ad X liter e formam, que
quidem apud Latinos decem fignificat, Atqj
haec fi per medium fecctur, remanebit v figus
ra,qu£ quinarium numeru, atqueadeo quin«
cuneem demonftrat.Sed hec quidem multos
ties tum fuperius,tum etiam inferius multipli
cata, figuram facit, quae quincunciaiis appella
tur.Talem planeTrichomaniscauliculi effis
ciunt.Typos formae quincuncis,& quincuns
cialis ordinis, fubijcereplacu it.

Quincunx, Ordo quincunciaiis *

R Acemus prouua accipitur, Neq? tanto Racemus
ipfius uitis eft, fcd etiam hederg,& aliaru
herbaru, aut fruticum uuas quafdam produs
centiu.Dicitur etiam ramofum id, quo depen
dentacini, Ramifunt,quiincauleiifsi mul Rami.
tiplices fparguntur,

jß 4

VOCVM DIFFICILIVM EXPLICATIO*

Sarmenta.

Scapus.

Scopus.

Sefqui.

Sextarius.
Silii] ua.

Sinus.

Spica.

Spongias.

Stamina.

Stipula-.

Stria

Stolones.

Sufrrutices,

Surculus,

Thyrfus.
T omentum.

Tori.

S Armenta praelongaefunt uitium uirgulg,
in quas uitis luxurians fpargitur ; hoc eil,
uitisiphus brachiorum Sdrauhum ligna, tam
dum funtin ipfa uite,quam dum exe(fla,& ex
empta funt. Scapus eil caulis qui inilyli
modum furfum proreptat,aut in altu fertur,
ducfla a columnaribus fcapisfimilitudine.
Scopus ramo fu m id, quo dependet acini*
Sefqui uocabulum cum aliqua menfura
uel modi,Tjelnumeri,uel temporis collocatu,
non integrum modo id cuiiungitur explicat,
fed integrum femis* Sic fefquilibra, libram
unam dC femis iignificat, Sefquimenfis intes
grum menfem cum dimidio* Sextarius ca
pit uncias uiginti menfurales. Siliquate-
gumentum eil, quo uel grana leguminu, uel
herbarii femina concluduntur. Nam non mo
dd legumina, fed QC complures quoqj Sfhers
bae& frutices Aliquas proferunt. Sinus as
larum caua funt. Spica cft quod culmus
extulit. Hanc antiquitus ruilici fpecamuocas
bant, dC a fpe uidetur nominata : eam enim
quod fperantfore.fenmnTriauero continet,
granum, glumam , &C aridam * Spica mutica
eil quae non habet aridam. Et mutica, quaii
mutila nominatur* Spongias antiqui ob's
tores uocarunt radiculas illigatas &£ conncs
xas.Hinc Aiparagi fatiui ödaltilis radices mul
tis irretitae capillamentis coaldcentcs , Qi in*
terfe implicatae, ac quafi in unitatem coeuns
tes fpongiolae,& fpongiae fpongiofaecp appcls
lantur* Stamina funt qui in medio calycis

erumputapices:iicdida,quoduelutifilamen
ta ab intimo horis finuprofiliant, Stipulae

folia funt culmu ambientia* Striae partes
funt quaedam quae protuberant & eminent.
Hinc driatus caulis, qui huiufmodi ftrijs cft
praeditus, aut driaturis exafperatus. Strigiles
etiam, fi V itruuio credimus, appellantur.

Stolones appellantur coliculorum fobo=
les,mudiisc^eradic!busfruticatio* Suffru
ticesfuntquaecopluribus ramulis furculisqj
lignofis fcatcnt, fed minutis condant foltjs,
Su rcu lus, quod ex ramis fimplex ac in dis
uiduum oritur,edq? uelut germen quoddam
ex ipfo trunco ud caudice produdum,

T

THyrfused caulis, idqj nomen fibiuendfe
cauit,quod uirgulae in modii, uel teli re-
ditudincm confurgat. Tomentu Latinis
omne id quo culcitrae ad molliorem &' caltdio
rem quietem infarciuntur, dicitur, fiue id lana
iit fiue pluma, fiuequoduoluerit aliquis, exci
piendis molliter &fouendis calore corporib.
nodris aptum, Sic Didamni folia, quod mo!=
lia indentur ede, tomentitia &C lanea dicuntur
aDiofcoride,hoced,^«iji«A9a(/lH. Toripro
minentes partium calli, dC in fe pulparum mo

do colledi nominantur, Graeci κονΑνλνζ uo?
eant. Hinc kovAväwJIhs, id eil, torofus,quod
idem Latinis ed ac nodi forma prae fe ferens.
Triens quatuor cyathi* Tunica eil tes

nuis cortex &C ueluti membranaceus,quo uel
arbor, uel radix inueilitur.Siccaepe folliculis
ed tunicatum* Turbo dicitur quicqu id ex

acumine tendes in amplius fpaciat, Hinc tun»
binatum, quod ex anguilo continenter in las
tius prodit* Sic turbinata confpicitur pyroru
form a. Permulta etiam herbarum folia in mu
eronem turbinantur* Turiones funt tene
ritates fummitatuipfarum arborum, quae fin=
gulis annis crefcunt. Topiarium opus eil
quod ex arbore,frutice,uel herba ad decorem
componitur in teiludines aut cameras fornis
catum. Hinc topiariae dici merentur arbos
resuel herbae quae nimirum huicoperi, quod
flexiles funt, ac fuo lentore fequaces, accoms
modantur,

V

VAfcu!a,feminu inuolucrafunt, Ve?

nae funt qug in plantaru foltjs apparent,
& ramulos & humore habentes* VerrrP
culatum quod r ofae modo, quaii' purpurifla
rutilat,dicitur* Verticillum florum uel fo»
liorGi ambitus, qui coliculos aut ramulos hers
barum coronat,exiftit;ab indrumentimulies
bris fimilitudine duftum,quodfufouertendi
gratia folitum eil adhiberi, V inacei, gras
na funt acinorum, γίγαντα Grgcis nominant,
quaeprefsis uuis cum folliculo abijeiuntur.

V irga eil qu£ ex radicibus,au t caudicis la
teribus exit* A nonullisuirgaeappellataefunt
fobolcs, V irgultum furculus is eil,qui ter

rae cömittitur,utinarboreinfurgat* Vitis
culae non palmites autfarmenta funt, fed flas
gella qug uitis modo reptantia longe lateqjua
gantur, acuidnos frutices nadfafic intricant
eos, ut fjs perindequafi pedaminibus abutan«
tur; uel (candentia fuisirretiutclauicuhs, quis
bus quaii digitishaerent, quales in cucumeris
bus, cucurbitis, S<lplcrifcp alqsinueniuntur*
V mbella eil floris femmisue pedamenta,
in plures digedum longiores pedicuIos,qui ii'
mul ex failigio eodem orti, in latius continuo
i adiantur,iingulicpuelflorem,uel ferne fu ilis
nent, in orbem circuma&um.Grgcihuncflo
ris habitum σ-κιοά^ιο^ Latini ueroquom'äum*
bellte, qua mulieres uultumuindicanta fole,
dC aedum arcent,circinata effigiem gerit, ums
bellam dixerunt. V mbilicus id in pomis

eil,quodin eis medium ud prominer,uel con
ditur, V ngues in rofis dC foliatis floribus

intcllexeruntueteres, imas fuorum foliorum
partes,quibus in capite fuo cohaerent, decolo
rescp dependent. Vel breuius : Vnguisiiifis
ma pars foliorum rofae alba appellatur,

GRAECA?

Triens.
Tunica, ’

Turbo

Turiones.

Topiarium

Vafcula.

Venas.

Vermicu*

latum.

Verticillua

Vinacei.

Virga.

Virgultum

Viticuls.

Vmbella.

Vmbilicus.

Vngues.

jT

GRAECARVM N Ο Μ E N C L A T I Ο N V M INDEX,

GRAECA-

RVM NOMEN-

clarioniiIndex:cuius nu¬
merus paginam,lirera fe-
quens eiufde paginx par*
tem , defignar . Pifturas,
uel ante,uel poft capita lo
catas, uel ijfdem in¬
fertas repe-
ries,

A

Bfö-78 V6\) 8.C
tiyj°io(ctXj></lct-
μομ 324,0
«rgtosis 135. A

«(Plca/TOj/

8ι.Α

κΑ4ομ

191. Α

i&fyoy

3ΐ. Α

άάζοοομ κχξίομ

799. Β

cdyonty©·

797. Α

οίζχ

128. C

κκχλνφ»

χο5· Α

άκκλ/ύ@'·} η ίίκχνοχ y.D

kkcujQx λ<Π

54·Β

χκονιτομ

8(7, C

CLK0£0\>

13. Α

ΧΙΠΗ.

cyA

αλβαΐχ

ic* C

αλισ-μχ

43.C

χλκίΧ

79. Β

&λκι£ιχ)<1)ομ

268. C

κΑο/1*

137. Α

άλσΐνκ

20. C

«μχρκκομ 582· C,

c6c. C

fCudpcOS7D2

98. C

κμμι

66. D

άμτΓίΤοςλά'υκΗ.

9$. A

αμ7Γίλ@' μίλοανχ 96. D

κμ.7ηλ<© oivoepop©’ J(9«

ημ^οζ

83. B

χνχγχλκίς»

17. A

ΚΜχγχλΚις ivvcfy>&‘

724. C

ΧΜ^οοΊίαμομ

75* A«

CT 830. C

tJt<fy>kyVH

in. A

οάυβομ

29. A

οά'βψίς.

24, D

χϊ'βρύϋΤΓϋμορφ©' 529. A

cos t <70 μ

ci. A

tosoüvig.

co.C

XTTXqjLVH

51* C

Κ7η<&

132. C

χρί&ρομ

68. C

ctfisoteyix

89. B

αρχ&ομ

71. B

Xj>K<ibü02»c(j>K%vßt277*A

ctpvoyAüosoy

40. A

Χρομ

68. C

cij>Ti<.uoix

48,A

α&ξομ

9.C

Κ<ΓΚλΗ7ΤΙΧ2

130, C

Χ<τκθξομ} n wrwfO&Ag

73. B

acarct^xy©4

59. c

ΧΣΗζ CCtJiKOS*

133. A

κςριομ

4*8, C

άσ-φόΑλ©·

114.D

KTfXK7VÄl2t

123. A

κτξ<χφχ£ΐ2

120. C

CCCpXKH

109. B

χ-Ίίνύιομ

3. A

Β

BaMCüT«.

i53· ß

J ßxfvdpoy

149. A

βχσιλικόμ.

54c. D

bfa©*

151. A

βχτράχιομ

155A

βηχιομ

139. B

βίύιομ

171. A

βλύχαμ

197. A

βλι^ομ

173· A

βολίοία^ίΘ*

IC8.D

βοτιχνιομ \ρμΰ

474· C

JßoTfi /?

178. c

$ζζώνιομ

133. A

ßisyÄ ωοεομ

141.B

ßisKtyo2

797. A

J ßvVlX2*

175· A

βνφθχλμομ

*43· A

βζχβΐ /2

149. A

βξόομ

165. A

βρνωνιχ

95· A

$ρωμθ2

184, C

i

Γ Αλζό£Αλ$μ

193. A

yxÄiio^i?

193· A

r o»

γχίλλιομ, κ ^«Μ.ίδ2ύ|/5 w

yxÄXTtoy

195· B

^uricoSH.

199. A

ytycdnoy

210. C

yn2 Si(poo/02

877· A

yiyytjhoy

217. A

yÄttycoy

197. A

yÄvKVffife

191. A

yAi/KVcnJ'K

201, A

yvxcpxAioy

221, A

yoy^vAjt h yoyyv Ai?*

2n* A

Δ

Δ Α μχονωνιομ

43. C

<Λοώκο2

230. D

Αάορνκ οίλίξοα/φβχ , «

tcAcux

*3 7* A

c flxcpvoeA2

226, D

Δι'ος βα)λ#νο2

37S. D

(Pi4#ms

■ 223. A

fyxKOVTtx μίyocJλH , «

tfaxKQvn) fti^«t234.D

tfovg

228* C

ΑνΟχμομ

Γ75· B

Eb^VOT^OJ/

8ι. Α

i&CTKO?

l6, C

ίλχτΗ&ομ

704, D

Ιλίλιο-φχκομ

247. A

Ιλγ/ιομ

241. A

ίλίοσίλινομ

271. A

ίλί^νσομ

98. C

fcj A.t?öj»ö? ΛΛχο?.

271* A

ίλξινη κι$ϊ%μπίλθ2

259. Α

ίλξινη

278. C

%λνμθ2

252, C

ίμπντξομ

729, B

υ&ιφνλλ.άκχρπομ

237. A

iTifoJcpvJiioy

259. B

Ιξί^ίνύθ2

266. C

ίξ&ΚΗ

254* D

ί£7τν?λομ

250* C

Ιξνθξό(ΑχΜθμ

279. A

\γύ<7ΐμομ

256. C

ΙΜξωμομ

261. A

Z17TK7U >ζμομ3Η «ττκτα-

&ομ

243. A

Xbcpgocrwm

245, A

ίψνφομ

324* C

ίφημ^ομ

239, A

€7358. C

Ιχιομ

2 68, C

Ζ

!Ζει ά.

282. C

ζίζοο/ίομ

128. C

Η

ΓΙΔνύιΤ^ο?

287* A

ημιονΪ7ΐ2

295. A

Η7ΓΚ70ύ&θμ

243, A

285. A

η^υγ^ίομ

297· A

Θ

308. C

θλχίαχη , « ύλχαττιΑομ

3°5· Α

|Je/c/\xJ

298. C

βύχξΟζ

128. C

βύμ^Χ

303*A

Ονμθ2

ϊ

Ib4<V,

826, C

324. D

tCiiTKÖ?

16* C

iifxJhOTKVH

591. A

ityxKioy

318, D

8«.

328.D

ΐομ τΰοςφνξοαυ

310, D

Ι7ΐ τίοΑλινομ

326. D

i7T7C3ZJL2

321, B

•©eff ^

316. C

iee?<9fi<c

239. A

ί<τάτΐ2

330. C

faxe

132,0

5 /

(rnx

333· A

ίχθνόθΗξΟμ

450, C

K

KAAfltfuvi«

433· Α

κχ7λίτ$>ιχομ

8ι.Α

kco/vx£i2

392. c

κούπνα©“

337* Β

κΧ£<Αχμομ

36ΐ, Β

ΧΧγ</ΙχμΜ/71ΚΗ>

324- D

KXj>02

3 97. Α

κχέυχ 7rovlcKxr

397*Β

κχρνομ βχ<τιλικομ.}78. C

χχκτναχ

347, α

HKSCOSX

1

376. D

4ΐο. D

κψ7οω&ομ μικρό μ, }8 c. C

κ$χηΐ2

797. Α

Κίξχσ-οζ

426, C

Kisfoy

349* Β

Lira « bpfacioy

339* Α

bifKodx

529.Α

biparioy

34ΐ. Α

biosos.

42ΐ* Α

(ΐλΗμΧ712 <PxQV0Sl<flH2*

359. Α

Wlji

105. Α

KVIK02

4ΐο, G

κνίκοζ χγξίχ ii}. A

ΐίοκκιμηλίχ 402· Ο

ίίθλ$καύύχ 1<Ρ(ϋζ})μ:2

}67,Α

boAoK<wßl2> }7}. Α

boAmlx 4+5· Α

&ολχικ'ου , « ί^ημ^ομ

358· C

Ιιομΰ. 820. D

bozioy « boyixvoy 344· c
ίίΟξΟύνόπΰζ 448· C

Liavmy 4°5· A

Ιίξχμζπ η ημ^ os 41 2 · Ο
IlqjlQh, 45 7. Β

ύδ/νορ 3σ3·Β

Οξοκο; 442· C

Ι,ξόμμνομ 429·Α

(ίξίπύΐφ 339* Α

Ιινχμθ2 388·£

tvccw? 427. Α

Lv(AtoVtx μηλίΧ }7}*Α
(ιυκλχμινο2 45 °·^

bauix 445 «Α

buu0yÄuo70[i 4 07. Α

buuoKf^^H 443 · Α

biwo2afl(i2 558. C

b\)7T<&02 Μ b\J7T&PQ2

452·0

Λ

A.AycI}7ns2

493· Α

λχβυ&ς*

454-0

λούττχβομ

460. D

λάβί|

495· Α

λ&μωνιομ

466, D

λάβ&ψ

363. Β

λαχημ*

472,0

& 5

λίκν~

G R AE

h'cL.vQ©' cis.c

Ai7itcf)oy 483, A

Äi-^folaxfvcc 397. B

Α/β/κχυύομ 563, A

Adb& όϊομ <βο<τκοζ/<Λο
45 c. D

ΑΛκαίομ ύίΟφζΚΣΰ
4®5* Α

λι£<χΜ(Λτίζ> 477. Α

λιβόαζτόρμομ 458. C

Αίμνύσϊομ ngu Αίμνοχομ
}3σ. C

λινόζωεις 474· C
λινόζωεις xy^ixx^Lu
443· Α

AiVOf/ 470. C

λότημομ 3 76. D

λνσΊμκχιομ 490· C

Μ

MaAcJ^k 510* C

μκνφχγό fctg 5 29,Α

μ<Χγχύγομ 5°°· c

μίλχντσξκοΊομ 153* Β

μίλχνύιομ 5°2* ^

μίλιλωτοζ 5 ζσ· C

μιλιοςόφνΤλομ 0 » μιΑί-

<ρν7λομ 4 97· Α

μηκύομ «μφ©·' 5 17· Β

μηκωμ utyXTiTi? 521 · Α

μ Ηκωμ^οιχζ >14·°

ftlAccJ 7ΐ7· Β

μίν&Η 287· Α

r

f£öj5iOC 5ii,B

μν&ίκΗ 512· C

μ Vj’jJi? « μν^Χ 5 24· 4)

Ν

Wattv 537.Α

vajfi©' aypix 855 . Β

νη&ομ 542· C

ννμφοαχ 534· C

604. C

278. C

^Ανύιομ

<

Oh

578. D
575. A

CARVM NOMENCLATIONV

σκίλΚχ
σκοΑυμΟζ
σκόξ<ίίομ
(ΤΚΟζοβομ
σμίλχξ Aacc
σμίλχζ Ύξχχ&χ
σμίλχξ liH7tcux

Τ

ΤΕΤίΤΓλ©-

τσ<$<βκιομ V".'·
ΓπβίκΑύμ&νομ <?45* Α

ττ fistyiaijJ $91. Α

Εθνική μπΑίΧ <702 . C

•τσίτχαΊΤΗζ <743· Β

πιτςοοίΑινομ <754* C

/ ,

Μ I Ν

78 1. Α
791. Α
775· Β
735· Α
719. Α
717» Β
707» Α
759. Β

573 -A

onyynHQ

318, D

593, D

1

ovyyo?

673. A

ττνγχνομ Cmk&tou

σπαχαγίχ

668. C

6 i5,B

wjxyTo\>) « εΰτί^τίορ

ττίσνμ

628, C

759. A

•7TVX

474· C

σζτΑίαιιομ

295. A

•moAvyovxToii

548. C

εχυξότν7ΐνς

> 419, A

vroXvyovojj σι 3. Β

εκΟΧζ ci-ftix

785.A

τσολν7ΓΌ<)ϊθ[/

587. Α

sxcpvA ϊνος

685, A

ΊσοΑυτ(μχομ

8t, Α

sedyy?

765- B

•τΒΟ'τκμογίί'τΰ)}}

652*C

εχχνπηζ

652, C

TCfKtnoy

589. Α

Sl\KS

777. B

‘ΤΓξ’Κ'Τίορ μί Axy

ι53·Β

ερχτιωτΗζ οχιΑιοφνλΑος

633*Α

726, C

τφοοίΆπιομ, « 7tfo<rcü7ru>

Spidiop

779. A

7t. Β

sfvyyos

69 1. A

ντ[(ΧζμιΚΗ

638, C

συΐιχμινί x

521, B

Tsvtfigja π(ί&.ομΤ 594*D

(tvkh πμ^οζ

754* c

το ν|©"

643· Α

σ-ύμφυτΌμ

694· C

τΰύςίοξομ

σ40. C

yoivosfoqos

392» c

TüVgQS

647. Β

T

f 1^ y

■ Ρ

1 ΐ.Αί%.ομ

799. B

ι Aijcw'©-, s pxQcwis*

Ύ^ίίΟΐομ

828. C

σ58.0

Ttd /τΛυρ

804. D

ξθ<Ρΐα.ξΐζχ

664* C

7?ΪΛί?

79 7· A

^oJlo<JXodcpVH

542-C

•τι^υμχΑοζ

810, C

ξθ(Λΰ<Αψ</}°ομ

542-C

TDfxßuAsi/^H ’TdpJhjAio^

656. C

809. Β

r

Ζ.

Σ·Α μ^νχομ 6σα, C

<rxfj)(u/x ßcuAxvos
376. D

σχ£ξί(ρρχγοι>: « < rxpgicpx
yoy 719* Β

σχιύζλομ τγί<ρι/7λομ
709. Β

Ίξίοςχίζ 5σι* Α

Ύ^ίφυΑΚομ 8 1<7. C

'ΤξίφνΑΚ) ψχοί$7ΰίίοπ&οις

γ^/νωμϋίΛομ
ΎξΙχόμοα/άί
Ίξύγνοζ

Ή/cp Η

820» C
795· Α
<791. Α
822, C

οκιμομ

54 6.D

σιΑινομ κΗποΰομ

743* Α

Υα Kivdos

834.C

ϋμψχΑ οκΧ£7Τ(&’

5ΐ. C

α\ζ7ζ

676, C

ύ</)°οπί7ΐ$Ιζ

842.C

οξνκκχλ/ύχ

542*D

σί<ηΑι Houlcnop

809. Β

ν<&οο\Αίνομ

271. Α

cJl/V

565. A

(ΓίΤίλΐ ΎΌ μ.ΧΟ^ΧλίύύΤΙ-

νοσκνχμος

832. C

ej’iOirtAii'öp

573. A

χάμ 787. Α

ι/7 Ί^ικόμ

830, C

551. A

σ<ή/τλ9ϋ

804. D

νος&πος

840Χ

ϋξμινομ

567.A

crijlnphts

770. C

Φ

cpöS©*

570. C

oiiivg 3 η σίκυ©' ημάρ®*

cI5Axoi,«<J!)<i««

858, D

o<r VQAS

544.D

702. C

epxcrycu/oy

578. D

V.

558. C

704. D

<&ΑνζΧ

863, A

ΰρχις <Πξα.7ηχζ

561, A

σΐλΟιομ

762, C

<ZhAeu/0fOü7TOg

5t,C

~o%.oyhteosoy

578, C

σινηπι

537. Α

(ρΑομος

845. A

Ρ

TT /

σινητΐί κγ^ιομ

305. Α

epa

855, B,

ilAiOWiC

201. A

σιομ

724· c

X

OsxpQy/iay

582. C

σίΟχΡομ

75°· c

^Af/aeccKT«

63. B

ΤΓψττχιριί/λλομ

622, D

<ησ·νμ£θ/,ομ

721* Α

χχμχι£χλχνοξ

132. B

DEX*

χχμοάφνζ 868. £
χχμαικίονος 8 77<Α
χχμνχκυ7ΐχΐζϊο$ύζ. 8 73 · Β
χχμχ/,Αί α>μ λΛ «cf. 8 8 ο . C
χχμχιΑίωμ μίΑχς 832* C
χχμοάμχλεμ ^ι,Ό.ζ?

582. C

χχμχιπϊτΐί 8 8 4 * C

er 830., c

yx£x<f)pcwoy 324. C *

χιλκ/Ιόνιομ μίγχ 8 <74. C

yiAiJimoy μικξομ. 8 <7(7. C
y^vcrca/ύίμΰμ 878. C

y^vGAcdyccvoy ΐ20, C

Ψ

^Ei/</iVa^</l>£ 889. Α

ΊιΑούΑρομ 95·Α

"^ΰλΚιομ 887. Β

Ί-νχότξοφομ 349* Β

£1· >

£2 Κ ιμο{<Ιίζ 8 95* Α

άνωνίς <70. G

LATIN Α-

RVM APPELLA-

tionum Index*

A

'iBrotonu. 8.e
lAbfinthiüj.A
JjAcanthus, fi¬
li ue Acantha

Jl.D

Aconitum 86. d

Acorum 13. a

Adiantum 81. A

Aiuga,fiueAbiga 884. c
Aizoön
Alcea

Alcibiacum
Alifma
Allium
Aloen
Akhxa
Amaracus
Amarantus
Ambubeia
Ammi
Anagallis

Anagallis aquatica
724.C

Androfarmon
Anethum
Anethü uaccinu
Angelica
Anguria
Aniiiim
Anonis
Anthemis
Aparine
Aphaca
Aphace
Apiaftrum
Apium agrefte
Apium horrenfe
Apium montanu
Apium paluftre
Apium faxatile

31.A
79.B
278*0
43 C
737·Α
1J7.A
t6.C
666. C
98.C
676.C
66. D
17. A

7 A
29.A
143. B

126. C
702. C
61. A
60.C
24. D
71.C
676.0
109. B

*4*5*A -f/r

153. A
743-A
573- A
271. A

654 c
Apios

LATINARVM NOMENCLATIONVM INDEX.

Apios

132.C

Cicerbita

673. A

Fcrnumgrxcum

797.A

Leporinus pe$

493. A

Apollinaris

832.0

Cicuta

403.A

Fontalis

632. c

Leucoion Diofcoridis

Ariftolochia

89. B

Cinara

791. A

Fragaria

834-C

4*6.0

Armoracia

66l. A

Cincinnalis

81. A

Fumaria

337-B

Leucoion Theophrafti

Arnogloiliim

40.A

Citrago

497-A

Fufus agreftis

123. a

48*. A

Arremifia

48. A

Clematis Daphnoides

r, G

vJAIeopfis

Lolium

128,0

Arum feu aris

68. D

339'A

193. A

Lichen

472.C

Äfarum

9.B

Cnicus 6( cnecus.4io.c

Gallion

193. B

Liguftrum

479. A

Äfclepias

Z30.C

Cnicus fyluefter

123, A

Geminalis

367. A

Lilium

363. B

Afcyrum

73. B

Colubrina

234-d

Genifta

219. A

Limonion

466.D

Afparagus

59· C

Columbaris feu colum-

Geniftella

219. A

Lingua canina

407. A

Afphodelus

n4.D

bina

*9»· A

Gentiana

199. A

Lingua ferpentina 378. c

After arricus

13?. A

Colutea

443.A

Geranium

210. C

Linum

470.C

Atraftylis

123, A

Coma

820. D

Gingidium

217.A

Lirhofpermum

488. C

Atriplex

120, C

Confolida media

390.D

Gith fßtA.

302. D

Lunaria minor

481. A

Au ena

184. c

Confolidaminor

143. B

Gofsipium

380. C

Lupinus fatiuus

303.C

Auricula muris

£

153-B

• Conuoluulus

239. A

Gramen

133. A

Lupus falidtarms uel re-

BAllote

Corion feu coriannon
344-c

fiAIicacabum

691. A

ptitius

Lychnitis

163. A
843-B

Balfamine

188.C

Corona regia

326.C

Hedera

421. A

Lycodlonum

86.0

Barba caprina

18O.C

Corona Veneris

721. A

Hedera terreftris

877.A

Lyfimachia

490, C

Barrach i um

tJ/.A

Cotonea malus

373- A

Hedypnois

676.C

Λ/Γ M

iVlAiorana

Beta

804. D

Crambe

412. D

Helxine

278. C

666. C

Beta fylueftris

466.D

Crifta gallinacea

J91. A

Helxineciftapclos

239.A

Mala infana

*32.0

Bellis fiue bellius

143. A

Crocus

442.C

Hemioniris

293.A

Malua

310. C

Betonica 349.B.&

Cruciata

419. A

Hepatorium

243. A

Malus cotonea

37*· A

Cu cumis, feu cucumer

Hiberis

324.D

Marrubium

389. A

Blattaria

182. C

702,0

Hieracium

318.D

Melilotus

326.C

'c. Blitum fiueblitus

173. A

Cucumis anguins 704.D

Hierobotanc

391. A

Melones

702. C

Botrys

178.C

Cucurbita

367.A

Hirci barba

820.D

Mentha

283.A

Bouis lingua

141.6

Cucurbita fylueftris

Hirudinaria

400. D

Menthaftrum

287. A

Brafsicafatiua

412. D

373. A

Hordeum

457-B

Mercurialis

474-C

Bubula lingua

141. B

Cunila

303. A

Hordeum diftichü 437. b

Mercurialis fylueftris

BugloiTum

141. B

Cyanus

427. A

Hordeum polyftichum

mas

443 -A

Buglofsti magna

341. A

Cydonia

37*-A

437.B

Milium

410,0

Bulbus fylueftris

108. D

Cynia

44?Ά

Hyacinthus

834-C

Millefolium

382.C

&358.C

Cynoforchis

338. c

Hydropiper

842,0

Mors uermium

3.B

Buphthalmum

143. A

Cyperus 6( cypir9.452,D

Hyofcyamus

832,0

Morus

321. B

Buxus

643. A

‘ D

•L/Amaffonium

Hypericum

830. C

Myrice

312.0

CAIamintha

43.0

Hyftopus

S40.C

Myrrhis

324.D

43?. A

Daphnoides

226.D

Ißiga

XT N

JNApus

Callitrichum

8l. A

Daucus

230. D

884.C

17*. A

Caltha uel calthula.jSiB

Dolichi

707.B

Ibifcus

16.C

Napus bunias fatiuus &C

Campanula

43t.B

Dracunculus maior

Illecebra

799, B

fylueftris

17*. A

Canina brafsica

443.A

234,0

Inguinalis

133. A

Nardus fylueftris

833-B

Canina malus

529. A

Dulcis radix

191. A

Intubus

676.C

Nafturriii agrefte

3 24.O

Cannabis

392-C

E-Bifcus

Inula

241, A

Nafturtium fatiuum

Capillaris

79*.A

16.C

Iouis glans

376.D

361. B

Cap fella

303. A

Ebulus

63. B

Irion

234.0

Nepeta

433-A

Carduus

791. A

Echium

268.C

Iris

316.C

Nerion

342. C

Carduus Veneris

! 223. A

Elenium

24t. A

Iris fylueftris

239. A

Nigella

302. D

Carduus fuarius

880.C

Elleborus albus

271. A

Ifatis

330,0

Nummularia

400. D

Carduus niger

882.0

Elleborus niger adulteri¬

luglans

378.D

Nuxauellana

397 ·Β

Cardiaca

394.C

nus 276.0

luniperus

77. A

Nux Regia δί Perfica

Caron uel careum 397. a

Ephemeru 239.Aet338.c

lunonis rofa

363.B

378.0

Caryophyllata

383. A

Equinalis herba

321, B

™ L

Nux caftanea

376.0

Caflutha

347.A

Equiferum

321. B

iLAbrum Veneris, 223. a

Nux Pontica

397-B

Caftaherba

201, A

Erica

234·°

Laftaria herba

8 10.C

Nymphxa

* 34.C

Caftanea

37 6.0

Eruca

261. A

Ladluca

298. C

O

Centumorbia

400. D

Eruura

57O. C

Lacfuca caprina aut ma-

Ocimum

346.D

Cenrunculü aut centim-

Eryngium

297. A

rina

810. c

Ocimaftrum

89*. A

cularis herba

221. A

Eupatorium

243. A

Ladfuca fyluatica 318.0

Oenanthe

363. A

Cepa

429. A

Eupatorium adulterina

Lamium

468. D

Olusatrum

326.D

Cerafus

426.C

264.C

Lanaria herba

779· A

Ononis

60. C

ChamxcypariiTus. 873. b

FAba

Larix feu Larex

49*. A

Ophiogloffum

378.0

Chamacdaphne

339. A

388.C

Lafer, feu Laferpitium

Ophris

363. B

Chamaeleon albus, 880. c

Farrago

767. A

762. c

Orchis 338.0.6(361,4

Chamaemelon

24. D

Farfaria

139.B

Lathyris

434.0

Origanum

531.4

Chelidonium maius

Febrifuga

386.C

Lauer

724.C

Orminum

567. A

864.0

Fel terrae

386.C

Laurus Alexandrina aut

Ofyris

542, D

Chelidonium minus

Ficus fatiua

734-C

Idaea

237. A

Oxahs

465. A

866. c

Filicula

387Ά

Lens/iuelenticula^S.o

Oxyacantha

542.D

Chryfanthemum 87S.C

Filix

394.D

Lepidion

3i4'0»

Oxylapathum

460. D

Cicer

266.C

Fccniculum

<00, C

6(483. A

Oxys

565. A

LATI N ARVM N Ο M E N C L A T I Ο N V M INDEX.

pÄconia toi.A

^Panicum 252. c

Papauer fariuum 517. B
Papauer cornicularum

521. A

Papauer nigrum 502.0
Papauerrhcras 514.0
Parrhcnium 582. c
Paftinaca 685. A

Pedicularis herba 785. a
Peplos 604. c

Pepones 702. c

Perafires 643. b

Perrofelinum 65 4.C

Saluia

247. A

Thymbra

303. A

Aloe

*37-A

Sambucus

63. A

Thymus

826.C

Alraraxacon

676.D

Sanguinalis

613.B.&

Thry aliis

845B

Alter cum

832.C

448. c

Tilia

863. A

Ameos

66.0

Sanguinaria

44S.C

Tintinabulii terrg. 466.D

Amoris poma

532.C

Samcula

672, c

Tirhymalorum genera

Anethum

29. A

Sardiana glans

37 6.0

plura

810. C

Anifum

61. A

υαι wiaisu pialia y /

Saryrium regium 711. b
Saryrium trifolii» 709.B
Saxifraga 729.5

Scandulaceum 305. a
Scilla 781. a

Scorpium 86.C r -

Scyrlucaradix 191. a TrifTago 868. c

C I > Τΐ-ίνΊΛΛ ΛΤΙΙΐΛ-ΠίΙΙ Ό

Tordylon, fiuerordylion
809. B

Trichomanes 795. A

Trifoliu odoratu 816.C
Triticum 6 47. B

Trifolium pratenfe.820.c

Secale

573* A

Sedum

31. A

Perfoliata

631. B

Semen

282.C

Per ficaria

631. A

Semen Iumbricorii 5.B

Perfica malus

602. C

Seminalis

613. B

Perfonaria

71. B

Senetio

285. A

Pes an ferinus

632. D

Sentes

151 .A

Pes cornicis

448.C

Septifolium

259-5

Peucedanus

598. D

Seriola

676.C

Plui

855.B

Seris

676.C

Pinailellus

598. D

Serpenraria

400. D

Piperitis

73». A

Serpentana maior.234.D

Piftolochia

89-5 .

Serpyllum

250. C

Pifiim

62S.C

Sertula campana

526. C

Pituitaria

785.A

Sefeli Creticum

809. B

Plantago^

40. A

Sefeli Mafsilienfe

787.A

Polygonarum

584.C

Sideritis prima

770.C

Polypoduim

587· A

Siliquaftmm

73»· A

Polytrichon

62S.O

Sinapi

J37-A

Polytrichum

8l. A

Sion

724.C

Porrum

633. A

Sifer

75°.C

Portulaca

ni. A

Sifymbrium

721. A

Potamogeton

652. C

Sifymbrium cardamine

Prxneftina nux

397. B

721. A

Proferpinaca

613. B

Sitanium

647.B

Prunus

402. C

Smilax afpera

717.B

Pl endo nardus

889· A

Smilax horten fis

707.A

Pfilothrum

95. A

Smilax Ixms

719. A

Pulegium

*97· A

Smyrnium

759-5

Pulicaris herba

8S7.B

Solanum

691. A

Pulmonaria

63 6. C

Solidago

69 4*c

Pyrethri! fylueftre. 638.C

Solis oculus

582.C

QVercus

228.C

Sonchus

Sorbus

673. A
57ί·Α

Quinquefolium

622. D

Spartum

759. A

RAdicuIa

658. D

Spina alba 54. b

Spinacia,ud fpinaceum

δί 779. A

olus

v 668- C

Radix

658. D ,

Spina mollis

34»»A

Ranunculus

153. A

Srachys

765. B

Raphanus

658. D

Sternutamentaria

638. c

Raphan£,fylueftris.i3 2.c

Stichas.777.B

(762. C

Rapum
450. c
Rhodia radix

211. a .δί

IMiuuioiuuin 664‘C y I ij-.V.

Rhododendron 542.0 Supercilii» terrae Si.a

Sylux mater
Symphytum
T

Ta marix
Telephium
Terminalis

Terrx capillus 8 i.A

Terrx corona 877. a

Terreftris malus 529. A

Tefticulus ferapias, fiue
orchis 561. A

Teucrium 828. c

TencrionPIinij 295. a

Thlafpi 305. A

Strobilus

Succifa

339· A
656.C
477· A
279. A
151. A
460.D

6»5. B

645- A
ΐ>94·0

512. C
799-5
592. C

Ricinus
Rofa

Rofmarinus
Rubia
Rubus
Rumex
Rurahorrenfis

SAbina,fiue Sauina

»49. A

Sagminalis herba 59t. A
Saliuaris 640. c

Salix 333. a

Salix equinalis 32». b

767. a Trixago paluftris 775.B
Tuber terrx 450. c
Tufsilago 239.5

Typlia 822.C

V Eratru album 27t. A
Verbafcum 845. A
Verbalcula duo 845.5
Verbenaca 59t. A

Vernilagiuin 882. c
Veficaria 691. A

Vetonica 349. a

Vicia 17». a

Viftoriola 237. a

Viola 456,0

Viola alba 485. a

Viola matronalis 312.0
Viola muraria uel purpu¬
rea 310.0

Vifcum 328. o

Vitis alba 95. A

Vitisnigra 96.0

Vitis umifera 83. b

Vmbilicus terrx 430. c

Volucrum maius. 645.1»?
Vrceolaris 278. c

Vrtica 205. A

Vrtica labeo 193. a

Vuacrifpa 186.C

XAnthium 578.0

Xylon 5S0.C

2

ZEa 282. e

INDEX NO

MEN CLATION VM
quibus officinae ie^
planariorum her¬
bari] noffii tempo
ris utuntur.

A

Brotonii. 8.C
ÄbfinthiÜ3.A
lAcorü 13. A
Acus pafto-
ris 2io.c
465. a
60. c
114.0
243. A

613. A

791. A
7»4-c

Acetofa
Acurella
Affodillus
Agrimonia
δί 620. C
Alchimilla
Alliaris &alliaria,io3.A
Alleluya 565. A

Allium 735. a

Alkakengi 691, a

Apium hortenfe 743. A
Apium agrefte 155. a
Aquilegia 101. b

Archangelica 468.0
Arcocus 791. a

Ariftologia 89. b

Armoracia 661. A
Artemifia 48. a

Arthanita 450.C

Artheticxherbx 845. b
Articocalus
Afa foetida
Afarum
Afpergula
Afprella
Atriplex
Auena

B

791.A
762. D
p.B
5t.C
321. B
120. C
184.C

721.A

427.A

ßAlfamita
Baptifecula
S.Barbarx herba 745. A
Bardana 71. B

Bafilicon 546.0

Bedegarim , ime Bede-

guar

ί4·Β

Belzuinum

762.D

Benedifta herba

383-A [

Berberis

542.D

Betonica

349. A

Bipennula

607.B

Biftorra

*59. B.

δί 772.D

Bifmalua

16C

Bombafum

580. C

Bombax

580.C

Bonifacia

23 7. A

Bonus Hcnricluis465.A

Borrago

141. B

Branca urfina

5».D

Brufcandula

165. A

Bryonia

95. A

Bucheiden

711.8

Bugloffa

34»· A

Buglofsu fylueftre. 268.C

Burfapaftoris

305.A

Calamentum

4?3-A

Calendula

38». B

Camomilla

Campana

^41. A y-

Campanella

719.A

Canapus

39*· c

Candela regis, quf&can

delaria

845.A

Capillus Veneris

8». A

Caprifolium

645.A

Caputi caules

412. D

Cardo fullonü, feu Car-

duus fullonius

223. A

Cardoparium

8S0.C

Cardu9 benedift9

123. A

Carota

6S5.A

Cartamum

410, C

Cartam9fylueftris.i23.A

Cartafilago

729.A

Carni

397· A

Caftrangula

193. A
Gatapu-

i

OFFICINIS SEPLASlARrORVM CONSVETAE ISTO M E N C L A T V R AEt

Cataputia maior 339. a
Caraputia minor 4*4.0
Cauda equina 321. b
Caulis 412. d

Cauta *82.0

Cepa 429, a

Cepalytueftris 268, D
& 839. B

Centauria minor 386.0
Centumnodia 613. B
Centumcapita 297. A

Flos amoris 98.C

Flos februarii 48*. A
Flos omniü menfiü 382.B

Fcrniculum

*oo.C

Chamardrys
' Chterefolium
Cheiri

868.0
217. A
4*6.0

Funiculus porcin9.*98.D
Fccnumgrarcum 797. A
Forris,feu fortis herba
729. A

Fuga daemonum 830.0
Fumus terrae 337.B

Funis arborum 719. A

<r G

vJAllitrichum 81.B

δί i6j.fi.

Malua *10. c

IVIaluauifcum 16. c

Mandragora *29. A

Marrubiu nigrum 1*3. b
Marrubiaftrum 1*3. b

Phafiolt 707. b

Pilofella 604.D

Pimpinella 607. b

Piper Hifpanum3feu In*

Materfylua

Marricaria

Melanzana

Melilotum

Melifl'a

Mentha

64*. A
48. A
*32.0
*26.0
497. A
2S7.A

Mentha aquatica 721. A
Mentha Romana. 287. A
Metha Saracenica,287. A

dianum
Piperitis
Plantago
Podagra lini
Polypodium
Polytrichon
Porrum
Portulaca
Potentdla
Prafium

7?ϊ·Α
4S3.A
40. A

3 47- A

*8 7. A

793· A

633. A
tn.A
620. c

Chelidonia

864.0

Genefta,fiue Geneftra

Mercurialis

474.C

Prafium ferridum

2*3. B

Cheruilla

7*o.c

219, B

Milium

420. D

Primula uens

24*. 3

Cicer

266.C

Gentiana

299. A

Milium fohs

4S8.C

Prunella

622 D

Cichorea

676.C

Glaftum

330. C

Millefolium

72 6.C

Pruneola, fiue Pr

unuSa

Cicuta

40*. A

Gratia Dei

220. C

Millemorbia

293. A

402. c

Cicutaria

* 24-d

Guadum

330. c

Mora uaticana

2*2. A

Prunus

402. c

Cironia

373- A

H

Morella

692. A

Pfeudomelantluon. 228.0

Citruli uel cirreoli,702.D

Ü-Ederaterreftris 87 7· a

Morfus diaboli

724.0

Pfyllium

8S7.B.

Coloquintida

373. A

Hepatica

472.C

Morfus gallinae

20. C

Pulegium

197. A

Colubrina

772. D

Herbadiuiloan.

830. C

Morus celfi

*22. B

Pulegia iylueftre

433. A

Condifi

779.A

Herba fortis

729. A

Muralis

278. C

Pyrethrum

640 C

Confolida maior

694.C

Herba fullonum

779. A

TT N

Pyrethra iylueflre. 63 8. C

Coriandrum

344-C

Herba: paralyfis >

• 84*. B

fNAfturtium

362. B

Pyrola

466. D

Cornu ceruinu

44S.C

Herba Roberti

220. C

Nafturtiiun aquaticum

Qv er cus ^

Corrigiola

613. B

Herba Hellae

44S.C

721. A

228. c·

Cotula foetida

*82. C

Hermodacftylus

3*8.0

Nafmrfium teftorum

Quinquefolium

.622, D

Cotula no foetida

243. A

Hirundinaria

230. C

30*. A

R ·

Corum

*80. C

Hifpanach

668. C

Nenuphar

*34-c

IvAphanus minor SC

Crafiula maior

799. B

Hifpanicumolus

668. c

Nigella

*02, D

niaior 661. A

C rei aio hortenfis

361. B

Hordeum

437-B

Nil

330. C

Rapiftrum

2*6. C

Crocus

442. C

Humulus

26*. A

Niiech

330. c

Rapum

2 22.B

Crocus hortenfis

410. C

Hypericum

830. C

~ O

Rapun culus

212. B '

Cuculus

69t. A

HyiTopus

840. C

viCularia

243. A

Remora aratri

60. C

Cucumer, feu Cucumis

T i

Oculus bouis aut uaccae

Reifa bouis

60. C

<1

0

0

S. iAcobiflos

742. B

243. A

Rhabarbaru monacho-

Cucumer afinini*. 704.D

larum

68.0

Oleander

*42.0

nun

460. D

Cucurbita

367. A

Indicum

330. C

Ophthalmica

243. A

Ribe

662. D

Cufcuta

347· A

Irmgus

297. A

Orobus

*7°.C

Roberti herba &C Rober

Cyclamen

4*0.0

Iris

3 2 6.0

Origanum

3*2. A

tiana

220. C

Cynogloflum

407. A

Xua mufehata

884.C

Os mundi

209. B

Rofs: canina:

6*6.0

Cypirus

432.D

lumperus

77- A

Ofaris

330. C

Rofmarinus

47 7. A

Cypreffus

S73.B

lufquiamus

832. c

Oftentium

762. C

Rofmarinus aculeatus

F^Ens leonis

676.D

■K-Eirim

436.D

P

r Aeoma

202. A

229. B

Roftrum ciconiae

210. C'

Diapenfia

6j 2..C

Kerua

339· A

Pagana lingua

237-A

Roftrum porcina. 676.D

Digitalis

892. c

LAftuca

Palma Chrifti

339. A

Rubea tinctorü

2 7 Ο. Λ

Digiti citrini

711, B

298. C

8ί 722. B

Ruta

6i*.B

ELIeborus albus. 271. A

Lactucella
Lapatium acutu

673. A
460. D

Pampmula

Panis cuculi

607. B
*6*. A

SAcerdotis uiriie

6C.D

Endiuiauera

67 6.C

Lanaria

843. A

Panis porcinus

430. C

Salicaria

4.90. c

Enula

241. A

Lappa maior

72. B

δί 232. D

Saluia

247.A

Enula campana

241. A

Lappa inuerfa

*78.D

Panis terra:

4*0.0

Saluia uita

7 ~5>·Β

Equina mentha

287. A

Lappa minor

378.0

Papauer

*27.B

Sariamunda

3S3.A

Eruca

261. A

Larga

493. A

Papauer cornutii

*22. A

Sancti fpiritus radix

Efula

8lO. C

Laureola

226.0

Papauer rubeum

324.D

126.C

Efula rotunda

604. C

Lens

8*8. D

Parietaria

278. C

Sandaracha Arabü 77. A

Euifcum

26.0

Leiufticum

739-B

Paftinaca

730. C

Sanguiforba

79°. C

Eupatorium adulterinu

Lilium album

363. B

Paftoria burfa

6i0,C

Sanicula

672.C

264.0

Lilium conualhii

239. A

Pentadactylon

339· A

Saponaria

779- A

Euphraha

243. A

Liiiu inter fpinas

64*. A

Pera pafroris

<620.0

Sardianae glandes. 3 76.0

FAba

Linaria

344-0

Perforata

830. C

Satureia

303. A

38S.C

Lingua bouis

342. A

Perfica

602. C

Sauina uel Sabina. 249. A

FabacraiTa

799. B

Lingua ceruina

293.A

Peruinca

339· A

Saxifraga lutea

748.D

Fafeoli

707.B

Linum

470. C

Pes anferinus

6*2. D

Saxifraga maior

748,0

Ficana

193. A

Liquiritia

292. A

Pes a (minus

205. A

Saxifraga rubea

J6J.A

Ficus fatiua

734-C

Lupana

86.C

Pes columbinus

220. C

Scabiola

717. A

Filago

729.A

lupinus

30S.C

Pes comi

2**. A

Scariola

676.C

Filipendula , .

*63. A

Lupulus

263. A

Pes leonis

623. A

Scelerata

l**.A

Filix

594.D

L/T M

Pes uituli

68 D

Scolopendria

29*. A

Fiammula

Ϊ33-Α

ivlAiorana

666fC

Petrofeiinum

57LA

Scrophularia·

866. C

Sero-

germanicarvm appellationvh

Scrophularia maior

t93.A

Semperuiuum ?i.A
Semperuiuum marinum
tJ7*A

Sena 445’-A

Serpentariaminor 68. d
Serpenrariac officinarum
772.D

Serpyllum %$oX

Serpyllü 10 man D 826.C
Seruilla jso.c

Serullum 7^0. c

Sigillü Salomonis. 584. c
Siler montanum 787· A
Simeonis herba 79·®
Sinapi 537·Α

Sinapi rufticum 30;. a
Sinapi fylueftre 256*0
Sitanium 647-3

Solatrum 69t. A

Solidago Sarracenka

729. A

Sorba

5 75*a

Sorgi

77zX

Sparagus

S9.C

Spelra

282.C

Sphatulafcctida

79?·®

Squilla

781. A

Staphifagria

78J.A

Stellar herba

448. c

Sfichas arabica

777·®

Stichas citrina

98.C

Srramonia

69 l.B

Succus cvrenai c9, 762. d

T

TAmarifcus

J12.C

Tanacetil 43^.8^49.0

Tanacetil fyluefere. O20.C

Tapfus barbatus

84;. A

Taraxacon

67 6. Ό

Tefticuius canis

$$s.c

Tefticulusuulpis,

aut fa-

cerdoris

709. B

Tilia

863. A

Tmftorius flos

809. A

Tormentilla

2 59®

Trifoliü. 816.C. 8C 820. c

Trifoliii acetofum. 56$, A

Trifolium humile, 493 . A

Tnmtas

495- A

Trinitatis herba

S02.D

Triticum

647·®

Tunica

351. B

Turcial frumcntu.824.c

V

v Aleriana

855.3

Vernix

77* A

Verbena

591. A

Vcronica

168X

Vmcaperuinca

359-A

Vincetoxicum

130. C

Viola

310. D

Virga paftoris

223. A

Vjfcum

328. D

Virealis

259. A

Vitia aylueftris

109. B

Viticella

95- A

Vngula caballina

t 139®

Volubilis maior

719. A

Volubilis media

259* A

Vrinahs herba

544-0

Vrtica

105. A

Vrtica iners, mortua uel

alba 468.D

Vua lupina ^91. A

Vua uerfa feu uulpina

86. C

Vuauulpis €92. A

Vuularia 237·^

Zingiber caninum

73X.A

GERMANI-

CARVM APPEL-

Jationu Index*

2!

Btl)0it 795-2!
2lcferpfnmmen

809.21
iijffoircc 528.0

filant 241.21

2Üraun 529.2t

2(melFom 647. B
2lnbom baeroetble
589-21

2lpoflanFraut 71 7 -2!
Mrticoat 7 9*-£
iitiffenblatt: *57· 21

-Sugentroii 245.2t
iluacnwurRcl 855. B

B

Cy)i?2id;muni3 72«*2!
‘'VJBalbaon. 855- B
Balfammuni3 287-21
BalfamFraut 287·2ί
0. Barbara h aut
745· B

Bafilien 5-46.©

Bafif^ram 546 . ©
Baumfarr 587.2!
BaumtrolI 580. 6
Baureneppt^). 27 1 · 2!
Baurnfmjf 505.2!

Bembdrjhn 479-2!

Bencb ictc vo um . 585 . B
Bergmtimj 551· Ü
Bertram 640. C
Beertvurn 809.B
BefemFraut 505. 2!
Bettlereleuß 578. 0
BiberFraut 386.6
Bibmellen/ ober BiY
bernellen 6o7.B
BiljamFraut 832· €
Bm^clFraut 4 74. C
Btfmuni5 78ί.2ί
BaumepjjevD 421.2!
BlaternFraut 866.6
Blatv cpT^en ober blavo
fcfjtvcrtel 316.6
Biave Fombliimen

427-2!

Blatemenberic. 86 8 . ©
Blavc tnevqenblumle

834-€

Biate vesci 310.0
BlutFraut 790. €
Blatorropffle 551. B
BcbereHcii 691.2!
Bocrebart 820.0
BocFeljom 797.2!
Boncit 388.6

Β:αφα^ι{1τΙ 297.2t

BtaunbetomcF. 349 -B
Btaunbottert 55 t· 2!
B:atm melan^a.532.0
B:atmellen 622.6

B:atm wesbern^ .490.6
Biatmtvur^ 193 -21

B:auner fmjjeri««

892.6

BiennFraut 845-2!

Β:?0ΐαιιφ 6 55. 2!

ΒίϋφχπίΓ^ *43-21.
63i.B

B numen leberFraut

472.6

Bubcnleu0 578. 0

Budjampffee 565 . 21

Bikbbiot 565.2 1

BudjHee 565.2!

Budifibatim 643.2!

6

/T^2!0am 576. ©

Bw 6alecanf<^cr/ober
3)ibsamfd;er pfeffer

7JI-2!

C^nfKvuri^

6itruücn
6yp:e0
6oioqumt
6o:sanber
6reu^baum
6reimfalbe)r
Creu^xrur^

419.2I

Cticumcrn

0

Ov2»beFropff.357.B
©esinet/ ober Fru0
beyment 287. Ü
0enti0ra0 613. B
©ennemnarcF 855. B
©ep^clFraut 610.6

©mcFelFom 282. 6
0orsbernc0ele 351 .B
©oflen 551-2!

©latblunt 878.6

0:eifcltiqFeytblumcn

802.0

©.-opSlvcurP! 587-2!

0ιηφϊναφ0 63i.B

SE

(ff^Benvur^ 880.6

K! gbelfalbey 247.2!

SEmFom 282. 6

iEifenFrant 591. 21

lEifembart 591.2!

587-2!

SEgelFraut 400.0
$pl)en·* 421.2!

$£p ^ϊφ/ ober ΙΒρρίφ

276.6
702.0
873-B

373*2!
344- £
339-21
247-2!
*8>. 21

702.6

271. 21.743-2!

SErb0 628.6

iHrbfell 542.0

SErbapjfel 450.6

SEs-btbcer 854 -6

ifc’rbtcp^et» 421.2!.

877-2!

FErbenFren^ltn 877.2!
&:6:αι»φ 337-B

!£^ϊν«Γαηφ 868.0

SErbtvtir^ 450.6

SfcYbcjall 386.6

i£rnro0 510.6

$ruen 570*6

INDEX.

SEfelöcocumer 704.0
B

rtCffigbon 308.6
'0T^et0eba«m 754-6
^dgvcar^erraut 866.6
jrelber 333-2!

^dbncgcle 3>iB

^Υηφίϊ 500.6

3^ηίφ *5Ζ·6

<?erbbinm«n 809. 2!

^ieberFraut 386.6

Jd^Fraut 347*2!

Jinge r|>öt 89*·<£

^ijcbmiini3 721. 21

Jo^5wan0/ober
tvein 799 -B

^1αφ0 470.6

^lacbeFraut 544·^

Jladjefeiben 347*21

^ISc^Frant 631.2!

JravDcnveicl 312.0

^τε$>(φαηιΡΓαΜ . Soz. 0
Jrembb er peterfilten
654.6

blati 622.0

^un(jin0erFraut 622. 0
(5

2!menberle 868. 0
(Barben 726.6
(Barten ober ^εήηίΓφ·
Bencbictemn:mt3.
383.Β

(5artcnFre0 361. B

(Barten ^yfbp 303.2!
(Bartenfenff 537*2!

<B(tad)b\um 324*0

(Bauc$b:ot 820 . 0
(Baud/rlce 565.2!
(Beiblatt ^45 · 2!

(Beeler fm0er!)ut. 892 .6
©eeler/ ober 0ulbener
Fiee 748.0

(Bcdmüntz 433-2!
(Beel meiam^an. 532.0
(Beelblmagm 521.il
(Beelrnben 685.2!
(0ed 0^lü(]elblumen.
845- B

(Beel feeb lumen. 534·^
(Beel weiber^. 490.6
(Ben0fi«0 652.0
(Ben0pappel 510.6
(Benfer ιφ 620.6
(Berlin/ ober (Betrim

750.6

(Berten 437- B
(Bertve! 726.6

©ilbblumcn 809.2!
(Bilgen 363. B

(Blatte rcinben. 719.2!
(5la0Fraut 278 «6

(Bltbrraur 770.6
(ΒΙιίΓφοη 5*4-0
(Bolbblum 878.6
(Bottbeyl 622.6
(Bottöver0e0 589.2!
(B?a0blumen 351. B
©jmbFraut 285.2!
(Bjmbtcum 460.0
(B:o0 bat^en^cl. 828.6
(Bioifebeintvell. 694.6
(B:o0epfi^ 326.0
<B:O0 ieigwar^en^

Fr««

GERHANICARVM APPELLATIO NVM INDEX,

Frant v 193 -21

<5:o0 fd?tpalbenFraut
&64.€

(5:o0 $ammo:m.7?o.<£
(5:og fte^enb unnbt
717. B

(5:o0 2Teu(fclörmld>
810.©

(5ucF0ai^Flee 565.2t
<5ulbe0unnel 390.©
(Bulbener wiberttjon
628.©

(Bunbelreb 877· 2t

(5ür φen 702.©
(Büter ^etnricb . 465, 2t

Ä

*2tbtcbFraut 318.©
_'-ß«l0Fratit 45’ -B
oanff 392. £

barnFraut 544·©
barflran# 598·©
bafetnufj 397 -B

bajeuFlee 565.2t
bafenfuj? 493··$

bafenpappel 5io.£
bafenpfatlm 604.©
baud;blatt 237 -2t

bebend? 256. <f

berbflroj? 510.iT
bcnjotabartim 790. (f
berR0fpan 394·^
bemFraut 287.2t
bcyb 254.©

beybrofen 656.©
Ijeybelpfentcb 252. <£
beybnifd; rounbtFraut
729.2t

|)tmeib:ant 845.2t

kimcl^lüffcl 845· B

b'.rf 410.©

burenfecFel cho,<£

l>ir0$umj 295.2t

i>u'RcitFlee 264. <£

ftemb2ccf> 748. £
bolRman0olt 466 . ©
bfmerfut 3 05. 2i

bfinerFoi 250.C

bunbfbiftm 582.C
btmb0F6l 443.21

bunb0;un0 407.2t

^ 5X 3

ü.g^y 2tcobe blum
74ι·Β

© · 3obanöFrstit. 830 . <£
©, 3ob<W6 trcnbim/
oberbeerhn 662.©
3ofepleii 303.2t

3fpen 840.C

3fop 840. €

3ubcnbürtm / ^ubm?
bocFcn/ober 3 uben^
firfen 691.2t

In

/v)2tRenFbibel. 337.B
A\ Sanie 493.2t
SantenFrant 321. B
KappsfsFraut 412. ©
SaRenFtee 4 9 3 . 2t

SanenFraut 855. B
SaRenmiinn 433· 2t
SaRenroebel 321. B
SernenFraut 845· 2t
Keflcn 376.©

Sinitn 250. <f

Sirfd)enbaum 426. (£
Klappenofen 514·©
Klein batben0el. 8 6 8 . €
Stein epl?exx> 421.2t
Stern inonFraut 481.2t
Slem jam moie. 750. i
Stein nater$u0.4oo. ©
Klein falbey 24 7. 21
Stein f4)etwurR.866.(T
Stein taufcntQulbcn?

Fraut 386.iT

KnabenFraut 799 -B

558. <T

Snobtod?

Snofpen
Sol

SbiblcöFraut
XozlFraut
Som
S(.:nrofen
Sontmünn
Sraenfuf
Sraujjbalfam
Seen

735· ^
822. <T
412.©
790. (f
676. ©

767.21

514.©

433-21

448·^

287.21
66i,2t
305.2t
711. B
810. €
582. <f
544·©
797 *2(

367.2t

474'iT
303 2t

Kreuzblumen
Srona^lm
Srottenbilt
Srottenfkäß
Sufjom
Sürb0
Siircurn
Sunct
Suni0nnbFrant.2 64. <f
Ktittenbainn 375.2t
£

(TPZttid) / ober £aci
^ tucF 298.2t
ilaud; 633.2t

£aucnbel 889. B

£ein 470. (Γ

£iebjlocFel 759. B

£ie 0en 822. €

£in ben 803.2t

£mfen 858.©

ilynFraut 544. ©
Ho: d)banm 495. 21
ilotvenfü0 613. 21

£orcentapen 6 1 3 ,2t

£un0enrraut 6j6.<T

m

ΐ/ςν 2! bel^eer. 419.2t
7iC/iTian 517.B

iTiadfomen 5:7. B

£?7ato:an / ober iTTcy^
ran 666. <£
iTieyenblumen. 239.2t
ITiangott weijl onb rot
804.©

£Ran{§trero 297.3

iTlarienrofen 845. B

iTiarobel 58972t

VHattrümid; 397.2t

fcTiaulberbaum 521. B

iTtaurcpbew 421.2t
iTtaunauten 729. B

iTiccrt)tr0 488. C

iTiec^rribei 781.B
iTfcer cucumer. 702.©
STIcyenFraut 866. <T

illeyfFcrwutn 76 2. <T

STMaun * 702.©

iKeliffen 497*21
VTlcnge Ircurt? 460.©
STicrcurmsFrut. 474. <T
iTienettd? 661. 21

STiernenblume. 485.2t
VTlcrt$e violcn 310.©
ITIettram 48. 21
iTieu002lm 604.©

mtfiel 328.©

iThtteltrmben 259.2t
STiogFotb 822. €
£Πίίηφ rbßbarbarum

460.©

tTinnR 287.2t

iThicFcnFraut 842. £
illunbtboln 479.2t

n

^)^V,2ibeIFraut.544 . ©
^ 7^αφίΡφ<}Κ.69ΐ . 21
tfagclFraut 604.©

naneuFotb 822.C

tftarerrcurR 772.©
tlaterjün^im 578·^
^le^eibifinien 351.B
0

<rbfen3tm0. 341. 21
0 bermcni0 243.2t
0lanber 542.C

P

CV\l£tffelbeer. 542.©
if>^Pappel 510. €

pafimey/ober pajtna^
eben 685.2I

Petcrlm 573.2t
0.petcröFo:n 282. €
Ö.pet^liiffcl 845. B
©.pcteröFraut 278. €
pererfsiten 573.2t
peterftlien ber frembb
654. i

pe|litennwurn 643. B
Pfaffentibblin 866.C
Pfaffemodin/ ober pfaf
fenbtart 676.©

Pfeben 702.©

Pfe|fcrFraut 48 3 . 21
Pferfkbbauftt 602. (Γ
pda timen 402. <£

PfenmgFraut 400.©
pferbfebtoann 321. B
pfrmmien 759. 2t
Puffen 804.©

Po: fl 5i2.£

p:umcn 402. €

PfdicnFratit 8 8 7 . B

^Benbe?"

K

W2tbbifiet · i97'X

^VASa^tvnrn 561.2t

Sappen fu0 448. €
Sud; bpffelFrut. 69 1 . B
Sauten 615. B

Scmwciben 479.2t
Sert^ 659.2t

Κιεφ?ί5 anbom, 765. B
Smgelblunt 38 1 ·Β
SocFen 767. 21

Sbmifd? pappet 510. C
Sonufd;erquebel 826. <£
Sbte 279.21

Sofcn 656. €

Sbfctnrurn 664,^

250. £

Sofmann 477.2t
Sofmünn 287.2t
Ko0pappel 510. £
So0fd)trani3 321. B
Kot beiltpurn 25 9« B

Kot nad;tfd;aite.69i. 2t
Sotruben 685.it
Κοί{1η^:εφ 503. 2t
Sot \rafferpfeffer
842. ©_

Θ

e2iffran 442.

0albey 247.2t
0amFraut 652. €
OamcFel 672.^

©aturon 303.2t

©aurantpffer 465.2t
©aurerFlee 565.2t
©aurid; 542. ©

©autxnirn 193. 2t
©cabiofcn 717.2t
©carioi 6 76><C

©φαίΓπρρ 726. €
&<fyaf[$avben 726. C
0d;afftbcvc> 321. B
©φαΓίαφ 56 7· 2t

©φαφ^ irinb 717.B
θd>nιttίauφ 633.2t
©dyelFraut 864. <£
@φη-1ιη0 4°5·2ί
©φίφεη 402. C
©dduffelblume. 845.B
©φΐηίίεη 691.2t
©d?ntaiRb(um 878.C
©φΓιίϊοο^οη 479.2t
©d;mervrut'R 694. £
©divoalbemirn. 866. i
©d;trarR iouanber
502.©

θφνοαπ3 0artenb tflel
882. €

febwarn Ρόιηιφ 502. ©
©φιναπ3νοίΐΓρ;. 694. C
©divearn epbero.421.2t
©Φνοο0ε1ϊηιη3.598· ©
©ebroemftob 652.©
©d;rcemb:ot 450.^
©eeblum 534·^

©cyffenrrant 779· 2t
©cnet 445.2t

©et'0enFraut 303.2t

©efet 787·2ί

©errbon 832.^

©errb:ot 45°·£

θerofcnφcI 598.©
©erotobt 652. ©
@tbcn0c5eit 816.1E

©ynnatr 13 -2t

©yn0run 359· 2t

©o:0fomen 772. £

©pecF0il0en 64 5. 2t

©peierlm0 575· 2t

©peiR 282. €

©perenfltd; 419.2t

©picanarbi 889. B

©ptRmünn 287.21

©piiict/ ober fpinnat

668 , C

0p:in0Fratit 454·©

©pnngFomer 454·©

©pojopffel 575. 2t

©Γοφαιϊ* bpjfelFraut
691, B

©tein*

INDEX*

germahicarvü appeuationvh

©teinFiec 748©

©temicbcrFrAUt.472,C
©temmtint* 43 j --2t
©temraurm 729. B
©temfomm 488.C
©tetTbcltrurtj 709. B
©rtd><tsFrant 777.B
©trcyffwum 460. 0
©treid?blumert 809.2t

τ

ηαφΓ.27δ.£
CamanfcF 512. <!T
ST<tiibnef]el 468.0
IZaufcntblatt 726. (f
<Fcuffeie<tbbi0 714. €
Couffclemiid? 604.C
«T^ynt 826.^

«Tobtem 347.2t

JTobrncffcl 468.0
(Tormcnnlt 259. B
(TrcsbFbmer 434.0
(TmcFs 835.B
(TürcFifd) (fucumcm
702.0

(Turcfrfu) Fom 8 2 4 . €

V

<V|l£tei 436.0
'^Vciclvomtx 316. €
Dercyig man mr.868.0
Derfid) 342.0

Dnb oibm Ferr? 8 4 3 . 2t
Dnjer fragen (Ιαφ^

344.0

Dnfcr jratren manteli
6 3 . 2t

Dn fcr f rarem ntürm
287.21

Dnfcr fragen fφuφIm

326. Θ

Dogelneff 683.2t

^Ö^inMufFnit795.B

DOitibtfiu': 394-0

1Ct>«lbrl!l0m 643.2t
H)albtF6l 466.0
n)albtm%oIt 466.0
£Dahx>ürt3 694. <£
tPalTcibatem^ 773. B
tPßfjcrbofb 264. <£

tDaifcrepjf ober ερριφ

271.21

tDafferma^ett 334. <£
tDaflermun^ 721.2t
VP<jffcrpfc(fer 842. C
VDc0b:ttt 613.B
tDcgjjrag 613. B
£De0tr4rtm / ober trqt
rra(3 676. C

tDejbctt 333. 2t

tDabertd) 490. <£
n?etn0<n tentoinben
2 39.2t

ÜPemrautett 613. B
O?ct§21nbom 389.2t
VX»c50(Biotren 7i9-2t
tPei0 ^οίΜκίΓφίιίί]όΙ
843. B

tPcifj $o:mm0(j b!i>
mm 483.2t

tP ajj tilgen 365. B
tPeif? moieicn 730. €

tPafj me0mirt3. 271.2t

\Pei0 jeebliimen 334 . <£
VÜa0 fmff 26i.2i
tDafjtruro 384.C
tPeifle (ίαη^οφ.74δ.£

tTeiffer ep^ew 421.2t
IDeybt 330. <£

£Peyj]en 647. B

tPcyffenFoIb 64 7. B
tDelf4>reiel 312.0
XDelfd} Irnfen 443*21
PDelfimug 378*0
tTelfcber bir0 77**£
tDdfUjer fiemFle 32 6.0
VDelfcberrceyffen 647.B
U?tbertobt 7 93* 2t
U)ilbampffer 460.,©
UMberbalftm 287*2!
ÜDtlb Bafiig 893* 2t
VDiIb Benebicte wunj

385-B

tTiIberbertr^m 638 .C
n>iib brngelFmutbae
mennle 443 . -2
DDtlb ermittelt 382.^
PPtlbcucumer 704.0
tPitb ΑαΓφβ 34^* 0
tPitber gal&an 432.0
IDilber gavtenfaftvan
410. (£

SDtlb .0ime(f£^ta|fel

843. B

tDtlben Flee 326 . 0
n?i!berFo:(fe« 324.0
EPiibcr Frc0 324. 0
t^ilbcrF«rb0 373. 2t
VDilb maert 314.0
EDilbmoien 73θ.(ί
tDilb mürm 287.2t
tPitb negefb turne 331. B
U)db od)fen$ungen
269. €

UMb paltiney 683.2t

ODtlbenpoIey 433«2t
XDdb rofer» 636.0

ÄChlbe falbey 367.2t

ΪΡιΙίίΓφΛΓίΛφ 367.2t
XTtlbenfenff 236 .<€

tPrlb Γφ recrijer C02t4rt
ber 302.0

tDilb wullFraut 843.B
PChnbenFraut 7* 9 -2t

tPmtergrun 466.0

DPyfenFlee 820. <£

DCtyfenFumel 397.2t

ΪΡο^βηιίΙφ maneberis

Iey 8ιο.<£

tDotgcmfrt 35τ·2ί

HBlr^eber Flee 8 16 . <£
DPnrertcb 403.2t

XDullFnmt 843.2t

DPunberbannt 339. 21

DDunbtFr^ut 799. B
tDurmFraut 48.2t

D0unbif^erim^.4O3.2t

TDu^rlmg 403.2t

^„ilrlmgeryeliebcr
JPngru «.339.21(884. <£

5

O <tpff imFraut. 23 7 . 2t
Ty^amPafFiney 683.2t

iSam / ober ^artenfenff
357.2t

Same r faffran 442 . <£

^atiofen 538 .<£1

getmhn^ 643.2t

Äffern 266. £

Sittcrveurv, 460.0
iweyblatt 363. B

Swibel 303.2i.429. 2t

Sequentes dua? appendices fuiscapitibus adijeiantur.

^ Appendix in caput de Colutea » 'Pag* 443.

Dum hofcecomentarios confcriberemus non eratad manu gra*cusTlicophrafl:us:quarccum larino iantüufen^
dum cifer exemplari Theophrafti.nö faris coijcere potuimus an per y aut per ου uox ipfa fcribererur,cum no raro La^
rini eas uoces in quibus grarce i/eft,per u efferanr.Qiiarelarine dici hanc herbam Coluteam &Colyream putauimus.
Colutea Sed naclo tandem gra*co Theophrafti codice,ftarim deprehendimus Ηολουτίκμ< i ηολυ^κχ diuerfam efle : idipfum enim
differt ä Theophraftus manifeftc innuir. In larina uei ö Theodori uerfione perperam pro Colyrea fcribitur Colycea : id quod
Colytea nobis eriam renebras offudit. Legendum itaq? inirio capiris de Colutea in eum modum erit: κο\ΰπ'ία Grarcis, Colutea
Latinis dicitur &c.Expungenda itaqj dictio Colyrea, & pafsim in hoc capitepro Colytea legendum Colutea,

c. Appendix in caput de Prifilio odorato* Pd^

Non later hanc herbam prope accedere ad deferiprione Lori fylueftris. Caulem nanqj fert bicubitalem, Si aliquan¬
do maiore, nunierofis alarum cauis.FoliaTrifolio quod in pratis nafcirur fimilia:femen Fcenogrxco ira refpondens,
urnifi minus efler,uix ab lnuicem difcerneres:faporeitem medicato.Tamen non minus accedit eriam ad Trifolii acu-
π picturam. Frurcx enim uerius eife quam hei ba rudetur, cubito maior, uirgas habens renues,nigras,iuncofa adnata
obrineiites,in quibus futir folia Lori,inJingulis pediculis tria, in ambitu cufpidibus ferrata, ut hinc comodifsimc dici
mereatur οξύφυλλο μ. Wtcc etiam odorata iunr uehementer, ut nonnullis caput offendant: Si ad bituminis certe odorem
proxime accedunt, fcd non parum tamen fuauior Sf iucundior eif. Florem praeterea ex fe mittit purpureum, hoc eft,
ad purpurae colorem nonnihil acccdcntenrex albo enim purpureus, aut fubccmileus eft.Semen etiam modice' latum,
& fubhirfutum, ex altero fine ueluri cornu obtinens. Quod ego non de ipfo quidem nudo femine, fed de eius potius
folliculo, quod in cacumine plane aculeatum ac ueluri cornutum exiftir.inrelhgendum puto.Radix deniqj illi longa,
gracilis, 8C tenax exiftir,niliilcp eft in tora deferiptione quod ei aprifsimc' nö quadrer. Accedit prfterea amaritudo quae
in femine non eft obfcura, pulchre fibi etiam Trifolii odorati facultates uendicans:mouent enim quae amara funturi
nam, menfes ducilr comitialibus profunt,ahaqjqux DiofcoridesTnfoIio huic adfcribitefficerepoflunr.Qiiarciisra
tionibus morus.a concepta fenrentia difeederenondü quco,nificonringar nobis aliam intueri ftirpem, cuius femina,
arqueadeo grana ipfa hirfuta,& cornuta exiftanr.Quanquä non lateat parum admodum referreutram fentenriä,no-
ftram aut aliorum ampleiflaris.cum Lotus SiTrifolium facultatibus non multum aut fere' nihil diftent.In hoc tamen
femine, quod nos Trifolii odorari eife contendimus, nulla inefle apparer adftriitio,quam tamen in Loti femine Dio-
icorides requirit. Quod pro confirmanda noftra fenrentia adrjcereu oluimus.

Errata quaedam momentanea ad finem operis quscre»
^F/r fr U frt - -

3

DE ABSINTHIO* CAP»· !►

pterinfignem amarorem, bibere poisit*

NOMINA*

ινθϊον gr^ce, Abfinthiumlatine appellatur .In officinis
/} fuam appellationem retinuit* Germanice xvcvmut/ quafi
® prohibens hilaritatem Si alacritatem , ob immenfam fuam
amaritudinem, nominatur. Nomen hoc Graeci ab Abfintbium im

id efl, contre<Aando, per ounrtyxa-iy deflexerunt, quod nui- dediftum.
Ium animal, ob eximiam amaritudinem, hanc herbam at¬
tingat* Veteres Graeci Comici ccmvdiop quoque conformi
ctymo,quaii impotabilem dixerut, quod hanc nemo, pro-

GENERA.

Abfinthij genera funt tria, Galeno & Diofcorideteflibus. Vnum quod Roma- vulgare Abfm
num,uulgarefeucomuneuocant, &eftidquodpa{simin Germania noflra nafei- thium.
tur, Si cuius pi (Auram hic damus. Huius generis eft quod a Ponto regione, in qua
nafcitur,Ponticum cognominatur,eftcß ceteris multo praeftantius. Alterum genus vontkum .
eft marinu,quod Seriphium nominant. Germani welfomcit· T ertium Santonicu, Seriphium.
a Santonibus Gallicpopulis,apud quos plurimum gignitur,di(Aumeft.Hincnon- Santonicum .
nulli eius femen corrupta uoce SancAum , quoniam SancAonicum dicendum e flet,
appellant. Nifi id nominis ob infigne eius efficacia,quam in necandis lumbricisobti
net,illi impofuerint. Hodie femen lumbricoru nuncupat, germanice wurmfomcn.

FORMA*

Abfinthiu uulgare,herba eft caule ramoio,folrjs incanis,multipliciter fecAis, au- vulgare.
reo flore,iemine rotundo,racematim cohaerente. Seriphium ucro herba eft prtete- Seriphium *.
nues ramos cirrosue habens, minori fimilis Abrotono, exiguis referta feminibus,

B fubamara,8^grauiodorc.Exquadeliniationeomnibus perfpicuurn fitjierbamcu
ius effigiem damus eile Seriphium. Siquidem herba e it tenuibus cirris. Abrotono
fccmitix fimilis,femine in iiliquis paruo,grauiter odorata,^ fubamara* Santonicu Santonicum .
fimile eft Abfinthio, fed non adeo copiofo femine icatens,& fubamarum*

LOCVS.

Na{citur,Oribafio Si Apuleio autoribus,locis cultis,montofis Si iaxofis ; pluri¬
mum autem praeftantiisimumqnn Ponto,Cappadocia,&l Tauro monte.Scriphiu
pafsim circa itinera,maceriasuinearum,5^iepesproucnit: utuerum iit quod ä Pli¬
nio dicAum eft,pleraicp herbas pedibus coculcamus, quarum fi nobis uirtus pcrfpe-
(Aaeflet,easin coelum laudibus ferremus. Santonicum in Gallia,ut diximus, copio-
fe gignitur*

T E Μ P V S*

Colligendum in fine Iulrj tnenfis , ac in umbra exiccandum, quo etiam tempore
floribus & femine praegnans efl:.

TEMPERAMENTVM.

Ponticum minus calefacit, quod adftricAionis multa: fit particeps. Minus etiam
cacteris generibus extenuat , no minus tamen reficcat. Galeno itaq? autore calidum
in primo gradu. Si ficcum in tertio ftatuitur. Succus autem eius longe quam herba
ipfacalidioreft. Vulgare quidem adftricftoriam,amaram Si acrem qualitatem obti-
net, haud fecus atq; Ponticum. In hoc tamen ab eo difterre uidetur,quod in illo ma¬
ior fitamaritudo quam adftricftio. Quamuis neque Ponticum modice amarum fiq
quod Ouidius fatis fis innuit uerfibus:

Turpia deformes gignunt Abfinthia campi,

Terraq? de friuftu, quam fit amara docet.

Loquitur aute de Ponto. Seriphium ipfum Abrotono minus efl: calidum , uerum
Abfinthio calidius.Santgnicum in extenuando Si calefaciendo deficcandoue,Seri-
phio paulo imbecillius«.

A z

4

PLAKTARVM HISTORIAE CAR h

ii? ύγ '-‘t'f1}
1*1 . i

1£

rfl

Γ-

i

7

/» <7 »i

14

^-hl

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Äbfinthium calfacfoadftringit, bilemcp ftomacho dC uentri inhärentem expur.
gat, Vrinas dt. Crapulam praefumptum arcet Jnflationibus3uentrisq? &C ffiomachs
doloribus, cum Sefeii 3C Nardo Gallico potum prodeffi. Fafhdiadifcutit, Morbo
regio corrcptosjdilutum aut decodum cius per Ongulos dies cyathis tribus hauftu
fanat. Menies cum melle fumptu aut appofitum euocat. Strangulationibus fungo¬
rum ex aceto potum fubuenit. Ixiae, cicutae, muris aranei morfibus, & draconi ma¬
rinorum uino ad ueriatur« Anginis cum meile & nitro inungitur. Contra cpiny-
didas ex aqua, fugi! lata nero foculorum caligines cum meile, fimiliter auribus ex
quibus manat fanies,illinitur*Decodi eius uapor fuffitusue, dentium auriumcB do
lores lenit . Decodum cum pafTb dolentibus oculis oblinitur, Praecordrjs, iecinori,
& ffomacho dolenti, ac longo tempore affedo, cum cerato Cyprino tritum illini¬
tur. Stomacho autem cum rofaceo fubadum. Cum ficis, nitro, & farina loliacea, a-
qua? inter cutemjienofis^ fubuenit, Prcterca ud fiarfjs arcis^ inditum Abfinthiu,
nefies ab erodentium iniurijs feruat. Culices cum oleo perunduma corporibus
abigit arcet. Atramentum librariu ex diluto eius temperatum , literas a murium
erofionetuetur. Par eft etiam fuccum ha?c omnia facere,attamcnin potionibusim-
probatur, ftomacho enim obeft, 8£ capitis dolores adlert. Seriphium uero per ie.ttel
cum oryza decodum, &C cum melle fumptum,aicaridas &C rotundos lumbricos ne-
cat,aluum fimulleuiter fubducens. Eadem poteli pracftare cum edulio aut lenticu¬
la decodum. Santonicum eadem qua: Seriphium poteih

EX GALENO.

Abftnthiumadffiridoriam,amaram,&acrem fimul qualitatem pcfsidet,cxca!fa
dens pariter &extergens,roborans8^deficcans, Proinde bilioios uentris humores
per egeftionem infernam propellit,ac per urinam euacuat.Magis uero quod in ue-
nis eli biiiofum per urinas expurgat. Ideo contentam in uentre pituitam,(umptum
nihil iuiiat.Sic nccp fi in thorace aut pulmone contineatunnam adilringens ineo fa
cultas, quam amara ualentioreft»

, EX PLINIO.

Stomachum corroborat, & ob hoc fapor eius in uina transfertur. Bibitur deco-
dum in aqua,& poftea node die refrigeratum fub dio: dccodis fex drachmis fo¬
liorum cum ramis fuis in ccefeftis aqua?fextarfjs tribus, Opertet Sc ialem addi. Tri¬
tum ,ut aiunt, raro in uiu eft,ficut & fuccus exprelTus. Bibitur & madefadi dilutu.
Exprimitur autem cum primum femen turgefcit,madefadum aqua triduo recens,
aut ficcum feptern diebus , deinde coctum in a?rco uafe ad tertias , decem heminis,
in aquae fextarfjs quadragintaquinq?, iterumq? percolatum, herba eieda, lente co¬
quitur ad craisitudinem mellis,qualiter ex minore Centaurio quaeritur fuccus.Sed -
hicAfafinthr) fuccus inutilis ffomacho capitiqpeftJcum(ut tradunt) fit illud decoctu
ialuberrimum: nam ftomachum adflringit, bilemq? detrahit, urinam cit, alutini e-
mollit, &C in dolore fanat,uentris animalia pellit. Malaciam ftomachi & inflationes
cum exiguo Sili & Nardo Gallico, addito aceto, difeutit, Faflidia abftergit, c onco-
diones adiuuat. Cruditates detrahit cum ruta. St pipere, & fale. Anriqui purga¬
tionis gratia dabant cum marina’ aq u te uctcris fextario, feminis fex drachmis , cum
tribus falis, & mellis cyatho. Efficacius purgat duplicato fale. Quidam in polenta
dedere fupradidum pondus additoPulegio, Ali) contra paralyfin. Alq pueris fo¬
lia in ficojic ut amaritudinem fallercnt.Facile thoracem purgat cum Inde fumptu*
In regie morbo crudum bibitur cum Apio , aut Adianto. Aduerfus inflationes ca¬
lidum paulattmforbetur ex aqua. lecin oris caufa cum Gallico Nardo, lienis cum
aceto, aut pulte, aut fico fumitur, Aduerfatur fungis ex aceto. Item uifco, cicuta? ex
uino, & muris aranei morfibus, draconi marino, fcorpiombus. Oculorum clarita¬
ti multum cofert. Epiphoris cum pailo imponitur, fugillatis cum meile* Aures eius

decodum

plantarvm HISTORIAE CAP, r, f

A deco&um uaporis fuffitu fanat: aut ii manat fanies, cum melle tritum. Vrinam ac
menfes ciunt tres quatuorue ramuli, cum Gallici nardi radice una, cyathis aqua; vi.
menfes priuatim cum meile fumptum,8£inuellereappofitum. Anginis fubuenit
cum meile & nitro* Epinydfidas ex aqua fanat ; uulnera recentia, priufquam aqua
tangantur impofitum:pretereaq? capitis ulcera. Peculiariter ilibus imponitur,cum
cypria ccra,aut cum fico. Sanat & pruritus. Non cft dandum in febri. Naufeas ma^
ris arcet in nauigationibus potumiinguinum tumorem in uentrali habitum.Som^
nos allicit olfaftum, aut infeio fub capite politum. Veftibus infertum tincas arcet.
Culices ex oleo perundlis abigit,&fumo fi uratur. Atramentum librarium ex dilu^
to eius temperatu, literas ä muiculis tuetur. Capillum denigrat abfinthrj cinis, um
guento rofaceoqp permixtus.Marinum,quod quidam feriphium uocat, ftomacho
mimicum.Aluummollitjpellitq^animaliainteraneorum.Bibiturcumoleo&fale,
aut in farina? trimeftris forbitione dilutum. Coquitur quantum manus capiat, in
aqua; fextario ad dimidias.

VINI ABSINTHITIS VIRES.

EX DIOSCORIDE.

Abfinthites uinum ftomacho accomodatum eft,urinam cit.T arde cocoquenti^
bus utile;iecinorofis itidem,nephriticis,8£regio correptis morbo. Cibum no appe
tentibus,& ftomacho male affe<ftis,8dongis praxordiorumdiftenfionibus ac infla
tionibus,rotundis lumbricis,8£fuppreisis menfibus auxiliatur. Contra ixia; uene
na haufta,copiofius potum,& uomitionibus redditum prodeft.

CONFECTIO.

Varia; uini abfinthitis funtconfedh'ones,ut ex Diofcoride conflare poteft.Opti
mum tarne fit,fi tufa; Pontici abfinthrj drachmae ocfto,linteo raro ligata?,in ampho^
B ram uini corjciuntur.Muftum deinde mittitur,relidlo uno uafis fpiraculo ne effer*
uefcens foras exiliat.

APPENDIX.

Santonici, quod utcomemoratum eft, hodie femen lumbricoru ttocant, praecb Semen hm*
putts hoc tempore ad lumbricos ex corpore pellendos SC enecandos ufus eft. Et fi Uricorum*
genuinum eft, magna efficacia cum meile affumitur tam ä pueris, quam
adultis. Seriphium quoqj aduerfus lumbricos a multis comen

datur, eoq? nomine mors uermium appellatur. Sunt Morswmiü .

etiam qui lumbricoru femen nominent.

A 3

ABROTONVM

MAS,

s

CAP* I 1>

Abrotonum m *
dediäum*

Abrotonu mut.

DE ABROTONO*

NOMINA*

βρογονον Gra:cis, Abrotonum Latinis nominatur. Officina: anti-
quu nomen retinuerunt» Germanis (Batt\)a$cn/ 0t4bwurt$/ 0φο^-
xvuv%/(5cvtmiv%/&utclfraut/%fimfcb/ appellatur. Hoc autem no-
^ mcn fib i ufurpauit , ut Nicandri teftatur interpres,
k7ixca'o[> (ppclvic&vcc.KAKciisi^giidJ&To Jlvcojvovjj^ivcu, hoc eft, quod confpcclu tenerum, molle S£
delicatum appareat,aut quod grauem, acremue & difficilem halitum proipirct*

GENERA*

Abrotonu duorum eftgcnerum,ueterum Si recentioru omnium fernen tia,mas
& fccmina. Plinius lib.xxi* cap. vi), mas quidem campeftre uocat Abrotonum,fce
minam ucro motanum» Vulgus/ylueftrem CyprefTum,a fimiiitudine Si odore fo
liorum eiufdcm , nomenclatura: herba: fruticisue uocat. Germanice wctßcputt-
\><m/ oba* wilbar cyptcß.

FORMA.

Abrotonffiquod mas appellamus, farmentofum, minutis folijs , minus album
quam focmina, tenui femine ac numcrofo uti Abfinthiu. Semen autem no quouis
tempore producit, ied ad Septembris duntaxat menfis initia, quo fi diligenter ob-
feruabis tcmpore,icminepra:gnansefirecomperies.Red:eigitur Λί^όκ^τπψίηΟίο-
fcoridc legitur, huicle&ioni no folum ueterum codicum fide, ucrumetia fenfufuf-
Abrotonum fragante. Focmina frutex effiarboris fpeciem habens,candicantibus folfis, Seriphi)
focmm, modo minutim circum ramulos incifis,floribus refertus,in fummo auri fulgore co
mantes corymbos obtinens,odoratus etiam cum grauitate quadam»

L O C V S.

Mas paisim apud Germanos inhortis,8£in campeftribus naicitur : focmina uc-
d ro in collibus Si montibus fua iponte prouenit.

T E M P v S.

Floretutruncp Augufto, Colligitur autem in autumno,potiisimum Septembri
menfe:hocenim tempore icmen,utdiximus,profert.

TEMPERAMENTVM,

Abrotonu calidum Si ficcum,inq? tertio ordine feu rcceflu poit media fitum efts
id quod amaritudo eius, quam guft u pra: fe fert,facile monftrat.
i4f VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vtriulqp abrotoni femen feruefa&u, Si crudum tritum, cum aqua potu, no nifi
reefla ceruicefpirantibus,ruptis,conuulfis,ifchiadicis,unna:difficultatibus,&fup-
prefsis menfibus auxiliatur. Potum in uino exitialium ucnenorum antidotum effi
Cum oleo rigentibus illinitur.Serpentes le&o inftratum Affiiffitum fugat.Cum ui
no potum aduerius eorundem morfus, peculiariter autem fcorpionum Si phalan-
giorum,prodefi:. Oculorum inflammationibus cum cotoneo co<fk>, aut pane illi¬
tum fubucnit.T ritum cum farina hordeacea deco&umq? tubercula diicutit. Admi

’(η> *JT^\

icetur irino unguento.

i 1 6" >

i Ά

C

EX GALENO.

Non inffirenue excalfacit Si dcficcat. Nam fiue coma cum floribus (reliqtra enim
eius palea inutilis efi:)cotLifam ulceri puro illinas,mordax Si irritans uidebit,fiue eo
inoleo macerato, caput aut nent rem perfundere uoles,admodu calefacere reperies*.
Quin Si fi qui per circuitum rigoribus capiuntur, eos ante inuafionem rigorum
hoc uoles confricare, minus uticp rigore concutientur, imo Si ienfus confeffim ubi
admotum fuerit ipfum calfacere percipit. Porro quod lumbricos interimatpar effi
nimiru quum fit amarum , Protinus uero quod Si digerendi Si incidendi uim ha^
beat fcies. Praeterea abrotonum uftum calidum Si ficcum facultate eft, magis
etiam quam cucurbita ficca ufta? Si anethi radix» Illa enim ulceribus h umidis

fimui

PLANTARVM HISTORIAE CAP, II,

A fimul citra phlegmonem callo induratis profunt, ac proinde maxime ulceribus
ijs qusein pudendorum praputqs funt competere uidentunat cinis Abrotoni ulce
ribus omnibus mordax eft , ac idcirco cum oleo tenuium pardum , Cicino icilicet,
autRaphaninOjautSycionioueterdpotiisimum Sabino,ad alopecias confert* Bar¬
bam etiam fegnius tardiuscp enaicentem cum aliquo dictorum oleorum elicit : fed
nec minus iilisjendfcino maceratum. Rarefaciendi enim uim}eb quod tenuium eft:
pardum, obtinet, & mordax eft, &Γ calidum. Abrotonum uero inimicum fto ma¬
elio exiftit.

E X P L I N I O. J f

V fus eft foIrjs,fed maior femine, ad calefaciendum ,ideo neruis utile,tuisi, or- J > ·- 1

thopnoicis, urinae, torminibus , conuulfis , ruptis , lumbis. Datur bibendum ma¬
nualibus fafciculis decodis ad tertias partes. Ex his quaternis cyathis bibitur. Da¬
tur & femen tufum in aqua drachmae pondere. Prodeft 5C uuluae. Concoquit pa¬
nos cum farina hordeacea, & oculorum inflammationibus illinitur cotoneo malo
cocodo. Serpentes fugat.Contraidus eorum bibitur in uino, illiniturcp.EfRcaciisi
mum contra ea quorum ueneno tremores frigus a ccid un t, u t fcorpion um & pha
langioru,& contra alia uenena. Prodeft quoquomodo algentibus, 8C ad extrahen¬
da ea quae inherent corporibus. Pellit interaneorum mala. Ramo eius fi fubrjciatur
puluino, uenerem ftimulari tradunt; efficacifsimamq? herbam eile contra omnia ue
neficia,quibus coitus inhibeatur*

DE ASARO C A P* 1 1 1>

NOMINA.

ς άρον grtrce,Aiarulatine dicitur. Officinis hodie nomen retinet. Ger
manice D crfc Iwu . A faro n autem didum eft, quod in ornatu non ue- Afaronm
niat,uel ut Plinius lib. xxi. cap. vi.inquit,quoniam in coronas atep ferta didum.
non addatur;uel quod manualibus icopis, que odoris gratia geftantur,
minime folitum fit inferi*

FORMA.

Folia hedera; fimilia habet, longe tamen molliora, rotundiora^. Flores inter fo¬
lia ad radicem purpureos,odoratos, Hyofcyami cytino fimiles , in quo femen acino
no difsimile. Radices multas,geniculatas,tcnues,obliquas,gramini perfimilcsjon.
oetamen £radliQrcs,cdoratas,caiefacientes,&!miouam admodum erodentes.Ca;-

ο o J J o

terum hic admonendum cftc ledorc duximus , omnia Dioicondis exemplaria hoc Oiofcoridislo »
in loco deprauata ciTe,perperamqi habere uel ^υκνότ^α. ucl μϊΐιράτ^α, cum potius feri cusemendaius.
bendum fit μαλα^^χ., id quod partim Plinrj teftimonio, partim etiam iudice ienfu
ipio comprobari poteft. Plinius fiquidemlib.xrj.cap.xirj* Afarum fiedepingit; Eft
hedere fo!rjs,rotundioribus tantum, mollioribuscp. Si quis uero ea de re ad iudiccm
fenfum referat, Afarumcp cum hedera conferat, Aiari certe folia neq? denfiora, necp
minora hedera; folrjs efte comperict, quum Afari folia maiora multo fint quam he¬
dera?. Proinde cum folia hedera; illorum comparatione multo minora fint, euiden-
tiisimum eft pro iuLfovfyt legendum eflfe ^«Λα-κρτ^«, huic nimirum lectioni adftipu-
lantibus Plinio 8c fenfus iudicio,ut dieftum eft: ad tacftum cm huius folia longe funt
hedera; molliora. Accedit quod ab una dieftionein aliam Bcilis fit tranfitus. His ita¬
que rationibus motus, Aiari folia μχλχ^'π^χ-, hoc eft, molliora hedera; folqs efte di-
xfiutreuera etiam funt.

LOCVS,

Naici tur in umbrofis locis,montibuspotiisimum S£fy!uis;aiperaenim macraue

S^ficca loca amat*

TEMPVS,

A S A R V Μ

ΐ LA NTARVM HISTORIAE CAPt II I*

11

A

Li.,· '(«ff fi ?

TEMPVS,

Bis anno,uere nimiram & autumno floret. Colligendum in fine Augufli , ä die
uidelicetdecimoquinto eius menfis,uicp ad odauum Septembris,

TEMPERAMENTVM.

Aiarum in calefaciendo & exiccando ordinis tertrj exiftit,radices potiisimu eius,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radices Afari calefaciunt,8£urinam mouent. Hydropicis &fifchiadicis diuturnis
profunt.Ducunt menfes pondere drachmarum iex cum mulfo potae, Purgant Elle
borialbi modo, Ruptis praeterea, conuulfis,tuisi ueteri, difficultati fpirandi, & urfi
nx conferunt, Cum uino potae ferarum morfibus falutares. Folia adftringunt. illi¬
ta capitis doloribus,oculoruminflammationibus,aegilopisincipientibus,mamrriis
a partu tumentibus, ignibusq? facris profunt, Comafomnum etiam conciliat. Sic
Crateias herbarius de Afaro proditum reliquit,

EX GALENO.

Afari radices utiles funt,facultate fimiles radicibus Acori,intenfiores tame.Ita CßJSl u</

ex rjs,quae de illis prodita funt, hic facienda conie&ura,

EX PLINIO. .

Nardi uim habet Afarum, quod &ipfum aliqui fylueftre Nardum appellant» ·*· (f*f '/

EX MARCO AEMYLIO,

Efh^Afarongrxce J/ulgago ditia latinL
Hxc calidx er ficcx uirtutis dicitur ejp.

Tertius edi illi gradus ?ut dicunt? in utroque*

'Prouocat urinam7potata f menflrua purgat ,

J-Joccp modo iecoris medicatur fimpta dolori .

B Hydropicos f iuuat7fchiafimfiigat hau fla frequenter.

Et uuluce morbis decoflio fibuemt eius ♦

Dicitur iflericum potata repellere morbum ,

JElleborif modo uomitu prxcordia purgat*

Sed non efl huius purgatio tam uiolenta?

]\[ec metuenda quidemfifiat taliter illa:

Defilijs eius triginta recentia tollens ?
i^fdde meri tantum quo poßint cunSla recondi ,

Fota no cie meroßcias macerentur in illo7
Jyiane terens 7uino quo ßint macerata refilue ,

Eine olus excoclum cum pingui carne recenti
\ V orcina 7 prius cegroto da fiijficienter?

Et fmat uini uult quantum firtis er albi
SiCiHfarificaim colatum trade bibendum ,

Fortibus magnis efl hic numerus filiorum
Sufficiens 7reliquis 7ut diximus 7 efl minuendus
Juxta quod uires7xtas7<& extera pofiunt ,

APPENDIX.

Lixiuium in quo Aiarum decoctum efl, fi eo caput lauetur , cerebrum roborat,
8£memoriam,Succus etiam eius cum Pompholyge, caligantibus oculis confert»

I

DE A C O R O CAP^ llll>

NOMINA.

κόρον gra?ce, Acoru latine appellatur. Officinis nomen retinet. Ger*
manice (Bei Ulgm/lDtrtffimmirfj ober 3k£crmiri$ uocatur. Acoron
aphrodifiam quafi ueneream Gra?ci etiam uocant. Apulcius,quicuncp
ille fuerit, in comentariolo quod de aliquot herbis fcriptu ä fe reliquit,
Piper apium didam fuiffe hanc herbam teftatur,quod ea in aluearqs fufpenfa,nun
quam diffugiant apes.

FORMA.

Foliahadishabct,anguftioratamen,Radiccs nondifsimiles,implicatas, necp in
redum enatas/ed obliquas, & in fuperficie exiftentes, geniculis feu internodiis di*
ftinc1:as,fubalbas,guftuacres,odorenoningratas.Pra?ftatdenfum,candidum,no
cariofum,plenum &odoratum,cuiufmodi eft in Colchide bi Galatia, Exquafane
Diofcoridis defcriptione fatis liquet Acorum noftrum, quo hodie officinae ututur,
etii no ueru fit, tamen aliqua faltem Acori fpeciem effe: Iridis enim folia obtinet,an
guftiora tamen. Radices quocp fimiles,implicatas bC inuicem adnatas,noin redu,
fed in obliquum tendentesmon in profundo delitefcentes,fed in fuperficie exiften*
tes,&modico cefpite tedas:deniq^ geniculis feu internodrjs interceptas.Nec^ etiam
in colore ab eo quem Diofcorides pingit uariareuidetunnoftru enim Acoru no ra
ro v7njA^Vi,hoc eft,fubalbas feu candicantes radices habere confpicitur. Accidit au
tem ut bC rubentes intus habeat radices, quae tamen cum candicantes pafsim inter*
currentes uenas obtineant,rede fubalba? dici poffunt,quod nimiru necp uere rube
icant,necp candidum etiam prorfus colorem referant,fed eum potius qui ex rubro
8C candido mixtus fit. Ca?teru radices Acori quae intus candicant, foris ut plurimu
fubrubet. Hinc eft quod Serapion in Acori defcriptione Diofcoridis uerba referes,
B v7wA<ii;;c^didione itauertereuoluit: Et color radicu exterior tendit ad rubedinem.
Proinde qui hac foia ratione, quod Acori radix intus interdum rubefeat, mouctur,
utdiuerfumnoftru prorfus aDioicoridis credant,ij non utuntur argumento quod
tanti momenti fit,ut quod conatur,perfuaderealrjs poisit. Cum enim Diofcorides
Acori radices v7n?A<il/«^,hoc eff,albicantes faciat, nofter certe nunquam non tales ha
bere deprehenditur : uel enim uere candicantes funt, uel fubrubentes, quas etiam
νττνλόνκζ? reffe dici poffe iam offendimus, Porro quamuis odorata? non fint eius ra*
dices, tamen nihil obffarepoiTetodor, quominus noftrum ucrum effe putaremus
Acorum,quum abunde conffet illum,haud aliter quam colorem,fccundum diuer
fas regiones in eadem faape herba mutarnfinon effet aliud, quod utdiucrfum certo
crederemus nos urgeret,hoc nempe, quod noftri Acori radices guftu acres no fint,
quod tamen omnes ueteres uno ore de Acoro affirmant, fed potius adftringentes.
Quapropter etfi tota fere deferiptio illi reipodere uideatur, tamen quia acris no eft,
uires eas quas uero Acoro tribuunt ueteres, habere non poteft ; ut hoc nomine ue*
hementer errent qui a folis deferiptionibus tantu pendent. Nec minus hallucinan*
tur officina? qua? ad urinas mouendas,aut menfes euocandos,licnesue minuendos
eo utuntur. Perperam etiam Diacon' compofitionem ex eodem cdiificiut. Curent
itacp ut uerum Acorum habeant, quod iam in multis Germania? officinis proftare
puto.Nam radix illa qua? ä nonnullis feplafiarfjs nunefub nomine maiorisGalan*
ga? uenditur,fi ca?tera etiam refpondeat,hauddubieradix ueri Acori eft. Et debent
feplafiarrj ea utfquoties in compofitionibus medicamentorfi Acori fit mentio,prac
cipue autem in Diacori compofitioneapparanda,quod ha?c calefaciendo cocoffio*
nem ftomachi fupra modum iuuet. Et hoc eo confidentius faciendum effe hortor,
quod Galangam maiore ueri Acori radicem effe exiftimem; geniculis enim fcatct,
foris fubrubra,intus fubalba,ouftu acris,odore no inarata, ut hoc nomine illa tuto
bC fine errore officina? pro Acoro uti queant.

Acorum offtem
rum non eft uerü
Acorum .

D

'Acori adulterini

facultates*

Μ

ρ ΐΑϊί TI R V Μ m S Τ Ο R ΙΑΕ C A Ρ, II I I*

L Ο C V S.

Apuleius locis cultis, pratis ac hortis nalci,raramc£inuentu herbam hanc tradit*
Noftrum Acorum iuxta amnes, & pafsim in aquolis &paluftribus locis prouenit.

τ E M p v s.

Legitur radix Acori acftatis initio, 8i ficcatur in umbra digitalibus frudis*

TEMPERÄMENTVM,

In calefaciendo Si deficcando terti) eft ordinis. Noftrum quidem deficcat, at cL
tracalefadionem. J.j / '

Acori radix calefaciendi uim habet. Decodum eius potum, urinam cst.Prodeft
lateris, thoracis & iecoris doloribus;torminibus,ruptis,conuuU1s. Lienes minuit*
Vrina? ftillicidio, &uenenatoru morfibus fubuenit. InfeiTu,quemadmodumIriss
ad muliebria utilis eft. Succus radicis caligines oculorum difeutit. Antidotis praete,
rea radix utiliter mifcetur* q

EX GALENO. fA n +

Acori utimur radice quseguftu acris eft,& modice amara,odoreq? non iniucun^
da.Hincmanifeftum eft hanc facultate calidam, &cofiftentia tenuium partium eC
fe. Huic confentaneueftjUt urinam moueat,& lienes induratos iuuet, tum cornea:
membrana? craisitiem detergeat fimul atep extenuet. Ad hoc aute melior eft ipfms
fuccus. Omnino ucro ikcificum eile clarum eft.

EX PLINIO.

Vis ei eft ad calefaciendum extenuandum^ efficax, contra fuffixftones &C cahgL
nes oculorum fucco ciufdcm poto, cotraq? ferpentes. Pedoris doloribus fubuenit
& ideo antidotis mifcetur. Iecinori medetur, thoraci quocp di pra?cordi)s. V rinam
cit eius decoctum, di omnia uefice uitia fanat.T eftium tumores radix decocta in ul
no, tritaq? di illita mire difeutit. Duritias di collediones omnes fanat,decocto hutäs
herba? fouentibus. Cotulis di euerlis pota duobus obolis in mulli cyathis tribus ra
dixprodeft.Acoronquocputileeftinterioribusfocminarummorbis. *~t,'***’f y.

ACORI OFFICINARVM VIRES. ^ '

Guftus abunde monftrat eius radicem immeniam adftringcndi facultatem ob^>
tinerc.Hinc eft quod diuerlam plane a ueri Acori radice uim fortita iit. Nam ut hgc
tenuium eft partiu di facultate calida,atq? adeo detergit,extenuat atep difeutitata il¬
la coniiftentia craftaru partium,ac facultate firigida,conftringit,denlat,cogit di con
trahit. Quare urinam no cit,utuerum Acorum, nec menfes eiiocat, led potius fup*
primit. Sanguinem etiam undecuncp manantem cohibet. Proinde rede Pandeda
rum autor fcribit,eum qui fecum Acori radicem geftet,a nullo (anguinis profluuio
corripi. Et ex rcccntioribus aliqui hanc facultatem Acori noftri obier uarunt,atque
hincadeo tradunt eius fuccum igne expreftum, menfes nimium promanantes coti
ftringere poiIc,id quod certe de Acoro affirmare uanilsimu erit. Ex rjs itacp intellL
gentiam ieplaiiarfj,quis ufus noftri etiam in medicina fit Acori: nec comittent,utfa
natici cuiuidam, qui nuper Morophrafti impudentis hominis peftilentiftimas nu>·
gas di ineptias tegere,atq? adeo epi ftola aliqua operi illius temere praffixa comenda
re,acpr£illo monftro reliquos omnes mcdicos,fi drjs placet contem
nereaufus eft,cofilio obfecuti, hocprorfus abi)ciant3
cum illius immenia litadftringendi,quod
demonßrauimus,facultas*

De Althtra

A L T H AE A

DE A LT H AE A* CAP* V*

NOMINA*

λθ Ai a, «fc61ie-*©-,»*ftVx©- gra?ce: Altha?a, Ebifcus , Ibifcuslatinedidtur*
Offidng,qua?utplurimubarbaris uocibus gaudent, Bilmaluam, Mab
uauifcum,& fimpliciter Euifcum nominant*Maluauifci autem uox cor
rupta eft,ex malua rfimiru SC euifco compofita, quafi dicat aliquis Mab
ua ebifcus,hocnomine illam ab alrjs maluis,qua? fane multa? funt/egregans. Ger-
A \tbu unde manice Jbtfd)/obcv ££tht{d>/(5io$ obcrrnU) päppeln. Altha?a uero a multiplici
ditia. remedioru poteffate &ufu, uel ut Plinius ait, ala excellentia effedus nominata eft*

Siquide «Met Gra?cis idem ualet,ac fi a medendo medica fimpliciter dicas * Nam
αλύοάν&μ illis mederi fignificat, todos uero remedium 8C medicinam*

FORMA.

Sylueftris Malua? genus eft,cui folia utCyclaminorotunda,lanuginofa,flosro-
faceusjcaulis cubitorum binum,radix lenta uifcofacg,intus candida*

B ifmalud.
Ma iiuuifcM,

L O C V S.

Locis humentibus3pinguibus9 gaudet*

T E M F v S*

Radices,ut reliquarum fere herbarum omnium,inter autumni initia,hoc eft, in
fine Augufti,8tSeptembris menfis principio3legenda?*Folia uero Ödemen in a?fta
te* Floret Iulio bi Augufto menfibus*

T E Μ P E R Ä M EN T V M*

Folia SC flores calidi SC ficci primo exceflu feu ordine . Radices uero in principio

fecundi* 1 1 1

VIRES* EX DIOSCORIDE.Jui ? («f

Radix in aqua mulla aut uino coda, aut per fe pota3ad uulnera3parotidas3 ftru-
mas3abiceiTus3mamniaru inflamationes,ledis contufiones3inflationes3 neruorum
D diilcntiones3efficax eft. Siquidem diicutit bC maturat3aut rumpit, bC ad dcatricem
pcrdueit.Coda quo didum eft modo,& cum adipe anferino aut fujllo, uel terebin
thmafubada,ad uteri inflammationes bC praeclufiones utiliter admouetur. Deco-
dum eius idem pra?ftat, fecundasq? a partu relidas educit . Decodum radicis cum
uino potum,urinc difficultati, calculoibru cruditati,dyientencis3ifchiadids3tremii
lis, Eruptis fuccurrit ♦ Dentium mitigatdolorem cum aceto decoda, colluto inde
ore* Semen autem uiride ficcumq? tritum,cum aceto in Iole perundum alphos ex.
tergit. Cum aceto bi oleo inundum auencnatommorfibuspra?ieruat* Valetad
dyien teria, (anguinis reiedione,& alui fluores , Seminis decodum in polea aut ub
no contra omnes apum Sdninutaruferarumidus bibitur.Foliacum exiguo oleo,
merfibus bC ambuffis illinuntur.Addenfat aquam fub ditio radix trita &admixta*

EX GALENO* £ ^

Digerendi,laxandi,phlegmonc leuandi, mitigandi, concoquendi codu diffici-
lia tubercula. Porro radix eius bC femen caetera quidem pari herba? uiridi modo a-
gunt,uerum tenuiorum partium,magis9exiccatoriam,adhpcmagis exterlbriam
quam illa facultate oftendunt,ut tolphos detergant. Stiemen renum calculos con
fringat.Radicis autem dccodum,dyfenteria?, alui profluuio,& fanguinis reiedio-
ni utile eft, nempe cum adftringentcm quandam facultatem poflideat.

EX PLINIO* dii

Altha?a? contra omnes aculeatos idus efficacior uis , pra?cipue fcorpionum, ue-
fparum,fimiliumqj, bC muris aranei * Quin & trita cum ol co, hac perun di ante,uel
habentes eam,non feriuntur. Eius radix pra?cipuecouulfis ruptis^ efficax eft.Go-
da in aqua aluum fiffit.Ex uino albo ftrumas bi parotidas,& mammarum inflam¬
mationes j S<: panos in uino folia decoda bC illita tollunt * Eadem arida in lade de¬
coda»

PLANTA RV M HISTORIAE CAP, V* 17

A coda,quamlibctperniciofa:tuflicitiflime medentur, Hippocrates uulneratis , fi-
tientibusq? defedu fanguinis,nidicis decodbc fuccum bibendum dedit,Et eam uul
nerib,cum melle bC refina, item couulfis,luxatis, tumentibus, bC mufculis , neruis,
articulis impofuit*Et ailhmaticis aedyfentericis in uino bibendam dedit , Mirum,
aqua radice ea addi ta addenfari fub dio, atq? eladefcere, Efficacior aut quo recetior,

EX THEOPHRASTO,

V fus eius ad rupta , bC tuiTes e uino dulci, & ad ulcera in oleo , Alias fi carnibus
concoquas,in idem aggregare,ac ueluti conglutinare pofle affirmant.

DE ANAGALLIDE* CAP> V !►

B

NOMINA*

ναγ ΑΛΑΙΣ grece, Anagallis latine,officinis inufitata,germanice(]5mKb
fieyl/obcrColmmdrmit, Hoc nominis forte a Germanis inditum efl,
quod Anagallis in limine ueilibuli fufpenfa maleficiorum introitu pel-
Iere credita fit. Errant qui Morfum gallinae feu Paflerina uulgb didam
herb2m,Änagailida putannhaud fecus atque rj,qui Auriculam muris pro Anagal-
lide depidamoftenduntherbarij.

(Βαιιφί^Ι

Germanis qiu»
redu Ha,

Anagallis non
cflMorfm galli*
W;f, neque Am»
cukmm»

GENERA*

Duo duntaxat Anagallidis effie genera ueterum omniu tefiimonio condat, ma¬
rem fdlicet bC fccmina,quae iane nullo nifi floru diicrimine diftant. Mas enim puni
ceo, fccmina uero coeruleo flore confpicitur. Proinde hallucinari iuniores ac barba
ros medicos euidentiffimu eft,qui plura duobus Anagallidis genera conftituunt,

FORMA*

Frutices funt Anagallides parui in terra iacentes,folia in quadrangulis caulibus
pufillahabentes,8£ medice rotunda ad Helxines fimilitudinem, Semengeruntro
tundum , Nonquicquam fane certius hac feriptorum pidurarefpondet, cum du¬
plex fit in flore color,punieeus nimiru ^coeruleus, quadranguli caules per terram
fparfi, folia non toto ambitu rotunda, bC femen coriandro no diffimile circinatum.
Non eil tarnen quod fic humi proilratos hos frutices intelligas, ut prorius no fup-
pullulent, Nam in altum etiam furgunt,non tamen altius, quam ipfa tibi examufi
fim pidura monfirat.

L O C V S*

Pedibus in aruis uineisqjubiq? calcatur,necp quicquam nunc Anagallide defpe-
dius eil, cum tamen in antiqua medicina multus cius fuerit ufus. Licet autem ubi¬
que fereproueniat,in uliginofis tamen larior,

T E M P V S*

Per a?ilntem utriuiq? prouentus maximus eil,potiflimum autem menfe Augu-
ilo.Florent autem a Maio menfe ufque in autumnum.

TEMPERAMENTVM.

Anagallidis utcrcp fexus calidam & ficcam facultate obtinet, quod fcilicet exter¬
gere poffint. Mulieres nancp queaiperiore & decolore a natura cutem acceperunt,
ad leuorem nitore φ uultus harum fucco utuntur , ut hac ratione errare necefle fit, Enw quomdS
qui Anagallidas frigidas & humidas efle ilatuunt, . / „ detegitur.

VIRES* EX DIOSCORIDE, — ' 0 c*f ' 1

Vtracp mitigandifacultatehabent.Inflamationes arcent,furculosextrahunt,ul
cera ferpentia copeicunt. Succus earu gargariflatus pituita capitis purgat , Per na¬
res infufus dolore dentiu lenit , fi in contraria narem inrjciat , Argema cum Attico
mdle emendat, bi oculoru caligines iuuat.Contra uipcraru morius,rcnum bC ieci-
noris uitia, ex uino potus prodeil * Tradunt nonnulli eam qua: coeruleum florem
habet,prodduam federn reprimere; quae uero puniceum,illitu euocare.

anagallis

mas.

20

PLANTARVM HISTORIAE CAP, VI,

C EX GALEN O* cf* -/> / 1 ' T

Anagallis utracp,tam ca qute florem parit coeruleum , quam ea qux piiniccum,
admodum extergendi facultatem obtinent ♦ Quendam etiam calorem attra<floriu
poffident, ita ut impadios corpori refigant aculeos ♦ Succus earum ex naribus pur.
gateadem decaufa.Etut fi; minarim dicatur,exiccatoriam citra mordicatione facul
tatem habent, quamobreuulnera glutinant, & putrida adtuuant*

EX PLINIO* «·<■ ·} y L ^4^

Vtriuicp fuccus oculorum caliginem difeutit cum melle, hi exi&u cruorem ,
argema rubens, magis cum Attico meile inuneflus. Pupillas dilatat, 8C ideo hoc in.
unguntur ante,quibus paracentefis fit .Iumentoru quocp oculis medentur. Succus
caput purgat per nares infufus, ita ut deinde uino colluat. Bibitur 8£contra angues
fuca drachma in uino*Mirum,quod focminam pecora uitant* At fi decepta fimili.
tudine(flore enim tantum diftant)deguftauere,ftatim eam qux Alyla uocatur , in
remedio qucmint.Ea a noftris ferus oculus nuncupatur. Prgcipiunt aliqui efFolfu.
Superßitm ris,ante folis ortum,priufqua quicquid aliud loquantur, ter fellitare eam, tunc fub^
fm· latam exprimerc,ita praecipuas eife uires. Vrinam cient Anagallides.Iecinori mire

profunt.Cohibent quas nomas uocant.Vdles 8£ recentib. plagis, praecipue fenum
corpori. Ad recentia quocp uulnera tanta traditur uis,ut laniem oflibus extrahant,
Anagallis coerulea procidentia fedis retro agit, e diuerio rubens proritat.

DE ALS IN E* CAP^ VII*

NOMINA*

MorfusgaU

UlMt

D

Atfinecur

dida.

AuricuU
muris .

λςινη gracce, Auricula muris latine,Morius gallinae uulgo appella^
tur * Pauerina Italice, quod paueris , id elf, iunioribus anferibus gra.
tum pabulum fumminiftret* Auiculas caueis inclufas,cum faftidiunt
efca, aucupes hac herba recreare fblet* Hincgermanice^ogdlemtii:/
iOurccrfctb/l^unerbcrm/föihtcrbtßuocatur.Aifineautemdiifla eft,
quodlueos,quae Graeci käo-h nominant,nemorofaq? dC umbrofe loca amet* Auricu
la uero muris,quod mufculorum auribus folia fimilia habeat»

GENERA»

Quamuis Dioicorides vX'alrj unam tantum Alfinen faciunt, nos tamen tria ciuC
dem genera,licet plura adhuc inueniantur,damus*Primum genus Alfinen maiore
uocauimus,quod Idlicet ucra fit Alfine,8£ alrjs maior, germanice Dötmrbcrm no.
minatur* Alterius generis plantam Alfinen media appellauimus , germanice foiL
nerferb* Haec quod ad flores attinet , qui coerulei funt, a deicriptione uariat ; eiufc
dem tamen cum priore facultatis*T ertrj generis herbam Alfinen minorem uocaui
mus.Haec,qiiideni,iitprima,pulchredefcriptionireipondct,germanice
$cl£mut nuncupatur*

FORMA*

Cauliculis ferpit rotundis,e quorum geniculis exiles ramuli profiliut,foli)s Heb
xines minoribus, minusc^hirfutis,flore exiguo,candido,forisherbaceo.Ha?ccum
teritur cucumis odorem refert* Non autem illam Peponis maturi iucunditatem,
fed herbaceum cucumeris odorem fubolet. Porro cum Dioicorides Helxinae fimi,
lem clTe Alfinen tradit,non de ea Helxine quae uulgo Parictaria,fed ea potius quae
i: nedu* alio nomine Ciflampelos dicitiirdntelligasoportenhaecenimfoliaHedersehaucI
diflimilia obtinet. Adeo ut liquido iam coftet, Alfinen efleeam herbam quam paC
fim hodie Morfum gallina* appellant. Huc accedit quod facultates, ut ex fequcntL
bus patebit, quas uulgus Morfui gallina! tribuit,ab Allines uiribus nihil uarient,

LOGVS

Naici tur in !uds,hortis,& maxime in parietibus, maceri]s,opads9 locis.

TEMPV&

ALS LN Έ

MAIOR

22

ALSINE

MINOR,

24 PiANTARVM HIST O RI AE CAPf ¥11»

C TEMPVS.

Incipit a m&diahycme. Arefcitauteasftate media» Cum prorepit, mufculoruau'
res imitatur folrjs.

TEMPERÄM EN TYM,

Refrigerantem &hume<ihntem haudfecusquäm Helxine obtinet facultatem;
eft enim aquesc eflentiae frigida^rquare & citra adftriftionem refrigerat»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Al fine refrigerandi facultatem obtinet. Oculoru inflammationibus cum polen
ta illita couenit. Succus eius aurium doloribus inftillatus prodeft.Inuniuerfumea^
dem qua; helxine poteft.

EX GALENO.

Ad feruentes phlegmonas,8£ mediocria eryfipelata competit.

E X P L I N I O»

Vfus eius ad colle&iones inflammationes^. Quin emendat omnia quae HelxL·
ne,fedinfirmius.Epiphorispeculiariterimponitur:item uerendis ulceribuscpcum
farina hordeacea. Succus eius auribus infunditur.

APPENDIX.

Eafdem facultates,herbis quas morius gallinae uulgo nominan t,noflri temporis
herbarrj tribuunt,quod icilicet ad feruentes inflammationes,aceryiipelataprofint.
Omnes enim,ut didum eft,refrigerant atque humedant. Hinc eft quod minorem
aliqui Germanoru^i cbctd*mit uocent,quia fcilicet febribus accomoda, & utilis iit.

Ό

Chammclon
cur ditium.

teucanthemon .

Chryfanthcmon

Eranthcmon .

Confohda regalis
φ tertia cbam&
mhfyecies*

DE ANTHEMIDE» CAP^ VII l>

NOMINA.

n θ E mi 'Σ.,ΗχχμχΙμ.Ηλδμ gra?ce, Anthemis, Chamaemelon latine, officinis
corrupto nomine Camomilladicitur,Germanice(Tnmillm.Chamac
melon,quoniam odorem habeat mali,appellant,id quod de primo ge
nere potilsimum intelligendum uenit.

GENERA.

Tria eius genera, floribus tantum di flantia, inueniuntur. Hi enim etfi intus au^
rei fint, tamen foris per ambitu illis adiacent folia aut candida,aut lutea, autpurpu»-
rea. Quae foris in orbem candida folia obtinet,ea eft quae ä Diolcoride proprie ΑΛ-
Η$ν9ψομ, &u ulgo hodie Camomilla uocatur. Qug uero luteis per ambitum folrjs co^
ftat,ea haud dubie eft, qua priuatim Diofcorides a fuis floribus ^υσάνβψομ nominat.
Germani autem, pulchre ad graecam appellationem alludetes, <&®ihtblntncn/(Bel
cami llcn/©tt*ctcbbimnctt appellant.T ertia fpccies chama?meli,que nimiru purpu
rea per orbem folia habct,nulla alia eft nifi ea quam hodie uulgus mcdicorumCon
folidam regalem. Germani aute a fimilitudine calcaris,cui refpondet flofculus eius
herbae, & a colore lepido regioq?,qui afpe&ari nunqua latis poteft, Ktttcrfpom uo
eant. Diofcorides peculiariter »ξα/ύψο^ο quod uerefloreat,dici tradit.Tria itaepin
uniuerfum Anthcmidis feu Chamsemeli genera funt, quorum laneprimum Cha^
msemelon leucanthemon,alteru Chamaemelon chryianthemon, tertium Chamac
melon eranthcmon Diofcoridi nominatur. De duobus primis generibus nemine
dubitare,quin uera legitima fint,arbitramur,quod nihil in rjs fttquod Diofcorri
dis deicriptioni,quam mox fubi)ciemus,non refpondeat.Tertium forte nonnullis
qui moroftusomniaobferuant,mimmegenuinum Chamaemeli genus eflfe uidebi
tur : ideoq? quibus fimus argumentis & coie&uris impulfl,ut tertium Anthemidis
elTe genus credamus, necefle erit oftendere.Potifsimu autem quod nos in hancien
tentiam pertraxit eft,quod fingula in Diolcoridis delcriptioneilli congruant,rami
fcilicet palmum non excedentes,fruricofla multas alas habentes,parui exigui, ca^

pitulm

CHAMAEMELON

LEVCANTHEMON.

Η Α Μ AE Μ E L V Μ t
chrysanthemon.

CH Α Μ AE M EL V Μ

~~ ^RäNTHEMON,

Qy Μ I Τ\Γ\'1 fer Η ii Jrnh H J

''Jbx-Ä $ηά

τΛΛί4 — ’

iS PLANT ARVM HISTORIAE CAP, VII !♦

c pitu!arctunda,aurea,forispurpumsfoli}s5magnitudineinnulloaliogenereRut£
folrjs magis fimilibuscircundata. Deinde fernen tiam hancnoflram cohrmauitan-
tiquifsimus codex manuicriptus,in quo pitflura exqnifitiffime Regalem dicflä con-
as foHdärcfertjquamiisfaneuerbisdefcnbittHerbaeftquamquidäMonachellajOüe
33 Capuciariä uocant (a cucullo hauddubiemonachoru, quem flores illius herbae re-
33 ferunt, nomen imponentes) DiofcoridesEranthemonappcllat, &eflunafpecics
33 Anthemidis,quaefoliainftarCamomillaehabet,nigrioratamcn:flQrem autem uio
33 lae firmle* Haecille* Quibus omnibus illudetiäaccedit,nofirarn de hacherbafenten
tiam mirifice corroborans,quod uulgus hodie medicomConfolida regale calculo'
f fis,& oculis prodeife tradat, adeo ut illius etia confpedlu multos ex oculis laboran-
\ tes fanafle dicant . Atcp hinc fit ut fludiofi paifim eam herba in iuis mufaeis fufpen-
j iam habeant,oculis hacratione cofulere uolentes. Has autem omnes facultates ut
^ ex fcquentibus patebit, Branthemo fuoDioicorides etiam adfcribit.Quamobrem
nihil certius eft, quam Confolidam regalem tertium eflfe Anthemidis genus, id
quod argumenta noilra iam adducta palam euincunt*

FORMA*

Rami palmum non excedunt, fruticofi, frequentes alas habentes, parui, tenues
SC multi, capitulis rotundis* Flores intus aureos continent,foris uero per ambitum
candidos,autluteos,aut purpureos,foliorum Rutae magnitudine*

LOCVS

Nafcunturin afpero,ficco,macroq? foIo,8£iuxta femitas ate^itinera*

T e m p v s.

Colliguntur uere, in calidis potiflimum regionibus , in noflris inter ae flatis ini¬
tia, hoc eil, lunio mcnfe*

5 TEMPERÄMENTVM*

Calefaciunt & deficcaiitin primo ordine*

VIRES* EX DIOSCOR IDE*

Vim habent radices,flores 5 C herba calfaciendi, extenuandi^ , Potu SC infeflio-
nc menfes,fcetus,calculos & urinam pellunt* Aduerius inflationes,8£tenui intefli- -^k
in dolores bibuntur* Bile fuflufos expurgant, Sriecinorofis medentur* Decocflo ea¬
rum ueficae uitia fouentur * Efficacius ex omnibus generibus eil, quod florem fert
purpureum, cgteriscp maius exiftit,idcp proprie Eranthemon uocatur.Quod uero
Leucanthemon 8i Chryfanthemon cognominat,uehementius urinam ciunt* Ae-
giloprjs illitaemedentur * Commanducata oris ulcera fanant. Nonnulli in clyfleri-
bus ex oleo utuntur, terentes ipfas ad pellendos febrium circuitus. Folia & flo¬
res reponi debent, dC feparatim contufa in pailillos conformari . Radix quoq? fic-
catur,<R ufu poicente interim partes duas herbae,floris aut radicis modo unam: in¬
terim contra floris duas, & herbae unam, alternis diebus duplicantes pondu$,dare
conuenit* Bibere autem oportet in uino diluto mulio*

EX GALENO*

T enuium efl partium, quamobrem digerendi, rarefaciendi, & laxandi Facultate
obtinet. Eil itaq? Charnemelon ten uita teRofe perfimile, calore uero ad olei facul ta
tes magis accedit, animali fami!iarcs,&' temperatas. Quapropter Iaflitudinib.ut fi
quid ahud,cofert,doloresq? mitigat.Praeterca tenfa remittit 3daxat, quaeq^ medio¬
criter dura funt emollit,quaecp coilipata codeniataue funt rarefacit . Ad haec febres
quae citra uifceris alicuius inflammationeinfeilant,diiroluit,praefertim queeex hu-
morib.biliofis, aut cutis denfitate cofiilunt.Qua de re & ab Acgyptioru iapientiC
fimis Soli cofecrata effifebrium^oinniuremediii putat* Verum hac quidem in re
a ucritateaberrat:folas enim quas diximus febres fanare potcfl, eascp quae iam co-
cocflae funt. luuat autem pulchre reliquas etiam omnes qug melancholica funt aut
pituitofae,aut ex uifceris mflamatione prognatg: nam 5C harum remediu Chamse-

melum

PLANTARVM HISTORIAE C A Pt VIII, 1?

A melum uel ftrenuiflimu eft,ubi iatn cocodiis adhibetur;quapropter 5C hypochon*
drfis, ut fi quid aliud, gratum exiftit,

EX PLINIO,

Medici uere folia tufa in paftillos digerunt: item florem 8£radicem,Danturox
mnia mixta drachma: unius pondere contra ferpentumidhis. Pellit mortuos par^
tus, item menftrua in potu,& urinam, calculosqp : inflationes, iecinoru uitia,bilem
fuffufam,a?gilopia.Comanducata ulcerum manantes in ore eruptiones fanat * Ex
omnibus fis generibus ad calculos efficaciflima eft,quae florem purpureum habet,
cuius & foliorum 8C fruticis amplitudo maiafcula eft, Hanc proprie quidem Eran^
themon uocant.

DE ΑΝΕΤΗ O C A P» IX»-

B

NOMINA*

n η θ o n gra?ce. Anethum latine appellatur. Nomen in officinis genui
num retinet, Germanice :Dy llcrt/& jDocfii; vaut nominatur,

FORMA,

Anethum fefquicubitali proceritate aflurgit , multicaule, rmoium,exL
litate folfi in flaminis pene modum extenuata, luteolo flofculo, femine lato & qua-·
fi foliato,radice lignofa,neque adeo prolixa, umbella focniculi,cui cognatum quafi
genus,propter fimilitudinem uideri poteft,

LOCVS.

In hortis feriturflnterdum Si iponte,fccniculi modo,prouenit.

T E Μ P V S,

Floret in a:ftate,Iunio Sc Iulio menfibus,

TEMPERAMENTVM,

Anethum adeo calefacit, ut habendum fit aut fecundi ordinis intenfi, aut terti)
remiffi.Exiccantiu uero ordinis eft fecundi incipientis, aut primi finientis ♦ V ftum
autem terti) tum calfacientium,tum deficcantium ordinis fit,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Anethi aridi coma: feminisqj decodlum potum laccuocat. Tormina inflatio*
nes fedat. Aluum leuesqj uomitiones fiftit. Vrinam cit, Singultus lenit. Oculos he
betat, & genituram aifidue potum extinguit. Decodhim eius mulieribus pra:foca>
tioneuuluadaborantibusadinfidendum utile. Semen eiufdem uftum & illitum
condylomata tollit.

EX GALENO.

Anethum in oleo decodlum digcrit,fedat dolores,fomnum conciliat, crudos 3C
incocflos tumores concoquit.Fit enim ex eo oleum, cuius propinqua fit temperies
pus mouentibus, & maturantibus uocatis medicamentis, nifi quatenus paulo illis
tum calidius,tum tenuiorum partium eft, atqueadeo digeredi facultate preditum,
Vftum ulceribus admodum humidis illitum prodeft,potiflimumfisquaeinpu*
dendo confiftunt.Qua: autem in prseputio funt inueterata, fis probe cicatricem in
ducit.Cseterum uiridehumidius eft,& minus calidum, itaq? magis cocoquit ficco,
& fomnum cociliat,fed minus digerit. Idcirco mihi uidentur ueteres coronis ex eo
concinnatis in fympoffis ufi effe.

EX PLINIO.

Anethu rudius mouet,&tormina fedat, Aluum fiflit.Epiphoris radices illinuit
tur ex aqua uel uino. Singultus cohibet femen feruens olfadhim, Sumptu ex aqua
fedat cruditates , Cinis eius uuam in faucibus leuat, oculos 3C genituram hebetat,

EX SIMEONE SETHI.

Ad crailoru humoru inflationes prodeft, Quida fane ipfum ftomacho bonum

C $ effe.

- plantarvm HISTORUE CAP, IX, 31

A eile, ali'-j aero minime,dixerunt,l!li quidem ad eius caliditatem,& facultate quxhu-
miditatem cocoquit,& flatus qui funt in uentriculo di{cutit,refpexcrunt:rj ucro ad
fubftantiam eius,qua? craflarum efl: partium,conco<flu difficilis,&naufeofa. Oleo
incocflum difcutit,& fomnum conciliat .Inunftu tumores crudos concoquit, Infla-
tiones quoque qua? in uentriculo generantur, digerit . Corpus ex immodico labo¬
re defatigatum, curat.Renes uero,ut quidam aiunt,la?dit.

DE AIZOO^ CAP^ X*

NOMINA.

o n graxrerAizoonjSedunijSemperuiuumlatinenominatur.Po-
^gftremum nomen officina? obtinuerunt. Vulgo louisbarba, Germani- i ouisharU·
Olgce i04uj?wut*Q/iDonberb<n* dicitur, quod fdlicetnonnullislocisplebis
animos iampridem inuaierit opinio , non feriri fulmine domum , in cu-

ius tegulis uireat Sedum. Porro Aszoon & Semperuiuum appellant, quod perpe
tuö , tarn a?ftatequam hyemeuirefeat, nec ullis frigoribus, aut cccli iniuria quan

tumuis frigida,enioriatur.

GENERA.

Dioicoridem iequentes tria eius genera ftatuimus. Primum Aizoon (eu Sedum Aizoonmms .
maius,quodfolialatiorahabeat. Alterum Sedum minus, quodGrgcisetiam 7 fiQx-
aW, quia ter floreat in anno,uocatur, V ulgb V crmicularis,a Omilitudine foliorum, vermicuUris.
qua? rotunda funt, & figura? oualis,utuermiculos putes, 8c CraiTula minor nomL craßuU minor .
natur. Huius iterum duo funt genera : alterum enim mas efl, quod nimirum florfr Aizoonmms»
bus luteis fpecflatur, & Germanis bldnbmifbxnmsbtfö titcnnU appellatur. Alte¬
rum fccmina,quod pallidis feu candidis confpicitur floribus, Germanice liciti
b<utptv>uri$bmjwdblc uocatur.Tertiumgcnuseftquod Aizoonfylucftre,abalrjs Tertium gema
Portulaca fylueflris,aut Illecebra minus rc(fle8dm proprie dicitur. NamPortulaca Ai^oi.

B fylueftris diuerfa ab hoc tertio Sedi genere herba cft,ut fuo dicemus loco. Illecebra?
autem nomen alia? debetur herba?, qua? Telcphion uocatur,utin eiufdem hifto-
ria docebimus. Nomina ueroha?c generi illi indiderunt,feduifti errore eorum qui
Portulacam iylueflrem cum tertio Aizoo apud Dioicoridem confuderunt, atque
adeo qua' debent Portulaca? 8i Telephio nomina , Aizoo temere affignarunt. Vt
enim uinbus diuerfa efl; Portulaca fylueftris ab hoc genere tertio Aizoi , ita etiam
nomine & forma . Quare merito reprehendendi funt qui duo ha?c capita fic fibi fe¬
rn ere mifcucrunt. Vulgares herbarrj Vcrmicularem minorem uocant, Germani
2\ai$entrcublc ober tfßauvp feffer.

F O R M A.

Semperuiuu maius caules profert cubitalcs,interdu etiam maiores, pollicis craf Mk
frtudine,pingues,egregieuirentes,incifuras CharacieTithymalliinftar habentes.

Folia pinguia,pollicis magnitudine,in cacuminelingua? fimilia,aliain terram refu
pinata , alia in capite inuicem contracta, circulo oculi figuram circunfcribunt . Mi- Mimi»
nus Aizoon caules ab una radice exeuntes multes habet, tenues, folrjs plenos ro-
tundis, pinguibus, paruis,in fummo acuminatis . Emittitaute e medio caulem pal¬
mi altitudinc,umbellam&flores pallidos luteosuefuftincntemr^Aa)^ enim hoc ίο-
co,ut alias fcpe,pro tyx accipitur,id quod ex Serapione etiam abunde conflare po
3, teft,qui huncDiofcoridis locum ita reddidiuEt habet uirgam in medio longam, cir
3, calongitudinein palmi,fuperquameflcapitellum,inquoefl floscitnnus,fubtilis*

Eam autem Semperuiui minoris ipcciequa?flofculis luteolis fpedlatur, dilucidio¬
ris doclrina? gratia,marcm appellauimus. Alteram uero qua? candidos obtinet flo
res,focmina. Tertium Semperuiui genus lylueftredi&um, foliola habet pinguio-
ra,ad Portulae^ figuram accedentia, 8<1 hirfuta,breuiori^ cacumine. His uerbis ex-

C 4 quifite

3}

mctwle.

X

SED VM MIN VS

FOEMINA.

SEDI TERTI VM

genvs.

v>>

PLANTARVM HISTORIAE CÜP, X*

37

c quifite admodum Dioflorides & Plinius tertium Aizoi genus , quod uermiculare
minorem hodie appellant,deiiniarunt. Habet enim pinguia admodum foliola, ad
Portulacas fylueftris formam nonnihil accedentia,hirfiita,8£breuioriquamm AL
soo minori cacumine »Reliqua quae fequuntur in quibufdam Diofcoridis exem¬
plaribus, manifefte adulterina funt» Necprjs plura habet Aldinu exemplar, SC alia
qua: paulo funt caftigatiora,

L 0 C V S»

Maius naiciturin montanis 8C tefteis. Nonnulli autem iiitedis domorum coiv
ferunt. Minus Aizoon in muris 8C petris,macerijs uinearu,parietibusq?piOuenit,
Tertium in petrofis lods,iepulchris umbrofis,oppidomrnq?foisis»

TEMPVS,

Florent Maio SC Iunio menfibus maius 5C minus» Tertiu autem genus in Maio
tantum floribus ornatur luteis»

TEMPERÄMENTVM»

Aizoon utrunque,tam maius quam minus, deficcant modice, uehementer au^
tem refrigerannfunt enim ex tertio ordine 8C rcceffu refrigerantium »Tertium ge^
nus calidum effe, Diofcoridis SC omniu ueterum teftimonio conflat, Gufius etiam
minime reclamat ; fi enim guftaueris, linguam uehementer urit»

VIRES. EX DIOSCORIDE»

Maius uim obtinet refrigerandi & adftringendi» Conferunt ad eryfipelata,her^
petas,nomas,oculoru inflammationes,ambufta, podagras, folia per fe,8£ cum po^
lenta illita.Succus uero cum polenta 8£rofaceo,capiti in doloribus infunditur.Da^
tur a phalangio morfis in potu, diarrheea laboratibus,dyfenteridsqj*Teretes lum/
bricos cum uino potus excutit ♦ Subditus in peilb , muliebres fluxiones fiflit» Suo*
cus etiam lippientibus a ianguine utiliter inungit. Minoris folia antedi&o eandem
x> facultatem habent.Tertium genus calfadendi uimhabeqacrem, 8c exulcerantem«.
Cum axungia illitum,flrumas difeutit.

EX GALENO.

Semperuiuu utruncp tam maius quam minus defiecat quidem modice,quando^
quidc Si mediocriter adflringat, omnis alterius uehementis qualitatis expers: qua^
re in eo aquea cifentia abundat . Refrigerat non mediocriter, idcoq ad eryfipelata,
herpetas,& a fluxione natas phlegmonas prodeft»

EX PLINIO.

V triufcp uis eadem,perfrigerare & ad ftrin gere. Medentur epiphoris folia impo^
fita,uel fuccus inunAus» Purgant enim ulcera oculorum, explentq?, δ£ ad cicatrice
perducunt, Palpebras deglutinant. Eadem capitis doloribus medentur , fuccouel
folio temporibus illitis . Ädu er fantur phalangiorum iiflibus : aconito uero maius
Aizourn prascipue. A fcorpionibus quoque feriri id habentem negant» Medentur
&C aurium dolori»

APPENDIX.

Errat non parum hodie magna medicoru pars, qui Sedi genus tertium refrige^
rarc,aflerere haud uerent.Et mirum fane cur ab eo errore illos Diofcorides non re^
nocet, qui diferte ait, hoc ipium calefariendi,8£ exulcerandi facultatem habere» Sed

forte non magnopere laborant quid de hac planta Dioicorides tradaridebuiC
fet tamen erroris huius admonuifle eos faltem germanica eius plantas
nomenclatura. Neque enim alia ratione 0O<mvpfcffev no*
ftris Germanis diefla ei fmfi quod in muris proue*
niat, guftucp acris admodum fi U

PLANTAGO

MAIOR.

4ο

DE ARNO GLOS SO CAP^ Xl·*

NOMINA»

Ιρνογλλςςον Grgcis: ArnogloiTum,Plantago Latinis nominatui**

Nomen latinü Plantaginis officincretinuerut.Germanice T Vegcnd)/
©d^ßtmc^en/ quod nomen graneo pulchre refpondct,dicitur. Arno. Amogbffumun
fgloflum,quod eius folia a^nina? Üngua? fimillima lint,appellarut Gra?- de Mm,
ci, Latini autemPlantaginem,dudoa planta uocabulo,nuncuparunt.Sunt tarnen P hnugo.
qui a multitudine neruorum , quibus quali coftis in dorfo per longitudinem folia
eius diftinda funt,Polyneuron uocant. Polyncum .

GENERA»

Duo Plantaginis funtgenera,üeterum omnium lententia, maior 8dninor.Ma-
ior, quam peculiariter ä feptenis qua? in folfjs apparent coftis, gra?ce trfaJTrtSbfoyjd
eft,Septineruia uocant. Germanis noftris a foliorum latitudine grofjct* ober btey-
tcrwe$t*id) nominatur» Minor, eoquodeiusfoliafibris quincptanquäneruisdL·
ftin^afurttjW^TwVdl/^ideftjQiiinquencruia dicitur.Officinc,quoniamfolium ar
dius deGnitinacumen,&uelutinlancea?mucronefaftigiatur, Lanceolatam, uuL
gus autem Lanceolam appellat» Germanice Hein ober fpt^tcfcr twcjencb/quia
IciÜcetacuminatior di longior eft, 8c ab equingcofbciimilitudine, Koßripp uocat*

FORMA»

Minor Plantago anguftiora, minora, m olliora, leuioraSi tenuiora folia habet, Mino?.
caule anguloio,in terram inclinato;ftores pallidos:fcmen in fummis caulibus. Ma- Maior.
ior contra craftior uegetiorq?,latiore folio,betaceo» Folia liquidem maioris Planta-
ginis betaceorum eftigiem,no alterius oleris rererunt,quod Diolcorides
dixit. Nam apud Athenienles λάχανου pro Beta fa?pe fumifolet,äcuiusfoli)snon *4*w»
multum Plantaginea uidentur abhorrere « Non itaeß olus intelligere potuit, cum
in exprimenda fimilitudinefpedatimloqufnongcneratimconueniat.Huiuscau-
33 lis angulofus, fubruber,altitudine cubitali, ämedio fui ad uertice u ftp tenui femi-
ne circundatus,flolculum in fpica luteum, nonunquam herbaceum oftcntat.Radi
ces fubfuntilli tenera?,hirfutc,candide,digitali craffitudine.Defcriptioncs ha?Dio-
icoridis pulchre pidura?refpondent » Antiquus etiam herbarius eafdem pro ma-
iori 8cr minori Plantagine herbas exhibet»

LOGVS,

Maior in paluftribus potiflimum nafdtur, Vtracp autem circum fepes, aggeres,
prata,&lacunoialoca.

T e m p v s»

Herba Si flores in a?ftatis initio^Maio 8i Iunio mcnfibus , femen uero Augufto
carpitur menfe»

TEMPERAMENTVM,

Mixta? eft temperatura? Plantago,habct enim quiddam aqueu frigidum:habet
uero&aufterum quiddam,idquod terreum eft,ficcum,ftigidum,Itacp refrigerat
fimul 36deliccat, 8dn utrocp fecundi receffus a medrjs eft»

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Vim habent folia exiccatoriä &C adftringcnte,ideo ad omnia ulcera maiigna,ele
phantica,qua?humorelcatent,8£fordida,c6ferunt.Eruptionesfanguinis,nomas,
carbunculos, herpetas,epinydidasq? cohibent. V Icera uctcra & ina?qualia cicatri¬
ce obducunt.Medentur & rjs qua? Chironia nuncupatur. Sinus glutinant.Morli-
bus canis,ambuftis,inflammationibus,parotydi,panis3profunt. Strumis & a’gilo
pis cum fale illita coferunt. Olus codu cum aceto &fale dyfentericis Sdiccliacis fum
ptum fubuenit. Datur &C in locum Beta? cum lenticula codum . In leucophlegma¬
tia poft aridas epulas in medio herba decoda datur. Comitialib. afthmaticis da¬
ta proficit»Folioru fuccus oris ulcera continua collutione purgat.Cum creta cimo-

D 2. liaSd

4l PLANTARVH HISTORIAE CAP» XL

c !ia SC cerufa ignibus facris mcdetur.Fiftulas infufus fanat . Auriu doloribus & lip¬
pitudinibus fuccus inftillatus,& collyrrjs additus prodcft » Gingiuis iänguinolen-
tis,& fanguincrci)cicntibus potus cofcrt » Dyfentericis fubtcr peraluum infjcitur»
Bibitur contra tabcm. Aduerfus utcri ftrangulationes in lana apponitur:item uul-
u a? fluxiones. Semen cum uino potum alui fluxiones, Si fanguinis exereationes fi-
ftit. Radix dccoda collutione, &cQmanducata,dentiü dolores fedat, Eadem cum
folfjsin paflo ad uefica? renum% ulcera pratbetur . Ferunt tres radices cum tribus
uini cyathis,8£ pari aquse potas,tertianis auxiliari, Si quatuor quartanis » Sunt qui
radice e collo fufpenfaad ftrumas difeutiendas utantur»

EX GALENO.

Qtiaecuncp medicamenta cum hoc quod refrigerant una etiam adflringunt , ea
Si ad ulcera maligna omnia, Si ad fluxiones,8£ putredines pro(unt,atqueadeo ctia
ad dyienteriasrnam Si (anguinis eruptiones fiftunt,8£ fi quid aduratur refrigerant*
Sinus quoq? glutinant, &alia ulcera recentia fimul Si uetera.In omnibus fereid ge-
nus medicamentis primas tcnet,aut certe nulli (ecundu eft Arnoglo(fum,idq? tem-
peratura? fymmetria.Nam flccitatem obtinet morfus expertem, Si frigiditate quae
nondum obftupefadat . Semen eius & radix flmilis funt facultatis, attamen ficcio-
ris,5£ minus frigida?. Semen etiam (ubtilium efl partium, radices autem craffioru.
Et huius herbe folia exiccata,fubtilioris Eminus frigid^ facultatis fiunt,nempe dif¬
flato cx eo ac digefto excremento aqueo . Hac ratione radicibus utuntur ad dentiu
dolorcSjtum manducantes, tum collutionibus incoquentes. Praeterea ad iccinoris
Si renum obftrudioncs non has tantum adhibent, fed folia quoque Si multo ma¬
gis (einen : haec enim quandam abflergendi in fe facultatenabent, quam Si in her¬
ba uiridi ineiTe fatis conrjci potefl,ucrum ab humiditatis copia uinci.

15 E X P L I N I O.

Vis mira in (Tccandodenfando^corporc,eautcrfj uicem obtinens. Nulla res se¬
que ii (Ei t fluxiones,quas gr^ci rheumatiimos uocant. Stomachu corroborat Piam
tagoperfefumptaincibocum lente alicaeueforbitione. Strumis medetur. Semen
eius in uino tritum,ucl ipia ex aceto coda,aut alica ex iucco eius fuinpta dyienteri-
cis datur. Lichenis fccdo malo medetur trita. Vitia fedis Si attritus celerrimefanat»
Ex aqua mulfa duabus horis ante acceilioncm pota duabus drachmis, tertianas le¬
niores facit, uel fuccus radicis madefadae uel tuia?, uel ipfa radix trita in aqua ferro
calefada . Quidam ternas radices in tribus cyathis aqua? dederunt . lidcm in quar¬
tanis quaternas fecerunt. Hydropicos ianat in cibo cum prius panem ficcum come
derint fine potu. Folia podagras refrigerant,8dn primo impetu podagrg rubentis,
hoccft,calida?,conuemuni. Oris ulcera fuccus emendat, Si folia radicesq?coman-
ducata , uel fi rheumatifmo laboret os. V itio reiedionis (anguinis idem medetur»
Phthifim fanat fi bibatur, &dpfa decoda inuinocum fale& oleo a fomno matuti¬
no refrigerat. Luxatis dolores Si tumores tollunt folia tuia,addito (ale modico.Fi-
Aulis infufus fuccus auxilio efl. Sanguinis profluuium fiftitfemen,fi ore rerjciatur3
fiue aiuofluat,fiuefocminarumutero.Succusuomentibusfanguincmdatur»
Contufis,cuerfis omnibus modis ipfa fumitur. Medetur omnium ge¬
nerum ulceribus, peculiariter fccminarum, fenum,& infam
tium,igne mollita,mclior &cum cerato,

Ό E ALI-

Raffet

4?

DE A L Ϊ S Μ A T £► CAP^ X I !►

vUniigoiqMz

tw.

NOMINA*

ΡΡΙλ I2MA, Η<Ρχμα<&ωνΐΰμ grsece: Äfifma, Damaionium latine nominatur*
mmU Sunt qui eam herbam eile putent, quam herbarij & uulgus nominant
ί 1 Barbam fyluanam ,& Plantagine aquaticam : nonulli ucro eam, quam
multi paftoralem fiftulam uccät. Prior Germanis votgtidy/ S£

5ro f :fi lo ffc i /quod icilicetin paluftribus nafcatur,ubi frequentes funt ranae* Altera
ucro i) idem rSfrtenpfeijf nominaiur,Plantaginemautemaquat!ca,ob natales SC
fimilicudinem quasilli cum uera Plantagine di, dixerunt : quemadmodu fiftulam
paftoralem,quod fingulari icapo rudis fiftuly 8i longitudine effigiem quandam
uideaturimitari, Qpsc uero noftrade fjs fit fententia paulo poft indicabimus*

FORMA*

A! i ima folia Plantagini fimilia habet,anguftiora tamen 5C in terram reflexa, de*
miffiaq?. Caulis illi ePc tenuis, fimpiex,aldtudine cubitum excedente, thyrfo fimilis,
capitulahabens. Flores tenues, candidos 8£ aliquatenus pallidos obtinet» Radices
ut Ellebori nigri tenues, odoratas,acres, modiccq? pingues. Ex qua quide delinia^
tione latis confiat neutram herbarum quarum piffiuras damus, efle Aliima.Nam
herba quam hodie Plantaginem aquaticam uocant,non per omnia hiftorigrefpoii
det. Vt enim alia pra?teream,radix eius neque odorata,neque acris eft. Alterius au
tem, quam paftoralem fiftulam nominauimus, etfi radix odorata fit,minimetam2
acris exi frit. Quicquid tamen fitjiac potius quam altera pro Alifmate utendum eft
ic cenfeo* Eius effigiem fuo loco dabimus*

L O C V S*

Aquofa amat loca,iti quibus paffim nafcitur*

T E m P V s.

In sefrate colligi potefr,tum enim floribus abundat,

TEMPERÄMENTVM.

Calidam efle hanc herbam fatis monftrant radices, quas acres efle confrat , Αί>
flerioriam etiam quandam in fe facultatem obtinent*

VIRES. EX DIOSCOR1DE*

Radix unius aut alterius drachma: pondere cum uino pota,his qui leporem mi
rinum deuorarunt,prodeft,& quos rubeta rana momorderit, quiq? opium häufe -
runt. T orminibus SC dyfenteriaepcr ie,aut cum Dauco pari pondere pota confert*
Conuulfis itidem Si uteri ffirangulationibus* Herba fifiitaluum,meniesdudt,8£
cxdemata illita lenit*

EX GALENO*

Damaionium aut Alifma. De hac herba in tertio libro tradit Dioicorides,quod
radix eius epota dyienterias fanet,S£aIuum fiftat,atq? ocdematamitiget.Nos uero
ca experti no n fumus. Quod autem coftitutos in renibus calculos aqua in qua de^
cocfra fuerit pota cominuat, cafu experti fumus* Ex quo liquet, quod abfteribriam
quandam facultatem obtinet*

EX PLINIO»

V fus in radice aduerfus ranas Ödepores marinos. Lepori marino adueriätur in
uino potum . Strumis imponitur ex aqua coeleffii folium tritum , uei radix cum a^
xungio tufa,ita ut impofita folio fuo operiatur, Sic 8£ad omnes ceruicis dolores,tu
morescp, quacuncp in parte*

DE ARTE-

ARTEMISIA

LATIFOLIA.

n < « <j »

4

43

DE ARTEMISIA* CAP* XIII*

A NOMINA*

p t £ m i ς i a Graccis,Artemifialatmis,Germanis^c)T&ji/3uc£cit/

0. j ίοί?4ΐΐβ qürtc 1/00 rntcitw enb Qiivtd/obcv (Btoflct* vcmfavn ap
pellatur. Oificine ueterem appellationerctinent.Nomen herbe indb Artemifia unk
tum putant ab Artemifia uxore Maufoli rcgis.quc fibi hanc herbam
adoptauit, cu ante Parthenis,id dfl,uirginalis,quod uirgo dea illi no/
men dederit, uocaretur * Non defunt qui ab Artemide cognominata arbitrentur*
quodpriuatim foeminaru malis, quibus οψπμις, hoc eid, Diana praeeid, medeatur.

Nomen Germanicu Θ, gurte l,quafi diui Ioannis sonam dicas, a fuperidi

tiofulis nonullismonachis&mulierculisherbtehuicimpofitum eid. Nam fuerunt
qui non coronas duntaxat, fed etiam sonas cx iida herba co fecerunt , quas tandem
in ignem , qui in die diuoloanni baptiida: facro,in fingulis plateis urbium fuccendc^
batur,nefcio in quem euentu, profecerunt, hauddubie hac herba in deferto diu uni
Ioannem cincdum ftuile iomniati.

GENERA*

Tres funt,Diofcoride teide, Artemifi^ fpecies, qug etiam hodie apud nos paflim
reperiuntur. Prima 7[λχτνφνλΚ(&3 latine Artemifia latifolia dici poteid . Ea autem e(d Artemifia Uti *
qua? fimpliciter hodie Artemifia uoeatur, Huiiis itera duo iunt genera colore dum ίϋ1ία·
taxat diidantia: unu caule 8£ floribus rubens. Germanis Kotburtctt/uelKotbcy*
fuj$ dicitur: alterum candicans caule, floribus ueroflauis, Germanice wd^buefett
appellatur. Altera gq:ce λί^όφνΤλ©^^ latine ucroTenuifolia nominatur; quodquidc a rtemfiatenm
genus uulgushodicMatricaria, Germani CVDutcrhrmit/&<V3cttt‘4m,quod uteri,
qttem matrice uocant,morbis medeat. T ertia fpecies Artemifia monoclonos dici. ^ '

b tui*,Tanacetu corrupto nomine proTagete hodie nominant. Germani Kctufam, elenos.
quod filicis fere fpeci em referat, δά’η aquarum ripis nafcatur. Alio nomine TOutm- τ anacetum.
frmtt, quonia lumbricos e uentre pellat . Efle ucro hanc herbam aliquam Artemib Tj2eicS*
fideipeciemuel hinc etiam coidarepoteid,quod primam fpecie, ut diximus, nonulli^^ /

Germanice (5toj|mrctnfamuocant:hac enim nomenclatura manifeide docenuS C\rrr*/ wirr' <ny
eam quam Tagetem appellant Artemifia: efle congenerem, quod ici licet eandem
habeat appellatione* Huius hauddubiegencris cft herba quacelcgannidimos pro¬
fert flores, garyophyllos Indos uocatos: nulla enim in re nifi floribus, qui funt ele^
gantiores & longe maiores,ab hac noidra diidat: odore tarne noidra hanc edam uim
cit. Hinc eid quodTagete Indicam appcllauerimus, Germanice au tem 3 ttbwntfebe
ncgclctt.His aute herbis tribus couenire Diofcoridis deferiptioes facile unufquifcp
ex rjs qua: paulo pbid dicemus cognofcet . Efle autem Artemifia: genera ex mamu
feripto codice,quem ob uetuidatem lubens cito,manifdde colligi poteid, Is enim p L
(fdas ordine tres iam comemoratas herbas ita ob oculos ponit,ut nemo qui illas ud
ferne! faltem uiderit,non agnofcat.Pi(ftura:acceduntdefcriptioncs,&nomenclatu
ra: hodie etiam ufitata:, Primam enim Artcmifiam, alteram Leptophyllon &Ma-
tricariam, tertiam uero Tagetem, quo nomine Apuleius ufus eid, &Tanacetum
appellat, ita ut nemo deinceps quin uerafint Artemifia: genera dubitare debeat*
aut merito poflit» fi/ itff —

FORMA.

Prima fpecies qua? priuatim Artemifia dicitur , fruticoia eid herba, Abfinthio iL Arlemiß*·
milis,maiora tamen & pinguiora folia habet,qua? fuperne ex nigro uircicunt, fuD
ter autem candicat,crebrb etiam refeda iunt. Flos illi tenuis,^ femen rotundu.AL
tera,folia tenuiora obtinet, flores exiguos,tenues,albos,&grauiter olentes. Porro
Sampfuchi odorem cofricata eius folia &flores referut.Quc utiq? deferiptio itaMa
tricariä uulgo didam herba exprimit,ut nemo ηοη,ηίίι talpa cccior fit,hanc cfie aL

teram

49 PLANT A RV M HISTORIAE C A Pt XIII«.

c teram Artemifia: fpeciem uideat. Fruticofa enim herba eft Matricaria,folrjs quam
fit Artemifia proprie di(fiagraciIioribus,floribus tenuioribus, per ambitum albis,
(intus enim lutei exiftut)grauiter cum uniueria herba olentibus . Hallucinant ita-
Parthenium non que qui Serapionis interpretem fecuti, Diofcoridis Parthenium eile putant,ut fuo
e# Matricaria. |oco abunde demonftrabimus ♦ T ertia μονόκλω ν(&, hoc eft, unicaulis di<fta, fimplid
caule confurgit,folijs minutim icifiis * Caulis in fummo floribus luteis Si tenuibus
abundat. Haec odoris iucundi täte priorem uincit.Quicfanedefcriptio pulchre her
Tanacetm. bam Tanacetum appellatam hodie , deliniat,ita ut tertiam efle Artemifia? ipcciem
nemo dubitare debeat,aut falte iure queat. Tagetes Indica caule exurgit rubeiccm
te,ramulis multis brachiato, folfjs tenuibus, minutim fciffis , Si grauiter odoratis,
floribus in fummo caule luteis, S^croci fere colorem referentibus,elegantia nulli ab
teri cedentibus*

VvA

-♦

L O C V S.

Primanafciturinaquofis, incultis, afperisq? locis. Altera in hortis, locis ficcis Si
iapidofis.Tertiainaquarum ripis,atque uinearum aggeribus paflim prouenit, un
de Germanice appofito uocabulo Kcwfhm uocatur* Indica Tagetes non nifi fata
proucnitin Germania*

T E Μ P V S.

Singulageneratriatefiate, potiffimucum uuamatureicit, tunc enim abundant
floribus,colliguntur*Indica paulo tardius in noftra regione floret*

TEMPERAMENTVM*

Calefaciunt Si modice dcficcant. Si funt,quod ad calefactionem attinet,ordinis
iecundi;quod uero ad reficcationem, aut primi intenfi,aut fecundi remifii. Sunte-
tiam modice tenuium partium*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Excalfaciunt S i extenuant.Feruefadfprofuntad infeflus muliebres, ducendos
D mcnfes,fecundas,&foctLis.Vteripratclufionematqueinflammationeiuuant,lapb
des frangunt. Si urina: fuppreffionem tollunt . Herba ipfaimo uentri illita copio-
fa,mcnfes mouet. Succus eius cti myrrha fuba&us Si admotus,ex utero elicit qute-
cuncp,&infeiiio. Bibitur etiam coma trium drachmarum pondere eorundem du¬
cendorum gratia. Si quis fiomacho laborans Artemifiam leptophyllon contude^
rit probe cum oleo amygdalino, &ueluti malagma confecerit, ftomachocpimpo-
fuerit,fanabitur. Nemorum quoque dolore fi quis affedus fuerit, ac fuccum eius
cum oleo rofaceo miicens inunxerit, curabitur*

EX GALENO.

Ad renum calculos mediocriter, & ad uteri fomentationes profunt*

EX PLINIO.

Artemifia priuatim fccminarum malis medetur . Eandem quocp fecum haben-
tibus,negantnocere mala medicamen ta,be'fhamue ullam, ne foiem quidem. Bibi-
tur Si haec ex uino aduerfus opium. Alligatapriuatim potens traditur, potauead-
uerfus ranas. Alligatam qui habet uiator, negatur lailitudinem fentire*

APPENDIX*

Prcter diclas facultates ufu compertum efffloresTanaceti pueris ex uino uel
ladte datos, mirificeex uentre lumbricos pellere, ideoq? Germanis
herba lumbricoru, ut paulo antediximus,appcllataefi
ha:c Artcmifisc fpecies*

DE APA*

AP ARINE

de aparine*· CAP*· XIII>

E rrantqui putat
legendü cffc ομ-

mm D iofcoridis
csr Pi iuh exem*
pkrid caßigatio
ra omnia habent
ΰμ<ρχλό(ία£7ΐ)
Od [ane leßioni
& ratio ipfafub
fcribitydi fic no>
minata fit ab um
Mid ß>ecie,quä
jrufluf eius re»
fert, Quare cum
altera lei lio ra¬
tione omni de Ai'
Mdfitjmmeritö
ab Oroßio Hifpa
m Hermolaus ,
MdrecUus,et Ru
ellius Diofcondis
interpretes ομ-
cpxA0noCj>7T&‘
legetes taxantur >

nomina»

ραρ,μ,; *©·,ϊ ©λ«4»«®- grece, Aparine latme.tUebftmnt

Gei-manice nominat, Omphalocarpcs ab umbilici fimihtudme, quam o mpU

ferne cius refert, rede difta eft. Philanthropos autem uox humanitatis, «**·,

amoris & comitatus ilii impofita eft, quod blanda, comis, & hofpitalis ^

herba fit.necaliter prartereuntiu ueftcs apprehendat,quam folent amici &holpita
0 . ~ ^ _ i. _ c. ontCUA ncnncant.aliciuandiuic-

D

dui.Quam appellationem pulchre Germani exprimentes, KkRrmtt nominant
% enim fllis Heben/ quod latinis tenaciter adhaerere, Officinae & herbarq nonulh
Afperoulam hodie uocanttredius tamen una detrita litera nominarent Afperula,
■quod afperitate fua attingentiu ueff imentis pertinaciter haereat»

FORM A»

Ramulos habet Aparine multos,exiguos, quadrangulos, Siafperos» Fo laper
ambitum orbemue Rubia: modo per interualla,circumpofita»Flores albos » Seme

durum,eandidum,rotundum,a1?iedi0,umbiliCimodo,lemterCoCauum»Iprah^

ba ueftibus adhacrefcit.

LOCVS,

Nafdturin frumentario agro, aut hortis circa fepes SC maceries»

TEMPVS»

Colligitur xftate dum femine praegnans eft»

TEMPERA MENTVM»

Aparine modice extergit & dcficcat, habetq? nonnihil tenuium partium : unde
fatis conftathanc aliquam etiam caloris in fe portionem habere»

VIRES. EX DIOSCORIDE» ,

Anarines feminis , caulium & foliorum fuccus cum uino potus, phalangiora 5C
üiperaru morfibus auxiliatur Jnfufus doloribus aurium medetur, Herba ipia cum

axungia trita coacta,ftmmas difeutit.

0 E X PL IN ro»

Efficax Aparine contra ferpentcs,femine poto ex uino dracfima:8£ contra pha-
lanam. Sanguinis abundantiam cxuulneribus reprimunt folia impofita »Succus
auribus infunditur»

DE ACANTHO CAP*· XV»

NOMINA»

i k a μ θ o 2) uqckcwQcz Graecis, Acanthus fiueAcantfta Latinis dicitur»
Officiose a fimilitudme, quam eius folia cum antei iorious uriorum
Brwcwfm pedibus habent,Branca urfinam uocant. Ad quam etiam fimilitudF

• * — refpidentes Germa ni^evntUvo obev Bernte nominant, 1L
jyj non prxtereundu eile putaui , hanc herbam olim etiam Roma>
sumormi. nis Marmorariam cftc diftarmquae uox in omnibus Diofcoridis exemplaribus de
viofeorida fo« prauata eft.ac in Mamolariam detorta: quod eius .folia columnaru maxime Corin
m emendatus, chiarum capitulis iniculpebantur,quarum identidem tam icapi quam uertices mat
inore fplendebant. Antiqui etiam Acantho pateras pingebant,

GENERA.

Duo Acanthi aenera damus. Primum quidem legitimam Acanthum nomina-
uimus,qubd fcilicet deferiptioni per omnia refpondeat. Germanis dicitur TOclf®
bcrofcUtw* Alterum Germanica, quocl nimirum in Germania officinae omnes pro
Acantho hanc ufurpent herbam» Germanis fimpliciter 13ci*sftfrr.o uoestur»

■er

A

54

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XVt
FORMA»

Folia habet multo quam Laduca latiora 8C longiora. Erucae modo inciTuris di-
uiia,nigricantia,pinguia,leuia.Caulem leuem,binum cubitorum,digitali craflitu-
dine,ex interuallis fub ipfum ufcp uerticem foliolis quibufdam oblongis u eluti nu-
camentis,aculeatis,ex quibus candidus promitur flos» Semen illi eft oblongum,lu
teum, caput thyrfi {pecie. Radices fubfuntglutinoiae, mucolae, rubentes, longae»

Hadenus Diofcorides. Si autem ueri Acanthi piduram diligenter fpedare uolue
ris, huic deicriptioni prorfus quadrare uidebis , ita ut nulla iit nota quae illi non ad
amuflimrefpondeat. Neque impedit quod Acantha fpinam fignificet,fpinofae-
nim & haec quidem herba eft,fed mollibus duntaxat fpinis, ideoep ä V ergilio mol¬
lis Acanthus dicitur» Germanicam tamen Acanthum ad Diofcoridis piduram
non penitus accedere,efteuidentifsimu.Poteft tarne in prioris inopia, huius etiam
comodus eile ufus,ut ex rjs quae paulo poft dicemus,patebit»

L OG v S»

Nafcitur uera in hortis, petroiis &humentib locis» Germanica in hortis & pra¬
tis undique»

T E Μ P V S»

Colligitur in aeftate dum floribus & femine abundat, Iunio praecipue Si Iulio
menfibus»

TEMPERAMENTVM»

Folia Acanthi mediocriter digerentem facultatem obtinent» At radix exiccato-
ria eft,& leuiter inciforia,8e tenuium partium » Hancuim Acantho etiam Germa¬
nico inefle, guftus abunde monftrat ♦ Folia enim eius modice amara, radix autem
fubacris eft.

VIRES» EX DIOSCORIDE,

B Acanthi radices uftis & luxatis illitae profunt » Potae urinam mouent, 6 C aluum

fiftunt.T abidis,ruptis, conuulfis, mire utiles funt»

EX PLINIO»

Radices Acanthi uftis luxatisq? mire profunt» Item ruptis, conuulfis,&phthifin
metuentibus incodae cibo,maximeptiiana. Podagris quocp illinuntur tritae 8C ca-
lefadae calidis»

APPENDIX.

Etfi noftrae Brancae urfinae facies pidurae Acanthi non undiquacp reipondeat,
tarne eius radicem eandem habere cum Acanthi ueri radice facultate eft cuidentiC
fimum. Cum enim guftu fubacris fit, neceffe eft ut exiccet, incidat, St tenuium fit
partium . Errant itacp noftrae aetatis medici, qui negleda prorfus radice, folrjs tan¬
tum utunmr,quee quidem mediocriter difeutere ualent»

DE SPINA ALBA* CAP* XVI*

a,

NOMINA.

ΚΑΝΘΑ ΛΛ«« graece. Spina alba latine,OfhdncBedegarim feu Bede- Bc dtgtun
guarP^no nomine appellant. Germani TFci^bijtel/obcr ©tccfihrmit»

Nomen herba haec ab albis folrjs feuladeis maculis , quibus folia con- spmalbttm t
iperiafunt,accepit» dediti*.

GENERA.

Quamuis Diofcorides Spinae albae duntaxat unum faciat genus, tamen cu plu-
res inueniantur apud nos herbae quae deferiptioni refpondcnt, plura etiam ut illius
ftatuamus genera neceflfe eft. Vnum itacj? genus eft, quod hodie uulgo Carduus
Mariae dicitur. Germanis uero £D<mmbifiel oder 5tttwcnbtßcl nominatur. Nos
ipinam albam hortenfem, quod nimirum in hortis tantum proueniat, appellaui-

E ) mus»

57 ' ' ' PLANTA R.V Μ Η I S Τ Ο R I AE CAP«, XV I*

c mus* Alterum genus iylueftrecfl:, proxime ad Diofcoridisdeliniatione accedens,
idcoq? a Germanis T0etfiwcgbi|id uocatur. C icterum uidimus herbam peregrina
Occam, qua: fylueOrfquod ad formam attinet, per omnia refpondebat,quae haud,
dubie uera fpinaalba erat,8Mefcriptioni prorfus coueniebat.Piifhiram eius, quod
iiindi deib'tuebamur,dare non potuimus*

FORMA»

Folia albo Chamaeleonti iimilia habet,anguO;iora tamen 5 i candidiora, fubden
fa,fubaiperaue,5£acuieata.Caufem binos cubitos excedente, digiti magni aut mL
noris craisitudine,fubalbum,intus cauum » In cacumine eius caput eil: aculeatum.
Echino marino non abfimile, minus tamen 8£ob!ongu, Flores purpureos,in qui-
bus femen Cnici forma,fed rotundius. Quae deicriptio in uniucrfum quadrare ui-
detur herbae quse uulgb Carduus Mariae appellatur. Folia liquidem Chameleon-
ti non difsimi!ia,anguftiora, candidiorac^(albis enim maculis undicp coiperfa,un-
de tam Graecum quam Latmum,adde etiam Germanicum nomen TTcipbiftcl/ut
diximus , ilii impofitum eft)fubdenia,fubafperaue,& minime mollia, SC mirum in
modum aculeata fiint, ita ut contrectata immodice pungant. Caulis eidem fupra
bina cubita altus,digiti maioris aut minoris crafsitudine, 8C inanis . In fummo uer-
tice Echino marino haud diisimile caput aculeatum obtinet ♦ Flores denique pur-
pureos,in quibus femen Cnico Omile, fed rotundius habet, id quod ex utriuicp fe-
minis coliationepulchredeprehendcs.His accedit, quod facultates quas albee Spi¬
nae Diolcorides tribuit, fimiles ilntqs quae Carduo Maria? a noftris hodieherba-
ri)sailignantur,ut ex fequentibusinnotefcet clarius . Sylueifri Oc quadrat deicri-
ptio ut nihil magis* Nam,ut caetera onn'ttä, radix deOccatoria eft «Mncdice adftrin*
gens,aiqueadeo genuinas Spinae albae facultates obtinet»

B L o G V S.

Naicitur in montibus & fyluoiis locis ♦ Hodie in hortis pafsim etiam plantatur,
ut alia quaedam Carduoru genera . Sylueftre in locis incultis &C arenoOs prouenit»

T E Μ P V S»

Colligenda eft herba in aeifate dum femine prggnans eiLFloret autem lunio SC
lulio menfibus.

TEMPERAMENTVM,

Radix eius deOccatoria eft, δί modice adftringens. Semen uero tenuis eilen tiae,
8£ calidae facultatis.

VIRES» EX DIOSCORIDE.

Radix huius pota,fanguineexcreantibus,fk>machids & coeliacis prodefd . Vrb
namcit. Oedematis illinitur , Decocilo eius dentes in dolore colluuntur. Semen
potum conuulOs infantibus,^ a ferpente demorOs auxiliatur. Ferunt etiam quod
amuletum cx eo uenenatas beftias abigat.

EX GALENO.

Radix coeliacis δ£ ftomachicis fuccurrit. Sanguinis reiedhones cohibet. Si oede¬
mata illita contrahit, ac dentes dolentes iuuat,ii decodo eius colluantur. Semen po
tumijs qui conuelluntur proded:»

DE A SP A1

SPINA ALBA

hortensis.

5Ö

r

c

«> DE ASPARAGO»· CAP»· XVI !►

AfpMgut undc

diftus.

2PÄPA

NOMINA*

ros grscce, Afparagus latineuocatur* Officina: extrita priorc
litera Sparagum nominat^ Germani Sic autem potifsimual-

tilis iatiuuscp,de quo nobis hie fermo eft,nominatur, eb quod coliculos
hos, qui prima germinatione prodeunt e terra,prcecipuos habeat*

FORMA*

E radiculis thyrfus primum exilit,cacumine in torulos turbinato,quod tandem
increiccns explicatur in pregrandes ramos,quibus iniunt folia capillamenti modo.
Si ut Foeniculi tenuata,quac per uetuftatem occaleicunt in (pinulas, Florem fundit
paruul um,quo decuiTo baccac dependent primum uirides, quae tandem maturita-
te rubefcuntjfeminibus referta:. Radices fpongiofie,longa: Si rotunda:*

L O C V S*

In hortis feritur Si plantatur,inq? nonullis locis lapidofis fponte prouenit*

T E Μ P V S*

Thyrib primu cum uer appetit emicante uiret, ipica tum cibis expetita * Recen-
tes hos th yrfulos in uoluptatem gula: uerterunt helluones. Hodie decoctus in iure
Aiparagus,aceto,fale,8£oleo confperfus,magno gula: delectamento comeditur, δ£
in principum delicijs eil. Semen fuo legitur tempore,nimirum aeftate*

TEMPERAMENTVM*

Abftergendi facultatem habet Afparagus,idc£ citra manifeftam aut caliditatem,
aut frigiditatem*

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Afparagi coliculi cocfti 8£comefti aluum molliunt,&urinam moucnt.Radicum
uerodeco(ftum,difficultati urina:, regio morbo correptis, nephriticis, iichiadicist
d cum uino autem idem decoctum phalangiorum morfibus auxiliatur.Si decoctum
fuper dente retineatur, eius dolori medetur* Facit ad eadem omnia femen etiam po
tum, Ferunt mori canes decoctum eius bibentes*

EX GALENO*

Renes ac iecur infarctu liberat Afparagus, & maxime herba: ipfius radices &ie-
meti , Quin S^dentiu dolores fanat fiedtatis nomine, quam uel maxime dentes re-
quirunt* ex plinio*

V riliisimus ftomacho cibus,ut traditur, Afparagi* Cumino quidem addito in¬
flationes ftomachi coliq? difcutiuntjidem oculis claritate adierunt. Ventrem lenu
ter molliunt, Pectoris &fpin£doloribus,inteftinorurnq?uitijsprofunt. Vino cum
coquuntur additojumboru Sirenum dolores mitigant* Venerem ftimulant* Vri-
nam cient utiliisime,pra:tcrqua quod ueficam exulcerant . Radix quocp plurimo¬
rum pra:dicatione trita, Si in uino albo pota, calculos exturbat. Quidam ad uulua:
dolorem , radicem cum uino dulci propinant . Eadem in aceto decocta contra ele¬
phantiam proficit* Afparago trito cum oleo perunctum pungi ab apibus negant»

EX SIMEONE SETHI.

Afparagus olerum omniu maxime nutrit . Proinde fi quis dicat eius natura po-
fitam eile media inter olera &carnes,non procul a uero aberrabit,propter nutrien¬
di facultatem plantarii Si carnium,qucC fimi.! iter ie habet* Vrinam quoq? cit,8£ ob-
ftructioncs iecoris Si renmn aperit : id quod manifeftu ex eo, quod urina: odorem
in fuum tranfinutat, ut hunc qui aliquantulu eius ederint,(entiant* Necp quiipiam
admiretur illum ftatim urina: fuam qualitate inderemam &rubea tinctorum fi ma¬
nibus contineatur , urinam in fuum colorem tranfmutat: quod paradoxum etiam
eile uidetur,ut extrinfecus impolitum urinam tingat* Afparagi colicis Si renum af¬
fectibus, qui a pituita proueniunt, auxiliantur : femen genitale augent, Si celerius
quam reliqua olera in ianguinem mutantur* Menies ciunt* Cordis palpitationib*
fuccurrunt:dentibus profunt : fed no femper ftomacho boni iunt, propterea garo
6 C oleo conditis, cum mediocriter cocti funt, ijs uti oportet,

DE ANONE»

ANONIS

DE A N O NE> C A P> XVIII»-

R eftahouis.

Remora aratri .
Aattdla.

M il N ! Σ, Huvavls

NOMINA*

Greds: Anonis & Ononis Latinis appellatur, V n!gus
hcrbarioru Refiam bouis,quod in opere arantes boues fubinde fiftar»
nominare iblet, NonulliRemoram aratri, quod altis &duris radicib.in
agris aratrum remoretur, appellant. Sunt qui Äcutellam uocent, quod
fuis fdlicet ipinis ingrediendum pedes pungat S£ offendat. Germanis Uavoi)cd)d
nuncupatur, 8£ £>d){enbtecb/ quia crebris inter folia aculeis, haud fecus ac inffru^
mentum hoc quo mulieres linum carminat, & a craffiore purgant Ruppa,horreat;
ud quod ligone ad aculeatam hanc herbam eruendam Siextirpandam cum in ab
tum agitur,8£ iefe propagat,opus Rt, Equites Germani ©taHxmit/eo quod deco^
dum eius meiere nequeuntib, equis offeratur,uocant , Binominis autem antiquis
eRicriptoribuSjUnatantumliteramutata, Sunt enim qui Ononim,utTheophra^
Rus 5C Galen us:iunt etiam qui Anonim,ueluti Dioicorides 5 i Plinius,nominent«.
Anoniscur Anonis hauddubie a non iuuando, quod nullo iuuaminepolleat,didaeR* Siqufr
diiia‘ dem aratoribus inimica cR,uiuaxcp nimis fruges opprimit, fuisq? aculeis nocet, Ο-
Omni* unde. nom's uero,quod afitios,quos Grsed am uocant, frie terentes ad illam fcabentes%
iuiiet. Complures quoq? Grat] herbam Rc appellari prodidcrunt,quod in eaie uo*
!utantes,fpinis eius dor limi libenter afifricent icabant. OfRdnis prorfus ignota»
■ S^inufitata*

FORMA*

Ramos habet paimares,au£ maiores,fruticoibs,frequentibus geniculis eindos,
cauis alarii multis, capitula rotunda. Folia exigua, tenuia ceu Lentis, ad Rutae, aut
fcenarij Loti figuram accedentia, fubhirfuta, odorata, nec iniucunde olentia . Ra-
35 irmli acutas fpinas,fpiculis acuminatis fimiles,folidascp genmt.Radice candida nL
titur.Theophraftus toto caule foliatam efife tradit,ut ueluti coronam ex internatiis
tota fpedes repraeientet* Florem quoque illi die minutulum, &C in filiqua non um
dique feptum frribit , Qua? fime fingula pulchre pidura?reipondent,8£ Anonim
cffehanc herbam quam ReRam bouis hodie herbari) nominant, euidenter, nulla
reclamante noia,oRendunt, Nam haec ramos fpargit fruticofos,palmo longiores,
frequentibus eindos articulis, a quibus alse funduntur * Capitula exerit orbicula^
ta,folia Lentis parua,ad Rutae ud pratenfis Loti figura accedentia,hiriuta,iucum
dum odorem expirantia,inter quae noceiitiores,&mucronata? cuipidis aculei qua^
fi fpicula fubrigunt.Flos fere Pifi dilutiore micatpurpura» in filiqua non undiqua**
que feptus, Radix in nigro candicans*

LOCVS,

Nafdtur culto iblo,pingui, 8C glutinofo, praecipue autem in iegetibus SC aru is,
inimica agricolis,uiuaxc£s fupra modum. Cum enim altam laetamue nada tellurem
fuerit, pro tinus in altum agitur, & fingulis annis,iurculis in latus emiilis,rurfus an
no poRero deorfum ueriiis ada pluribus ramis luxuriatffdeoq? runcanda S^radicL·
tus cxtirpanda uenit.

TEMPVS,

AeRate germinare incipit, a frugibus perficitur, autumno fui incrementi finem
■faciens. Floret autem Iulio menfe,& AupuRo,

O

TEMPERAMENTVM*

Ononis radix tertio quadantenus ordine excalfacit*

VIRES* EX DIGSCORIDE*

Antequam fpinofa fit fale conditur,&eR cibis gratiflima, Radix eius calefadt,et
extenuat,cuius cortex cum uino potus urina ciet, calculos rumpit, cruffas^ abRcr^
git. Decoda radix in pofca dentium dolorem collutione mitigat* Huius decodum
potum»haemorrhoidas fanare creditur.

EX CÄ"

A

PLANTARVM HISTORIAE CAPt XVIII, 6t

EX GALENO*

Radicis cortex maxime utilis el!,habens quippia abflerioriu 8dndibrium,Pro-
inde non tantum urinas ducit,fed 8C lapides confringit* Eadem facultate &C cruilas
cofellim detrahit* V tuntur quoq? ea ad dentium dolores in poica decoquentes, dC
collui decodlo eius iubentes*

EX PLINIO*

Radix decoquitur in poica dolori dentium. Eadem cum meile pota, calculos pel¬
lit* Comitialibus datur in oxymelite,deco&a ad dimidias*

DE ANISO CAP* XIX*

NOMINA*

μισόν graece, Anifum latineuocatur * Officinis nomen genuinum re-
tinuit,germanice itnifi appellatur*

GENERA*

Anifum caule,folio,flore, Apio par eiTeuidetur. Caulem nanque te¬
nuiter llriatum,rotundum,multisq?ramulis brachiatum obtinet* Folium ubi pri-
muni enalcitur,rotundum,fed deinceps Aprj modo diiTcdlum.Florem candidum,
mufcarium fceniculi*Tota herba,haud aliter quam iemen,odorata elf*

LOCVS,

Ex Syria origine habet, iam autem paffim fatum in Germania: hortis prouenit*

T E m p v s*

Iunio ac Iulio menfibus floret,femineq3 praegnans eft*

TEMPERAMENTVM*

Calefacit S^deficcat in tertio ordine*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

b Anilum in uniuerfum calefacit,exiccat. Wnveuu redhus mea lententia interpreta¬
bitur pro eo quod eil, facile fpirare facit * Oris halitum iucundiorcm facit * Anody-
num ef!,doloreiriue leuat. Vrinacit.Diffuiidit.Hydropicis potum fitim arcet.Pro
dellad uenenata animalia, inflationes* Aluum,&albumfccminaruprofluuium
filfit.Lacad mammas elicit, & Venerem ilimulat * Suffitum naribus capitis dolo-
remfedat*Tritum,cum^roiaceoinlliiiatum, aurium medetur rupturis*

EX GALENO*

Anili lernen maxime utile elf, acre STubamarum, ut prope ad urentium acce^
datealiditatem * Proinde &C urinam cit, 8^ digerit, atep uentris inflationes fedat*

EX PLINIO.

Anifum aduerfus icorpiones ex uinobibitur,aPythagorainter pauca laudatu,
iiuecrudum,fiuedeco(ftum*Item uiridcaridumue,omnibusquaec0diuntiir, que-
que intinguntur defideratu.Panis etiam crullis inferiorib,fubditum*Sacds quetp
additur*Cum amaris nucibus uma comendat* Quin ipfum oris halitum iucundio
rem facit,fcctoremq? tollit manducatum matutinis cum Smyrneo,3dnelle exiguo*
Mox uino collutum uultum iuniorem prarilat.Infomnia leuat fufpenfum in pului
no, ut dormientes olfaciant. Appetentia ciborum prae liat* Dolores capitis leuat fuf
fitum naribus * Epiphoris oculoru radicem cius tufam imponit iollas : ipfum cum
croco pari modo 8d uino,8£pcr fe tritum cum polenta, ad magnas fluxiones,extra-
hendac^ fi quain oculis inciderint * Narium quocp carrinodes confumit illitum ex
aqua. Sedat anginas cum meile Sd Hylfopo ex aceto gargarizatu* Auribus infundi
tureum rofaceo ♦ Thoracis pituitas purgat tolium , cum meile fumptum melius*
Cu acetabulo Anili nuces amaras quinquaginta purgatas tere in meile ad tulsim*
Praecipuum autem ei! ad ru<i!us,ideo inflationib. ilomachi SGntellinoru tormini
bus, dC coeliacis medetur* Singultus &Coifa(flumdecodlupotum9 inhibet* Potum

F fomnum

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XIXf φ

a ibmnum concitat. Calculos pellit* Vomitionescohibet, 8£pra?cordiorutumores,
Et pedorum uitrjs, neruisquocpquibus fuccindu eft corpus, utiliisimu , Prodeft
eius bC capitis doloribus inftillari fuccum cum oleo decodi. Non aliud utilius uen-
tri Si inteftinis putant, ideo dyfentericis Si tenafmis datur toftum * Dalion herba¬
rius dedit bibendum cum anetho parturientib* Phreneticis quocp illinunt recens
cum polenta, Sic Si infantibus comitiale uitium aut cotradionem ientientibus.Py
thagoras quidem non corripi uitio comitiali in manu habentes,ideoq? quampluri-
mum domi ferendum, Parere quocp facilius olfadantes, Sofimenes contra omnes
durities ex aceto ufus eft. Semine eius potojalsitudinis auxiliu uiatoribus ipopon
dit * Strangulationes uuliia:, fi manducetur Si linatur calidum , uel fi bibatur cum
caftoreo in aceto Si meile, fedat * Vertigines a partu cum femine cucumeris Si lini
pari menfura trinum digitorum,uini albi tribus cyathis,diicutit, Vrinam ciet, Ve¬
nerem fiimulat,Cum uino fudoreleniter praftat * V eftes quoq? a tineis defendit*

EX SIMEONE SETHI,

Prodeft ad uetufios ex frigore iecoris affedus , Si ad ipirandi difficultatem quae
ex pituita proficifcitur,Flatus qui in uentriculo funt, digerit * Obftrudiones tollit,
bi ladis copiam facit*

DE ACTEv CAP» XX*

NOMINA*

kt h Grccis,LatinisSambucusnominatur, Reliqua nomina dicemus
paulo poft,ubi huius genera indicabimus, Sambucus porro uidetur ab
authore appellata, cui nomen Sambyx fuit: uel a iabuca mufico inftru-
mento, quod alrj pedida nominant, ali) magadin* Atque hinc eft quod
Sabucus potius quam Sambucus, fi Serenio Quinto credimus, icribendum fit*

B GENERA,

Duo eius genera, Vnum arborefcit, quod priuatim officinae Sambucum, Ger¬
mani t^elbcr a cocauitate uocant. Alterum Graecis quafi humilis,&co-

acftae breuitatis Ade nominatur, LatinisEbulus, Germanis %ηίφ/ uel nibetet·
holbcr*

FORMA.

Sambucus in arborem aflurgit,uirgis harundinu modo rotundis, fubcauis,can
dicantibus,proceris.Folia tria,aut quatuor, aut quincp, aut fex, aut fcptem per in -
terualla circa uirgas obtinet, nucis iuglandis fimilitudine, graueolentia, pluribus
inciiuris, in fummis ramis fiue caulibus umbellas rotundas ferentia. Flores albos,
frudum acinumueTerebinthi in nigro purpurenm,racemofum,fuccofum, bC ui-
nofum. Ebulus humilis minore^ eft, herbaceo generi propius acccdens,quadran
gulo caule,denfis geniculis, Folia ex intcruallis circa fingulos geniculos Amygda-
Itefimiliaalaeinftar expanduntur,per ambitu ferrata,longiora,graueolcntia.Vrm
bellam in fummo fert Sambuco fimilem , flores itidem Si frudum , Radice nititur
longa,dipitali craflitudine.

LOCVS,

Vtrunq? genus in opacis, afperisq? potiisimu locis, Sriuxta aquas emicat, Ebu»
his uero in agris etiam quibufdam prouenit,

T E m p V s*

Parum ante Solftitium scftiuum floret Sambucus ♦ Tardius autem Ebulus, Iu»
nio nimirum bi Iulio menfibus.In Augufto uero baccas fuas profert,

TEMPERAMENTVM,

Sambucus utercp calefaciendi ac deficcandi facultatem habet, id quod amaritu-
do,& adftridio modica abunde monftrant.

F i

Sdmhucm unde
difu.

γςίμχίΖΚΊΗ,
E Udus·

Sumluci*

Ebuli*

VIRES

66

plantarvm HISTORIAE CAP, XX»

r c VIRES. EX DIOSCORIDE*

Eadem utrifq: facultas, &parufus, exiccäsfdlicet5aqi?aec!uccns,ßomachor!0^
eens. Folia olerum modo deco(fla,pituitam Sibilem purgant. Quineda teneri cau^
lcs in olla cocfli,eadem praffiant. Radix in uino decotfla & in cibis data hydropicis
auxiliatur. Eodem modo pota uiperarum morfibusfubuenit. Vuluas emolliti
aperit: & quee circa eas funt affe<fliones,deco<fla cum aqua infeisione corrigit. Frip
cius cum uino potus eadem efficit .Illitus capillos denigrat. Folia recentia ac tenera
cum polenta illita inflammationes mitigant. Ambuftis etiam, & canis morfibus iV
lita fuccurrunt. Profunda δί qua? in cauernas dehifcunt ulcera agglutinant. Poda*
gricis,cum taurino hircinoue adipe illita,auxiliantur»

EX GALENO*

Vtracp Sambucus,8^arborefccns&herbacea,exiccandi,conglutinandi,modL
eeq? digerendi facultatem obtinent. Paulus Aegineta hxc adrjcit;Pot£ 2k C manduca
ta* aquam per aluum educunt.

E X P L I N I O.

Vtriufcpdecodu in uino ueteri,folioru,uel ieminis uel radids,adcyathcsbinos
potum Aomacho inutile effialuo detrahes aqua . Refrigerat etiam inflammatione,
maxime recentis ambuffi: & canis morfum cum polenta,moliifsimis folioru illitis»
Succus cerebri colle<fliones,priuatimq? membranae quae circa cerebrü dfl,Ienitinfu
fus. Acini eius infirmiores quam reliqua : tingunt capillii : poti acetabuli menfura,
urinam mouent. Folioru molliffima ex oleo 8dale eduntur ad pituitam bilemq? de
trahendam. Ad omnia efficacior qug minor. Radicis eius in uino decorae duo cya
thipotijiydropicos exinaniunt: uuluas emolliunt folioru deco&oinfidentiu.CauL
les teneri minorisSambudin patinis co(Ai,aluum Ibluunt.Refiftuntfoliaferpentii
iefiibus in uino pota . Podagris cum feuo hircino uehementer profunt cauliculi illri
b ti. lidemq; in aqua macerantur, ut ca iparfa pulices necentur. Folioru deco&o fi lo^
Boi. cus ipargatur,mu(ce necantur. Boa appellatur morbus papulam, cum rubent cor^
pora,Sambud ramo iierberatur. Cortex interior tritus,cx uino albo potus,aluum
(oluit. Ebuli fumo fugantur ferpetes. Tenerum cum folijs tritum, ex uino potum,
calculos pellit, Impolitum teftes fanat.

DE AMMF CAP^ XXI»

NOMINA.

Bmmi Grgcis, Ammi Latinis, Ameos officinis corrupte, Germanis %\nty
appellari pote fl:. FORMA»

Animi caule rotundo ^herbaceo coftat, furculis multis SC exiguis:fo
lio oblongo, angufto, per ambitu incifuris diuifo: flore paruo,candido,
umbella Anethi: femine exiliori multo quam Cuminu,giifl:u Qriganu prgie feren
te,acri & iubamaro : radice candida &C multifibra.EiTeautem hanc herbam uerum
Anttniuerm. Amm i, feminis inguftufapor^quifubamarus Macris effiomniu maxime oftendit:

talem enim in eo fapore Galenus requirit. Origanu etiam guftu referre uidet.Qui
bus accedit antiqui manuicripri herbarij teftimoniu, cuius pieflura 8i deicriptio
fatis docent, hanc herbam eile Animi genuinu. Inter caetera enim femen Ammios
piper guftu referre,ideocp a nonnullis pipercula di (fla e(Te ait. Id quod certe ueriisri
mum eile coperies, fi femen guftaueris: miram enim huic acrimonia inefle fcnries»

L O C V S.

Nufquam in Germania fua i ponte nafeitur* Satum tamen facile SC magna copia
prouenit,ficutdeinceps extirpari uix queat.

T E M P V S»

Augufto menfe floret,ac deinceps ubi defloruit,iemen abundeprodudt.

TEMPERA4·

$3 PLANT ARVM HISTORIAE C A Pf XXI,

C TEMPERA MENTVM.

Ammi fernen in calefaciendo deficcandocp ex ordine tertio intenfo exiftit.

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Vis femini excalfadoria,feruens&exiccas. Facit ad tormina,urina:difficuitate,
uenenatorumorfus cum uino potum, Menftruaciet,Mifceturderodentib. excan
tharidibus confedis medicamentis , ut inde exortis urina: difficultatibus refiftat.
Sugillata cum melle illitum tollit . Colorem potum 8C inunctu in pallorem mutat.
Suffitum cum uua paifa aut reiina uuluas purgat,

EX GALENO,

Herba: quam uocant Ammi, (eme maxime ed: utile, Facultatis eil: excalefadorig
& deficcatoria:,tenuiumcp partium. Sed &C guftu fubamaru eft, 8£acre, Et clarum
eil quod digerat, & urinam moueat.

EX PLINIO,

Inflationes & tormina diicurit. Vrinam &menftrua ciet.Sugillata & oculorum
epiphoras mitigat.Cum lini femine fcorpionu idus in uino potum drachmis dua^
fcas : priuatimq? ceraftarum cum pari portione myrrhcC. Colorem quoque bibem
tium flmilitcr mutat in pallorem . Suffitum cum uua paifa, aut refina, uuluas pur^
gat , Tradunt facilius concipere eas, qua: odorentur id per coitum.

DE ARO CAP* XXII*

Pf suituh.
Serpent an λ
minor.

Sacerdotii uis
nie.

NOMINA.

pon, Hüfirftfoy gra:ce,Arum& Aris latine dicitur, Officinccorrupto,ut
folent,uocabulo larum appellat. Quidam, quod folium effigie bubuli
1 ueffigrj prodeat. Pedem uituliuocarunt.Alffiquoddracunculuaernula
tur,fola magnitudine diicrepans,Serpentaria minorem appellanttneq?
id fane temere. Videtur enim Aron effe Dracunculus minor,cui Dioicorides folia
»flwa/l«, hoce(l,Hedere flmilia effedicit,queprorfus Ari funt, nifi quod paulo fint
longiora . Plinius etiarr \ro eas facultates tribuit , quas Dioicorides Dracunculo
minori. V t hinc conrjcei liceat, Arum cum Dracunculo minori mdcuiffe ueteres.
Vulgus, quodpiitillum . vomitexertiferegenitaliseffigie,Sacerdotisuirilenomix
nat. Id quod & Gerrnani noilri faciunt, qui fua lingua pfitfjmptnc nuncupant.
Alias Aron, dC ob uehementemacrimoniam,tcutfffictt "jngbct uocant.

FORMA.

Folia emittit Dracunculo flmilia,fed longiora & minus maculata: caule dodram
talem,purpuraicente,pi Ailli figura,a quo croci colore ffudus exit.Radix illi candi
da,Dracunculo fimilis,que quod minore acrimonia e it, coda comeditur. Hg utiq?
deliniationes ad amuffim,nulla reclamante nota,noftro Aro coueniunt.Siquidem
folia promit Dracunculi,longiora,2xlpauciorib, maculis refperfa, caulem dodran*
tem altum,in purpuram leniter tendentem. Ante feminis partum,fagaci naturg ar
tificio dignum, erumpit inuolucrum &C cucullum, quod mucronata in turbinem
uaginulapiffillum compleditur, & fuo fouet finu. Verum ubi frudu praegnans
fanfeit in hiatum , folida piftilli facies dilutiore purpura rutilans emergit, &am
fractu penitus tandem patente, primum uiridia, dein crocea (pedantur femina,
qua? in corona: modum concinne contexta, imam eius partem ambiunt, Radfi
cem etiam obtinet albam, ad Dracunculi radicem accedentem , ut pidura graphf
o hieSHonis dif* cemonitrat , Neque obftat quod Galenus radicem Ari elixam mandi icribat, no-
foUtio. ffiri autem tam acris fit ut uixguftari ob miras & diutinas, quas in lingua ac palato
excitatpunduras,po(sit,tantumabeftutedendo effe queat. Siquidem Galeno IL
bro fecundo de alimentorum facultatib . tefte, non parem in omnibus regionibus
acrimoniam obtinet, fed in nonnullis minimam, ut Cyrenis, Et Plinio quoque

lib.xix.

AR Y Μ

7θ PLANTARVM HISTORIAE C A Pt XXII*

c Üb. xix. cap,v.teftc,in AegyptoAronnafciturradicc mollioris natura?, qua? etiam
cruda editur .In quibufdam,ut Germania noftra,maximarn* Verba Galeni paulb
poll; in facultatum comemoratione citabimus. Hinc difcendu erit, multa nobis in
fcriptoribus rei herbaria?, primo ftatim obtutu pugnantia uideri,qua?, fi ad cceli re
gionumcp diuerfitate refpexerimus,nihil prorfus pugnantia? aut abfurditatis habe
bunt* Quod nifi diligenter animaduertas,multas genuinas herbas pro adulterinis
abficias neceffe erit. His accedit quodGalenus no fimpliciter dicat mandi Ari radF
cem/ed elixam. Non efi: autem mirum fi acria etiam edendo fiant,fi elixentur * Bis
enim aut ter in aqua decoda, Galeno lib.rj.de aliment* facul* cap.ultimotefte,acrk
moniafpoliantur* Porro fi ifiafciolis quibufdam haud fatisfecerint,dicendupla*
ne erit Arum GcrmanisenofirsceiTe Arifaron, quod guftu, Diofcoride Galeno
autoribus, acrius efi: * Quamuis ego cum Ruellio,diligentiiTimo earum rerum im
quifitore, Arifaron ab Aro differre haud putem, quod fcilicet forma utrifcp eadem
fit. Cuius etiam rei fidem facit ipfanomenclatura,qua?utriufq? retinuit appellatio-
nemrduobus tandem uocabulis in unum coalefcetibus,dici cocpitAriiaron. Apud
ueterrimos enim Aris primum;deinpofterioribus,copulatis una nominibus, Ari
faron confidunt efi: nomen.

L O C V S.

Nafciturin fyluisjocis umbrofis,humidis Si frigidis.

T E m p v S.

Folia ftatim in Martio, inter primas herbas ueris exiliunt, in lunio diipereunt,
ita ut haud facile hoc nomine herba ipfa reperiri queat* Semen Iulio& Augufto
inenfibus reperitur,primum,ut diximus,uinde,mox croceum.

TEMPERAMEN T V M.

» Arum Galenus in calefaciendo & deficcando primi ordinis eile ftatuit. Et locu*

tus efi: de Aro qui non uehementi acrimonia pollet. Noftrum hauddubie in tertio
ordine calidum &C ficcum e ft, ob multam, qua praeditum cfit, acrimoniam*

VIRES. EX DIOSCORIDE*

Radix,ieme,& folia Ari eafclemDracunculo uires habent. Radix priuatim cum
fimo bubulo illita podagricis prodeft, Dracunculi more reponitur* In totu,ob mu
tiorem eius acrimoniam edendo efi.

EX GALENO*

Arum terrena eftentia cofiat,fed calida:proinde extergendi facultatepoisidet,ue
rum non ualentc,ficutDracontiu.Radices cius maxime funt utiles. Siquidecome^
fa? crailitiem humoru mediocriter incidunt, adeo utexcreationib* ex pedore ido^
nea? fintffcd magis tamen aptum cft Dracontiu.Etin libro fecundo de alimentoru
facultatibus fic de Aro feribi t: Ari radix rapi modo manditur * Quibufdam autem
in regionibus acrior nafcitur,utDracontio ferefimilis fit. Dum rede parare uoles,
prioris decodionis aqua effufa, repente in alteram calidam inijeere oportet, ut in
Brafsica & Lente didit efi. Cyrenis cotra quam in noftra regione planta fe habet:
nam illic minimu medicamentofi,minimu9 acrimonia? habet,adeo ut uel rapis uti
lior reputetur : idcirco radice quoq$ in Italiam coportant, ut qua? abfq? ut putrefiat
aut regerminet, longo tempore perdurare pofsit.Perfpicuuuero cft alendis corpo
ribus hancaccomodatiore efie.Si quis autem in thorace ac pulmone collcdos crafi
fos lentosq? h umores extuffire ftudeat , acrior ac medicametofior magis coueniet*
3 n aqua elixa eftur cum finapi aut aceto,ex oleo 8C garo. Quinetia cum obfonrjs,6£
fale,&rjs.qua?cafeo cofiantffumitur.Haud uero obfcurueft,iuccum eius qui in ie-
cur ac uniuerfum corpus diffunditur,quo uno animal nutritur,craifioremeiTe,idqj
maxime quum radix,quemadmodu funt qua? Cyrenis aduehuntur, medica ui ca^
ruerit. Apud nos nancp in Afia,plergcp Ari radices acriores funt,& medicamento,
fam iam uim obtinent*

EX PLINIO»

plantarvm HISTORIAE CAP, XXII,

71

A EX PLINIO» ·

Aron miris laudibus extulere Grseci, primum in cibis tfceminarum prscferen- talus femina*
tes,quoniam mäs dulcior eilet, & in coquendo lentior,pedorisq? uitia expurgaret:^ /? j./ „ ]

aridum in potione infperfum,aut ecligmate,urinam &m en fcs cieret. Sic &C in oxyvXy^"' * *'

melite potum, ftomacho ; interaneis exulceratis ex lade ouillo bibendum,ad tuC ptr'*T / , *

fim in cinere codum ex oleo dedere , Air) coxere in lacfte , ut decodum biberetur* l***™1f
Epiphoris elixum impofuere: item fugillatis , ton filiis * Ex oleo ha?morrhoidunr
uitio infudere, lentigines ex meile illinentes * LaudauitCleophantus &pro anti¬
doto contra uenena, pleuriticis, peripneumonicis quoque & tufsientibus * Semen
intritum cum oleo aut rofaceo infundens,aurium dolori Dieuches, Cleophantus
tuffientibus aut fufpiriofis & orthopnoicis, SC purulenta excreantibus, farina per,,
mixtum in pane co(fto dedit.Diodotus phthificis e meile ecligmate,& pulmonis ui
tijs,ofsibus etiam fradis impofuit,Partus omnium animalium extrahit naturse cir
cumlitum, Succus radicis cum meile Attico, oculorum caligines, ac ftomachi uitia
difcutit.Tufsim decodi ius cum melle, V kera omnium generum fiue phageda?ne
iint, fiue carcinomata, fiue ferpant,fiue polypi in naribus, fuccus mire fanat . Folia
ambuftis profunt ex uino & oleo coda , Aluum inaniunt ex fale aceto fumpta*

Etiam luxatis coda cum meile profunt.Item articulis podagricis cum fale,recentia
uel ficca* Hippocrates ad collediones cum meile impofuit. Ad menfes trahedos fe¬
minis uel radicis drachma? dua? in uini cyathis duobus fufficiunt, Eadem potio fi
a partu no purgantur,& fecundas trahit. Hippocrates & radicem ipfam appofuit*

Dicunt Srin peftilentia falutarem effein cibis. Ebrietatem difcutit.Serpentesnido-
re cum crematur,priuatimq? afpides fugat,aut inebriat, ita ut torpentes inucnian-
b tur, Perundos quocp Aro ut laureo oleo fugiunt , ideo SC contra idus dari potu in
uino nigro putant utile. In folrjs Ari cafeus optime feruari traditur*

APPENDIX.

Pofieriores medici Aron difcutiendi,extcnuandi,extergcndicy facultatem habe R ecetiomqtiM
re tradunt :ideocp tumoribus aurium,ficubus,fi:rumis, fcirrhisq? mederi, faciei de- faultates
formitatem cutisq? auferre , cius denique radicem in puluerem redadam fupercre tY^mU
icentem in uulneribus carnem minuere fcribunt.Id autem poffc prcftare,acrimo-
niaipfauehemens qusegufiufefe exerit,abundemonftrat.Diofcoridcs etiam Ari-
(aron acrimoniahaud exigua pra?ditum feribit, ideoq? illitum nomas fificre, colly-
riaq? efficacifsima ex eo cotra fiftulas fieri. Denicp radicem cuiufcuncp animalis pu¬
dendo impofitam,id corrumpere tradit. Plinius quocp Arifaron ulceribus mederi
manantibus,item cobufiis dC fiftulis,fcriptum reliquit. Praeterea comixtum colly¬
rio nomas fiftere ait*

Ψ-

r/M i

DE ARGIO» CAP» XXIII»

NOMINA.

p k fi i o τγ&οβτιμρ,» 7&σαπΙς Gra?cis,Perfonatia Latinis dicitur.Offici

na? Lappam maiorem, uulgusBardanamuocat, Germani <&i o^Her- uppamaior.
ten.Perfonatia hac quondam ad perfonas utebatur, quoties in theatris Verfomtiaun*
alrjsue locis qui cognofci a populo nollent,egifTe quidpia uolcbant.Efi: dei
enim foliorfi eius tanta amplitudo, ut tota humana fodes qs tegi pofiit : atque hinc
hauddubie tam Gra?ci quam Latini, nomen illi ProL fr) Si Perfonatia? indiderut,

FORMA.

Perfbnatia folia Cucurbita? fimiliahabet,maioratamen,duriora,nigriora&hir
futa. Caulem fubcandidum,interdum null um. Radicem grandem, candidaintus,
foris nigram, Ex qua deferiptione nemo no intelligit, Perfonatia efie eam herbam

quam

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XXIII, 75

A quam hodie uulgus Bardanam uocat, qua; folio conlfat omnium lapparum maxi- B arinntu
mo,parte aueria herbido,aduerfa cano,caule in purpureo albicante,grandibus lap
pis,quae tranleuntium ueftibus adhaerentem quibus flos purpureus nafdtur, non
euidens,fed occultus,intra fe germinans,radice grandiamus candida,foris atra,

LOCVS,

Nafcitur ubi^potiisimu circa margines pratorum,8£ agrorum,

T E m p v s,

Menie Iulio lappas cum floribus fuis producit Perfonatia,

TEMPER AM ΕΝ T V Μ,

Digerit fimul &deficcat, fed bi ad ftringit nonnihil,

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Radix Perfonatia; drachmae pondere cum pineis nucibus pota., fanguine &pu-
rulenta excreantibus auxiliatur, Articulom quocp dolores, qui ex membroru fra-
«fiionibus collifionibusue fiunt,trita bi illita fedat, Quinetiam folia uetuftis ulceri-
bus utiliter illinuntur,

EX GALENO.

Arcium,quod Proibpida uocat,cuiuscp folia Cucurbite fimillima funt,nifi qua-
tenus tum maiora, tum duriora , difcutit fimul bi deficcat, fed bC adftringit medio*
criter;quamobrem folia eius ueteribus ulceribus mederi poliunt,

EX APVLEIO.

Perfonatia; herba; fuccus cum uino ueteri in potionem datus, omnes morfus fer
pentium mirifice lanat.Eiufdem folqs cinges febricitante,&fi:atim febrem mitigar,
caloremq? fanat, Vulnus,etiam fi cancer erit,cum aqua deco&ionis folioru eius fo-
ueto; deinde iplam cum nitro bi axungia, cum aceto tere , bi in panno inducito bi
imponito , Ad canum rabidoru morfus radix cum modico fale trita imponit mor-
B fui,& ftatim eger liberabitur. Succus foliorum eius cum meile potui datus,unnam
prouocat, &uefica; dolorem tollit, Puluis feminis eius cum uino optimo per qua¬
draginta dies datus, ifchiadicos mirabiliter fanat , Folia trita cum albumine cui bC
impofita,ambuih mirifice curant,

EXL. COLVMELLA.

V enena uipera; pellit fuper fcarificatione ferro fadam herba Perfonatia trita bi
cum fale impofita ♦ Plus etiam eiufdem radix contufa prodeft contra ierpentes. Ex
uino bibitur duüm denariorum pondere , Strumis radix eius medetur ; item cum
axungia operitur folio fuo impofita,

DE AS CYRO C AP» XXIII >

NOMINA.

σκύρου k « -rwgo&cßs graxe, Alcyronlatinchiommatur.Offidnis igno
tum, Germanice ilnrcbow/id eft,durum foenum appellaiur , Graecia Afcymu,
cotrario,huicherba;nomen impofuifireuideniur,^«yf©- enim illis afpc- ditium*
ritatem fignificat. Pulchre igitur ad Graecam appellationem Germani¬
ca alludere uidetur,

lORM A.

Hyperici fpecies e fi; Afcyron,magnitudine differens, maioribus ramis, frutico-
fius,punicco colore rubens.Flores fertluteos,feme Fiyperico fimile,odorerefina;,
quod cum atteritur digitos fere cruentat,

LOCVS,

In cultis Si aiperis locis prouenit.

G TEMPVS*

A

75

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XXIII t.

T E M P V S.

Aeftate,potifsimum uero Iulio &Augufto menBbus,floret.

TE M PERAM ENTVM.

EiTentia tenue eft, ideoq? calefacit & deficcat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Semen Afcyri potum in hydromelitis heminis duabus,ad ifchiadicos prodefi: do
lores:biliofa enim multa excrementa ducit. Sed afsidue dari oportet donec conua^
lefcant, Praeterea illitum ad ambufta conducit.

EX GALENO.

Semen eius purgatoriu.Foliorum uero facultas modice extergens 8C deficcans,
ut SC ambufta fanare credantur . Cauterum in uino auftero decoda , uinum ipfum
magnorum uulnerum glutinatorium efficiunt.

E X p L I N i o.

Vfus feminis adifchiadicos , potus duabus drachmis in hydromelitis fextario.
Aluumfoluitjbilemdetrahit.Illinitur&ambuftis.

DE ANDROS AEMO C A P» XXV»

NOMINA.

νδροςαιμον Graecis, Andro femon pariter Latinis dicitur. Officf
nis incognitum. Germanis 2Gmrafb/quafi gra?cedicasThrafibula,no
minatur . Didum Androfaemon, quod aut coma, aut floribus eius trL
tis,hominis ianguinem referat.

FORMA.

B Differt ab Hyperico & Afcyro Androfaemon.Frutex eft praetenuib. ramis,fur
culofus , puniceo colore rubentibus uirgis , folfjs triplo quadruploue maioribus
quam Rutae,quae contrita fanguineum fuccum remittunt. Alarum caua habet plu
ra,in fummo alarum auium modo pennata expanfaue, circa quas flofculi pufilli lu^
tei. Semen incalyce,nigropapaueri fimile, u eluti pundis depidum diftindumue*
Coma trita refinofum odorem reddit.

L O C V S.

Locis rjfdem quibus Aicyron prouenit.

T E Μ P V S,

Iulio SC Augufto menfibus floret.

TEMPERAMENTVM,

Calefacit SC deficcat.

VIRES EX DIOSCORIDE.

Androfaemi femen tritum, potumq? duarum drachmarum ponderc,bilioia alui
excrementa ducit.Ifchiadicis autem potiflimum medetur,fed a purgatione aquam
forbere oportet.Herba illita ambufta fanat, & fanguinem compelcit.

EX GALENO.

Eafdem cum Afcyro facultates obtinet.

EX PLINIO.

Vfus ad purgandam aluum tufa? cum feminc,potcq: matutino, uel a cccna dua^
bus drachmis in aqua mulfa,uel uino,uel aqua pura, totius potionis fextario.Tra^
hitbilem,prodeftifchiadicis maxime.Sed poftcradic,capparis radicem refineper^
mixtam deuorare oportet drachma? pondere , iterumq? quatridui interuallo idem
facere. A purgatione autem ipfa robufhorcs uinum bibet e,infirmiorcs aqua. Irm
ponitur ^podagris, S^ambuftiSi&uulneribus, cohibens fanguinem.

G z de arcev-

Androfiemoti

undedittcL*

77

DE ARCEVTHO CAP> XXVI^

NOMINA»

ρκευθος, hc^k^SIs gr^ce,Iuniperus latineuocatur. Officina: latinam
appellationem rednüerunt» Germanice TT cctbolt>c r / Ivt* rnn ath cr/i d
eft, turdorum baccae uocantur , quod frudibus eius turdi pinguefcant»
iuniperus autem dici uidetur,quod iuniores Si nouellos frudus pariat: lunipem uti*
fola enim fere arborum foetus fuos in biennium prorogat,qui ne maturefcunt qui* dediti*.
dem,nouis fuperuenientibus»

GENERA»

Iuniperus Diofcoridi duplex eft,maior Si minor3iola arboris Si feminis magni,
tudine inter fe differentes. Minor humilis eft, feffilibus in terra ramulis, baccis mi.
noribus3radicibus fummocefpitefufis,Maior altius adolefcit, 8Gniuftam arboris
magnitudine exurgit, caudice procero3cortice fragili3ligno fuluo, odorato, latiori^
bus ramulis, aculeorum aceruo ftipatis, baccis alteri fimilibus, maioribus tamen»

FORMA»

Vtriufque facies horrida, coma uirent perpetua, fpinaqß potius quam folio, fed
herbacea ueftiuntur. Cortex ilh'smembraneus,fragilis,nec difficulter fatifcens,ma
teries fulua,quae fi ignibus dicatur,non iniucundu fumum expirat,qui odoris iua^
uitategraffantia peftilentiaecotagiadcpcliit,Exeaetiam,iitrecentiores Graeci tra^
dunt, aeftiuis temporibus lachryma thuris odorem atque colorem arniulans fudat,
quae caloris officio durata, coeat in gummi. Arabum familiamon fine magna cofm sunlirdch*
fione nominum,Sandaracham appellat ♦ Officinae uero Vernicem uocant« Baccas Arahum·
ferunt primum uirentes , deinde per maturitatem nigras, quae biennio antequam λ mMX*
matureicant in ramis pendent» Hinc funt qui baccas in rjs effe ternas eodem ternpo
b re dicant, anni proxime exadi nondum maturas, Si tertrj ante praefentem iam ma^

turas, tertias nouas &recentes.Caeterum nSdeiuntquinoftram Iuniperunonge- ohietiionis
nuinam putet,quod baccae eius ad Dioteoridis magnitudine,quae nucis eft pontice dißblutio .
aut fabe,non accedant»Sed cogitentlocum in caufa effe cur minores producantur;
ut plurimum enim omnia quae in Germania proueniunt,rjs quae in Graecia nafcun
tur minora funt* Nobis etiam Iuniperi grana aliunde allata uifa funt, quae nucis
auellanae quantitatem aequabant; ob id ut magnitudinem ac formam eorundem
etiam exprimeret pidor,curauimus»

LOCVS,

Amant Iuniperi montes, Si maritima loca,in planisqj Si cultis nafei rccufant»

TEMPVS»

Autumno frudus Iuniperoru decerpuntur,fed ad bimatum prorogati»

TEMPERAMENTVM.

Iuniperus calida & ficca,utrinque tertrj ordinis ♦ At frudus fimiliter quidem ca^
lidus eftffed non fimiliter ficcusmerum in hoc primi fuerit ordinis . Vernix calcfa*
cit Si exiccat fecundo receffu»

VIRES» EX DIOSCORIDE*

Acris utraque eft, calefacit. Si urinam mouet » Incentec fuffitu terpentes fugant»

Earum frudus,hic quidem fabg,alius uero nucis ponticae magnitudine inuenitur,
rotundus,odoratus,inmandendodulcis,S^fubamarus»Modice calefacit &adftrin
git,ffomacho utilis,Potus ad uitia thoracis,tuffes,inflationes,tormina,& uenena^
ta,prodeft, Vrinam cit,Conuulfis,ruptis,8£ uulug ftrangulationibus confert, Fo.
lia acria obtinet Iuniperus,ideoq? tam ipfa quam eorum fuccum ex uino contra uu
perarum morfus illini Si bibi prodeft. Cortex praeterea crematus & cum aquailffi
tus,lepras eximit,Ramentum uero ligni deuoratum,interficit»

G 3 EX GALE-

I I il

IM

i

PLANT ARVM HISTORIAE CAPt XXVI,

79

A EX GALENO,

Tuniperi fru&us iecur rencsq? e x p ur ga t, η i m i r u m craflfos &glutinofos humores
extenuando,eaq?decauiaialubribus medicamentis immifcetur. Perexiguum cor-
pori humano alimentum exeo apponitur. Affatim lumptus hic fructus fiomachu
mordicat,caputq? calefacit: cx quo illud quandocp implens,dolorediuexat. Alui ex
crementa nec retinet, necpropdlit. V rinam ciet mediocriter,

EX PLINIO.

Vtracp excalfacit Si extenuat. Accenfa ferpentes fugat. Semen fiomachi, pecfio-
ris, laterisqs doloribus utile.Inflationes languores^ diicutit,tuffes concoquit & du
ritias. Illitu tumores fiftit : item aluum, baccis cx uino nigro potis : item uentris tu-
mores illitis,Mifcetur Sdantidotis oxyporis. Vrinas cit. Illinitur foculis inepipho
ris,Daturconuulfis,ruptis,torrninibiis, uuluis, ifchiadicis cum uino albo potum
pilulisquaternis,autdeco(ftisuigintiin uino , Sunt Si qui perungant corpus e femi
ne eius in lerpentum metu.

VERNICIS VIRES EX RECE M TIORIBVS GRAECIS.

Profluentem e naribus fanguinem fifiit, fi ex candido oui liquore trita tempori¬
bus Si fronti illinatur. Eadem uomitione ex polline th uris Si oui albo excepta fup-
primit. Item profluentem aluum cum eifdem illita firmat . Stomachum in biliofos
uomitus effufum,deuorata in ouo forbili polenta eius cohibet, cruentamq? al ui pro
luuiem retinet.Deftillationcs fufpcndit fuffitae nidor , arcetq? ne praecipites ad ima
decumbant. Pituitam qua: in ftomacho autintefbnis cofjt,digerit. Humore etiam
coercet,qui pernix a cerebro deuoluitur , T ineas Si cetera uentris animalia necat.
Vliginofos fiftularum finus indita reficcat, Menftruos continet fluxus. Grauedini
fuffitus eius auxiliatur . Hiantibus manuum Si pedum rimis illitu fuccurrit , Et in
B fumma Succini pollet uiribus,fed paulo efficacioribus;quae fi defit, duplo pondere
in uicem fubfii tuitur.

DE ALCE A^· CAP^ X X V I I>

N Ο Μ I N A.

Λ K E A Graecis, Alcea Latinis uocatur. Officinis ignota. V tilgares her-
l^llbari] δί Empirici Simeonis herbam , Germani noftri simeonh

“ ober @?0tmmb{5Wtiri5/& Locblcuffiten appellant, herba*

FORMA.

Syhiefirismaluaefpeciesefi Alcea, folia Verbenacae modo fecfla habens, cau¬
les ternos aut quaternos,corticem Cannabi fimilem obtinentcs.Florem exiguum
Rofae fimilem, Radices albas,latas quinque aut fex,cubitalcs.

LOCVS,

Nafcitur in pingui loco,nec ficco.

T E Μ P V S,

Floret Iulio Si Augufio menfibus.

TEMPERAMENTVM,

Ex emplafficorum medicamentoru numero efie Alceam,SC folia, quaeglutino-
fum quid aclentorem quendam pre fe ferunt, & radix ipfa quae glutino{a,dulcis,&
modice adffiringens apparet guftantibus,abundemonfirant. Eline fatis confiat AI
ceam extra omnem infignem tum caliditatc, tum frigiditatem ficcare, ac plane em-
plafiicorum confifientiam obtinere. Vide Galenumlib.iirj.de fimpl.medi. facult.
cap.iirj , Si fequenti .

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Alcea: radices in uino aut aqua potae, dyfenterias Si ruptis medentur,

G 4 EX PAViG*

A L C E A

PUNTARVM HISTORIAE CAR XXVII, Sl

EX P A V L O.

Aiceafylueftris malua? genus eft , In uinopotadyfenteria? Erupturis medetur,
potifsimum ipfius radix,

EX PLINIO,

V fus radicis Alceg ex uino ucl ex aqua,dyfentericis,aluo cita?,ruptis Si couulfis,

APPENDIX,

Celebratur ad caliginem oculorum ab Empiricis, ita ut non delintqui credant
radicem Alcea? e collo fulpenlam, aciem oculoru iupra modu acuere, 6c tueri polle,.

DE ADIANTO^ CAP^ X X V 1 1 l>

B

NOMINA,

δ i a n t o n, « TsrflAvTfi^ej/j « γιχορ, η 1 Ζγ/ότριχομ gra?ce : Adiantum , Poly-
trichum>Callitrichum>Cincinnalis3Terre capillus,&Supercilium terre
latineappellatur. Officina? hodie Capillum V eneris uocant, quo etiam captitat ve *
nomine appellari Latinis Apuleius teftatur , Germani
uel j tmcffrawcnfiar. Adiantum nomen ab eucntu accepit,quod folium cius per- Adiantum unde
fufum aqua » «foaw-nw, id eft, non madeat , ficcofcmper fimilc, ut autoreft Theo- ditium.
phraftus fibro feptimo de Plantarum hiftoria, cap , xirj , Id quod minime inteL
ligendum erit de merlione longiore in aqua: nam diutius merfum ac irrigatum, se¬
que ac alia? herba? madefeit, Quare redius de imbre dcfcendcnteeccdo, cuius ftil-
licidium folias eius non inlidet, ut teftis eft in Theriacis Nicander, accipiendi! ue-
nit. Vel, quod magis arridet,ab interioribus puteoru parietibus,^ fontium margi
nibus quas coronat, dictum eft Adiantum, quod nimirum quafi fitiens illorum
aquas,quas tamen odit 8£refpuit,qua?rat,Polytrichon autem quafi multicomum, p olytrichon.
quod capillos multos ac denfos faciat, eiuscp defluuia expleat. Callitrichon uero CaULrichon.
quafi pulchricomu,quod capillos tingat,pulchriorescy reddat. Nec alia ratione ca- CaptUm vene *
pillus Veneris hscc herba dicftacft,quam a fpeciofis reddendis capillis: nec alio no- ™ curaiän.
mine Veneris uoxadiofh eft, quam quod ha?cpulchricoma pingat. Hinc patefit
maximus pharmacopolam noftri temporis error,quifub tribus nominibus, una p harmaeopoia»
& eandem duntaxatherba fignificantibus, tres diucrfas herbas defignatas ede pu- rm mou
tant. Aliam enim Polytrichum, aliam Callitrichu, quam tamen corrupto uocabu-
lo Gallitrichu uocat:aliam etiam Capillum V eneris eile herbam cxiftimant.Qua-
les autem herba? fint, Polytrichum, &Gallitrichum illis nominata?, fuis locis often

dcirius,, FORM A.

Folia albicantia Coriandro fimilia habet, in fummo incifuris diuiia . Caules ex
quibus nafcuntur prodeuntueuiigros, admodum tcnues,dodrantalcs,nitentesq?*
Neq?florem,necpfemcn creat.FolrjsucroCoriandriiam quidem crumpcntis,uel
paulo antea enatfinecdum caulelcentis,qua? quidem in infima cius parte quodam-
modolatafunt, &in extremitatibus incila, conftare Adiantum fciendum erit . Ex
qua nimiru deferiptione manifeftilsimu eft, eam herbam qua fere omnes Officina?
pro Capillo Veneris utuntur,& quam nos a muris in quibus prouenit. Germani,
ce dOaUvmatcn/Si &tcmmutcn uocamus, non eile uerum Capillum V eneris, Buta mmm
aut Adiantum : caules liquidem eius non funt nigri, fed uirides: neque admodum nonc& Adlarl
tenues,fed pro herba? quantitate crafsfinequefpiendentcs. In fu mm a, neque figu- tum‘
ra,neque magnitudo,neq? color,nec natales etiam refpondent,quia in ficcis Si foli
expolitis muris nafcitur,in humidis contra Adiantum *

L O G V S,

Locis opacis, paluftribuscp, S^humentibus muris. Si prope fontes nafdtur . In

Germania

Si

1

Ηι

g-tatreniiat“.

ADIANT VM

PLANT ARVM HISTORIAE C A P. XXVIII, £$

A Germania tamen noftra,quod fciam,non proueniricopiofe autem in Narbonenft
Gallia, & Italia*

TEMPVS,

Aeftate uiret,bruma non mar cefcit.

TEMPERAMENTVM,

Adiantum in caliditatequidem & frigiditate ly m metrum eil, uerum deftccat*
VIRES, EX DIOSCORIDE,

Decocfrum eius herbe potum3afrhmatids,difficultate fpirandi laboratibus^icfle^
ricis,lienofis,&urina?difficultadbus auxiliatur. Calculos conteritj&aluumcohF
bet. Venenatorum morfibus,8£ ftomachi fluxionibus cum uino potum prodeft.
Menfes eit 8c fecundas. Sanguinis reiectionem flftit. Cruda herba ad uenenatorui
morfus illinit, Alopecias capillis explet.Strumas difijeit , Furfures &C achores cum
lixiuio exterit . Cum ladano, myrthino & fufino, aut hyflopo & uino, capillos de,
fluentes cotinet. Decodu eius cum lixiuio & uino abftergit. Gallinaceos & cotur-
nices cibis eorum additu pugnaciores facit.Seritur & magna utilitate circa ouilia.

EX GALENO.

Extenuat Adiantum &diicutit. Alopecias capillis ueftit,ftrumas & abfceflus di
gerit,lapidesq? frangit epotum. Vifcoforum craflorumq? ex thorace pulmoneq? ex
creationibus non mediocriter confert, & uentris fluxiones flftit.

EX PLINIO,

Vide infra caput de T richomane.

DE VITE VINIFER A* GAP* XXIX*

B

NOMINA.

ΜΡΕΛ02 oivoqof©' Νμίξ& gra?ce, Vitis uinifera Sc fatiuafeueuitaiati-
ne appellatur, Germanice IPcmrcb. Vitis autem3quodinuitetur ad tu vitkunde
uas pariendas,di&a efle primo uidetur. Atia*

GENERA.

Innumera uitium reperiuntur genera , quae lingula perfequi fuperuacancu efte
uidetur. Si quis tamen illadifquireredefiderat, rei ruftica? ieriptores, PliniumqlL·
bro xiit]. naturalis hiftoria?,qui diligentiflimede rjs fcripflt,legat.

FORMA.

Vitis caduca eft,& nifi fit fulta,fertur ad terram, A radice eius caudex unus con¬
tortus exit,qui in ramos frequentes fcinditur , Multiplici cortice cingitur, rimolo*
flagellis longe latcq? uagantibus,quibus fequafifuis manib. erigit, &quicquid na-
<fta eftcompiecftitur . Sarmentis, folrjs latis,8£ in extremitatibus incifis, laiciuientfr
bus.Floribusfru(ftumambienribus lanugineis ♦ Vua compluribus acinis acerua-
ta,qui interdum p u rp u reo, non un qu a m rofeo,aliquando uiridi colore fulgent, Se
minibus tunica claufls.

LOCVS,

Paflim Si in multis Germania? noftra? regionibus nafeitur: 8>C uix hortum inue-
nies in quo non proueniat.

TEMPVS.

Floret folftitio uitis,autumno autem uuas maturas profert.

TEMPERAMENTVM.

Omnium partium uitis temperamentu ex facultatum enarratione patefeet.Vug
tamen immatura? SC acerba? frigida? & ficca? funt; matura? uero calida? & humidaz
in primo gradu,autore quidem Simeone Sethi*

VIRES

VITIS VINIFERA

S5

plAntuvm Historiae cap, xxixf

A vires» ex dioscoride,

V itis uinifera: folia capreolicp trita Si illita capitis dolores,ftomachiq? inflamma f 01U σ C&
tiones Si ardorem cum polenta mitigant ♦ Folia etiam per fe impolita, utpote quae prcoli .
refrigeranti ad ftringunt. Succus exipfis potus dyfentcricis,fanguinem expuen-
tibus,ftomachicis,& citta laborantibus mulieribus prodeft. Madefacfti in aqua ca-
preoli Si poti, eadem efficiunt» Lachryma uero eius quaeueluti gummi in caudici- uchrym*.
bus cocrefcit, pota cum uino calculos pellit ♦ Illita lichenas, fcabies & lepras fanat»

Oportet tamen locum antea nitro cofricaffe. Eadem cum oleo frequenter inun&a,
pilos denudat: potifiimum ichor, aquofusue humor, qui ex incenfis uiridibus far-
mentis exudat» Hic etiam myrmecias inumftus erjcit.Cinis farmentoru iuinaceo-
rumcircafedem qua: antea ablataamputatauefuntcondylomataithymia, cum
aceto illitus fanat.Confert luxatis iuiperarumorfibus. Lienis inflammationibus
cum rofaceo Si ruta,i aceto illitus* V ua recens quxuis aluum turbat, i ftomachü v*«.
inflat» Minus horum particeps qua: aliquändiu decerpta pependit, quod in ea co¬
pia humoris exaruerit. Stomacho accomodata eft, appetentia^ cibi excitat, Si im-
becillis couenit.Quxautem in uinaceis,aut uinario uafe feruatae funt,ori Si (torna vide Galenit ii*
cho grata: funt. Aluum fiftunt,ueficam tarnend caput tentant * Profuntfanguine hroij.de alimen
excreantibus. Similes fjs funt qua: in muftum coiect ac funt. Qua: uero fapa aut mu toriific“l-tnpU
flo co di ta:, ft om ach u i n magis in fe flant . Reponunt Si ccclcfti cum aqua prius pafl mirum

fxfadx,minus^uinofxfiun£,fiticuIofis,ardentibus & longis febribus utiles. Vi- modum expli *
nacei carum reconditi,inflammatis,duris, turgentibus^ mammis cum faleillinun cantem .
tur. Vinaceomdecochim dyfentericis,ccdiacis, Si fluxui muliebri infufum cofert.

Ad infeffioiies quocpacciyfteresaiTumitur.Nucleiacinoriim adftringunt,ftoma-
cho grati.T ofti autc itriti Si pro farina illiti, dyfentericis, coeliacis Si i tomacho re-
folutis profunt* V ua autem paffa alba magis t extenuat. Caro illarum comefta,ar- scrapionlegit ,
b teria:,tuifii,renibusacueficecanfcrt,Eftunndyienteriaperiecumnucleis.Admi- adjlringit.
xtamilrj & hordei farina: iouo, ac cum meile frixa, Si per fe etiam fumpta, atque
cum pipere comanducata,ad capitis pituitam purgandam ualet. Teftium inflam-
mationesfedat,cumfabarumicuminifarinaillita. Epinyritidas, carbunculos, fa-
uos,i in articulis putredines Si gangrxnas, fine nucleis trita, Si cum ruta impoli¬
ta, fanat. Podagra: cum opopanaceillitaauxiliatur . Mobiles ungues illita celeriter
adimit . Vini facultates tu ipfe ex Diofcoride, Galeno, Si Plinio pete : fupcruaca-
lieum enim,imo tedio plenum effet eas in uniueriiim omnes comemorarc»

EX GALENO.

Vitis fatiux icultg adfimilis facultas eft fylueft ri,fcd ad omnia imbecillior. Vi¬
tis uero iylueftris racemi, extergendi uim obtinet,ut ephelas Si nxuos,Üd genus
quxcunqrin cutis iuperficiefiunt, curare poffint. Habent uero iadftriritionem
quandam ipfi , Si extrema germina, quae Si fale condiri aflblent . Plura de uuis ha-
betidem Galenus lib.i). de aliment.facul.cap. de uuis*

EX SIMEONE SETHI*

V ua: plus nutriunt reliquis oporis, minus tarne ficis: neq?mali fucci funt,fl ma¬
tura? fuerintexquifite.Tarn en his no robufta,nccdenfa,fcd laxa iflaccida caro gi¬
gnitur , Maximum quidem harum bonum, ait Galenus, quod celeriter iubcunt,
atque ideo fi retineanturjscdunt : nec enim tunc probe cocoquuntur, fed crudum
gignunt humorem, qui non farilein fanguinetranfmutctur . Nucleorum natura,
ficca Si quodämodo adftringens eft. Pertranfeunt igitur omnia intcftina,non alte
rati. Penfiles uero uuac:,necp fiftuntuentrem, neque proritant, exteris autem faci¬
lius cocoquuntur. Neq^ uuarum parua eft in dulcedine. Si aufteritate. Si ariditate
differentia. Dulces quidem calidiorem habent fuccum,auftcrxuero Si acida: frigi¬
dum Aluum fubducutduices,imaximequandohumida:fuerint,Omniumitacp
tutiilimus ufus eft quado carnoise fuerint imatura:. Si mediocriter quis ipfas affu-

H mari

26 PLANT ARVM HISTORIAE CAP, XXIX*

c rnat. Vua?qua?albxfunt,magisfubducuntaluurn quam nigra? . Omnes uerocb
boru m appetentia excitant, Si uenerem. Conuenit cum eduntur membrana &nu
deos cxpuere,quod difficulter coficiantur. Qua? immatura? funt, uentrem fidunt,
8C domacho bona? * Caliditatem a flaua bile ortam fedant ♦ Minus uero nutriunt.
Oportet autem no folum uuas, ied etiam omnes frudus molli cortice preditos hu,
midos,ante reliquos cibos apponere.

DE ACONITO» CAP» XXX»

Aconitum tttr
diflum .

Vardaliunchcs.
Scorpium.
Vuu uerfa,

'Lyccäcnon,

Lr.puriu,

VurdcMunchcs

deferipiio.

I ycoäonott.

Lupum,

NOMINA.

Koniton Graecis, Aconitum Latinis dicitur , Sic autem Theophra-
dolib.ix. de Plantam hiftonatefte, non hk -ffimavoip, id e ft, a cautibus,
ied ab Aronis Periandynoru pago, ad Heracliam Ponti fito, uocatum
ed. Ali] quod uis eadem in mortem cffet,qua? cotibus ad ferri aciem dc^
trahendam,dadmq? admota uelqcitas fentiretur,Sunt qui aliam ob cauiam, quam
referre minime neceffarium duco,Gc nominatum fuiffe exifhment,

GENERA,

Duo Aconiti funt genera; unum Gra?cis Pardah'anches didum, quod pardi eo
necentur, V ccatur etiam Scorpium, quod radice Scorpioni fimilem habeat , V uh
gus herbarioru Vuam uerfam, 8£uulpinä, Germani iDolwurg

nominant, Alterum Lycocfionon Gra?cis dicitur, quoniam deuoratum lupos con
feftim interficit. Vulgus Lupariam,Germani XPolffemirij appellant*

FORMA,

Pardalianches folia habet tria aut quatuor Cyclamino ueifyluedri Cucumeri
fimüia,minora tarne, Mubaipera. Caulem dodrantalem.Radicem fcorpionis cau^
da? fimilem,alabadri modo nitentem . Ex hac deicriptione omnibus liquido appa^
ret,herbam eam quam V uam ueriam aliqui nominant, cuiusq? hicpi&uram exhi-
bemus,primumeiTeAconitigenus:habetenim tria aut quatuor foliajCaqjCyclami
ni fpecie. Caulem palmi altitudine, Si radicem incuruam, fcorpionum caude iimf
lem,a!abadric£ modo fplendente. Quibus edam accedit quod manuferiptus Si uz,
tu didimus herbarius planiffime eam herba quam hic damus pro Aconito pingat,
Germanica edam nomenclatura fatis indicat hanc herbam ob fuam facultate perni
cioiam ctle Aconiti fpeciem . Lycocftonon Platani foliahabet, magis tamen incita
diuifaue,longiora &nigriora.Caulem ucluti Filix,cubitialdtudinc,autmaiore;pe
diculum glabrum. Semen in filiquis aliquatenus longis. Radices cirris marinarum
fquillarum fimiles,nigras. Vnde iterum condat Lupariam uulgd appellatam, effe
alteram Aconiti fpecie ; ea enim folia Platani, qua? Cici aut Vitis folijs fimiliaiunt,
multas habenda diuifuras, obtinet. Caulem Filici fimilem,pediculu glabrum. Flo¬
rem oblongum, luteum, pod quem longa? proueniunt filiqua?,in quibus eft fe,
men . Radices edam nigras , ue nemo fubinde quin uerum fit Aconitum dubitare
poilit.

L O G V S. 4

Primum Aconiti genus paffim in nemoribus Si collibus quibufdam nafeitur;
alterum autem in montium uallibusaltifTimis. Magna autem illius copia ed circa
montem haud ultra unum lapidem a Tubinga fitum,quem Germanica uocej^

renb cvg nominant,

T E Μ P V S.

Aconid primum genus Maio menfepotiilimumerumpit.Alterumautem a?da
tejunio S i lulio menfibus floret,

TEMPERAMENTVM.

Erofione S^putrcfadionc enecant Aconita, ideo toto genere letalia funt.

vires

8p

PUNTARVM HISTORIAE CAP, XXX,

VIRES EX DIOSCORIDE.

Ferunt Aconiti primi radicem icorpioni admotam eum refoluere, & e diucrio
admoto elleboro excitari . Ocularibus medicamentis dolorem tollentibus mifce-
tur* Enecat pardos, fues,lupos,& feras omnes,carnibus impolitum &obie<ftum.
Alterius radice ad luporum uenationes utun tun Inferta? carnibus crudis, & a lupis
deuorata?,eos enecant*

EX GALENO.

Aconitum Pardalianches putrefaciendi facultatem obtinet SC letale eft, itacp in
cibo potuq? fugiendum : attamen ad putrefacienda colliquandumue quaedam ex-
tra corpus , aut circa fedem,idoneum eft. Herba? uero radix ad ha?c utilis eft. Alte¬
rum fimilem priorifacultatemhabet, fed peculiariter lupos, ficut illud pardos, in¬
terficere confueuit*

EX PLINIO*

Conflat omnium uenenoraocyfsimum clTe Aconitum, Sotadis quocp genita¬
libus foeminini iexus animaliu,eodem die inferre mortem* Hoc tarne in ufus huma
nx ialutis uertere, icorpionu icftibusaduerfari experiendo aconitum datuminui-
no calidorEa eft natura ut homine occidat, nili inuenerit quod in homine perimat:
cum eo iolo coiiudtatur, uelut pari intus inucnto.Sola ha?c pugna cit cum ucnenu
in uiicenb.repererit:mirumq?,exitialia per fc ambo cum iuerint,duo uenena in ho
mine o5moriuntur,ut homo fuperfit.Itno ucrb etiam ferarum remedia antiqui pro
diderunt,demonffrando quomodo uenenata quoque ipfa fanarentur * Torpefcut
icorpiones Aconiti tacftu, ftupentq? pallentes, &uinci fe confitentur * Auxiliatur
eis elleborum album , ta&u refoluente : ceditq? aconitu m duobus malis , fuo δ£ o-
mnium.Tangutcarnes aconito, necantq?guftatu earum pantheras, ob id quidam
Pardalianches appellauere*

Legendum enim

71VX -fv iiCTD!

er

non 7ivk m'i sv
, ut ha*
bet exemplar Al
dinumiajlipuUn
tibiis huic leftio*
ni AetiojPaulo,
Φ antiquo inter
pretehuno.

B

DE ARISTOLOCHIA* GAP* X X X !►

NOMINA.

ΡΙ2ΤΟΛΟΧΙΑ Grgcis,Arifteiochia Latinis,barbaris officinis cor¬
rupta uoce Ariftologia, quemadmodii etiam Germanis Dolwutrij/ SC
4>ffcrlucey nominatur. Dicfta autem eft Ariftolochia,qiiod «fisHi<Zste~ Ariflolocbk tm
,χοίί, id eft.optima puerperis iit, utpote qua? remoratos menfes, hteren- dediäa.
tes fecundas,& reliquias omnes a partu expellat.

GENERA.

Ariftolochia? Diofcorides &alfj Gra?ci tria efte genera ftatuunt* Vnaeftquero
tunda &fixmina dicitur * Alteralon^a8<l maicula . Tertia Cdematitis, quafi dicas Germanice offi*
farmentaria,appellatur. Harum certe nullam prxter longam officina? Germania? ««* folamlon*
noftra?agnofcunt* Nam qua fub Ariftolochia: rotunda? nomine utuntur herba, &Ar&olochü
minime genuina eft, ut paulo pofteuidendilimis argumentis offendemus. Plinius “&n°iCUnt'
tribusi‘jsgeneribusadditquartum,acPiftolochiauocat,qua?certeeacftquamno- P flolochu
ftra?officina? Ariftolochiamrotundamj&GcrmamKmfOclOohvninsfalfoappel- g«*.
lant,ut in eius deferiptione fufius docebimus.

FORMA.

Ariftolochia rotunda folia Hedera? fimilia habct,cum acrimonia odorata,fubro Ari&olochk ro
tunda,tenera,cum multis in unaradicegerrninibus;farmentailli funt obIonga,flo tunda.
res candidi,pileolis fimiles,inquibus quod rubet grauiter odoratu eft. Radix illius
rotunda, rapo fimilis . Ex rjs quidem uerbis fole clarius fit Ariftolochia rotundam
officinarum, & qua cömuniter omnes utu n tur,non effe eam quam Diofcorides at¬
que ali) ue teres pingunt. Ha?c enim non Hedera? folia,fcd Ruta? potius,maiora ta¬
men habere deprehenditur * Neque etiam odorata, neq? fubrotunda funt. Grauis

H 3 etiam

PISTOLOCHIA

91

PLANTARVM HISTORIAE CAP* XXXI*

Ariftoiochia

longa.

O bieäionis difi
folutio .

Earundc etiam
herbarum flores
non ubiq · terra *
mnefleflmiles.

O bieäionis di ft
folutio.

Clematitis .
P i&olochia.

Ariftoiochia tto
fl'-'a rotunda , c/i
P iftolochia.

etiam qui ex floribus exhalat odor, in noftra? Ariftoiochia* floribus nuiquam ap'
paret, Radix denique etii rotunda fit, tamen quiaconcaua eft, globiqj formam ob"
tinet, rapo , quod folidum eft &C oblongum, fimilis dici non poteft * Non latet ta-
men interdum etiam rcperiri eius generis radices proriiis rotundas ac iolidas,ut al-
tcra pitftura monftrat: ueru cum reliquae Diofcoridis notsc ab fint, legitim a Arifto-
lochia effe haud poteft. His accedit, quod manuicripti herbari) pidura plane hanc
Ariftoiochia Hedera! folia habere doceat , ut hinc etiam euidentiflimu fit no fixam
no eile genuina. Arifiolochia longa,folia quam rotunda longiora habet.Raniu
los teni!es,altitudinedodrantales» Flore purpureu,grauiter odoratu, qui cum de-
floruerit pyro fimilis fit. Radice digiti craflitudine dodrantale, aut longiore. Tam
huius nero quam prioris radix colore buxeo,guftu amara,8£odore uiroio eft.Hgc
ianedeicriptio non abhorret a nofira Ariftolochia,qua? Hederg etiam folrjs coftat,
ramuiisq? tenuibus. Necpobftat quod ha?c non purpureos,fed luteos potius flores
habeat; nam ut in Sym phyto magno uberius dicemus,non ubicp terrarum,earun-
dem etiam herbarum flores fimiles eile, euidentiflimu fit in Boragine, & Confolb
da maiore hodie nominatis herbis. Quamuis autem lutei fint,grauitertamenodo-
ratos effe conflat. Dein ubi flos noftrg etiam Arifiolochia! defloruerit,tum pyro fi-
milis fit,utpiflura etiam pulchre monftrat. Sed hic obtrudet nobis quifpiam Dio-
fcoridern,quiGentiana?radicem Ari ftolochic longe fim!lcm,craflamcy effe feribit:
huius autem noftra? nedum digiti craflitudine obtinet, tantum abeft, utquantita-
te Gentiana? radici fimilis effe queat . Refpondeo, ha?c quidem uera effe, ied nihil
mirum effe fi ap ud nos minor reperiatunuariatur enim in una etiam & eadem her
ba iuxta regiones diuerias radicu magnitudo. Sic uiia eft nobis radix Arifiolochia?
rotunde multo quam fit maximus digitus maior & craflior.Ha?c tarne in Italia pro
ucnerat, Necp dubiu efi quin nofira? etiam radix maior futura fit ubi cultus,^ ter¬
ra apta admodum acceffcrit. Nam utTheophraftusIib. i. de hifto.plant.cap.v.au-
tor eft, qua?dam ob culturam diuerla efficiuntur, atque a fua natura difcedunt. Sic
Malua in altum fe attoliit,&arborefcit,atcpin longitudine Sicralsitudineinfiar ha
ftaegrandefcit.Quidmultariiurn nofira maxima etiam praedita fit amaritudine,tu-
to illa pro uera & genuina , nihil obftantibus floribus luteis, 8C radice minima, uti
licebit. Clematitis ramulos habet tenucs,folqs fubrotundis,minori Semperuiuo
fimilibus,plenos:floresRut^hauddiisimiles.Radiceslongiores,tenues,corticem
craffum habentes, &C odoratum. Piftolochia a Plinio lib.xxv, cap.viq, i)s pingi-
tur uerbisrEft Sc quae Piftolochia uocatur,quard generis,tenuior quam tertia,den
fis radicis capillamentis, iunci plenioris craflitudine. Hanc quidam Polyrhison co
gnominant.Ex qs autem uerbis nemo n5 intelligit, Arifiolochiam rotundam uul-
gb uocatam,effe Pifiolochiam; ha?cenim fupra modum tenuis, uel ut apertius di-
cam, tenera herba eft. Radix etiam multis capillamentis ueftita, craisioris etiam
iunci magnitudine,atq£readeo concaua,ut piftura monftrat. His accedit,quod hec
qua? rotunda uocatur cauis ulceribus profit, quam etiam facultatem Piftolochia?,
ut paulo pbft patebit, Plinius tribuit. Et quid multis opus eft uerbis f nome ipfum
abunde docet eflePiftolochiam;creditur enim, quamuis reueranonfit,efleArifto
lochia hodie quocp,haud iecus quam Plinq temporib. Ha?c, ut totam eius fadem
teneaSjCaulem habet rotundum,leuem,folia Ruta? hortenfis,latiora tamen, flores
fere Eranthemi, purpureos : illa candidos , ut pictura qua? utrofque una comple-
cftitur,pulchremonftrat,quibusabeuntibus, filiquas profert refertas (emine atro,
lentibus haud diiftmili: radices, ut oftenfum eft, haec rotundam &C cauam,iila nero
rotundam, at omni tempore (olidam obtinet,co!orc fubcroceam .

LOCVS,

V era rotunda,quod iciam,nuiqua in Germania nofira naicitur. Longa paisim
in uineis,ac hortis alijs prouenit.Piftolochia in iyluis locis umbro fis»

TEMPVS.

PLANTA1, VM HISTORIAE CAP, XXXI, $$

A T E Μ P V S.

Longa lunio & lulio menfibus floret. Piftolochia ία Martio '& Aprilfquo prae¬
terito ftatim etiam difperit,

TEMPERAMENTVM.

Cum fupra modum amarae* & fubacres fint Ari ftolochia?, calidas & ficcas efte in
feciindo,ucl,quod magis credibile eft,in tertio ordine rede ftatuemus,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Rotunda contra alia uenena ualet . Longa uero drachma? unius pondere cum
uino pota &rillitaa,duerfus ferpentes & letalia . Menfes, fecundas & foetus omnes
in utero confiftentes cum myrrha & pipere pota pellit . In peffio fubdita eadem po-
teft. Rotunda ad eadem omnia ad qua? pra?di<fta conducit: ampliusq? afthmati, fin-
gultui, rigori,lieni>uptis,c6uulfis,laterisq? doloribus ex frigida aqua pota auxilia-
tur . Surculos & fpicula extrahit . Squamas oilium illita educit , Putrefcentia exca-
rificat,8£ fordida ulcera expurgat.Caua cum Iride & meile explet, Exterit gingiuas
& dentes. Creditur &C Clematitis ad eadem prodefTe,efficacia tamen pra?di&is mi-
norinferiorcp eft,

EX GALENO,

Ariftolochia? radix ad medicationes utiliffima eft,aniara & fubacris. Sed ex illis
tenuiffima eft rotunda, & in omnibus efficacior , Aliarum nero duarum Clemati-
tisuocata magis odorata eft: itaque ea ad unguenta utuntur unguen tarrj : fed ad
Ornationes infirmior.Longa uero minus quidem tenuis eft quam rotunda,ied nec
ipfa inefficax, uerumabftergendi & calefaciendi facultatem poftidet,minus tamen
quam rotunda abftergit atque digerit : fed non minus calefacit, imo fortaffis etiam
plus , Itaque in quibus ufuseft mediocriter abftergere, comodior eftlonga,quem-
admodum in carnis exulcerationibus, & in uteri fomentationibus , In quibus au-
B temeraftum humorem ualidius extenuare oportet,illicufuseftrotunda?.Quapro
pter dolores ab obftrucftione aut craftitic crudorum flatuum natos magis curat ro¬
tunda, &furculos ex trahit, & putredines fanat, & fordida ulcera repurgat, ac den¬
tes gingiuasqp candidas efficit . Auxilio eft afthmaticis, firigultientibus , comitiali¬
bus, podagricis cum aqua frigida pota , Ruptis etiam conuulfisq?, ut fi quod aliud
medicamentum,idonea eft,

EX PLINIO,

Valent radice tantum . Rotunda contra ferpentes . Oblongain fumina tamen
gloria eft etiam modo , A conceptu admota uuluis in carne bubula,mares figurat,
ut traditur. Qua: Pi ftolochia & Polyrhizos cognominat, couulfis,contufis, ex al¬
to praecipitatis, radice pota ex aqua, utiliffima effe tradit. Semine pleuriticos & ner
uos confirmare, excalfacere . Putrida ulcera exeft, fordida expurgat, uermesq? ex¬
trahit Ari ftolochia. Clauos in ulceribus natos,& infixa corporis omnia,pra*cipue
iagittas,&offia fra(fta,cumrefina,Caua ulcera explet per fe,&cum Iride:rccctiauul
nera ex aceto,

APPENDIX.

Etfi noftram Anftolochiarotundam no genuinam effie dixerimus, tamen ob
id in medico ufu non repudianda erit . Quum enim habeat &C in folrjs
dC in radice acrimoniam, earnq? non leuem quidem, fi genuina
defit,fine omni diferimine illa uti licebit ad omnia ea
ad qua? uera ufurpatur*

DE AMPELO

DE AMPELO LEVCE*· CAP>- XXXI1> 9t

NOMINA.

μ π £ λ o 2 λΛ««,« grscce; Vitis alba,Piilothrum lati-

ne appellatur* Officinis Si herbarijs Bryonia* V ulgus Viticellam no Bryom.
minat. Germanice &ndtxvuvt$/&d)kfimiv%/K<i$voin%d/t)iinb$
I:tirbj5/H.0mifd?rab/Trtlbctr $itW4n/^eitfelefcir£uoeatur. Vitis ab vitis Sucut

_ ba uero dicfta,non quod uitis fit,fed quod uiti fimilis exiftat. Sic etiam

Viticeila. Pfilothru, quod ex eius acinis coria depilari ac cofici poiTint.Bryonia ue> p fitothrum
ro ä JBfi/ββ forte, quod eft pullulo atqueadeo extollo, Si exalto, eo quod in adiacen- unde.
tes fibi frutices fcandens fe exaltet atq? late pullulet. BryottU,

FORMA.

Sarmenta,folia,capreoIi,fatiua: uiti fimilia funt,hirfutioratamen omnia.Propin
quis fruticibus fe implicat capreolis apprehendens. Frudum habet racemofum,ru
bentem,quo coria depilant.Raclix alba,craffa Si magna.

LOCVS.

Paffiminfepibus&fenticctis nafritur, eoscyquos prope fe nancifcitur frutices
(candit,ut eleganter in carmine fu o Columella cecinit, dicens;

QjifJ tuas audax imitatur tdyfie uiteis 7
J\[ec metuit Jenteis:nam uepribus improba Jürgens
±sfcbrados? indomitas bryonias alligat ulmos .

T E m P v s.

Floret tota tcftate in bonam ufcp partem autumni,in quo fru<frum producit, qui
primum uiridis eft, dein ubi maturitatem confecutus fuerit,rufus eile incipit.

TEMPERAMENTVM.

Prima germina fubamaram Si modice acrem adftri&ionem habent. Radix au-
i tem deficcat Si moderate calefacit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Bryonia; in prima germinatione afparagi elixi manduntur, urinam Si aluum
cientes. Folia, frueftus Si radix, acrem uim habent: eapropter chironqs, gangrar-
nicis,phageda?nicis,& tibias putrefacientibus ulceribus cum fale illita auxiliantur.
Radix abftergit corpus Si erugat. Vitia faciei, uaros, lentigines, & cicatrices ni-
gras, cum eruo,terra chia, Si fcenograeco emendat . Ad eadem prodeft dccocfta in
oleo ufquedum liquefcat. Sugillata tollit. Si digitoru pterygia compeicit. Cum ui-
no illita inflammationes diicutit, &abiceffus rumpit. Offa extrahit, trita Scillita.
Mifceturapte medicamentis quae exedendo funt . Bibitur comitialibus drachmae
pondere quotidie per annum . Attonitis Si uertigine laborantibus confimiliteraF
iumpta prodeft.Cotra uiperarum icftus pota drachmis duabus prodeft. Fcctus ne-
cat. Mentem aliquando fubturbat. Cit urinam pota. Eclegma ex ca fit cum meile,
quod praefocatione oppreifis,tuifientibus,latera dolentibus. Si ruptis datur . Ap-
pofita utero, fcctus Si fecundas trahit . Lienem trium obolorum pondere ex ace¬
to triginta diebus pota confumit. Illinitur utiliter cum fico ad eadem . Adinfeffus
decoquitur;uuluas fiquidem purgat, & abortum facit. Vere ex radice eius exprimi
turfuccus,bibiturq$ cum aqua mulfa ad eadem,pituitam ducens. Friuftuseiusad
pforas Si lepras illitus Si inun&us facit. Ladas abundantiam efficit fuccus cius fru
dus,fi cum tritico decodo forbeatur*

EX GALENO.

Vitis albse,quam etiam Bryonia uocant,prima quidegermina ab omnibus pro
more per uer eduntur, utpote eduliix ftomacho eo quod adftringat gratu . Habent
etiam amaram Si modice acrem adftncfione, quare urina moderate mouent . Ra¬
dix autem abftergentem nonnullam, deficcantem Si tenuium partium, ac mode-

i t··.· ’ rateca^

$6 FLANTARVM HISTORIAE CAP, XXXII,

c rate calidam uim obtinet, quamobre 8C lienes induratos liquefacit tum epota, tum
foris cum ficubus impolita, Pforam etiam ac lepram fanat»Racemofus eius fructus
pelles tingentibus utilis elf.

EX PLINIO»

Bryonia; afparagi decodi in cibo aluum SC urinam cient. Folia 8C caules exulce-
rant corpustutique ulcerum phagedaenis, & gangraenis, tibiarumq? tcdio cum lale
illinuntur* Semen in uua raris acinis dependet,fucco rubente poffea croci » Noue-
re id qui coria perficiuntrillo enim utuntur . Pforis & lepris illinitur . Ladis abun-
dantiam facit coctum cum tritico, potumq? . Radix numerofis utilitatibus nobilis:
contra lerpentium idus trita drachmis duabus bibitur. Vitia cutis in facie, uaroscg
8dentigines,8£fiigillataemendat,8£cicatrices, Eademc|? praefrat decodain oleo.
Datur 8C comitialibus potus .Item mente comotis,8£ uertiginelaborantibus, dra¬
chmae pondere quotidie anno toto. Et ipia autem largior aliquanto,purgat lenfus.
Illa uis preclara,quod offa infrada extrahit in aqua impoiita,ut Bryonia:quare qui
dam hanc albam Bryoniam uocant, Suppurationes incipientes didutit,ueteresma
turat 8C purgat, Cit menfes Spurinam, Eclcgma ex ea fitfufpiriolis, & cotra lateris
dolores,uuliis,ruptis. Splenem ternis obolis potatrigintadiebus cofumit.Illinitur
eadem cum fico & pterygiis digitorum. Exuino fecundas fceminarum appofita
trahit ; pituitam, drachma pota ex aqua mulla. Succus radicis colligi debet ante
feminis maturitatem:qui illitus per fe & cum eruo,laetiore quodam colore,8£ cutis
teneritate mangonizat corpora: ferpetes fugat, Tunditur ipia radix cum pingui fi-
co,erugatq? corpus,fi flarim bina ftadia ambulentur, Alias urit, nili frigida abluat.

B

Vitis nigret unde
ditta.

DE AMPELOMELAENA^ X X X II l>

NOMINA*

μ π ε λ o s μίλαιν«. Graecis, Vitis nigra Latinis nominatur. Officinis in

cognita. Germanis TValbvcbm/obev Q,yncn/obcv jCcnenuocat. Nri
gra ucro uitis dida eff a radice mgra,&quod uitis limilitudine obtineat,

FORMA.

Folia Hederae fimiiiahabet,magis tamen ad Smilacis folia accedentia, cui SC cau
les fimiles obtinet : maiora tamen eius folia quam illius funt ♦ Clauiculis haec etiam
arbores ampleditur. Semen racemofum, initio herbaceum , cum maturuit deinde
nigrum. Radicem foris nigram,intus buxei coloris. Ex qua deliniatione omnibus
cofrat herbam hanc cuius pidurä exhibemus, elfe uitem nigram. Folrjs enim Hae-
dere,maioribus tamen,Smilaci proximioribus,caulibus quocp cognatis. Clauicu-
Iis fuis arbores perinde atque adminicula comprehendit. Semen raccmatim cohae-
ret,inter principia uirens,poft maturitatem nigrefeens.Radix foris atra, intus bu¬
xeo colore nitet.Flores eius,quod omifit Diofcorides,iuntcandidi,&odorati,qui-
bus decidentibus femen fubnafeitur phimis quafiuefhtum, aut barbae cana; effi¬
giem praebens

L O C V S.

In frutetis &C dumetis potiffimum nalcitur.

T E M P v S.

Floret Iulio menfe, Auguffo uero lernen profert,

TEMPERAMENTVM.
Idem quod uitis alba temperamentum habet.

VIRES EX DIOSCORIDE.

Huius caules in prima germinatione olerum modo manduntur, urina; 8£men-
fibus ducendis utiles.lidcm lienes minuunt. Comitialibus, uerriginolis,8dreiblu-
ris accomodati funt.Radix eadem p reflat quae uitis alba^minus efficax tamen.Fo-

liacum

c>3 PLANTARVM HIST ORIAE CAP, XXXIII,

c Üa cum uino illita ad iumentorum ceruices exulceratas conducunt» Quinetiam lu¬
xatis eodem modo imponuntur»

EX GALENO,

Viti alba: ad omnia iimilis ,ηίίϊ quod imbecillior,

EX PLINIO,

Aiparagi eius in cibo urina* ciendtejieniq* minuendo utiles. Radix offa infra&a
efficacius extrahit quam fupradicfta, Caeterum eidem peculiare efl, quodiumento
rum ceruicibus unice medetur , Aiunt ii quis in uilla extraxerit, fugere accipitres,
tutascp fieri aues uillaticas * Aliter eadem in iumento homineq? fiegma aut fangui-
nem qui fereatur, talos circunligatafanat.

DE AMARANTO^ CAP* XXXIII !►

NOMINA.

μαραντος Grecis, Amarantus Latinis dicitur. Medicis 8ffierbarijs
noftra*a*tatis ex amore Sdanthos dicionem coponi credentibus,Flos
amoris uocatur » Hanc appellationem uiurpantes Germani,5lo*mtto$

_ nominant, alias @4tnetblmn/ Si (Tmtfmtfcbon appellatur. Amaran-

Amarantus Htu tus autem non alio nomine dici ccepit, quam quod flos eius nunquam marcefcat»
de dittw. Hinc eft quod puellae hyemales fibi corollas ex eocoficiant; id quod Erfordise, ubi

non folum acftate, uerumedam hyeme ge flant coronas, fieri potiisimufblet»

GENERA»

Duplex cfl Amarantus : unus luteus,qui Diofcoridi *ti%v<rop, Galeno Amaram
Stiche citrina. tus, officinis Si imperitis Stichas citrina, uel ut ipfi loquuntur, Sticados citrinum.
Germanis Kbctttblmmtt/qubdin regionibus quae Rheno adiacent, potiisimum
d uero quae intra Spiram Si' V uormaciam funt,proueniat: ober iDomttblum/ober
H cticbryfon un 'Jüngling appellatur , Helichryfon duftum, quod ad folis repercuffum comantib»
dedittum , jn orbem florum folrjs,fulgorem auri pra* fe ferat. Alter purpureus,qui hodie Flos

r/οί amoris, amoris uulgb,8i Germanis $iozamoz/ ober &amatbimn uocatur,ut paulo ante a
nobis diftusn efl.

FORMA.

marantus h* Amarantus luteus qui Helichryion alio nomine dicitur, uirgani habet tenuem,
tm. uirentem,reflam,folidamq^.Foliaanguflaexinteruallis,Abrotonofimilia.Coma

orbicularem,auri modo iulgentem ♦ V mbellam rotundam, ucl uti corymbos are«-
icentes. Radicem tenuem. Ex qua deferiptione planum fit eam herbam quam ho¬
die officinae folccciimo utentes Stichada citrinam nominant,effe Helichryibn , Efl
enim herba furculofa, exilibus ramulis, folio ut Hyffopus angufto , guftu amaro.
Si inflar Abrotoni albicante ; coma orbiculari, auri modo fplendente:umbella ro¬
tunda ueluti corymbos areicentes : radice gracili. Et ut paucis dicam, non efl nota
Amarantus pur q use illi non aptiistme quadret.Purpureus uero pedali altitudine furgit, caule pur-
pureus. purafcente,folrjs Ocymo fimilibus,maioribus tamen Si longioribus,{pica purpu-

rea,uerius quam flore,inodora,qua nihil gratius aipeflu cernitur»

L O C V S.

Nafcitur in afperis, fabulofis , ficcis Si conuallibus locis luteus , Alter autem in
hortis Si fiflilibus feritur.

T E M P V S.

Helichryfum lunio Si lulio menfibus floret. Amarantus uero purpureus aefla-
te,potifsimu autem Auguflo menle,

T E M P E R A M E N T V M.

Luteus calidus Si ficcus hauddubie eft,id quod amaritudo in guftu Macultates
eius abunde demonftrant. Purpureus autem recentiorum herbarioru fententia fi i
gidus efl Si ikcus. VIRES.

99

AMARANT VS

PVRPVREVS

101

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XXXIII I,

A VIRES EX DIOSCORIDE.

ComaHelichryfi cum uinopota difficultatibus urina:, ferpentium i&ibus, co¬
xendicum doloribus,& ruptis auxiliatur.Menfes ducit,& fanguinis grumos in ue
fica aut aluo cum oxymelite pota liquefacit, Deftillationem trium obolorum pom
dere cum uino diluto albo ieuno data compefcit , Reponitur etiam cum ueftibus,
quas ab erofione integras feruat, Vnde iterum colligere licebit, herbam quam
Kbcmblume« uocant,efle FieIichryfum,quodillamhacfacultate ut ueftes a tineis
tueatur praeditam efle,omnibus in confeflo eft:,

EX GALENO.

Amarantus,luteus nempe,facultatis eft incidentis SC extenuantis* Quapropter
coma eius cum uino pota menfes educit, & fanguinis grumos liquare creditur,
non iolum in uentre,fed & in uefica . Sed tunc potius illam cum mulio bibere con-
uenit, Omnes uero (impliciter fluxiones pota deficcat,ftomacho tamen aduerfa,

EX PLINIO*

Heliochryfum ciet urinas e uino pota, menies. Duritias & inflammationes di-
fcutit, Ambuftis cum meile imponitur. Contra ierpentium iiftus & lumborum ui-
tia bibitur. Sanguinem cocretum uentris ac uefica: abiumit cum m ulfo ♦ Folia eius
trium obolorum pondere fiftunt profluuia mulierum in uino albo, V eftes tuetur
odore non ineleganti,

APPENDIX,

Recentiores purpureum Amarantum uehementer flccare tradunt, ideocp cum
uinofumptum alui fluxiones fiftereicribunt; fed, ut aiunt, ftomachoadueriatur.

Lutei floribus in uino decocftis, ad lumbricos educendos utuntur; & ad pediculos
enecandos in lixiuio codis,

b DE AQVILEGIA^ C A P» XXX ¥►

NOMINA*

VAE Aquilegia uulgb ab omnib. appellatur herba, ea Germanis 2tcbe-
Uy /%$Uy /&C nominatur,C^ioueronomine Graecis aut Lati¬

nis medicis uocata fit, nobis nondum conflare potuit, Non eile enim
Graecorum Aegilopa,ut non folum uulgares herbarq,uerum etiam ma AquiUgU non
gni nominis medici putant, notius eft quam utdemonflrari a me debeat. Nam nl eÜAegäops.
hil in uniuerfa Aegilopis,qu x alterum Auena: genus efl,hiftoria rcperitur, quod a cgilopyad,
ad Aquilegiam referri queat, Neque enim tam ab anguilla cancer,quam Aegilops
ab Aquilegia difsidet; ut hoc nomine errare toto ccclo euidentifsimu fit, qui AegL
lopa efle Aquilegiam arbitrantur*

FORMA,

Folia Chelidonrj maioris habet,fed paulo rotundiora, ac molliora. Caulem cu¬
bitalem^ interdum proceriorem,in cuius fummo flores purpurei funt, ex caudis
quibufdam ueluti muliebres loculi propendentes . His decidentibus capitula fub-
nafcuntur, haud fecus atque in melanthio, in quibus femen atrum eft , Radix eius
crafla»

L o c v S*

Naicitur paflim in hortis,&pinguibus quibufda pratis .Inuenitur etiam in mon
tibus fy!uofis,& interdum in petris 8C muris,

T E m P v s.

Maio &C Iunio menfibus floret*

TEMPE RAMENTVM,

In guflu dulcedinem quandam pra: fe ferre uidetur, ut hoc nomine mediocriter

I s calidam

AQVILEGIA

io?

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XXXV,

A calidam eflfe,ac modice digerendi uim habere ueriiimile fit,

VIRES* EX RECENTIORIBVS*

Recentiores omnes,tum herbari), tum medici, Aquilegias omnes Aegilopis fa¬
cultates tribuunt,at quam rede ipfi uiderint* Neque enim ueriiimile eft herbe que
fubacris non eft, tantam diicutiendi inefle facultatem poiTe.Quum uero modice di
gerat &C exiccet,fcabiei δί fiftulis, potiisimum fi illi farina comifceatur triticea, con¬
ferre poteft*

B

DE ALLIARIA^ CAP^ XXXV I»

NOMINA.

ONDVM conftat quo nomine ueteribus Graecis δί Latinis herba h^ec
appellata fit* V ulgo tamen, eo quod trita eius folia ingratum ac plane al- Atlkrk unie
liaceum odorem redolent, Alliaris&AIliaria nominatur, Germanice
^ttoblocbcmut/obcr £αιφοΙ/ο her ihrmtt* Pandedarum autor '

Pedem afininum uocat. Pesaßninut.

FORMA*

Folia eius cum primum emicant fubrotunda funt , uiolac fimilitudine, aliquan¬
tulum tamen maiora* Adulta autem in angulos exeunt. Herba ipfa bicubitali pro¬
ceritate confurgit,caule tereti, folijs Vrticae, nifi quodleuiora funt, parcius fimbria
ta,& a pediculo latiora, Allfj odoratu cum teruntur,flore ladco alboue, exili in fili-
quis femine,atro colore,radice oblonga,eiufdem cum folrjs odoris.

L o c v S*

Paffim propter iepes δί agrorum margines prouenit*

T E Μ P V S*

Folia ftatim primo uere,atqueadeo Martio ipfo erumpunt* Floret autem asfta-
te,atque deinceps femen profert*

TEMPERAMENTVM.

Quum prorfusluboleat Allium,neceiTe eft ut temperamento eodem praedita
fit * Calefacit igitur hauddubie δί deficcat , non tamen perinde atque Allium in ex-
ceflfu quarto*

VIRES*

Eafdem prope Allrj facultates habere uel hinc conrjcipoteft, quod nonnulli in
iuribus tortiuis^ fuccispro Allio fubftituant. Proinde corpus calefacere, crafifos
humores in eo extenuare, glutinofos incidere poteft* Omnia tamen ha?c minori

quam Allium efficacia. Semen eius cum aceto emplaftri modo mulieribus
ftrangulatu uteri laborantibus impofitum , δί uuluae admotum
prodeft, ac eafdem excitat* Et fummatim,omni a quas
Nafturti) femen, fed minori effica¬
cia, poteft,

I 4

DE AC A-

A

Ϊ05

DE ACALYPHE* CAPv XXXVII*

NOMINA.

k a a y φ h ,Hwic/lH Gra?cis, Vrtica Latinis nuncupatur* Officina; latino
nomine utuntur, Germanis rtcflcl appellat. Acalypheuero dicflaeft,
Athena?o autore,quod iniucundo fit ta&u,& pruriginem cieat. Cnide
au te, quod uellicet, pungat, ac fuo morfu fenfum laceffiat,a uerbo
quod pungere Si uellicare fignificat. Vrtica ab urendo, quod pruritum puftulasq?
igni iimiles excitet*

GENERA.

Diofcorides duo facit genera* V nam afperam, quam hodie Romanam uocant;
Si eftea quam piefam damus. Huius quidem femine in officinis utendum, non al¬
terius qua; paffim in fepibus ac dumetis nafeitur* Germanice ‘iThlfdmcffcl appel¬
latur* Alteram minus afperam, quam ob id mollem nominat. Hanc nondum uide-
re potuimus .In Germania noftra prgter ha;c genera,a!ia duo inueniuntur. Vnum
maius,quodgermaniceflcytcmc||cl nominat; alterum minus, germanice^Btctt.
ncjjcl/uel f><ibcmcf]el/quod nimirum in auenanafcatur,appellari iolet. Harum
etiam piefuras adrjcere placuit , quod non prorfus inefficaces eile putemus, quan¬
doquidem haud fecus atep Romana pungere uideantur.

FORMA.

Romana caule elf rotundo Si afpero , fyluefixior etiam Si afperior, latior Si ni¬
grior folrjs, femine haud diffundi in globulis quibufdam femine lini , fed minore.
Altera priori fimilis eft, nifi quod non fimditer afpera eft, tenuiusq? femen habet.

L O G V S.

Romana apud nos non nifi fata prouenit, non fecus atque mollis uocata urtica.
Vulgares paffim in dumetis ac fepibus gignuntur.

T E M P V S.

Semen mefsibus colligi oportet.

TEMPERAMENTVM,

Subtilium e fi: partium,& temperatura? flcca?,non tamen tantum habet caiidita-
tis utiam mordicet.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vtriufcp folia cum fale illita canis morfibus,gangra;nis, malignis ulceribus,can
cris,fordidisq3,luxatis,tuberculis,parotidibus,phygethlis,8^abfceffib.medentur*
Lienofis cum cerato imponuntur. Profluuia fanguinis ex naribus cum fucco trita
SGmpoiita fiftunt. Cum myrrha trita &impofita menfes monent . Recentia ad¬
mota uteri procidentias emendant. Semen cum paffo potum neuerem flimulat.
Si uuluas aperit. Cum meile linft umorthopnceas,pleuritidas, & peripneumonia
iuuat. Ea qua; in thorace fu nt educit. Mifcetur Si exedentibus medicamentis . Fo^
lia cum conchulis decofta ahium molliunt, urinascp monent. Cum ptifana decocfta
ea quaein thorace funt educunt. Decodum foliorum cum exiguo myrrh^ potum
menfes elicit, Succus gargariffatus,uuam inflammatam reprimit*

EX GALENO.

Herba? femen Si folia, nam ha?c potiffimu in ufum adhibentur, digerentis funt
facultatis, adeo ut tubercula Si parotidas fanent * Sed Si quiddam flatu ofum obti¬
nent, quo Si uenerem extimulant, maxime ubi cum paffo femen bibitur * Porro
quod non uehementer calefaciat, fed admodum tenuium fit partium, teifaturcraf-
forum uifcoforumq? humorum ex thorace Si pulmone ediidao, tum quod partes
quas contigerit pruriant . Ceterum flatuofum eius, cuius particeps eile dkfa elf,
dum concoquitur,nafcitur;non enim a(ftu flatuofa eft,fed potentia . V entrem au^
tem mediocriter fubducitipfaduntaxatabfteriione,ac ueluti titillatione, non pur¬
gatione

o

Acalyphe UfU
de diiia.
Cnide .

Vrtica .

Vrtica romana.

Vrtica noftra
maior .

Vrtica minor*

Komm.

VRTICA

ROMANA

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XXXVII, ICp

l gatione, Gangrenofa & cancrofa, & in totum qua? exiccari citra mordacitatem po-
ftulant,ea conuenienter fanat.

EX PLINIO,

Vrtica plurimis fcatetremedip , Semen eius Cicuta? contrarium effe Nicander
affirmat. Item fungis, 8£ argento uiuo, Apollodorus Sc Salamandris cum iure deco
da?teftudinis.Itemadueriari Hyo{cyamo,&ferpcntibus, & fcorpionibus . Quin
illa ipfa amaritudo mordax,uuas in ore, procidentes^ uuluas, δί infantium fedes,
tadurefilire cogit. Lethargicos expergi ici tadis cruribus, magisq? fronte. Eadem
canis morfibus addito iale medetur. Sanguinem trita naribus indita fi ftit,& magis
radice.Carcinomata8£fordidaulcera,faIeammixto : item luxata . SanatSi panos,
parotidas, carnesq? ab ofsibus recedentes . Semen potum cum Sapa, uuluas firan-
gulantes aperit,&profluuianarium fiftitimpofitum . Vomitionesinaqua muL
fa fumptum a coena, faciles pra?fiat, duobus obolis . V no autem in uino poto, lafi
fitudines recreat. V ulua? uitrjs tofiurn, acetabuli menfura . Potum in iapa, refifiit
ftomachiinflacionibus.QrthopnoicisprodeficummclIe, & thoracem purgat eo-
dem ecligmate .Et lateri medetur cum femine lini: addunt Hyifopum piperis
aliquid. Illinitur lieni * Difficilem uentrem tofiurn cibo emollit, Hippocrates uul-
uam purgari poto eo pronunciat. Dolore leuan to fio acetabuli menfura dulci po-
to,&impofito cum fucco malua?, Inteftinorum animalia pelli cum hydromelite Si
fale.Defluuia capitis, femine illito cohoneftari , Articularibus morbis Si podagri-
cis plurimi cum oleo uetere,aut folia cum urfino adipe trita imponunt . Ad eadem
radix tuia cum aceto, non minus utilis. Item lieni , Et coda in uino difcutit panos,
cum axungia uetere ialfa. Eadem pfilothrumexiccat. Condiditlaudeseius Pha-
nias phyficus, utilifsimam cibis codam conditamue profeffus arteriae, tuisi, uem
tris deftillationi, fiomacho, panis, parotidibus , pernionibus : cum oleo fu do rem,
codam cum conchulis ciere aluum,cum ptifana pecfius purgare, mulierumq? men
fes cum fale,ulcera qua? ferpunt cohibere. Succus quoque in ufu efi. Expreflus illi-
tus^fronti fanguinem narium fiftit, potus urinam ciet, calculos rumpit. Vuam
gargariifatus reprimit. Si quadrupedes foetum non admittant, urtica naturam frL
candam monftrant.

DE APHACE^ C A XXXVII I*

NOMINA.

φακή Gra?cis , Aphace Latinis , uulgo Syluefiris uitia,& Os mundi.
Germanis TTtlbwtden/obct* G . C b tt (to fjfclfj $ van r uocatur, Alia efi ab
AphacaTheophrafti, qua? fyluefirium olerum genus efi, de qua fuo
loco plura dicemus,

FORMA.

Exiguus frutex efi, lenticula altior, tenuioribus folrjs . Qua? nafcuntur in ea fi-
liqua? lente maiores,terna aut quaterna femina nigriora & minora continent,

L O C V S.

In aruis iponte nafcitur,

T E m p v s.

Maio menfe floret,8£ fubinde femen in filiquis producit,

TEMPERAMENTVM.

Moderati caloris eft,ualentius autem deficcat.

VIRES EX DIOSCORIDE.

Semina adfiringendi uim habent, quapropter ftomachi & alui fluxiones tofta*
frada,& decoda lentis inftar fiftunt,

K

EX GALE-

111

PLANT ARVM HISTORIAE CÄP, XXXVIII,

EX GALENO,

Aphace facultatem obtinet adflri&oriam, Ocut&ipfa lenticula , Sed & fimilitcr
ut lenticula edi folet: cauterum aegrius quam illa concoquitur, Aluum retinet,

EX PLINIO,

Natura ei ad fpiiTandum efficacior quam lenti.Reliquo ufu eofdem effedlus ha-
bet. Stomachi aluiq? fluxiones fiftit fernen decoffum ,

DE ANDRACHNE» CA XXXIX*

NOMINA.

n δ p a x n h Gra:cis, Portulaca Latinis Si Officinis, Germanis 3$utr-
t^cltvant dicitur, corrupta tamen uoce,cum efferendum effet pot^cl-
brmit/ac fi porcelloru herbam dicerent, Alias ©ittvbon rjfdem appel¬
latur, GENERA,

Portulaca in duas diflribuitur fpecies:unam hortenfem, SC alteram fylueflrem,
qua: non eft tertium Aizoi genus,ut aliqui fcdu&i mcndofls Diofcoridis exempla
ribus credunt. Nam quod plericp nomina harum duarum plantam cofuderint, fa¬
ctum fubinde efl: ut m ulta adulterina,quc icilicet terti) generis Aisoo debentur, o
piti de Portulacafylueftri inferta fint,queomnia prorfus expungenda ueniunt, ut
paulo poft clarius moftrabimus, Hortenfem Germani flmpliciter 2$mrf$ell:ratit/
fylueflrem uero wilb ober actebtmscl uocant,

FORMA,

Hortenfls caules habet craffos, pingues, teretes, in altum ere<ftos, lente ucrgen-
tes in puniceu,folia pinguia,a tergo candida, flores exiguos luteos, femina nigra in
herbaceis calycibus cotenta.Sylueflris folia olesc obtinet,minora tamen multo,nu
meroiiora & tenera, rubentes cauliculos ab una radice multos in terra fefsiles, qui
comanducati fucco abundät,glutinoficß,8£laporefalfi funt, Ha:c eft genuina apud
Dioicoride PortuIacxdcliniatio,reliqua uero omnia funt adulterina, & ab imperi
to aliquo rem, ex capite de tertio Aizoo excerpta, & huic iine omni iudicio inferta,

L O C V S,

Prouenitin hortorum areolis,uineis,8£alrjs cultis lods,horteniis,Ca:terum fyb
ueftris in petrofis & incultis etiam nafcitur,

T E m P v S.

Iunio &Iulio potiisimu menfib, carpenda folia & flores: fernen uero fequentib,

TEMPERA MENTVM,

Refrigerat utracp quidem in tertio ordine a temperatis ac medrjs, humecftat ue¬
ro in fecundo : quare uiribus etiam non di flant. Hinc qua: in Dioicoride leguntur
non funt propria:,fed Aisoi terti) generis , & a fciolo aliquo temere Portulaca: fyl-
ueftri attributa:.

VIRES» EX DIOSCORIDE,

Portulaca uim habet adftri&oriam. Cum polenta illita,capitis doloribus,oculo
rum inflammationibus,^ aliarum partiu, ftomachi ardoribus,eryfipeiatis,<5<: ucfi
ca: doloribus auxiliatur , Comanducata dentium ftupore,flomachi &inteftinoru
teftuationem fluxionesqs fedat * Renes erofos & ueficä adiuuat . V eneris impetus
exoluit. Pari effciftu&fuccus eius prodeftpotus,& in febribus etiam ualcns, Con¬
tra rotundos lumbricos,fanguinis excreatione,dyfenterias,ha:morrhoidas,proflu
uia fanguinis percoifla efficax. Contra Sepis morfus, Ocularibus medicamctis uti¬
liter comifcetur.Inteftinis fluxione laborantibus,aut uulua crofionc afleifla infun-
ditur.Contradolorescapitisexuftionecumrofaceoautoleo ex alto dcftillatur.
Exanthemata in capite cum uino exterit. Vulneribus adfyderationem fpedantib.
ex polenta illinitur.

Portulaca.

Portulaca hora
tenfis .
Sylueüris,

K %

EX GALE-

PORTVLAC

HORTENSIS

PORT VL AC A

' SYLVESTRIS

π4

PLANTARVJVi HISTORIAE CAPf XXXIX,

c EX GALENO»

Portulaca frigida 8l ac|uea temperamento effipaucae cuiuidam au (feritatis parti
ceps. Proinde fluxiones reprimi t3maxime bilioias Si calidas, cum eo quod eas mu/
tet, &C in qualitate alteret, magnopererefrigerans * Hac ratione &a?fruan£es, ut fi
quid aiiud,adiuuat, tum uentrisofculQimpofita,tum totis hypochondrfis, potifsi
muni in helicis febribus, Praeterea dentium (tuporem fanat, nempe qua? ab acido
rum conta&u aipere exiccata fuerantfleniens atcp replens,utpote cum uifcofam ha
beathumiditatem , Similiter uero &fuccus eius , Itacp nonioris modo impolitus,
fed epotus quoq? refrigerat. Hoc iane& toti herba? comefae accidit. Quoniam am
tem adftringitjUtiliter dyfentericis editur,& in muliebri profluuio,8£iknguinis re^
iedlionibus.Sed ad hxc multo quidem efficador e fi: herba? fuccus.

EX PLINIO.

Portulacae memorabiles u(us traduntur. Sagittarum uenena,& ierpentium hae
morrhoidum Si prefterum reftringit,pro cibo fumpta,8eplagis impofita extrahit.
Item hyoicyamo poto, e paffo^ expreiTo iucco.Cum ipfa non e ft, femen eius fimili
effecflu prodeft.Refifiit&aquarum uitfis, capitis dolori, ulceribusq? in uino tufa Si
impoflta. Reliqua ulcera cum meile comanducata ianat.Sic Si infantiu cerebro irm
ponitur,umbilicoqj prociduo. In epiphoris uero omniu, fronte temporibusq? cum
polenta . Sed ipiis oculis, e lacfle Si meile. Eadem, fi procident, prodeft, folfis tritis
cum corticibus fabae. Pullulis cum polenta Si iale,8£ aceto ac cera.Et ulcera oris,tu
morem φ gmgiuarum comanducata cruda fedat .Item dentium dolores. Tonfilla^
rum ulcera iliceus decodbc ♦ Mobiles dentes ftabilit comanducata . Cruditates (L
dat,uocemcg firmat, & fitim arcet, Ceruicis dolores cum Galla Si Lini femine pari
menfura iedat. Mammaru uitia cum meile aut cimolia creta , Salutaris Si fulpirkv
d fis,femine cum melle hauflo.Stomachu in acetarfis fumpta corroborat, Ardentib,
febribus imponitur cum polenta. Et alias manducata refrigerat etiam inteftina«.
Vomitiones fi frit. Dy (enteric Si uomicis datur ex aceto,uel bibitur cum Cumino.
Tena finis autem co(fta,8d comitialibus cibo uelpotu prodefr. Purgationibus mu/
fi erum, acetabuli menfura in (apa. Podagris calidis, cum iale illita, SC iacro igni.Suc
cus eius potus renes iuuat Si ueficas ♦ Ventris animalia pellit. Ad uulnerum dolo^
res,ex oleo cum polenta imponitur. Neruoru duritias emollit, V euerem inhibet,
Venerisq? fomnia. Prgtorfi uiri pater eft,Hifpania? princeps, quem icio propter im
patibiles uua? morbos, radicem eius filo fuipeniam e collo gerere, praeterquam in
balneis,& ita liberatum incomodo omni . Quinetiam inueni apud autores, caput
inde litum dc (filiationem toto anno non ientire , Oculos tamen hebetare putatur.

DE ASPHODELO CAP^ Xl>

Affodittus.

Duo A fphodeli
genent.

Album.

Hcßodus fami*
m mentione fe*
dffe uidetwr.

NOMINA.

2ΦΟΔΕΑΟΣ Grecis,Afphodelus Latinis, Officinis corrupta uoce Afi
fodiilus. Germanis (BolbnmtrQ nominatur.

GENERA.

Duo cflTe Aiphodeli genera, utcunty uno contentus fit Diofrorides,
teflatur Plinius libro xxi.cap.xvfi. marem nimirum &fceminam.Mas proprie AI
bucus nominamr,focmina uero Haftula regia,quod fcilicet dum floret prorfus re-'
gfi fceptri effigie referat, Germanice (BolbtvtirQ. Marem depingit Diofcorides, Si
radicem eius acrem atqueadeo cibo inutilem effe tradit. Fccmina: Theophrafius li
bro vfi.de hiftoria plantarum cap.xfi, Si Hefiodus mentionem facere uidentur,
quandoquidem eius ufiimin cibo quotidianum fuiile icribant . Hoc enim de ma/
re dici haud pofTe 3 raditis mirifica acrimonia facit. Galenus edam libro fecundo

de ali

ASPHODELVS

FOEMINA

SotötiwQwj'itie.

K 4

1l6 PLANT A RV M HISTORIAS CAP» XL»

c dealiment.facuit Afphodelon fccminam cognouifle uidetur,dum fcribit,'Afpho-
deli radicem Scylla radici,magnitudine, figura SC amaritudine quadantenus Ci mL
lern eile * Hxc enim de Dioicoridis Afphodelo uere dici non poffunt, cuius quide
radix non Scyllx,fed Pxonix potius fimiiis eft, Deniq? non eft ut foeminx amara,
fed acris»Necp obftat quod noftra Haftula regia tanta amaritudine, quantä ei Ga¬
lenus tribuit,non habeat» Nam neq? ea quam Hefiodus fuo carmine tantopere cele
brauit, tanta prxdita fuit amaritudineralias enim citra co edura multam, cuius tam e
ille non meminit,cibo quotidiano idonea efTe non potuiflet » Et certe ut Aron non
in omnibus regionib*parem acrimonia obtinet,ita nec Haftularegia parem amari¬
tudinem omnibus in locis fortitur ♦ Adeo ut dubium non fit H e [iodum de noftra
Afphodelo^que fccmina eftjoquutu efle.De femina autem loquutu efleHefiodu,
cofirmat quod alibi tradat in fvluis nafei Afphodel u. Quod certe de .ea quam foemi
nam fecimus,recle dici poteft,quando raro alibi quam in fyluis nafcatur» Sententia
noftram firmare uidetur Apuleius ille, qui in libro fuo de herbis inferipto, feorfiin
δ C Aiphoddum,& Haftulam regiam deicribit»

FORMA»

Afphoddus Afphodelus mas foliahabet Porro maiori ftmilia»Caulem leuem in fummo flo-
r£m ferente. An tnericu uocatum. Radices fublongas, rotundas,glandibus fimiles,
loemitu. guftu acres» Nos marem hac uice habere no potuimus. Fccmina folia habet oblon
ga,angufta,leuiter lenta, Plantaginiminorinondifsimilia; caulem leuem, in fum¬
mo non unum,fed plures flores pingues retrorfum incuruos, plenos puniceis rna-
culis,radicem itidem buIbo{am,capillisAIli) inftar multis fub bulbo enafeentibus,
comatam, guftuq? gl utinofam .

D L O C V S»

Mas non prouenit in Germania nifiinhortis culta Si plantata»FccminaueiO in
montibus & fyluis fua fponte ac copiofe nafeitur*

T E M p v s»

Iunio menfe florent»

TE MPERAMENTVM,

Maris radix calida &C ficca eft.Fceminc folia cum amara nonihil fint SC acria, iti¬
dem calida & ficca effe, quemadmodu etiam radicem,conftat.

VIRES» EX DIOSCORIDE.

Radices Albuci uim calefaciendi obtinent, urinas &menfes petx monent» Late
ris doloribus,tuisibus,couu!fionibus,ruptionibus, drachmc pondere ex uino po¬
te medentur, Comanducata aftragali menfura uomitiones adiuuat. A ferpente de-
morfis datur utiliter trium drachmam pondere.lllinirc autc oportet morfus folijs,
radice, bi floribus cum uino, Item ulcera fbrdida,& depafcentia. Mammam quocp
& teftium inflammationes,tubereula & furunculos, decofta in uini fxce radice:ad
recentes autc inflammationes cum polenta. Radicis iuccus,adie<fto uetere uino dul
ci,myrrha δ£ croco fimuldecodhs, perquam utile fit oculis medicamentu. Ad puru
lentas aures per fe,8£ cum thure, meile, uino 8C myrrha tepefaeflus prodeft. In con¬
trariam aurem per fe infufus dentium dolore mitigat. Cinis e radice cremata illitus,
alopecias capillis explet. Oleum in excauatis radicibus igni dccoftum,illitum exui
ceratis pernionibus, 8C ambuftis igni conducit . Dolori aurium inftillatus auxilia-
tur.Candidam uitiliginem linteo antea perfriiftam in ible,illitaradix emendat. Se¬
men $C flores in uino poti, fcolopendrx & fcorpionum uenenis egregie aduerian-
tur.Aluum quoque derjeiunt.

EX GALENO.

Afphodeli radix utilis eft,perinde atep Ari, Afari 5 C Dracontij »Extergetis liqui¬
dem^

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XL* r 117

A dem & di fcitti entis facultatis . V fta? tamen cinis calidior, 8£exiccantior, magis te¬
nuium partium, 8C ad diicutiendum potentioreffiettur, propterea& alopecias fa¬
nat. Ine (dita cp ei extenuandi facultas,atcp obftru<ftademoliendi,ueluti etiam Dra-
contio, Ideoqjipfius coliculus arquatis tanquam fummum pradidium exhibetur.

EX PLINIO.

Defe&is corporib.S^ phthificis conftatbulbos eius cum ptifana deco&os aptif
fime mederi, panemcp ex his cum farina fubavftum faluberrimum eflfe. Nicander et
contra (erpentes SC fcorpiones, uel caulem uel femen, uel bulbos dedit in uino tri¬
bus drachmis t fubftrauitqp fomno contra hos metus. Datur 8C cotra uenenata ma¬
rina,^ contra fcolopendras terreftres. Folia quoq? illinuntur uenenatoru uulneri-
bus ex uino* Bulbi neruis articulisq? cum polenta tufi illinuntur , Prodeft 8C conci -
fis ex aceto lichenas fricare. Item ulceribus putrefcentib, ex aqua imponere. Mam¬
marum quocp Saeftium inflammationib. Decori in faece uini,oculoru epiphoris
fuppofito linteolo medentur , Folrjs in quocunq? morbo deco&is magis medici u-
tuntur. Item ad tetra tibiarum ulcera,rimasq? corporu quacunqj in parte,farina are
facftoru.Succus quocp ex tiifisexpreflus,autdecoiftus,utilis fit corporis dolori cum
meile. Idem odore corporis iucundu afFe<ftantibus,cum Iri arida Male exiguo. Fo¬
lia etiam fupradicftis medentur, & ftrumis,panis, ulceribus in facie,deco<fla cum ui
no. Cinis e radice alopecias emendat,& rimas pedum. Decocfta? radicis in oleo fuc-
cus,perniones 8C ambufta. Et adgrauitatem aurium infunditur . A contraria aure
in dolore dentium. Prodeft SxT urina? pota modice radix,8£ menftruis,8£ lateris do-
loribus.Item ruptis,conuulfis,tufsibus,drachma? pondere in uino pota.Eadem SC
uomitiones adiuuatcomanducata. Semine fumpto turbatur uenter. Chryiermus
& Parotidas in uino decocfta radice curauit.Item ftrumas,admixta cachry ex uino.
b Quidam aiunt, fi impofita radice pars eius in fumo fufpendatur,&quarta die folua
tur,una cum radice arefeere ftrumam. Sophocles ad podagras utrocp modo, coela
crudaq? ufus eft. Ad perniones decocfta ex oleo dedit, fuffufis feile in uino, SC hy¬
dropicis . V enerem quoeß concitari cum uino SC meile perunctis, aut bibentibus,
tradiderunt. Xenocrates & lichenas SC pforas, radice in aceto cocfta tolli dicit ♦ Item
fi cocfta fit cum hyofcyamo &piceliquida,alarum quocp Si feminum uitia. Et capil¬
lum crifpiore fieri,raib prius capite,fi radice ea fricetur. Lapides renum in uino de-
cocftaatcp pota eximit. Hippocrates femen eiusad impetus lienis dari cenfet.Iu-
mentorü quocp ulcera ac fcabiem, radix illita,aut decocfte fuccus ad pilum reducit,

APPENDIX.

Animaduertendu facultates a Diofcoride &C Galeno comemoratas,Albuco feu
Afphodelo mari conuenire,huius enim radix guftu acris eft, Qua? uero a Plinio re
cen(entur,h a? partim marfipartim fccminae debentur. Fcemin^,cuius radix & folia
glutinofa &C amara funt, ulcera glutinandi,fcabiem,rimascp corporum,& fi qua? ft-
miles funt facultates conueniunt,quas periti methodi fimplicium medicanientoru
facile difeernent. Experientia etiam quotidiana teftatur, huius ufum eile in ulceri¬
bus malignis faltitarem, Qua? autem mari finttribuenda?,ex Diofcoride, Galeno,
& guftu quinis deprehendere poterit. Nos in tranfcurfu tantum parum at¬
tentos monere uoluimus , ne indiferiminatim & promifeue u-
tricp generi has facultates inefTe putarent»

DE ATRA-

HORTENSIS

ATRIPLEX

SYLVESTRIS

120

Äträphdxis
quare didit.

DE ATRAPHAXI* CAP* X L I*

NOMINA.

τραφαεις, Ηβνσϋλώ^νομ Graecis, Atriplex Latinis &C Officinis,Ger
manis dOokcn oba* (Otitcn nominat, Atraphaxis Atticis d literam
in t mutare frequeter amantibuSjdicfia efi:,qubd βώ| «, ideft,fta*
tim in amplitudine adolclcat. Siquidem ocftauo a iatudie profilit,con^
feftimq? incremento proficere uidetur. Fidem celeris augmeti facit ere
ptum in confinio ceteris herbis alimentum. Ac ne in hortis quidem iuxta eam nafd
c bryfokcha* quicquam tradut,nifi languidum. Chryiblachanon uero,id eft, aureum olus dixe«
mu runt,aluteoquemprofertflore.

GENERA.

Duo Atriplicis funt genera, latiua feu hortenfts,& fylueftris.Satiuam fimplicf
ter Germani 0Q altert/ fylueflxem ucrb cum adiedione aliqua, TtHlb moltcrc/obctr
Qidcvmoitcn/ohcv flem fefiet nominant.

FORMA.

Atriplexhor* Horten fis caulem funditquadratum,ramis brachiatum, quibus primum flores

lutei exigui, dein foliatum lernen 8 i obduclum cortice promitur . Radicem unam
habet in altum defcendentem,non glabram, fed fibris quibuldam capillata. Sylue^
Sylueflris. ftris tam luxuriola proceritate prodit, ut quatern os faepe cubitos excedat : caule ut
hortenfis angiiiolb,ramolb, 8C purpurafeente: folio hortenfi non admodu m dilsf
mili, potilsimum quod ad colorem attinet; flore luteo exiguo , femine race matim
congefto,radice fimplici in altum defcendente,ex qua fe multa? promunt.

L O C V S.

Hortenfis non nifi lata prouenit.Sylueftris lua iponte nafeitur . V traque autem
d afsiduo humore fatiari amat.

T E Μ P V S.

V traque Iunio 8d Iulio menfibus floret, deinde lernen proferunt.

TEMPERAMENTVM.

Atriplex humid a in fecundo ordine, frigida autem in primo . Hortenfis tamen
fylucft ri h umidior frigidior^ exiftit.

VIRES. EX DiOSGORIDE,

Eftur olerum modo elixum. Aluum mollit. Crudum uel co&um illitum panos
diicutit. Semen eius potum cum aqua mulla morbum regium fanat.

EX GALENO.

Atriplex celeriter,ob lubricitate, uentrem permeat . Parum autem omnino eius
eft,quod digerendi obtinet facultatem, Phlegmonis8£ phygethlisquideincipiem
tibus,creicentibus,S£mollibusadhuc,acuelutiferuentibus,hortenfis;uigentibus
uerOideclinantibuSj&indurelcentibuscomodior eftfylueftris.Semen eius abfter^
gentis cit facultatis,proindeadmorbum regium ex iecorisobftrucflione progna¬
tum utilis e ft.

EX PLINIO,

Coquit difficillime. Addidere Dionyfius &C Diocles, plurimos gigni ex eo mor^
bos,nec nifi mutata faepius aqua coquendum:ftomacho cotrarium elfe, lentigines
Si papulas gignere. Hippocrates uuluaru uitrjs id infundi cum Beta . Lycus Nea>
politanus cotra cantharidas bibendu dedit.Panos,furunculos incipientes,duritias
omnes,uel co<flo uel crudo illini utiliter putant.Item ignem lacrum,cum melle,ace
to,nstroq?.Similiter podagris. Vngues fcabros detrahere dicitur fine ulcere . Sunt
qui morbo regio dent lernen eius cum meile, arterias 8i tonfillas nitro addito perfri
cent,aluum moueant,cod:o aut per le,aut cum malua, aut lenticula concitantes uo
mitiones.Sylueftri capillos tingunt,& ad fupradi&a utuntur medicina.

EX SYMEO"

1

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XLIf
A EX SYMEONE SETHX,

Ventrem quidem cit,prodeftadcaliditatem iecoris,aci(ftericis , SC calidam tem,
peraturam habentibus fuccurrit * Comodiffima autem biliofis. Cum malua illita,
inflammationes fedat.

DE A TR ACT Y LI D E» CAP^ X L I !►

NOMINA.

tpaktvaiIj hLvU®' uyfix GrsecisrAtraiflylis , Cnicus fyluefter Lati-
nis dicitur ♦ Atracftylis autem ideo dicfta, quod ea antiqua? mulieres pro
fuio utebantur; cfcy««?©- enim fufus eft Grgcis.Sylueftris uero Cnicus,
quia Cnico urbano flmilis efl:.

GENERA.

Sylueftris Cnici feu Atradylidis, Pliniolib. xxi. cap. xv. & Theophrafto libro
vi.cap.iirj.autoribus, luaefuntfpecies. Vna mitior, & Cnico fatiuo fimilior. Hanc
proprie Grgci Atra&ylida, Latini uero fufum agreftem,aut colum rufhcam, quod
cius caule rigido admodu &C exili,ueteres mulieres pro colu,ut dicftum efl:, uteban-
tur,nominabant.Sunt qui Cartamufylueftrem appellant. Germanice itacp uocc.
tur wtlber fdbfaffvan/ ut hac ratione difcernatur a Cnico, quem aliqui C artam u,
& Crocum hortenfem nominat. Altera hirfutior, caules & folia Soncho noaipcra?
fimiliahabens,quc Officinis omnibus & uulgo Carduus bcnedi&us nuncupatur.
Germanice Cm?bobencbict/^o wtmttj$/ober gcfccptctcr btflcl uocatur,

FORMA.

Spina efl: Cnico flmilis, in fummo autem uirgularu folia multo longiora habes,
caulem magna ex parte nudu,afperumq?,quo etiam mulieres pro fuio utuntur. Ca
s p.itula in cacumine aculeata,flore pallidu,radice tenuem,inutiicm . Ex qua fane dc-
fcriptione omnib, perfpicuu effe putamus, fpina quam picla exhibemus eile Atra-
<fl:ylida,quodCnico fatiuo flmilis admodu fit,& in cacumine uirgularu folia quam
Cnicus longiora habeat, caulem denicp magna ex parte nudu, autumni potiffimu
tempore, quo folia fua fponte decidut,8£ minimeleue,fed afperu ftriatuqj obtineat.
Idem etiam rigidus & exilis eft,ut fufi ufum praebere queat. Summitati quocp eius
capitula infident fpinofa , flos illi pallidus, radix tenuis; 8>C in fumma,nulla efl nota
qug huic non refpondeat. C arduum autem benedieffum uulgo nominatum effe al¬
teram Atra<ffylidis fpeciem,exTheophrafti2^Plinrj uerbis offendi poteft; hirfu-
tus enim eft,caulibus Soncheis,humi fere reptantibus;propter fui enim mollitiem
uelutifeflilis caducusq? folo procumbit, femine minuto, frequenti, amaro, & pilis
barbato,quod molli lanugine operitur. Flos ei pallidus luteusue.

L o C v s.

Mitior Ätracfrylis in aruis 8£montibus,hirfutior autem in hortis iam pafsim pro
uenit. T E M F V S.

Prior Auguflo menfe apparet,eius tamen femen ante autumnum non mature-
fcit. Poflerior citius nafeitur, eius tamen femen fero etiam ad maturitate peruenir»

TE MPER AM ENTVM.

Guflu cum amara? fintipiiiaehaE?,euidentifsimu efl calido & flcco temperamen¬
to effe pracditas,id quod ex earundem etiam facultatibus colligi poteft.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Atracfylidis folia,coma Si femen trita cum pipere uinoq; pota, contra fcorpionu
i&us profunt. Sunt qui dicant a fcorpionibus percuffos quandiu teneant eam her-
bam,non fentire dolorem,depofita ucro,dolore affici.

EX GALENO.

Atra<flylis aut Cnicus fylueftris. Haec planta ex fpinaru efl genere.Facultatc ha¬
bet deficcandi,^ modice digerendi. L z APPEN-

Atrdflylis unde
diCu.

Sylue feris
enim .

Atrdäylis pro*
priediäd.

CartdmuifyU

ucÜm,

Cardum bene»
diftus*

Atraftylis pros
priediftn.

Cardum lene*
diftus .

PLÄNTARVM HISTORIAE CAP* X L I !♦

116

c APPENDIX.

Prima fpina in fanandisulceribus SC fiftulis diuturnis efficadisima eih Altera
quam Cardum benedidum uocat, obftrudiones internoru ui feer um to!lit,urinä
mouetjcalculum frangit, ulcera, potiisimupuimonis,fana£ . Percufsis a feris Liene-
natis medetur.Ncgan t etia peftis experiri contagia,qui aut eum cibo,uel potu prse
fumpferit. lam quoq? correptis magno fore remedio iibi uulgus periuaiit * Ex quL
bus etiam omnibus fit perfpicu«,eaidemqi!as ueteres Atradyli tribuerut,utranc£
ipinamhabercfacultates.Itemherbam quamCardum benedidum uocant,contra
ierpentum 8i fcorpionü morius ualere omnibus in confefio eil: quam ianefaeuka^
tem cum Atradyli etiam aisignet Dioicoridcs, cofdjuitur ab eadem diueriam no
effe.Recentiores Cardum benedidum cotra capitis uehementiisimos dolores,uer
tiginem, memoriam amiflam, in cibo aut potu fumptum ualere tradunt, Item ad
putrefeentia ulcera, mammarum potifsimu, fi in puluerem redadus inipergatur*

DE ANGELICA» CAP» X L 1 1 1»

Angeticd no eil
Smyynion,tie<fc

Silpbion »

NOMINA.

V N Qy I D ueteribus cognita fuerit hax herba, & quo nomine appellata
ii't,nondu (cire licuit. Ncq? enim Smyrnion eft, quod icilicet umbellam
Anethi 8C femen rotundum, aliaq? multa qutc deferiptio requirit, no ha
beat , Silphion etiam eife haud poterit, quod folia Αρη habere minime

deprehendatur . Recentiores autem uno ore omnes Angelicam, & Sandi fpiritus
sanffifciritur s radicem, a fuauiisimo eius radicis odore, quem fpirat ; aut ab immenfa contra ue^
mdix cur difin. nena facultate,appellant. Germanis ^ngclicf/obcr bee t"} eiligen gcyjfe wtu
ber Buiflwuris uocatur.

Ώ

GENERA.

Hortenfis . Duo eius herbae inueniuntur genera. V na enim mitior eff cuius quidem radix

Syiueßris* ualde odorata, a Germanis $nm3lngclic£ nominatur,Alterafyluefi:ris,eiusradix
fuauiodorereftituitur,&aGermanis wtlbc kugeltet nominatur*

FORMA.

Caulem profert duüm cubitorum,cocauum : folia oblonga, per ambitum ferra
ta,fubnigra:flores in purpura candidos,femenlatum,foliaceum ; radicem crafiam
& multam,foris nigricantem,intus candidam.

L O C V S.

Mitior in hortis plantata prouenit, & in montofis etiam nonnullis locis, perin^

de atque fylueftris.

T E Μ P V S.

lulio & Augufto menfibus floret.

TEMPERÄMENTVM.

Calefacientem SC deficcatoriam uim in tertio ordine ei afsignant herbari) re.
centiores»

VIRES.

Aperit, extenuat, difeutit, utrecentiores perhibent. Vnice uenenis aduerfatur*
Peftilentiaepopulatim faeuientis arcet cotagia. Corpora a lue peftiferauindicat, fi
tantu,utaflFirmat5in ore teneatur. Per hyemem ciceris magnitudine cum uino, per
cftate ex ftiilatitio rofara liquore iumpfifle fatis dt. Nec fenfuru eo die contagione
polIicent,quo quis deuorarit:nam urina & fudore uenenu abigit. Lentitia pituita;
digerit,quapropter tufsi,quam frigus attulerit,medet. Crafla qu£ in thorace coie^
rint,difcutit. Herba ipla in uino &aqua coda uulnera interna glutinat. Cocretum
fanguine refoluit,ftomachu efu corroborat. Cor recreat. Pituita uentriculi deqcit,

faftidia

12 7

US PLANTA RV M HISTORIAE CAP, X L 1 1 1,

c fafh'dia ciborum difcutit, Si elanguefcente inuitat appetentiam, Rabiofi canis mor
fu,aut ferpentis ict ti liberat, fi contrita cum mta Si melle folia indantur, dein coda
in ιιίηο bibantur. Libidinem extinguit ore ieiuno fumpta. Lafsitudines reficit,tho
racem expurgat.Suprafebricitantis caput impofita,fertur ad fe feruoreelicere. Va
lere contra fafcinationes adfirmant,fi quis eam iecum gefhrit.

DE AERA^ CA P> X L 1 1 Ϊ !►

NOMINA,

‘i PA, Ηβνχ§&, Graecis: Lolium Latinis dicitur, Officinae nonul-

officinam lae,non ime magno errore, pro Melanthio (eu Nigella utuntur, ut non

»a . « - nr i _ .* _ i. * .. t· : _ .... _ - v* ..... / .v ...

j temere etiam Pieudomelanthion dici queat. Germanis Tratten/ obetr
Äowncgclc appellatur,

FORMA.

error.

Folio condat angufl:o,Theophrafto lib, vit) . de plantam hifforia,cap.vti. tefte,
pingui Sipilofo, flore fubpurpureo, femine exili in filiquahifpida,uel ut Plinius
ait,in cortice aculeato.Ex qua liquidem deferiptione fatis peripicuum iit omnibus,
p fcudomeUn* Pieudomelanthion hoc effe Loliumrfolia nanq? Porri habet,oblonga,hirfuta,flo-
tu°'i L0* rem PurPure^^emen 111 pdofa,!onga, angulata, ac per interualla ftriata filiqua. Et

ut paucis fingula compledar, hordeo, cuius ut reliquam frugum peftis Si uitium
efftota effigie non difsimile eil,

L O C V S.

Non folum in triticea Si hordeacea, fed in omni fere alia fegete per fe prouenit*
Frugum acerba peflis,ideo^ a V ergilio infelix appellatum,

D T E M P V S,

Iunio menfe Höret, Si fubinde femen profert.

TEMPERAMENTVM,

DeHccat Si calfacit efficaciter, ut propinquum iit acribus magis quam Iris : fed
non eft perinde ut illa tenuium partium, uerum multum abeffi Secundum hocpo
nat ipfum quifpiam in principio terti) ordinis excalefacientium, in fine uero fecun¬
di exiccantium.

VIRES» EX DIOSCORIDE,

Lolium molitum nomas,putredines,Si gangrenas cum raphanis Si fale illitum
compefdt.Feras impetigines,Si lepras cum fulphure uiuo Si aceto ianat. Strumas
quoque cum fimo columbino Si lini femine in uino decodum difcutit. Qute aegre
maturantur rumpit , Decodu ex aqua mulfa Si illitum,ifchiadicis prodcft.Si cum
polenta,autmyrrha,autcroco,aut thure fuffitum, conceptiones adiuuat.

EX PLINIO,

Lolium molitum ex aceto codum impofitumq?,fanatimpetigincs,ceierius quo
faepius mutatum effi Medetur Sipodagris,ali jsq? doloribus cum oxymelite. Cura¬
tio haec a canteris differt . Aceti fextario uno dii ui mellis uncias duas iuftum e fi: : ita
temperatis fextarrjs tribus,decoda farinaLoltj fextarrjs duobus uique ad crafsitu-
dinem, calidumq? ipfum imponidolentibusmembris. Eadem farina extrahit ofla
fracHa. Magis etiam caeteris purgat ulcera uetera. Si gangraenas , Cum raphano Si
fale Si aceto lichenas. Lepras cum fulphure uiuo ♦ Et capitis dolores cum adipe an-
ierinoimpofita fronti . Strumas Si panos concoquit cum fimo columbino. Si lini
femine decodairi uino.

APPENDIX,

lam comemoratas facultates huic etiam herbae,qua Germani hatten nominat,

rccentio-

130 PLANTARVM HISTORIAE CAP, X L 1 1 1 I,

c recentiores tribuunt* Mirifice enim hanc in fanandis impetiginibus, alrjs9 fcabiei
generibus comendant.Item in uulneribus glutinandis,ac fiftulis curandis, compe
fcendoq? fimguine,eius eife ufum tradunt,ut hinc etiam liqueat hanc ipfam ä Lolio
non eife diuerfam *

EX SYMEONE SETHi.

Vim aequalem Iridi obtinet*

DE ASCLEPIADE* CAP* X L V*

NOMINA.

σκληρίας Graecis, Aiclepias Latinis,herbarrjs Hirundinaria,Of-
ficinis Vincetoxicum,Germanis©d>W4lbmwmrQ appellatur. Afcle
pias autem ab Aefculapio antiquo medicing autore nominata eft. H i-
rundinaria uero a filiquis quas producit, qu£ dehifcetes plumofum ie
men oftendunt,atqueadeo hirundinis effigiem referut. Vincetoxicu,
vmcetoxicum. uej re(qfus ηκΗ-πξιώμ hauddubie dicfla eft, quod illi infignis aduerfus uenena uis fit,
ut paulo poft fufius docebimus.

FORMA*

Ramulos profert longos,in quibus folia longa Hederae fimilia . Radices nume-
rofas,tenues,odoratas. Flores grauiter olentes. Seme Securidaqrieu Hedyiari. Ex
qua deliniatione nemini non perfpicuu fit V incetoxicu appellata herba,efle Afcle-
piada. Frutico ia liquide herba eft, caulem obtinens rotundu,leuem,tenuem,ac fere
iunceu,ramulis longis,folio hederaceo, ied oblongiori, in uiridi nigricante, florib.
exiguis, candidis,aut uerius in albo palleicentibus, grauiter odoratis, ex quibus fili
quae oblonga: fiunt,quac dehifcentes femen plumofum Securidacae fimile, hoc eft,
r> rufum 8C latum oftendunt, radicibus multis,exiguis,tenuibus,&odoratis,adeb ut
nulla fit prorfus nota quae illi non refpondeataptiffime. His accedunt locus natalis
8C facultates, quae fingula cum Afclepiade illi communia funt,quemadmodu ex i]s
quae ftatim fu bij ciemus manifeftifsimum fiet.

LOCVS,

Prouenitinmontibusafperis,altisacarenofis. Copiofiisime autem nafcituriit
monte haud procul a T ubinga fito,in quo olim arx pofita fuifte fertur.

T E Μ P V S.

Augufto menfe floribus abundat, ac fubinde femina in folliculis oblongis, for¬
mam hirundinis cum dehifcunt referentibus, profert.

TEMPER AMENTVM,

Afclepias, Paulo tefte,calida,ficca,& tenuis fubftantiae eft. Quo fime tempera¬
mento Hirundinaria etiam praedita exiftit; amara fiquide & parum glutinofii eius
eftradix,folia uero aliquam prae ie ferunt adftridionem: ut iterum euidenter appa-
reat,Hirundinariam eife Afclepiada.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radices cum uino potae,torminibus,8£ uenenatoru morfibus iubueniunt. Fo¬
lia uero illita maleficis in mammis 8>C utero uitrjs opitulantur.

EX PÄVLO,

Torminibus in uino pota competit. Illita uero uenenatorum morfibus, SC mali¬
gnis mammarum 8>C uteri uitrjs fuccurrit.

E X P L I N I O.

Radices torminibus medentur, 3C contra ferpentium i<ftus non folum pota, fed
etiam illita profunt.

APPENDIX.

Recentiores radice eius magna efficacia ad mcnfiu prouocatione utuntur, SC ad

rabidi

%yi PLANTARVM HISTORIAE CAP, XLV,

c rabidi catiis morfum,uenenisq? potenter refiftereaffirrnat,unde etiam haudteme-
viärix toxici, reVidrix toxici ab ijfdem appellata eft* Hydropicis etiam radicem in uino macera-
tam 8dubinde codam, mirifice auxiliari tradut.Flores pretereafroliaq? ficcata, mox
trita,uulneribus utiliter infpergi aiunt.Sordida etiam ulcera purgare, 8£ad cicatrice
perducere, genitaliumcp uitrjs δί rupturis egregie mederi docent. Qua? in uniuer-
futn omnes facultates cum rjs quas Afclepias obtinetpulchrequadrant,uteandem
effie Hirundinariam uocatam herbam,nullus deinceps dubitare debeat,

DE APIO C A P* X L V !►

Apios cur cii&l.

NOMINA.

pios, « 'i%ccs, h yapcugMcc?®' Gra?cis: Apios, Raphanus lylueftris Lati-
nis dicitur.Officinis incognita. Germanis 3£vbnu$/Zi:vdc[cn/i£vbfcL
! gen/8C iirrbmmibcl appellatur , Apion uero dixerunt Gra?ci,quod ra-
i fchM. K¥rf^jyicis extremum in pyri formam turbinatur. Eadem etiam ratione iichas

c hunuebMnos, & chamaibalanos ab i)fdem nominata eft, quod in ficus, uel glandis effigiem radi¬
cis extremu turbinetur , Quapropter non inepte Latinis etiam glans aut ficus, feu
carica lylueftris nominabitur,

FORMA*

Ramulos duos aut tres iunceos,tenues,rubentesq? profert,qui fupra terram pa¬
rum (e attollunt.Folia ruta? fimilia,longiora tamen,8d uirentia. Semen exiguu.Ra
dicem Aiphodelo fimilem,8£ ad pyri figuram accedentem,rotundiorem tamen, 8£
liquore plenam,intus candidam,foris nigro cortice tedam.Harc Diolcorides. Alrj
D adijeiunt Apion habere tenues capreolos,florem Piib no diisimilem,fed longe mi¬
norem. Qu£ lingula fatis declarat herbam cuius piduram exhibemus, eflfe Apion:
ramulos enim magna ex parte duos, uel ternos,imb utTheophraftusait quater¬
nos^ interdum plures emittit,iunceos,tenuescp, 8i infima parte rubentes,qui fu¬
pra terram parum fe extollunt. Folia quoque Ruta? habet, at longiora & uiren¬
tia. Semen etiam exiguum ♦ Radicem denique Aiphodelo mari limilem , Si ad py¬
ri effigiem accedentemrquod tamen no de tota radice,que longi {sima eft & tenuis,
intelligendum uenit,fed de extremis eiufdem,hoc eft, nucibus feu glandibus ab ea
dependentibus, pyri aut ficus formam habentibus,qualibus etiam Pa?onia? fcemi-
na? radix alsimilatur. Succola quocp radix eft,intusq? candida ♦ Quibus omnib. ac¬
cedunt flores Pifo fimiles, & mirifice odorati , minores tamen : necnon capreoli te¬
nues. Coueniunt etiam uires,ut ex iequentibus patebit, ita ut proriiis nülla fit no¬
ta qua? reclamare uideatur,

LOCVS.

Prouenitin frumentaceis agris, hordeaceis potiisimu, tritici 8C zea?, quos inter¬
dum fues, duda? cupiditate eius radicis,feu redius nucum ex radice dependentiu,
p <m porcinm prorfus euertunt. Atque hinc eft quod panis porcinus a quibuidam nominetur,
twrdiQus* T E M P V S.

Floribus abundat odoratis admodum Iunio menfe,

TEMPERÄMENTVM.

Apios temperatura calida eft 8£ ficca mediocriter, id quod ex guftti facile depre¬
henditur,

VIRES. EX DIO SCORIDE,

Pars radicis fuperiorFumptajUomitione bilem pituitamq^extrahit.Inferior per
aluum.Totauero utrinquepurgationes mouet . Succus eius leiquioboli pondere
hauftus, utraque partc,hoceft,fupra Si infra purgat. Cum uero liquorem collige¬
re uolueris,tundito radices, coniedisq? in craterem aqua plenum m lice io, turn peti
na collectum qui fupernatabit liquorem ficcato*

BX ftl*

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XLVI,

m

EX PLINIO.

Succus pörgat utraque parte fefquioboloinaqua mulfa.Sic Si hydropicis da¬
tur acetabuli menfura*

APPENDIX.

Experientia teftatur nuces has naufeam atqueadeo uomitionem ciere, fi qüis il-
lis uelcatur*

DE ASTERE ATTICO^ CAP» X L V I >

NOMINA*

ς t HP Krfixsi^Bz^vioy Gra?cis : After atticus , Inguinalis Latinis dicitur* ingumlfo
Officinis ignota herba* Germanis ©tmftmnt comode appellari po-
teft * Afteris autem nomen, non a foliorum in caulibus, fed in floribus AÜerundc
potius figura Si fitu,accepit*Siquidem foliorum in huius herbg flore nu
merus Si forma, ftellam pra? fe ferunt, uel ut Plinius ait, capitula per ambitum di-
uifafolrjs pufillis,ftella? modo radiata funt. Errant itaque qui fingula foliain cauli-
bus ftella? formam reprcfentare putant. Bubonium Si Inguinalis, quod inguinum i nguutaUs^me
praefentaneum fit remedium,di<fta eft* appellata.

FORMA*

Cauliculus lignofus,purpureu Si luteum in fummo florem habens,ueluti Cha¬
maemeli capitulum,undique per orbem incifuris diuifum, foliolis ftellae fimilibus*

Qua? uero circa caulem funt folia, oblonga Si denfa hirfutaue* Ex qua quidem de-
liniatione omnibus perfpicuum fit,herbam cuius pitfturam exhibemus eile Aftera
atticum. Nam caulis eius lignofus eft, folrjs ueftitus oblongis Si denfis,in cacumi¬
ne flos illi purpureus gluteus, ftella: modo radiatus, qui iubinde in pappos abit;
radix fibris multis capillata*

L O CVS.

Nafciturin collibus,montibus altis,& fyluis*

t E m p v s*

Augufto menfe ut plurimum floret, durant^ in magnam autumni partem eius
flores*

TEMPERAM ENTVM.

Mixta? eft potentiae,uti rofa;refrigerat enim,non tamen uchementcr,& digerit
atque exiccat, quod fcilicet illi amara infit qualitas*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Aeftuanti ftomacho illita cofert. Succurrit etiam oculorum inflammationibus,
bubonibus. Si procidenti fedi ♦ T radunt partem in flore purpuream, fi bibatur ex
aqua,angsna correptis. Si puerorum comitialibus opitulari. Recens inguinum in¬
flammationibus illita prodeft.Sicca finiftra manu dolentis decerpta, inguini adal¬
ligata doloribus liberat.

EX GALENO*

Non tantum illitum,ied etiam fufpenfum bubonas fanare creditur.Habet uero
quiddam etiam dio;erens,ut miftae fit facultatis,uerum id non adftringit.

EX PLINIO*

Bibituraduerfus ferpentes. Sed ad inguinum medicinam finiftramanudecerpi
iubent,6i iuxtacinftus alligari.Prodeft Si coxendicis dolori adalligata.

M DE AGRO-

DE A G R O S T !► CAP» XL VIII» i35

NOMINA*

γρωχτις Gra?cis,Gramen Latinis, Germanis <Sut$ appellatur. Gra
men uerodidum elf, quod geniculatis internodfis mirificeferpat, ägra Grmenundc
diendo, uel a gignendi fcecunditate : fiquide crebro ab fis nouas fpargit dtftm.

radices.

FORMA*

Geniculatis per terram ferpit ramulis, & ab fis dulces geniculatas^ radices ipar-
git.Folia eius acuminata,dura,8£ut parue arundinis lata,qua? iumenta bouesq? pa-
icunt. Ex quibus uerbis planum fit omnibus, plantam hanc,cuius pidurä damus,
efife ueri graminis genus : geniculatis enim ramulis per terra ferpit, 8c ab fis dulces,
geniculatas, ^exiguas admodum ac tenues radices fpargit.E dodrantalibus etiam
ramulis circa unumquencp genicula bina folia acuminata,dura ac lata emittit. Flo^
ribus denicp ad grame Parnafi accedere uidetuncandidi enim funt,& quinis diftin
di folfis,& his ipfis difledis;quibus decidentibus folliculi rotundi lini inftar, femE
ne pleni exiguo,utParnafi gramen,prodeunt. Adeo ut nemo fit qui non uidcatiE
li per omnia graminis refponderc notas* Quare reprehenfione digni funt, qui Eu. Emrquorund*
phrafiam eiTe putant. faUfimorum.

L O C VS*

Pafsim nafcitur in umbrofis locis,&: dumetis.

T E Μ P V S.

In fine fere Aprilis floribus fuis candidis Si elegantibus ornatur.

TE M PERAM ENTVM,

Radix graminis mediocriter frigida St'ficca di, mordacitate quandam exiguam,

&partium tenuitatem obtinens. Herba uero ipfa in primo quidem excdiu refrigc.

B rat,in humiditate uero Si ficcitate moderata . Semen alibi quidem imbecillum di,
in Parnaio uero deficcatorium,S£ tenuium partium &fubaccrbum.

VIRES* EX DIOSCpRIDE.

Graminis radix trita Si illita uulnera congiutinat.Decodum eius in potu tormi
nibus medetur, & urinae difficultatibus. Calculofa etiam uefica? excrementa comE
nuit* EX GALENO.

Radix cruenta ulceraglutinat. Caxcru mordacitas Si tenuitas qua? radici indi,
exigua eft quidem,fed interdum tamen frangere lapides aiTolet,fi quis ipfam deco
quens bibat. Semen autem alterius quidem imbecillum di,eius uero quod in Par
naio nafcitur, urinam ciet,& fluxus uentris Si fiomachi reficcat.

EX P A V L O.

Gramen Parnafi maxime utile di, ficcat,modicerefrigerat,tenuiu partiu,& fub
acerbum,eoq? uulnera cruenta glutinat. Si deccdu eius ueficc calculos confringit.

EX PLINIO.

Decodum gramen uulnera conglutinat, quod Si ipfa herba tufa preeiiat : tue^
turq?,& ab inflammationib. placat ♦ Decodo adficitur uinum ac mei ; ab aliquibus
Si thuris,& piperis,& myrrha? tertia? portiones.Rurfusq? coquitur in cereo uaie ad
dentiu dolores Si epiphoras. Radix decoda in uino,torminibus m edetur, &urin a?
difficultatibus,ulceribusq? uefica?.Cakulos frangit. Semen uehementius urina im
pellit. Aluu uomitionesq? fifiit. Priuatim aute draconumorfibus auxiliatur . Sunt
qui genicula noue uel unius , uel e duabus tribusue herbis , ad hunc articulem nu.
meruinuolui lana fuccida nigra iubeat,ad remedia firumy panorumue. Ieiunu de. SuperMofm .
bere efle qui colligat. Ita ire in domu abfentis cui medeat, fuperuenietic^ ter dicere,

Iciunio ieiunu medicamentu dare,atq; ita alligare, triduoq? id facere. Quod e gram i
nu genere iepte internodia habet,efficacifsimecapiti cotra dolores adalligat. Quida
propter uefica? cruciatus decodu ex uino grame ad dimidias e balneis bibi iubent.

Mi DE ALOE.

*37

DE ALOE» CAP» XLIX»

NOMINA.

Λ ΟΗ Graeds,AloeLatinisappellatur.Offidnaeueterem appellatione
retinuerunt. Germani deftituti peculiari nomenclatura,pariter Latinis
Aloenuocant .Sunt qui hanc äcrafsisfolrjs, & fimilitudine quam cum
Semperuiuohabet,Semperuiuum marinum nominent.

FORMA.

SempeYumin
mriim .

Scyllg folium habet Aloe, craflrum,pingue,modice latum,rotundu,repandumqj.
Folia utrincp gerunt ex obliquis aculeos raros,&breues. Caulem profert Anth eri-
co fimilem,florem album,femen Afphodelo firmle, Graui eft tota herba odore, SC
guftu amanisima. Radice una,pali in terram adacfti fpecie, Noftra pidura non nifi
radicem Si folia ob oculos ponit, reliqua hoc tempore habere non potuimus, Da-
bimus autem operam,mod6 Deo ficuifum fuerit, ut aliquando integra? plante pi-
duram ftudiofis exhibere liceat.

L O C V S.

Naicitur copioiiisimain India,pra?pinguisq?,undefuccus quoq? defertur,Pro-
uenit etiam in Arabia Afiaq?, & in maritimis aliquot locis, 8c infulis, ut in Andro*
Nunc in aliquot hortis Germaniae noftrse plantatur.

τ E M p v S.

Neque florem neque femen in ftirpe nobis uidere contigit, quare de rjs quo ni-
mirum proueniant tempore nihil certi monftrare p oflumus.

TE M PERAM ENTVM.

Aloe calefacientiu eft primi ordinis intenfl, aut fecundi remifsi,tertrj autem exic
cantium. VIRES. EX DIOSCORIDE.

Duo funt fucci concreti genera * Vnum arenofum, quod fedimentu puriisimae
aloes uidetur (hoc officinis Caballinu uocatur.) Alterum iecinoris modo coadum
(Succotrinu barbari appelIat.)Eligito pura quae nihil doli fenfit, fine calculis,fplen
dentem,fubruffam,friabile,iecinoris modo concreta, facile liqueicente,eximig ama
ritudinis.Reprobato autem nigram, &fradu contu mace. Eft aloe u is adftringere,
ibmnum cociliare,exiccare,corporadenfare, aluum ioluere,& ftomachu purgare.
Pondere cochleariu duoru in aqua frigida, aut tepida pota, fanguinis cxcreationes
fiftit. Regium morbu purgat tribus obolis ex aqua,aut drachmg pondere in potu.
Deuorata cum refina,aut cum aqua,aut codo meile excepta,aluu foluit. Trium dra
chmaru pondere pcrfede purgat. Mixta alrjspurgatorrjs medicamentis, ftomacho
minus noxia ea reddit. Siccata Sxdnfparia, uulnera glutinat, Si ulcera ad cicatricem
perdudt,compefcitq?.Priuatimautem exulceratis genitalib. medetur, Si rupta in-
fantium praeputia agglutinat. Condylomata, rimasq? fedis cum paffo mixta fanat.
Sanguinis eruptiones ex hamorrhoidibus fadas compefdt. Digitorum reduuias
ad cicatricem perducit. Liuores&fugillata cum meile delet. Palpebram fcabrities,
angulorumq? prurigines lenit . Dolorem capitis fedat temporibus Si fronti exace-
to cum rofaceo inunda.Capillos fluentes cum uino compefcit.T onfillis,gingiuis.
Si omnibus oris ulcerib.ex meile Si uino prodeft.Torretur oculorum medicamen
tis in tefta pura & candente,rudiculaq; fubinde uerfätur donec equaliter torreatur*
Lauatur ut quod eft arenofifsimum fubfidat,tanquam inutile, & leue Si pinguifsi·'
mumaffumatur.

EX GALENO.

Hscc herba non admodum apud nos prouenit ; Si quse in magna nafcitur Syria
aquofior eft, & facultatis imbecilliorisrattamen ufqueadeb deficcare potcft, ut uul-
nera conglutinet. At in regionib.calidioribus,qualis eft Ccelefyria Si Arabia,mul-
to eft melior. Optima ueroIndica,cuius liquor eft id quod ad nos importatur medi
camcntu cognominatu aloe,ad plurimas res propter ficcitate mordicationis exper¬
tem utile. Eft autem no fimplicis naturse,fed, ut indicio eftguftus, adftringit fimul

M 3 Samara

PLANT ARVM HISTORIAE CAP, XLIX,

A & amara eft, Adftringit quidem mediocriter, fed uehementer amara eft * Subduci t
Si uentrem,utp uta ex numero medicamentoru quac Gra?ci ab excernendo fterco-
re uocant ίκίιο7Γ?ούΙοά. Verum & ipfius facultatis mifturam atteftantur particularia
eius opera : nam & gratum ftomacho eft medicamen ,ut fi quidaliud,<k finus glu¬
tinat. Sanat & ulcera que a?gre ad cicatrice duci poflunt,& maxime quae in ano funt
& pudendo . Iuuat etiam eorum inflammationes aqua liquata, Siuulnera adeun-
dem modum glutinat, Congruit fimiliter utenti SC ad inflammationes in ore,nari-
bus,& oculis Jn fumma,repellere & difcutere fimul poteft,cum hoc ut paulum ex
tergeat,quantum uidelicet ulceribus puris non fit moleftum.

EX PLINIO,

Natura Aloes ipiflare, deniare, SGeuitercalfacere * Vfus in multis Si principa-
lis,aluum foluere,cum pene fit fola medicamentoru qu£ per fe id praftant.Coniir-
mat etiam ftomachu,adeo ut non infeftet ulla uis contraria . Bibitur drachma ♦ Ad
ftomachi uero diflolutione, in duobus cyathis aquae tepidae uel frigidae, cochlearis
menfura,bis terue in die ex interuallis,utres exigit . Purgationis etiam caufa pluri¬
mum tribus drachmis. Efficacior,fi pota ea fumatur cibus. Capillu fluentem conti
net cum uino auftero, capite in fole contra capillu perundlo. Dolorem capitisiedat,
temporibus & fronti impofita,ex aceto & rofaceo , Dilutiorq? infufa, oculoru uitia
omnia fanari ea conuenit.Priuatim prurigines &C icabiem genaru,itern infignita ac
liuida,illita cu melle,maxime Pontico:tonfilias,gingiuas,& omnia oris ulcera, San
guinis excreationes, fi modica» fint, drachma? pondere ex aqua,fi minus, ex aceto
pota. Vulnera quoq? ianguine,&undecuncpfluentefiftitperfe,uel ex aceto. Alias
etiam eft uulnerib.utiliisima,ad cicatrice perducens, Eadeinfpergit exulceratis ge
nitalibus,uirorum c5dylomatis,rimisq? fedis, alias ex uino, alias ex paffo, alias fic-
ca per fe,ut exigit mitiganda curatio,aut coerceda. Haemorrhoidu quocp abundan
B tiamleniterfiftit.Dyfenterieinfunditur, Et fi difficilius concoquantur cibi,bibitur
a cccna modico interuallo. Et in regio morbo tribus obolis ex aqua. Deuoratur pi¬
lula? cum mellis deco<fto,autrefina terebinthina,ad purganda interiora , Digitoru
pterygia tollit. Oculorum medicamentis lauatur, ut quod fit arenofifsimum fub-
fidat. Aut torretur in tefta,pennaq? fubinde u erfatur,ut pofsit aequaliter torreri*

DE BECHIO^ CA P» I>

NOMINA.

«ΧΙΟΝ Grccis,Latinis T ufsilago autFarfaria dicitur.Sic uocata
quod jB« χκζ, hoc eft, tuflcs iuuare credita fit, Herbarqs offici¬
nis hodie Vngula caballina appellatur. Germanis Äo^bitb/obctr
ISumbtlittt ίφ/quod fcilieet equinae ungulae perfimilis fit,& am-
buffis medeatur,

_ _ FORMA.

Folia hedera habet, fed maiora,fex aut fcpte ä radice prodeuntia,fuperne uiren-
tia,inferiore autem fui parte albida,plurcs angulos habentia . Caulem palmum al-
tum.Flore uere prodeunte pallidu,quem una cum caule cofeftim abrjcit . Inde no-
nulli exiftimauerut fine caule hanc herba nafd. Radix illi tenuis eft,qu£ minime in¬
utilis efle poteft,quandoquideillius,ut ex iequentib, patebit,in rumpendis thora¬
cis ab icefsibus, SC eq ciendo ex utero emortuo fcctu ufus fit, Subcfleitacp errore in
Diofcoridemanifeftiflimueft, ubi radice Tuisilaginis efle inquit, quem ta¬
men nemo interpretu,quod iciam, animaducrtit , Hoc etiam adrjciendu duxi pro
confirmanda Dioicoridis deicriptione,8^ confutanda erronea quorundam fenten-
tia, flores T uisilaginis efle fugaciisimos : qs enim enatis breui uigor uitaq? durat,
longifsimacB mora triduum aut quatriduum, poft quod ilico tempus flacccfcen-

M 4 tcs in

B echiottutidc
ditium*
v ligula cabaU
Una .

Bechion non na
fciturfmc flore*

Diofcoridislo *
cus emendatus*

$0βί)«ί>.

plantarvm HISTORIAE CAPf L. 141

A. tes in pappos euanefcunt, & caduci marcent, ita ut non nifi uere feie fortefortuna
ferantobuiam,quo potifsimum tempore flos di caulis finefolrjs uident * Quapro^
pter qui herbam ipfam hoc tempore noncofpexerunt,8<: tarn fubitam floris di cau-
Iis ia&uram haud animaducrterut,fine utrifq? nafei crediderunt. Nos tamen di flo^
rem &caulem fgpius oculis contemplati fumus,ideoq? ut utriufq? pictura accederet
diligenter curauimus*

LOCVS,

Nafcitur prope ion tes,& in aquofis locis.

T E M P V s.

Flores uere,& in Aprili colliguntrab hoc enim temporc,ut paulo ante diximus,
nufquam apparent. Folia di radix tota afflate durant.

TEMPERÄMENTVM.

Folia T ufsilaginis uirentia aquea? fubftantia: admiflionem haben t,ut hac ratk>
ne frigida di humida dici pofsint. Sicca uero acriora funt,ideoq? calida.

VIRES. EX D I O S C O R I D E.

T ufsilaginis folia trita cum meile illita,ignibus facris, di inflammationibus cum
dis medentur . Eadem flcca incenia, eos qui ficca tufsi di orthopnoea infeflantur,
quum fumum per infundibulum hianti fu fcipiun tore, fanant, Abfceflus thoracis
rumpunt . Eadem radix fuflita poteft, fcctumq? emortuum in aqua mulfa coda di
potaerjeit.

EX GALENO.

Bechium ideo nuncupatum eft,quod Βηχχς, id eft, tufles di orthopnoeas iuuare
creditum fit, fi quis uidelicet folia arida aut radicem in prunis accendens, afeenden
tem inde fuligine infpiratu attrahat, Eft autem modiceacris,ut finemoleftianoxL
ue omnes thoracis abfceflus credita fit rumpere . Sane folia uiridia partes cruda in.

8 flammatione obfeflas illitu extrinfecus adiuuant,propteraqua?humiditatis admu
ftionem,qua omnia uirentia tenera,alia plus,alia minus participant. Nam ficca Be
chij folia acriora funt, quam ut inflammatione laborantibus partibus conueniant.

EX PLINIO.

T ufsilaginis aride cum radice fum us per arundinem hauflus aut deuoratus,ue^
terem fanare dicitur tufsim ;fed di in fingulos hauflus paffum gu flandum eft.

DE BVGLOSSO CAP^ L !►

NOMINA.

ουγλωςςομ Gra?cis; Bugloffum^Bubula lingua,Bouis lingua Lati
nis, quod fciliceteiusfoliabubukc lingua? fimiliafinnofficinisSdher^
barrjsBorrago, Germanis 23unctfcb dicitur. Alia uero herba eft qua? nomgo.
hodie Bugloffa uulgo nominatur,utfuoloco indicabimus.

FORMA.

Bugloflum Verbafco fimile eft, folium habens in terram depreflum, afpcrum,
nigrius, bubulae lingu£ non diisimile.Florem cccruleum,fpecioium.Qpacnimiru
defcripiioitahodieuocataeBorragini herba? quadrat, ut nemo non, nifi talpa cav
cior fit,ueterum efle Bugloflum uideat. Qui tamen eius rei plura argumenta defb
derat,ea qus libro primo, cap.xxxirj. noftrorum Paradoxem produximus, legat,
di nihil puto deinceps dubitabit.

LOCVS.

Nafcitur in planis di fabulofis locis ♦ Pafsim etiam hodie in hortis feritur, ob id
olitoribus optime cognitum.

T E M P V S.

Carpitur Iulio menfe.

TEMPERA-*

H3

PLANTA RV M HISTORIAE CAP, Η
TEMPERÄMENTVM,

Bugloffum calidi humidicp temperamenti eft.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folium Bugloffi in uinum deieffium animi lgtitiam efficere creditur. Aiunt quae
tres caules emittat Π cum radicibus & femine tota teratur, & in potu detur, contra
tertianosrigoresprodeffeiadquartanasucroquaequatuor. Horum autem deco^
dio in uino Hat, Herbam abfceisi bus etiam utilem effie ferunt»

EX GALENO.

Bugloffum uinis inieffium Icetitias Si hilaritatis cauia effie creditum eft. Sed Si qs
qui ob faucium aiperitatemtuisiunt, in melicrato coffium conuenit.

EX PLINIO.

Bugloffio praecipuum quod in uinum ddeffia, animi uoluptates auget, SC uoca^
tur Euphroiynum , Bugloflo inareicente, H quis medullam e caule eximat, dicatq?
ad quem liberandum febre id faciat. Si alliget ei feptem folia ante accefsione, aiunt
a febre liberari.

EX SYMEONE SETHI.

Bugloffum urinam cit, δ i fiam fedat . Caules cius coda Si crudi comefti iecoris
affeffiibus profunt, A uiatoribus ex eo conficitur su!apion,8£ eft utile.

DE BVPHTHALMO CAP^ L I !►

NOMINA.

Ιουφθαλμομ Graece, Buphthalmu Latine . Hodieoculusbouisaut
uaccae,& Cotula non foetida herbarrjs uocatur. Germanis Ktrri>£<tu$/ c otuU nonfx *
1 obctr&ifctucf.Buphthalmum autem non alia ratione dixerunt ueteres, tid*.
ilquam quod eius flores oculi imitentur form ana, & boum potiisimu ocu ^hthdmm
lis fimiles fint. Germanice etiam 31wbtU/hoc eft,uaccinum anethum dicitur, quod
icilicet uerum Anethum eius folia referre uideantur» mm

FORMA.

Buphthalmam caulem tenerum emitdt,folia focniculo fimi!ia,floresluteos ArL·
themide maiores,oculorum figura, unde 6^ nomen traxit. Hae fiquidem notaeada^
mufsim conueniunt herba' quam uulgus herbariorum Cotulam non foetidam uo
canttcaules fiquidem eius teneri, folia iccniculo fimilia. Nec te moueat quod a Dio o hieftiem [o*
(coride Buphthaimo lutei flores tribuuntur, Cotulc autem non fcctidg albi fint:ad
difeum enim mediumue Diofcorides rcfpexit,quod luteum eft,non ad ambitum,
in quo folia radiata candida, ut in Chamsemelo, exiftunt. Quod dicimus , confuv
mantque Galenuslib.vi.de fimpl.medic.facul.inhuncmodum feribit: BuphthaL
mi,inquiens,flores colore Anthemidis floribus fimillimi funt, fed multo maiores.

Serapion quocp florem eius magis luteum flore Chamaemeli effie ait . Si itacp Aiv
themidis floribus fimillimi funt, nec nifi iola magnitudine differunt. Si Anthemk
dis proprie diffise flores in medio lutei, Si per ambitum candidi exiftunt,ncceffe effi
ut Buphthalmi etiam flores tales fint , ut icilicet candida illorum folia,luteum me.
dium cingant.Qpid multa c1 Buphthalmi flores ab Anthemidis floribus no nifi fi>
la magnitudine differat: grandiores enim Buphthalmi flores quam Anthemidis
confpiciuntur,reliqua facie quamfimillimi. Quod igitur ad colorem attinet,innuL
lo uariant . Iam diffiis accedit, quod Serapionis interpres fub Cotulae nomine Bie
phthalmum deliniat . Deniq^ congenerem effie plane herbam Buphthalmum cum
Anthemide Diofcoridis traffiandi ordo abunde docet,qimm conflet illum tres her
bas fibiadmodufimiles,Chamsemeluncmpe, Parthenia, di Buphthalmu,uncin
loco deferibere. Vnde itera palnu fit Buphthalmu effie Cotula non fcetidam,quoc!
icilicet Chamaemelo prorfus fimilis fit>excepto duntaxat flore, qui in illa maior e A*

toc vs%

In campis Si circa oppida nafdtur*

TEMPVS*

Carpitur Iulio Auguftocp menfibus,& durat etiam uf cp ad autumni medium*

TEMPERAMENTVM,

Flores Buphthalmi acriores funt Chamgmeli floribus,ob id illis funt calidiores*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Buphthalmi flores cum cerato triti, oedemata & durities difeutiut. Ferunt pofl
exitu abaln eo potam, regio morbo correptis coloris bonitate traftu temporis red
dere* EX GALENO,

Buphthalmi flores Anthemidis floribus uehementius diicutiunt,adeo ut&du-
rities ex cerato mixti fanent*

EX PLINIO*

Buphth almos cum cera fcirromata difeutit*

DE BELLI DE^ CAP^ L 1 1 1*

N Ο Μ I N A.

E L L I S nccp a Diofcoride, neep ä Galeno, nec alrjs etiam Graecis, quod
rdam,defcripta eil:, ideoq? grcco nomine deftituitur.Latinam itaq? dun
taxat appellationem habet, & Bellis ime Bellius,autore Plinio,nomina
tun GENERA.

n eftgenerum,maioris 5C minoris diferimine inftgnis ♦ Minor Bellis eft
b ea quam officina: Confolidam minorem appellant * Ha:c iterum duum eftgene- Cofoiidaminor,
rum * Quscdä enim hortenlis & domeftica eft Bellis, hanc Germani OOonathlimi
Ic /ober rote blttmlc nominant« Altera fylueflris, quam uulgus herbariorum Pri¬
mulam ueris, quod fciiicetuereinchoantemoxerumpat. Germani autem '0On§' timida ucm
licble/S^Sicmjeicioplc nuncupant.Maiorem officina: noruillse Confolidam me- Cofoltdamu^
diam,quod credatur uulnera glutinare. Germani (Bcnfbltim uocant * Nos aliam
Confolidam mediam infra deferib em us*

FORMA*

Minor hortenfts, fylue Ari, praeter florem qui rubicundus efl, per omnia fimilis Minor.
eft. Conflant uero flores η interdum fimplicfintcrdumultiplicifoliorum cotextu,
ut picfluraaffabreoflendit.Syiueflris,Piinioiib,xxvi.cap,v.tcft:e,flore coflatalbo, vlinij lom ex*
aliquatenusrubente,quinquageniftcrnis, interdu etiam quinquagenifquinis ban p^tur.
bulis circinato,foliopingui,in terra iacente.in rotundum oblongo,leuifsimeierra-
to.Necpobftat quod Plinius lib.xxi.cap.viij, Beilio luteum efie flore tradat, quia
non ad ambitum, fed ad difeum medi umuefloris,quodiane luteum eft,refpexit*
Hinceftquodaquibufdam Plinrj locus ita legatur; Luteum 8C Bellio,utfubaudia
tur femen. Maior Bellis procerior aflurgit,folio non admodum diuerfb,altioribus Maior.
duntaxat crenaturis laciniato,coliculis tenuibus,furculofts, cubitu altis, flore prio¬
ri non diisimili, maiore, paucioribus tantum barbulis, & in uniuerfum candidis,
medium luteum in orbem concinne cingentibus.

L O G V S*

Pafsitn in pratis uterque nafeitur Bellius, iam &C in hortis ieritur,fed flore multi-
plicfbarbularum flipatu deniiore.

T E M P v S.

Minor primo flatim uere apparet,&tota fere atflatc durat.Maior autem in Mat¬
io menfe floret,quo etiam tempore carpi debet.

TEMPERAMENTVM.

Bellius uterque calidus 8i ficcus eft,id quod ex Plinio colligi potcfl,qui illorum

N ad dif·

Duon

E LLIS MINOR

SYLVESTRIS,

Maffiikn.

N i

\

PLANTARVM HISTORIAE CAP, L 1 1 1, !4p

A ad difcutiendas ftrumas ufum eile fcribit. Acetofus tarnen iäpor quem in guftu mi
nor pra? ie fert,aliquam frigiditatis in ea portionem eile monftrat. Quicquid tarne
fit,exiccare Bellios euidentifsimum eft.

VIRES.

Quotquothodieuiuuntuulnerariäherbam Bellium eile nouerunt, ualetqjpo-
tifsimu in capitis fratftura admota . Succus etiam herba? utiliter uulneratis bibitur.
Laudatur etiam herba ad membrorum refolutionem, quam Gra?ci paralyfinuo-
cantiitem^ ad podagras, ifchiada,8£aduerfus ftrumas.

DE BRATHY^ C A P>- LIII>

NOMINA.

ΡΑΘΥ2 k guJioJ?v(!foi/ Gra?cis,SabinauelSaumaRornanis,0cticnbmjm
Germanis dicitur.Officina? nomen uetus retinuerunt.

GENERA.

Duum eil: generum Sabina. Vnum quod hic pi&um exhibemus:al-
terum Tamaricis folia habens.

• FORMA.

Primi generis Sabinafolrjs CupreiTo fimilis eft, fpinoiior tamen, graui odore,
acris bi feruens. Arbor breuis,Sdin latitudinem magis fe fundens bi explicans.To
piarius itaqj frutex eft,immortali coma uires,patulo failigio, iuniperi fimilitudine.

L O C V S.

Pafsim in hortis naicitur.

T E Μ P V S.

Quouis tempore colligi poteft,potifsimu aute autumno dum femine pr^gnans
efl:. TEMPERAMENTVM.

Tertfjeft ordinisexcalfacientiu&deficcantium, biex numero eorum qua? uel
maxime tenuium funt partium.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Prioris folrjs nonnulli pro iuffitu utuntur. Vtriufq? folia nomas fiftunt.Inflam-
mationes illita mitigant.Cum meile illita nigritias repurgant, itemq? fordes bi car-
bunculos abftergunt. Cum uino pota fanguinem per urinam ducunt,fcctumq? cx
cutiunt.Idem appofita bi fuffita pracftant.Mifcentur unguentis excalefacientibus,
priuatim Gleucino.

EX GALENO.

Sabina cx numero eft fortiter exiccantiu, id^ fecundum tres qualitates quas in
guftu pra? fe fert fimiliter CupreiTo, nifi quod ea acrior eft, bi ut ficdica, magis aro-
matica,ieuodoratior.Igiturhuiusquam modo dixi qualitatis eft particeps,nempe
acrimonia? cofiftentis in calido temperamento,pr£terea amaritudinis bi adftricftio-
nis obfcurioris quam inCupreflb.Siquidequanto magis acrimonia fuperat, tanto
etiam potetiusdigerit.Itacp glutinare nequit ob ficcitatis bi caliditatis robur. Nam
utriufcp illi tantum ineft, ut etiam tendat, bi inflammatione afferat . At putredini¬
bus fimiliter CupreiTo accömodari poteft, maximerjs qua? maligniores fuerint, bi
diuturniores. Nam ha? citra noxam medicamenti uehementiam perferunt . Quin
bi qua? atra funt reddita,& admodum fordida, ea cum meile expurgat.Carbuncu-
!os item foluit . Porro ob eflentia? partiumue tenuitatem menies quocp prouocat,
ut fi quid aliud , Et fanguinem per urinas mouet . Fcetum etiam uiuentem interfi-
cit,& mortuum efjcit. V nguentis inditur, bi potifsimu Gleucino, bi in multas an¬
tidotos inrjcitur. Qiiidam uero etiam Cinnamomi uice duplum eius adrjciunt;eft
enim extenuandi bi digerendi facul tatis,fi pota fuerit.

EX PLINIO.

Sabina a multis in fuffitus pro thure aftumitur.In medicamentis uero duplicato

N 3 pondere

PLANTA RV M HISTORIAE C A Pr L1IIL

151

& pondereeofdem effedus habere quos cinnamomum traditur ♦ Collcdiones mi¬
nuit, & nomas compefcit. Illita ulcera purgat ♦ Partus emortuos appofita extrahit
& fuffitu. Illinitur igni facro &C carbunculis.Cum meile Si uino pota,regio morbo
medetur* Gallinacei generis pituitas fumo eius herba: fanari tradunt.

DE BATO CAP> L V>

NOMINA.

a t ο ς Gr£cis,Rubus aut fentes Latinis uocatur. Aliquibus Mora ua-
ticana,corrupta uoce,eius frudus dicuntur, cum dicendum eilet mora
uacinia. Nam in hodiernum ufquediem Graeci mora illa a B*™, Botimvct
Η^ίΒχτίνιχ cognominant, teftis Galenus libro Iexto,dc compof.medica*
fecundum locos, cap. primo. Vergilius in Bucolicis unius litera: immutatione ua-
cinia uocauit,inquiens: Alba liguftracadunt,uacinia nigra leguntur. Eclog.rj. A
noftra: aetatis medicis barbaris &herbarfis morabacci appellantur,cum illis diceii
dum eilet mora bati.Theophrafto libro ifj. de plantarum hiftoria,cap,xvii]* Cha-
maebatos,quafi dicas humilis rubus,appellatur, Germanice IBtombcr.

FORMA.

Rubum omnes nouerunt, ubique enim ueftibus praetereuntium leie affigit, re-
moramq? uiatoribus inrjcit.Caulem habet minacibus ac pungentibus fpinis & acti
leis ueftitum. Folia incifuris diuifa,nigricantia ab uno latere,altero candentia. Flo-
rem initio rubeicentem,dein candidum profert,quo abeunte frudus exit,qui cum
maturuerit moro perfimilis fit nigreicens,auibus gratus, nec hominibus infuauis
cibus . Ineft illi fuccus ianguineus,& ucluti cruore atro manus inficiens*

L O C V S.

b Pafsim in dumis prouenit Rubus, qui protinus quam paulo accreuit,retro uer-

git in ferram,atque itaradicatur,itcrumq? ex ie naicitur*

T E M P v s.

Diuerfis temporibus folia, flores & fructus Rubi colliguntur . Folia nanque in
uere:florcs ^flatis initio,Iunio nimirum & Iulio menfibus ; frudus autem ubi iam
maturuerit per mefles &C extrema aeflate decerpitur.

T E M P E R A Μ E N T V M.

Rubi folia, germina, flores, frudus & radix qualitate adii Tingente participant,
eaqp non obfcura.Sed hoc inter fe differut,quod folia potiisimu ÖC recens nata plu¬
rimum in fe habeant aqueae fubftantic,parum uero adflringant.Eademratione SC
germina. Eftitaqs eorum temperies ex terrcafrigidacircntia,&aqueatepida.Fru-
cius autem, fi quidem maturus fuerit, non parum habet fucci temperati calidi, qui
dulcis eft.Proinde eam ob rem,& propter modicam adftridionem, efui non infua
uiseft.At immaturus a frigida terrea fubftantia uincitur,ac proinde acerbus eft,8£
exiccatorius. Vterqjautem ficcatus reconditur,ualidius quam recens dcficcans.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Rubus adftringit&deficcat.Capillos tingit. Ramorum eius decodum potum
aluum fiftit,& foeminarum profluuia cohibet.Preileris morfui utile. Gingiuas fir¬
mat. Oris ulceribus folia comanducatamedentur.Cohibentherpetas, & in capite
achoras , oculosq? procidentes, condylomata & haemorrhoidas,illita folia fanant*
Cardiacis 8£ ftomachi doloribus trita & impofita fubueniunt. Succus ex caulibus,
folrjsq? eius expreflus,86'n fole coadus,efficacius omnibus iam didis medetur. Fru
> ?jdus eius optime maturi fuccus,ad oris medicamenta couenit.Siflit aluum in me
dia maturitate comeftus.Flos quoq? eius in uino potus aluum fiftit.

N 4

EX G ALE--

PLANTARVM HISTORIAE CAP, LV»

Ή

A EX GALENO,

Folia Si germina Rubi ίϊ mandantur, aphthas &alia oris ulcera fanant. Quin Si
alia uulnera glutinare ualent.Fios eius eandem fructui immaturo facultatem poisi
det:utraq? ad dyfenterias,&uentris profluuia,eiusq? robur deperditu, Si fanguinis
expuitiones,idonea remedia. Radix praeter adftrictione non pauca in fe habet fub-
ftantiam tenuem, propter quam etiam in renibus lapides comminuit.

EX PLINIO.

Nec Rubos ad maleficia tantum genuit natura,ideocp ex eis mora tiel hominib«
dbos dedit. Vim habent ficcandi,adftringendi9,gingiuis,tonfilIis,genitalibus ac-
comodatiisimi. Adueriantur ferpentium (celerati (simis, ha?morrhoidi Si prefter i,
flos Si mora ♦ Scorpionum uulnera fine collectionum periculo iungunt . Vrinam
ciunt. Caules eorutundunturteneri,exprimiturc£fuccus,mox (ole cogitur in craC
fitudinem mellis, fingulari remedio contra mala oris, oculorumq^fanguinem ex-
creantes , anginas, uuluas , fedes , coeliacos , potus aut illitus ♦ Oris quidem uitrjs
etiam folia cömanducata profunt,8d ulceribus manantibus, aut quibu(cunq* in ca-
pite illinuntur. Cardiacis uel fic per fe imponuntur ä mamma finiftra. Item ftoma-
chi doloribus, oculisq? procidentibus . Inftillatur fuccus eorum Si auribus . Sanat
condylomata cum roiaceo cerato.Calculorum ex uino decoctum pra?fentaneu eft:
remedium . Item per fe in cibo fumpti cy m a 2 modo, aut decocti in uino auftero, la-
bantes dentes firmant. Aluu fiftunt &profluuia (anguinis . Dyientericis profunt*

Siccantur in umbra,utdnis crematorum uuam reprimat. Folia quoque arefacta SC
contu(a,iumentorum ulceribus utilia tradun tur. Mora que in rjs nafcuntur,uel ef.
ficaciorem ftomaticen prsebuere quam fatiua morus . Eademq? compofitione, uel
cum hypocifthide tantum Si meile bibuntur in cholera, & a cardiacis,&contra
araneos. Inter medicamenta qua? ftyptica uocant,nihil efficacius Rubi mora feren-
B tis radice decocta in uino ad tertias partes,ut colluantur eo oris ulcera , Si fedis fo
ueantur,tanta9 uis eft ut fpongia? Iapidefcan t.

DE BALLOTE» C A P» L V I»

NOMINA.

αλλλτη, Ημίλ^τΰξο^σιο^ Gra?cis, Ballote Latinis, Officinis Marrubiu
nigrum,autMarrubiaftrum,autPra(sium fcctidum dicitur.Germanis iAmuhium nU
fcbwatts 2tnt>om/ofccr ^nfcom wähle. Marrubium a fimilitudine fo. grMW» cur äiäü
liorum , nigrum ä caulis colore, qui niger eft: Marrubfj rcipcctu, dicta
ballote eft*

FORMA.

Caules ex fe mittit Ballote quadrangulos,nigricantes,fubhirfutos, ab unaradi-
ce complures. Folia Marrubio fimilia,maiora tamen,fubroiunda,pilcfa,perinter-
uallain caule difpofita, Apiaftro fimilia,graucolentia, unde aliqui Apiaftrum eam
uocarunt.Flores in rota? (pedem caules circumiacent.Thcophraftus etiam lib. vi.
cap.rj. de hi ftoria plantarum, Balloten folio herbido,ferratiori, intifurisqß profun¬
dioribus 8£confpectioribusdifcreto conflare fcribit . Vnde liquido conflat hanc
quam pictam damus eile ueram Balloten,quod illa fit herba frutico ia, quadrangu¬
lis caulibus adurgens, nigris, hirfutis fere, folio Marrubrj,fed maiore, pilofo , cin¬
gente per intercapidines caulem,odore graui, orbiculato florum purpureoru am-
bitu,qui fcapos uerticillatim obducunt.

L o C V S.

Nafdturpropter uias, domos, fepes, cccmiteria, &alfjs umbrofis in locis.

TEMP VS*

A

PLANTA RV M HISTORIAE CAPt LVh 1*5

T E Μ P V S.

Floret in fine Iunrj meniis,8£ initio Iuli), quo fane tempore carpi comode poteft*

TEMPER AMENTVM*

Amara 8£ acris efi,ideoq? calefacit in fecundo ordine iam completo,aut tertiore
miiTo:deiiccat autem in tertio*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Huius folia cum (ale illita, canis morfibus medentur* Feruenti cinere flaccefcen-
tia, condylomata reprimunt.fordidaq? ulcera cum meile purgant*

EX PAVLO.

Ballote,quod ali) Marrubium nigru m dicunt, acris eft Sc abficribriae facultatis*
Illitum cum (ale canis morfibus medetur *

EX PLINIO*

Vis eius efficax aduerfus canis morfus,ex fale folijs tritis impofita* Item adcon-
dylomata,co(flis cinere,!!! folio oleris. Purgat 8£fordida ulcera cum meile*

DE BATRACHIO C A P» LVII^

NOMINA.

ATPAXioN Graea's,Batrachium & Ranunculus Latinis dicitur. Apu
leius Scelerata nominat. Vulgus medicorum perperam Pedem corui Scelerata.
uocat. Sunt etiam qui Flammulam,ab urendi facuitate,appellant*Ger, TlammuU.
manif?i!iteitfil|?.Batrachionautem fiue Ranunculus di(fta efi: hauddu R anunculMun*
)ie,quod limitibus humidis opacisq? marginibus ranarum more laetetunaut quod dediäw.
aquis ubi rana? degunt potifsimu,gaudeat,aut quia inter eius frutices ranae ffcqu en
ter inueniantur. Agrefte uero Apium feu A piafirum,quod folrjs apium ^mulctur*
b Scelerata, eo quod comefta noxia fit : uefquod magis arridet, quia ualidi fcelerati^ Agre&e apium *
mendicantes fibi crura & lacertos hac ipfa dilaniant, quo polsint impudentius Ili- Scelerata.
pem extorquere, atque hac impofiura pecuniolam aucupari.

GENERA.

Plura lutit Ranunculi genera, Diofcorides uero Si Galenus quatuor potiisimu
eife tradunt . Primum duplex efi:: huius enim generis Ranunculus quidam fylue- Sylueilwra*
ftris efi: ; Qi hic iterum duabus difcriminatur differentes. V nus enim luteos flores nunculus.
profert, 8£ Germanis wetfjcr iOmtcnfitj} dicitur. Alter uero purpureos, qui mihi,
quod fciam, nondum uifus efi . Quidam autem hortenfis, qui nifi cultura accedat h ortenßs.
prouenire haud folet. Hic itidem duplex efi. V nus qui fimplici florum textura con
fiat, Germanice vn^cfultercfmrtmbmtcnfujC Alter multiplice folioruinfloribus
copagem obtinet,ideoqj Germanis cjcfiilcctr gavun bnttmfuf dicfius efi. Alterum
quod ä foliorum fimilitudine quam cum Aprj folrjs obtinet, a nonullis cifovou t fyftep,
id efi. Apium fylueftre, uel Apium rifus cognominatur. Germani' TVaflevbattat' Αρίϊί fylut&re.
fnf uocat.Tertiumgenusexiguumefi, ob id etiam Germanis Heiner t? anenfufi
nominatur. Qiiartum etiam minimum,germaniceTp4lbtbcnte appofitifsima uo
ce appellatur : efi enim inter reliquas herbas quae germanice Pedes galli uocantur,

& minima, 8C non nifi in fyluis utplurimumprouenit, adecq? compofitauocc re-
«ffiisime TDalbbcttle nominatur,quafi dicas minima inter pedes Galli, & in iyluis
prognata. Eftqjduum generum : unum quidem lacffeo flore, alterum luteo, ut pi-
«ffura docet.Primu autem quod lacfieo flore o rnatur,efi id quod a Dioiconde pin-
gitur,germaniceuocatur TPa^tvnlbbcnR* Alterum,t>46 gclb walbbcnlc.

FORMA.

Primum Ranunculi genus folia Coriandro fimiiiahabet,iatiora,uelutPiinius Trimum gem:
ait,admaluae latitudine accedenda, fubalbida Si pinguia . Florem luteum, interdii
purpureum* Caulem non craffiim, cubitali altitudine * Radicem paruam, albam,

amaram.

RANVNCVLI PRIMA SPE
CIES SYLVESTRIS.

ο

RAN VN C VLI

TERTIA SPECIES,

RANVNCVLI

QVARTA SPECIES LACTEA

£0etß tralfcfxttle.

i6i

RAN YNCVLI
qVARTA species LVTEä,

PLANTARVM HISTORIAE CAP* LVII, 1 6$

A amaram, adnafcentias Ellebori modo habentem * Caeterum effecit cultura, ut qui
in limitibus fimplici foliorum compage flores oriantur, gemino quodam denfoq*
ac multiplici foliorum ftipatu nunc in hortis collucefcät, quemadmodu pidura af
fabre monftrat. Alterum genus lanuginofius, uel ut Plinius inquit foliofius, altio- Alterum.
re caule, pluribus foliorum incifuris, copiofiflimuin Sardinia, acerrimum^, quod
iam Apium fylueftre nominant.Tertium genus ualdeparuum,graui odore,flore Tertium .
qui auri fpeciem refert . Quartum huic fimile, flore autem lacfteo aut luteo, radice Quartum.
/ongiore,& modo quodam nodofa,guftu acri*

LOCVS,

Primum genus Ranunculi fylueftris lutei line cultura circa fluenta , Si in limiti¬
bus pratisq? humidis &uliginofis prouenit. Hortenfis uero adhibito cultura in hor
tis naicitur . Alterum genus fecus aquas Si fontes gignitur. Si apud Sardos copio-
fiflimum.Eafi comedatur,ue(centibus neruos contrahit,ri<ftuqjora diducit,utqui
mortem oppetunt,uelut ridentiu facie intereant» Ob id Sardonius rifus in prouer- ^donm rifut.
biumceffit. Etfi autem noftra non perinde efficax fit atq? ea qua: in Sardinia nafci-
tur, tamen hanc uehementiflima etiam erodendi facultate eile praeditam , guftus
oftendit.T ertium genus in pratis Si campeftribus paflim prouenit. Quartum, ut
Germanicum nomen palam demon ftrat,fyluis familiare eft. Luteum uero in ual-
leiupra Si infra Bebenhufum monafterium iuxta aquas copiofiffime naicitur*

TEMPVS.

Primum genus hortenfis Ranunculi 1 utei,ftatim inter initia Aprilis floret: Ma-
io autem menfe difperit,& nuiquam fubinde conipicitur. Secundum Si tertium ge
nus itidem tota aeftate inueniri poffunt. Quartum in uere, Aprili nimirum menfe,
tantum apparet, quo fane tempore hoc ipfo fylug, luci 8diemora fcatent,floribuscß
eius candicant.

B TEMPERÄMENTVM.

Omnium tum radix, tum uniuerfa herba uehem enter calida Si ficca eil: . Primi
tamen generis fylueftris lutei, no perinde acreliquoru acris admodum eft facultas*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Omnium folia Si caules teneri fi illinantur,exulcerandi , & cruftas cum dolore
creandi uim habet. Proinde icabros ungues Si fcabiem tollunt. Si ftigmata delent,
myrmecias, acrochordonas ^alopecias modico tempore illita fanant . T epido eo¬
rundem decocfto perniones fouentur.Radix ficca trita^fternutameta naribus ad¬
mota ciet. Dentium dolores adhibita lenit,eos tamen conterit.

EX GALENO.

Quatuor habet fpeciatim Ranunculus differentias. Omnes uero uehementer
acrem facultatem poftident,adeb ut cum dolore exulceret. Hac itaq? ratione fi mo¬
derate utare,pioras Si lepras excoriant,&ungues lcproios diuelliffac ftigmata diC
cutiunt,&acrochordonas Si myrmecias detrahunt. Quin ^alopecias iuuant pau¬
co tepore admota.Nam fi diutius inhaereant, non excoriat fbl um cutis,fed δά'η cm
fiam uritur. Atcp igitur haec omnia caulis Si foliorum funt opera, fi illinantur uiri-
dia. Porro radix arefaftafternutatoriueftmedicamentu fimiliter alps qua: ualen-
ter deficcat.Sed Si dentium dolores iuuat,ut Si eos,uehementer fcilicet exiccando,
frangat. ex plinio.

Omnibus uis cauftica,fi cruda folia imponantur,puftulasq? ut ignis faciut. Ideo
ad lepras Si pforas utuntur. Si ad tollenda ftigmata, caufticisq? omnibus mifcent.
Alopecrjsimponunt,celeriterremouentcs . Radixindolore commanducatadiu-
tius,rumpitdentes.Eadem ficca conci{a,fternutamentufadt.Noftriherbarrj ftru-
meam uocant, quoniam medetur ftrumis,& panis,parte in fumo fufpenfa.

O 4 DE BRYO*

A

DE BRYO CAP^ L V 1 1 ]> **

NOMINA,

p v ο m Grands recentioribus, Lupus lalidarius Latinis, Lupuius offi* Lupuiw,
cinis, uulgo Humulus uocatur* Aliquot Italixrura,ad graccam appeb H «ιμΙμ.
Iationemalludentes3nifcandulam,quafi Bryon fcanfile nominat. Ger b ryon.
mani fOopffcn« Grxd autem Bryon ä Bryonix fimilitudine hauddu*
bie nominarunt. Lupus uero falidarius, quia fubit lcanditq? falices, Siarbuftao* Lupus falifiu*
ninia drcumuoluendo fe circumpleditur,appellatus cR* Hinc quoque Lupus re* Ylm'
ptitius nonnullis nominatur* luPm rePtiim

FORMA*

Caiiles habet aculeatos,longiisimos(£.Foliauitis albx,hiTpida,& nigriora. Flo
resdnereos feu candicantes, ac multis exilibus folliculis fquamatim compariles*

Radicem fubnigram,longam*

LOCVS,

Pafsim SC copiofe in Germania noftra iuxta uepres & falida prouenit, ex ea^
ceruifiam potum,quo uini uice utuntur, Germani conficiunt. Ideoq? in huncufum
in hortis plantatur.

T E M P V S.

Augufio menfe Roret δ£ Septembri*

TEMPERAMENTVM,

Sunt qui reif igerare Lupulum dicant, alrj temperamento medium eile putant.

At utricp,mea quidem fententia,falluntur:flores enim quorum potiisimu ufus cfi,
calidos δί ficcos elTe,odoris &grauitas,& immodica amaritudo teftant. Antiquus
etiam herbarius calidum &C ficcum in fecundo ordine effe tradit * Denique confiat
radices quoque eius calidas efle*

B VIRES. EX RECENTIORIBVS*

Bilem utrancp detrahit. Ab icefius difeutit * Pituitam in aqua inter cutem per ai*
uum ducit ♦ Succus eius crudus hauftus uentrem magis fubducit, minus uero ob*
ftrudiones aufert . Codus uero magis ab obftrudionibusliberat,minusc£uen*

trem fubducit. Auribus inftillatus eas a putredine uindicat,& a foeto re libe*
rat.Radices obftrudiones tollunt,lienis potiisimum & iecoris.

DE VERO"

€vetti>5f}pmmftlc

ί<5$

C

DE VERONICAv CAP^ L I X»

NOMINA.

E T E R i B v S Grarcis Si Lad nis cognita fuerit nec ne ha?c herba,nondum
conftat, Vulgus autem herbarioru hodie Veronicam, Germani Jitvau
btctß obcsr (Bmnbbeyl/ ob mirificam fanandi ulcera &uulnerafacultax
tem nominant.

GENERA.

Duum eft generum Veronica: una mas,altera uerb fcemina.Difcrimina earum
exdefcriptionibus patebunt.

FORMA.

V eronica mas herba eiE per terram ferpens,cauliculo dodrantali Si nonnunqua
etiam longiore,rubeicente 8Ganuginofo,foiiis oblongis, nigris,hirfutis 8fferratis,
floribusincacuminepurpureisjfenien in uaiculis loculi ipeciem habentibus, radri
ce tenui . Fcemina itidem per terram ferpit caule lanuginofo, folrjs rotundis inftar
herbae quseCentummorbia& Nummularia hodie uocatur,minimein ambitu in-
cifis,paulo quam maris uiridioribus,floribus in luteo purpureis, femine in uaiculis
rotundis,radice,ut mas,tenui.

LOCVS.

Nafcitur incultis Si fylueftribus locis.

T E M p v S.

lunio menie floribus Si femine abundat.

TEMPERAMENTVM.

Amaritudinem quandam Si uehementem adftridionem in guftu prae iefert,ut
hinc calidam Si iiccam effe conrjcere liceat.

£> VIRES.

Mirificead cruenta ac uetera uulnera Si ulcera fananda confert. Scabiei denique
Si omnibus cutis uitrjs medetur. Ferat quondam huius herbae adiumento Regem
Galliae elephantiae morbo corrcptum,a quodam uenatore lanatum efle, cum is cer
uum a lupouulneratum eius herbae comeftione, 8dafsidua in illa uolutatione,cUx
raffe feipfum animaduertiffet.Tumores etiam,in quacunqj corporis parte fuerint,
potiisimum autem in ceruice,diicutere poteft. Recentiores huius ufum unice com
mendantin febribus peftilentialibus,iecoris 8dienis obftrudionibus,potiisimum
uero pulmonis exulcerationibus.

DE BVLBO SYLVESTRIS CAP* LX*

Cepu fylue&ris*
Bulbi,

NOMINA.

ολβος Gr£cis,Bulbus fylueftris Latinis. Sunt quibus Cepafyl
ueftris appellatur. Germanice ^clb/wtlbobcritc^cr^wtbci.Bulbosau^
tem nominant radices fuis membranis tunicatas,fiue pluribus capitulis
coagmententur, uno folliculo omnes ambiente, flue quadantenus dri
iimdaeieparentur.

FORMA.

Herba eft caule dodrantali,cauo,foIqs porraceis,floribus lilij finuatim emicanti
bus,fpeciofis,fex folrjs e calatho ftellatim radiatis,ex uiridiinluteum tendentibus,
capillo intus croceo, capitulo floribus decidentibus triangulari, feminibus pleno,
radice bulbofa ceu Allium,citra odorem glutinofa.

LOCVS.

Inlocis umbrofts,circaq5 margines quorundam pratoru copiofeprouenit.Qua^
rein uallibusnon procul a Tubingaiuxtamonafteriu Bebenhiiienfefitis,8^radice
montis Auftriaci ad pratum tenue uocatum,Bulbus plurimus nafcitur.

TEMPVS«

B VLB VS

SYLVESTRIS,

PLANTARVM h i s t o r i ae C A Pt LX,

ιγο

c TEMPVS,

Per initia neris, Martio S^ÄpriÜ menfibus erumpit, ac fiatim fubindc euanefcit,
Semen non tantum in cau!ibus,ueranietiam iuxta radicem profert.

TEMPERAMENTVM.

Amara aufteracp qualitate prseditos inueniet,non hunc, fed Si alios bulbos, qui
guftum exafte confuluerit.Proinde hos abftergere fimul Si glutinare, nimirum
etiam exiccare poiTe, nemini non notum eft.

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Omnes bulbi acres iunt Si calefaciunt, uencremq? ftimulant* Linguam Si ton-
filias exafperät. Multum nutriunt. Carnes procreant, flatusq? faciunt. Ad luxata,
coI!iia,furculos,articulorumc^ dolores illiti coducunt. Gangrenis Si podagris cum
melle, SC per fe, hydropicoruq? tumoribus & canum morfibus proiimt. Cum mei¬
le pariter Si pipere trito illiti, fudores cohibent, 8£ fio mach i dolores iedant. Furfu¬
res SC achoras cum nitro tofto exterut. Sugillata Si uaros per fe, aut oui 1 uteo pur¬
gant^ lentigines cum meile aut aceto.Fracffis auribus cum polenta,& cotufis un¬
guibus profunt. Ficos in calidis cineribus tofti,S£ cum maenarum capitibus crema
tis appofitfitollunt. Cobufti uero Si Alcyonio permifti uitia cutis in facie,Si nigras
cicatrices in fole illiti emendant. Cum aceto elixi Si in cibo fumpti ad rupta faciunt.
Cauere uero eorum in cibo copiam oportet,quoniam neruofas partes tentant.

EX GALENO.

Bulbi amaram aufteramq? irim man i fe fiam obtinent, quamobrem clangucfccn
tis flomachi aliquatenus auiditatem excitant. At uero ncq?qs inutiles funt, quibus
e thorace Si pulmone pus expuendum erit, quanquam craiTiore ac glutinofiore fit
corporis fubftantia : etenim amaritudo crafsitudini aduerfatur , lenta craiTaq? nata
incidere. Quapropter bis elixi uberius quidem alunt,fed excreare uolentibusrelu-
D ctabunturvutpote omni amaritudine exuti. T um uero ex aceto, oleo garoq? miftis,
ditare fatius fuerit: nam ita magis oblectabat ac nutrient,minus^inflabunt,Sifa-
cilius cocoquentur . Quidam horum cibo abunde Si immodice ufi, plane feminis
audam copiam, inq? uenerem ie efle promptiores fenierunt . Hos quoq? homines
uarie apparant. Non enim folum aqua elixos, uerumetiam patinas exipfis uarie
conditas inftruunt. Alrj quidam in iartaginc frigunt, multi in craticula aiiant.
V erum hi multam coctionem haud fuftinent, admodum pauca cotenti . Sunt qui
nihil proriiis praecoquant: deledat nanq* eos amaritudo ipia acaufteritas integra,
quippe qui amplius ab ea ad cibum allidantur : quanquam ad huiuimodi illecebra
duo aut tres plus fatis faciet, Si uero liberalius fic apparati fumantur,prgfertim ubi,
ut mos eft, crudiores ingeruntur, amplius cruditatem generabat . Quidam etiam
non probe co<fti,inflationes & tormina pariat, Qui ad hunc modum efitantur, ali¬
mentum minime boni fucci procreant. At plurimum deco&orum, aut bis etiam,
fuccus craffior quidem ille erit,caetera uero melior ac alibilior reddetur.

EX PLINIO.

Bulbi ex aceto Si fulphure uulneribus in facie m edent ur:per (e uero triti nemo¬
rum cotrad:ionem,& ex umo porrigines, Succu cum meile canum morfibus.Erafi
ftrato placet cum pice. Sanguinem idem eos Öftere tradit illitos cum meile . Air) fi e
naribus fiuat,Coriandru Si farinam adqciut . 1 hcodorus SGichcnas ex aceto bul¬
bis curat. Si erumpentia in capite cum uino auftero autouo . Et bulbos epiphoris
idem illinit, & fic lippitudini medetur. Aeque uitia quae funt in facie, eorum ruben
tes maxime in fole ilfitis,cum meile Si nitro emendant. Lentiginem cum uino, aut
cum cumino codis. Vulnerib. quocp mire profunt per fe,aut,ut Damion. ex mul¬
io, fi quinto die ioluantur , Isidem Si auriculas fratftas curat. Si tdtium pituitas . In
articulorum doloribus mi icent farinam , In uino coeli illiti uentri, duritiem prarcor
diorum cmoliiunt.Dyfenterids in uino ex aqua ccdefti temperato dantur.Ad con

uulik

PLANTARVM HISTORIAE CAP, LX.

I71

A uulfaintus cum Silphio pilulis fabae magnitudine. Ad fudoretufi illinuntur . Ner-
uis utiles* Ideo δί paralyticis dantur iuxtain pedibus . Qui funtruffi ex his, citifsi-
me fanant cum meile &fale. Venerem ftimulant.Sylueftrcs interancoru plagas 8C
uitia cum Silphio pilulis dcuoratis fedant.Et fatiuorum femen contra phalangia bi
biturinuino.IpfiexacetoiUinunturcontraferpentitniffus. Semen antiqui biben¬
dum infanientib* dabant. Flos bulborum tritus crurum maculas uarictatesqjigne
fa&as emendat. Elixos afsis minus utiles adrjaunteffe , & difficile concoqui exui
uniufcuiufq? naturae.

APPENDIX.

Hic quem picffum damus Bulbus, facultate emolliendi &difcutiendi duros tu¬
mores habet, Humidis denique & depafcentibus ulceribus toffus calido cinere, 5C
cum meile tritus atque admotus prodeft.

DE BICIO CAP> LXI>*

NOMINA.

ikion Graece, Vicia Latine nominatur. Officinae non fineniaximo er officinarum
rore ea pro Orobo utuntur. Germani alludentes ad graecam appellatio error ·
nem,TPidcHiimplicitcr,ueicum adiecffione samxvtdcn uocant. Vicia vicUundc
aute,ut Varroni placet,di(ffa eftä uinciendo,quod item ut uitis capreo-
los habeat,quibus furfum uerfus ferpit.

FORMA.

Cubitalialtitudinefurgit,folqs Aphaces,anguffioribus tamen,flore Piffiminu-
tis nigricantibus^ in filiquis feminibus, quorum quidem figura non rotunda elf,
fed,fimiliterlenti,latiufcula.

LOCVS,

Sicca loca maxime amat,inter autem fcgetes copiofeprouenit,

B T E Μ P V S.

lanio m en fe floribus & femine praegnans eft.

TEMPE RA M E N T V M.

Medium tenet caliditatis & ficcitatis,ualidius tamen ficcat, in fecundo nimirum
ordine.

VIRES. EX GALENO.

Semina haecnon fbluminfuaiiia,fed conco&u etiam difficilia, & aluum retinen-
tia.Perfpicuum ergo eft, quum huiufmodi naturam obtineant, alimoniam quoq?
quae ex ipfisin corpus permanat, improbi crafsiq? iucci effe, idoneam ad humoris

melancholici generationem.

DE BLITO.

175

DE BLITO CA L X I !►

NOMINA*

λ i t t ο m Gr£cis,Blitum fiue Blitus Latinis uocatur.Officinghancher o fficinam
bam cum Beta cofundunt non fine magno errore* Germanis OOai er di €rror*
citur* Blitum nomen inde traxit, quod iners 8ffatuum olus effet,fine ia- Blitumunde

_ pore aut acrimonia ulla * Nam βλίϋζ? dolidos &rignauos Graeci dixe- ditium.

runt* Sic hodie grasca imitatione (ocordes,& nullius momenti homines,bliteosap
pellamus* Ita Plautus in Truculento bliteam meretricem nominauit*

FORMA.

Blitum non pingitur a Dioicoride,fedab Hermolao Barbaro,hominenonmi-
„ nus docfio quam diligente,in fuo Corollario ijs uerbis deicribitur; Blitum erumpit
„ ocyisime,foli]s betaceis, fine acrimonia fatuis &infipidis, femine ut Beta corticeo,
„ copioibjracemoio.ut Atripiex4Radicenonuna,noninre(51:um tendente,fedmul-
„ tiplici,obiiqua,&prolixa.Ex quibus uiiqp uerbisomnibus peripicuum fit,herbam
quamdepidam damus effe Blitum. Hecfiquidemocyfsimeerumpit,atq? in altum
tollitur, foliaq? Betacea prorilis habet. In fipida denique & fine acrimonia* Semen
eius ut Betas corticeum,copiofum,racematim fingulis ramis infidens.Radice non
una nititur,fed multiplici ac longa,non in re(flum,ied obliquum tendente. Recitio
rem tamen & magis deferiptioni reipondente fi quifpiam protulerit, non grauabi-
murnoftram mutare fententiam, ut qui probe perfpecfium habeamus in rjs herbis
quas aDiofcoride non deferiptas funt,faciiiims aliquem in tanta rerum pene omniu
caligine aberrare poife.

LOCVS,

Et fi (ponte fua interdum herba hec proucniat, tamen ut dc Blito etiam tradunt,
fi culto (olo femel nata fuerit, ipia (e per multa fecula (eminis defectione reparat, ut
B etiam fi uelis uixpoisitaboleri,ficfcmel nata pluribus annis re ftibili fertilitate pro-
uenit.

T E M P v s.

Floret aefiate &autumno,feminecy prasgnans ed.

TEMPERA ME N T V M.

Blitum frigidum & humidum in fecundo ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Blitum oleris uice in cibum uenit . Aluo utile efi: , nullam tamen medicamento^
(am uim obtinet*

EX GALENO*

Aquofum edolus,ac uti quis non abfurde dixerit qualitatis expers, & infipidu:
quapropter non ex folo oleo garo^fedadditoacetoiicpiusmelius^affumitur*
Nonihil etiam ad leuiganda aluum momenti affert, uerum idipfum perquam exi¬
guum ed,quoniam nulla ipfis acris nitrofaue aded qualitas , quas aluum ad excre-
tione irritare pofsit.Liquet etiä quod minima ab ipfo alimonia in corpus dimanet*

EX PLINIO.

Blitum iners uidetur ac fine fapore aut acrimonia ulla. Vnde couicium foeminis
apud Menandrum faciunt mariti* Stomacho inutile efi. V entrem adeo turbat, ut
choleram faciat aliquibus . Dicitur tamen aduerfus fcorpiones potum e uino pro-
deffe, & clauis pedum illini * Item lieni & temporum dolori ex oleo . Hippocrates
mendrua fifti eo cibo putat*

P 3 DE BVNIA/

*75

DE BVNIADE* CAP> L X Ιί I*

Ä NOMINA.

o y n i a s Graecis, Romanis Napus, Germanis 0fcc£rfib appellatur* Napus.
Buniadis autem appellatione a tumente figura quam prae ie fert, Grae- b unus quare
ci deduxerunt* Nanq? radix Napi buniadis in amplitudine excrefcit,&
in rotundum extuberat*Cliuos fiquidem,colIes,uerrucofacf loca j6 svas ßw«»

nominant*

GENERA*

Napi buniadis, quem Galenus &alrj ueteres in Raporum cenfum reponunt,
duo funt genera. Vnumiatiuum,quod forma proxime ad Brafsicam tertiae ipeciei Napus Bunias
accedit,radicemq5 oblongiorem obtinet, Germani huius generis Napos^nicfcn f*tiuus.
fted vüben nominant. Alterum iylueftre, quod folrjs fuis Erucae non diisimile eft, Sylueftm.
radice ampliore, & rotundiore» Germanice rteßficcfväbcn appellantur eius ge-
neris Napi*

FORMA*

FoliahabetRapi, leuiora. Erucae modolaciniata, caulem cubitalem, interdum
altiorem, rotundum, flores luteos, Braisicae proximos, femen in filiquis, radicem
oblongam»

LOCVS,

Bunias gaudet frigidis locis*

TEMPERAMENTVM.

Cum eafdem quas Rapum uires habeat Bunias, neceflfeefl: idem etiam ut obti¬
neat temperamentum* Efl: itacp Napus bunias in fecundo ordine calidus,8tin pri¬
mo humidus.

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Radix Buniadis elixa, flatus creat, minus tamen quam Rapum nutrit* Semen
b eius potum letalia uenenainefficacia reddit. Mifcetur antidotis* Radix etiam eius
fale conditur*

EX GALENO*

Eafdem quas Rapa uires obtinent» V ide itaque caput de Rapis*

P 4 DE BOTRY*

i

r

i

.

I

j

I

!

I

I'

I

I

178

DE BOTRY» C A L X 1 1 1 1*

c

Bofrys unde
ckäa*

NOMINA.

o t p y s Graecis,Botrys Latinis appellatur. Officinis SC imlgaribus her
barijs incognita. Germanis haud inepte "(Trmib cnfcvtwt nominabitur*
Botrys uerodida eft a femine, quod racematim ramulis adnaicitur.

FORMA.

rlerba tota eft lutea, fruticofa, fparfa, multaq? alarum caua habens . Semen totis
ramulis adnafeitur. Folia Cichorio iimilia obtinet, totaq? u alde odorata eft:, ideoq?
ueffibusapponitur.Ex qua quidem deferiptione omnibus manifeftum fit,herbam
cuius piduram exhibemus e fle legitima Botryn : uniuerfa enim herba ad luteum
colorem uergit, fruticofa eft,& multis dolonibus fufa, foli)s Cichorrj, odoratis, fL
mine circa ramulos totos in racemos colledo naicente. Quid multae' nulla eft pror^
fus nota,quae illi non appofitiisirne quadret.

L o C v s.

Nafcitur circa profluentes aquas torrentes . In Germania tamen, quod equF
dem (ciam,non nifi fata prouenit.

T E m p v s.

Augufto & Septembri ad maturitatem maxime peruenit : quibus etiam menfL
bus,ut Ruellius annotauit,uenalis herba per Parifieniium urbem defertur , Odo^
ris enim gratia Galli ucftimentis,pannis,8Gintcis curiofe interponunt. Apud Ger
manos tamen eius herbee nulla eft gratia,quod illis hadenus ignota fuerit,

TEMPERÄMENTVM,

Calidam Sc ftccam efle Botryn amaritudo eius quae guftui occurrit, facile mon^
d ftrat.Item uis eiusincidendi,quaeilliproptercalorem,tenuitatemq^ineft,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

In uino pota orthopnoeas lenit,

EX P Ä V L O.

Planta eft admodum odorata, quae cum uino pota non nifi reda ceruice ipiran^
tibiis auxiliatur.

EX PLINIO,

Medetur orthopnoicis.

DE BARBA

c ISO

DE BARBA C A P R 1> C AP>· LXV^

NOMINA.

V o nomine ucteribus Graecis &C Latinis haec herba uocata flt, nobis
nondum compertum eft, Neque enim Pycnocomon eft,qubd a deferi-
ptione illius prorfus abhorreat . Quare Barbam caprina intereadoncc
certius nomen na&i fuerimus,nuncupabimus,a florum nimirum figu-
ra,quae caprinam barbam referre uidetur * Germanice TPaib getf Ihavi/ ut eam fe-
gregaremus ab altera eiufdem nominis,quae non in fyl uis,ut haec ipfa, nafcitur,fed
* in pratis &fenticetis,appellare nobis placuit»

FORMA»

Caulem habet tricubitaiem,angulofum,foliaCafl:aneeautCoryio flmilia,inam
bitu ferrata, flores candidos,exiguos,racematim compados, inftar barbg canae de-
pcndentes,radicem nigram3iignoiam3intus candidam * Flores eius in iulos abeut»

LOCVS,

Prouenit in obicuris fyluis, ualiibus nonnunquam minus apricis»

TEMPVS.

Floret Iunio mcnfe,ac fubinde femen profert»

TEMPERAMENTVM.

Calidam & flccam efle hanc herbam facile exguftu deprehenditunmirarnenim
amaritudinem,m radice p o ti ffi m u m , g u fta ta exhibet»

VIRES»

Abftergit hauddubie expurgatq?, & quae in uenis e fi: craflitiem incidit , Quam-
obrem menfes ducit, educendoq? ex thorace, & pulmone puri auxiliatur» Et in fum
D ma, flue crafla in eis pituita, flue pus, flue aliud quippiam continetur ei u imo di, ex¬
purgat, Hac utiq? ratione & morbo comitiali competit » Extrinfecus illita 8 i
impolita, tumores ex pituita ortos difeutit»

H ecc herba non
cft Pycnocomo.

Barba capri cur

.DE BLATTA-

I

i

DE BLATTARIA* CAP* L X V I*

IS2.

C

NOMINA.

V M Graecis sutoribus cognita fixe herba fuerit, nondum copertum ha.
beo. Plinius certe fibro xxi). cap.ix. Blattariam nominat.Inuenit autem
nomen hoc Latinum A colligendis in le blattis» Ideocß couenientiisinio
nomine Germanis appellabitur €5φαΌαχϊν<ηη.

FORMA.

Plinius loco iam citato Blattariam iic pingit : Blattaria cil iimilis Verbaico her«
ba, quxfxpe fallit pro ea capta, folijs minus candidis, cauliculis pluribus, flore lu»
teo. Ex qua pi&ura fatis conffat,hcrbam cuius picturam damus eile Blattariam: lic
enim Verbafcum mentitur, ut pro eo frpius ab imperitis decerpatur . Etfunt non
pauci herbarrj, qui hac fimilitudine decepti, eam inter Verbafci genera connume^
rent. Folia tamen, qux minime funt hirfuta 8C candida, fed potius uiridia, facile ab
hoc errore paulo attentiores reuocare poliunt. Plures den ίφ cauliculos habet, fkv
res item luteos, ad V erbalci flores proxime accedentes ♦ Folliculos quoque lini in>
ihr,in quibus lernen continetur.

L O C V S.

Nalcituriuxta aquas,8£ fluminum ripas.

T E Μ P V S.

Floretlunio 8£luliomenlibus.

T E M P E R A M E N T V M. 7

V chemcns amaritudo eius fatis docet eile calidam & liceam.

' TJättarkunde
di da.

VIRES. EX PLINIO»

Hxcabietffa blattas in fe contrahitddeo^ Romae Blattariam uocant.

APPENDIX.

d Non plura de huius herb x facul tatib. apud probatos autores inuenio,fed haud

dubie Ii quis cauti uoluerit,eadequxaliaamara, in corpore noftro efficere potefb
Qux qualia fint,ex capite praecedente facile intelliges.

DE BROMO*

π

k

,1

I

f

V.

1S4

DE BROMO> C A P> LXVII^

NOMINA.

? amo z Grscce, Auena Latinis ac Officinis, Germanis foahctn dicit.

FORMA.

Folias 8£ culmo Tritico fimilis , geniculis interiero . In fummouerb
crudum habet uduti locuftas duplici crure diuaricatas,in quo femen in

eluditur. Radicem copiofam.

L o C v s.

Pafsimin Germanieagris nafdtur, aci umentor um potius quam hominum pa¬
bulum exiffit.

T E Μ P V S.

Seritur Martio menfe,metitur autem Augufto.

TEMPERAMENTVM.

Auena utmedicametum refrigerat, Galeno autore: ut alimentum uero, eodem
tefte, calefacit fufficienter, V troque uerd modo exiccat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Semen eius haud iccus quam hordeum ad cataplafmata utile . Puls etiam ex ea
fit cohibendae aluo accdmodata . Succus eius in forbitione acceptus , tufsientibus
prodeff.

EX GALENO.

Auena ut medicamentum fimilem hordeo uim obtinet. Nam illitum deficcat,
8C digerit mediocriter, 8C fine morfu. Nonnihil etiam adftridionis obtinet,utuen-
tris profluuia iuuet.

EX PLINIO.

D Semen utile ad cataplafmata atque hordeum SC fimilia.Prodefl: tuisientibus fuc

qis. Auenac farina in aceto tollit nacuos.

DE VV A

AVENA

g 4f>cm,

iS6

DE WA C R I S P A>· C A>>- LXVIIL·

«4

NOMINA.

Vudcrift<t cur
diflit*

ETERiBVSne Grands &Latinis frutex ille cognitus fuerit,me ignora-
re adhuc ingenue fateor . Quare cum nomen aliud quo hunc appellaro
mus in promptu non eflet, uulgare & qua omnes hodie herbari] utun-
tur nomenclaturam uiurpare uoluimus . Vuam autem crifpamfrutL
cem hunedixerunt ab intortis fereqjin circulum uerfis (criipaalrj uocant)folrjs,8£
acinis quos producit . Quo etiam refpicientes Germani noftrij^lnipbectr/ ob ct
2imfd.becr uocant. Latinius forte uua intorta nuncuparetur.

FORMA.

Frutex efl ramulis multis,aculeatus,rcc1:oq? fpinarumucrone horridus,foIrjs in
tortis ac circinata:! rotunditatis, Api] modo diffedis, flore ex herbido purpurafcen-
te,acinis candicantib.Si fplendeicentibus,primum acerbis, a maturitate dulcibus.
Ex fjs abunde conflare putamus,fruticem hunc cuius pidura exhibemus,non eile
primam,uc nonnulli arbitrantur, Rhamni fpeciem. Nametii caetera refpond eant,
tamen folia quae rotundat minime oblonga fu nt, ut Rhamni,repugnaremanife-
fle uidentar. Poilec tamen citra aliquod uitae diicrimen Rhamni generibus annu-
merari,quod fcilicet uinbus illi fimilis admodum iit,quas etiam illi fuo loco adicri-
bemus.

L O C V S.

In frutetis S^fepibusnafdtiir, non tamen pafrim . Nufquam autem copiofius
quam T ubingsc luxuriat, ubi circa omnes ferefepes feie profundit.

T E M p v S.

Veris ftatim initio frutex ille pubet, primum hoc tempore folia, dein flores, ac
D non diu pofl acinos feubaccas acerbitate gratas profert.

TEMPERA ME N T V M.

Hauddubie idem quod Rhamnus temperamentum obtinet. Vt enim hic ad-
ftringit SC refrigerat, fic etiam illa. Refrigerat autem in primo completo, aut fecun¬
do incipiente,deiiccat uero in fecundo*

VIRES. E DIOSCORIDE.

Folia ignibus facris δέ herpetis illita auxiliantur. Fertur 8C ramos eius foribus &
feneftris appofitos ueneficioru arcere maleficia . E quibus Dioicoridis uerbis fatis
liquet, Vuam intortam non hoc tantum nomine fepibus apponi ut eafdem mu¬
niat, atqueadeo alienorum ingreflum prohibeat, uerum etiam utueneficia ab hor¬
tis propulfet. V t hinc quocp colligere liceat, eiufdem cum Rhamno efle facultatis.

E GALENO.

Herpetes fanat, 8C eryftp elata non magnopere calida. Porro ad hscc teneris uten
dumeftfoli)s.

DE BALSA-

ISS

Prima B <dfa*
minc.

H ierofolymita*
mm pomum.
Mirabile pomü.

C haratttia.
AlteraBalfami*
ne.

Balfaminum.

Vr'wue.

D

Alterius.

Balfctmine uox
unds nata .

DE BALSAMINA CAP^ L X I X*

NOMINA.

V o nomine oeteribus tum Gratis cum Latinis appellatae fint hae plan*
tg,tne ignorare ingenuefateor.Puto autem illis plane fuiiTe incognitas,
quoddeijs ne uerbum quidem apudeofdem (criptum inueniatur.Ho*·
die Balfamines nomine uocant.Cauiam indicabimus paulb pofl, Ger^
mani ad latinam nomenclationem alludentes,3alfamltaut/haud(arbitror)inex
pte appellabunt.

GENERA*

Duo Balfamines genera damus* Primam., quam nos certioris diicriminis gratia
marem fecimus, Ligures Padani Baliaminäuocät,Hieroiolymitanupomum He^
truria, Mirabile Gallia, uulgus Italorum Charantiam, quoniafeptimodoinhor-
tis feneftrisq? per cancellos opere topiario facile digeratur. Alteram, quam fccmina
nominauimus, Itali neutro genere Balfaminu appellat, priori quidem quod ad ffu^
dum attinet fimilis,nifi quod minor eft, in alrjs diisimilis ; necp enim folrjs , neque
etiam floribus reipondet. Vtracp planta uifu pulcherrima eA, ut hoc faltem nomi*
ne pingi meruerint.Etfi pneftet etiam harum habere piduras,ut de rjs plura inue*
(ligandi poderis occafio aliqua fit*

FORMA»

Prima tenuibus pradongiscp flagellis ultro dtroq. reptantib.euagatur, folrjs Vi
tis alba: feu Bryonia:,arnculationbiis,exilibus pampinis ex alarum finu prodeun*
tibus,quibus illigantes fefc cancellatim uicinis implicant pergulis:flore cucumeris
ex albo in luteum fangucfcctc,turbinato utrinq? frudu,carnoia cute, & per uerfus
uerrucofa,ac rigidioribus bullis mtumeicete,aicumeris (ylueftris pufilli fimilitudi
nc,puniceus maturo color, cartilago intus punicea uel lutea, (anguineus^ fuccus*
Pomum matuntatediisiiit,manitasq? confrado patet, (emina intus pomi formam
referentia continens* Altera caulem habet craisiisimu. Portulaca: aisimilemfin her
baceo colore rufeicente, folia Salicis, in ambitu incifis, flores magnos, purpureos,
inftar Coniolida: hodie regalis uocata:herba:caudatos, frudum priori non diisi*
milem, primo herbaceu,ddn pallidum lutcurnue,pilofum, qui maturitatedifsilit,
inanitas^ confracto apparct,(eminain£us aliquot lenticula: fere figura continente*

LOCVS.

Non nifi fata: in Germania proueniunt , Sed iam in multorum hortis plantata:
nafcuntur*

T E Μ P V S.

Floribus SC frudibus pra:gnantes funt Augu flo Si Septembri menfibus*

TEMPERAMENTVM*

Idem quodTelcphium temperamentu,poti(simum alteram, obtinere arbitror.
Quare in fecundo ordine intenib,aut certe principio terti] exiccare, nec infigniter
calefacere, primo nimirum ordine,eft uerifimile*

VIRES*

Ex primi generis Balfamines feminibus oleum exp imitur,ad uulnera,quod in
Corollariofuoannotauitdodiisimus Hermolaus,pra:cipuum. Nonullipomum
oleoprius imbutum aliquot dies infolant, deinde uel fimo, uel terra tantifperob*
ruunt,dum prorfus in tabu erit, fic Balfami uires glutinandis uulneribus adfcifcere
pollicentur, inde tradum Balfaminauiocabiilum. Quid multa dn uulneribus (a*
nandisTelephio non inferiores effe conqcio,hincq?Bal(arninas appellatas. Nos ta*

men de rjs peculiarem experientiam nullam habemus. Poterunt itaque
lubet,earundem uirium facere periculum*

DE GLYCYR"

DE GLYCYRRHIZA» CAP» LXX» * i$>t

NOMINA*

AYKVPPiZA Graecis, Dulcis radix Latinis, Liquiritia officinis, Liquiritid.
Germanis 0uj3bolt$ dicitur* Nomen tum apud Gra?cos,tum etia Glycyrrhizaun
Latinos a dulcedine, qua radix eius prodita eft, inueniffe notius &&&*·
eft, quam ut dici debeat.Theophraftus nono de plantaru hiftoria Scythicu rddix .
libro, Scythicam nominauit radicem, quod in Scythia circa Msco-
tim paludem plurimum proueniat* Sunt etiam qui κΜομ uoci-
tent,quod fi tim retenta in ore arceat.

FORMA*

Breuis frutex eft, ramos binum cubitorum altitudine fpargens , in quibus folia
denia,Lentifco fimilia,pinguia,taduq?glutino{a.Fioremfert Hyacintho fimilem*

Frudum pilularum Piatani magnitudine,aiperiorem tarne, fili quas Lentis modo
rubeicentes.breuescp habente. Radices illi funt longa:, colore buxea: ut Gentiane,
fubacerba:,feddulces,quaeLicrj modo in fuccum coguntur &denfantur.Ha:cdeli
niatio ita Liquiritia: hodie uocata: quadrat,ut nulla penitus fit nota qua: in illa non
reperiatur.Fruticoiaenimeft,ramos bicubitales emittens, folrjslentifcinis, denfis,
pinguibus,taduc£ {equadlentoreglutinofis.FloreHyacinthfifrudupilularu Pia¬
tani craiTamento,iedaiperiore, filiquas Lentis figura, bC breues habente * Radici¬
bus praelongis, buxeo colore, bC dulcibus.

L O C V S*

Plurima bi optima in Cappadocia ac Ponto naicit* Multa praeterea nec ignaua Vdbctfargenßs
aliquotGermani^ noftraelocis,Pabenbergenfi prefertim agro,i o achimi noftri Glyow&i*

Camera rij,uiri dodiisimi,patria,producitur * Et hodie nufquam fere no feritur in fadchc<nmd*
hortis. His qua: femel comprehenderit, tam pertinaci fertilitate cohaeret,ut uix un- n
quam poisit radicitus extirpari,tam reftibili fcecunditate regerminat*

T E M P V s*

Carpitur Septembre menfe,quando femine praegnans eft,aut Vergiliarum oc-
cafu. Flores fuos Iulio menfe profert.

TEMPERAMEN TVM.

Natura eius noftra: temperatura: familiaris eft: nam tale mon liratum eft eile id
quod dulce eft* Sed quum adftridio quaedam adiunda fit,uniuerfum eius tempe^
ramentum quantum ex caliditate bC adftridioneeft,tepid£ potifsimum caliditatis

fuerit,quamproximeadfymmetrumtemperatumueaccedens.Porrbqiiumetiam

dulcis fit,humida quocp fit oportet*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Succus radicis ad arteria: exafperationes u tilis eft,oportet autem ut lingua: fub-
ditus eliquefcat. Ardori ftomachi, bC ad iecinoris thoracisqjuitia prodeft. Vcfica:
fcabiem,5£renumuitiacumpaftopotus emendat.idem eliquatus fitim reftinguit*
Vulneribus prodeft circunlitus * Comanducatus ftomacho fuccurrit* Radicum
recentium decodum ad eadem conuenit * Radix uero ficca in puluerem trita, pte-
rygqs commodifsimeinfpargitur.

EX GALENO*

Huius fruticis radicum fuccus in primis utilis eft,fimiliter ut eius radices dulcis,
fimulq? modice adftringens . Proinde afperitates lenire poteft,no folum in arteria,
uerumetiam fcabra uefica, idq? temperatura: mediocritate . Quoniam autem tem¬
perie quoque humidum eft quod modice dulce eft, iure fane fitim arcens medica¬
mentum fft,nimirum modice hiimidum,fimul Enatura humana frigidius. Refert
Diofcorides,radicem ficcarnad lcuoremredadam, pterygiorum illitu idoneum
e ftc remedium.

EX THEO-»

plantarvm HISTORIAE CA Pf LXX, 1 93

EX THEOPHRASTO.

Dulcis & Scythica radix utilis ad fulpiria,8£ tufsim ficcam, atcp in totum thora¬
cis laborantis medicamento comoda redditur * Quin bC ex meile ulceribus mederi
poteft*. Sitim quocp extinguit,fi teneatur in ore. Qua de cauia tum ea, tum Hippa¬
ce, Scythas decem b£ duodecim dies degere, 8£ uitam prorogare affirmant.

'4; Λ- ■ EX PLINIO.

Radici|uius in fubditis decocfta ad tertias,cetero ad mellis craisitudine, aliquan
do bC tufa. IB quo gerere bC uulnerib. imponitur,& faucium uitrjs omnibus . Item
uo||Utilif$|nbfuccc£ ijcut fpiflatus eft lingua? fubdito ; item thoraci δί iecinori. In
or eÄberi te|;|lti m noti fentiunt:ob id quidam Adipfon appellauerunt eam, bC hy- a dipfon.
dropicijpdedet'c ne fiti^i. Non parum auxilrj confert rjs qui perpetua fiti excru¬
ciantur comanduCaKa.& ftomaticc eft, bC ulceribus oris infpergitur, fa?pe bC
pteiygifs* San at uefica? icafticm, renum dolores, condylomata,ulcera genitalium.
Dc(M§0ti -quidam potui in quartanis, drachmarum duarum pondere, bC pipe¬
re, h cWnai qua?. Comanduckta ianguinem fiftitex uulnere . Sunt qui bC calculos

eapel1ra^feft r

§meM:A Γ E ο P s !► C AP*· L X X !►

3?

>?-

3 NOMINA.

as>4 yecmSMsi/ gra?ce: Galeophs, Vrtica labeo latine, uulgo

^ is Scrophularia maior. Ficaria, Millcm orbia & Caftrangula SaophuWu
jerin/nice ^l<mnxviitt$/&auvomt$/gvQ$ fd^xoavt^cnh'anu mior-
ite audiri Gakopfis appellatur, nomine ex graneo bC latino com- Galeopfiscur
B pofito,quod eius flpres prorfus galea? afpecftum referant. Aut fi grccca cum lati- diik.
nis componi cum κ &non h ut habent multa exemplaria,

{cribendumcrl^l^t Heru q^eat ac muftela? a(pe<flum referens : flores enim no dif-

6 Ί

fimiles eflfe capiti iffe^i^alis uidentur . Et ita legendum eile Plinius etiam tefta
tur, qui Galeopjjfe hahe nominat herbam . Scrophulariam autem a curandis ftru-
mis,quas fcropliulasiiocant recentiores,dixerunt.

/ FORMA.

»Totus cum £io caule bi folrjs frutex V rtica? fimilis eft, la?uiora tamen habet fo-
lial^ cum terphtur grauiter odorata.Flores illi tenues, bi purpuraicentcs . Huius
delintationis ftota? in uniuerfum omnes , nulla prorfus reclamante, herba? quam
uulgus Scrophulariam maiorem nominat,conueniunt. Frutex enim eft qui ad hu
mani corpofis fere longitudinem interdum aflurgit, foliaq? Vrtica? habet, iedla?-
uiora,& qua? trita grauem fundunt odorem. Flores tenues,atque purpuraicentcs.
Reipondet etiam locus natalis,ut ex iequentibus patebit. Efle autem ueterum Ga-
leopfin uulgi Scrophulariam maiorem, pra?ter ea qua?iam diximus,manuicriptus
quoque codex euidenter oftendit, in quo piftura ita Scrophulariam refert, ut ne¬
mo fit qui eam non agnofcat. Huc accedit quod in deicriptione,quam ex Dioicori-
de defumpfit,aperte teftatur Scrophulariam maiorem alio nomine dicftam efle Ga
ieopfin &Galeobdolon. Neque facultates difcrepant,ied utrarunque fimiles iunt,
adeo ut hauddubie ueterum Galiopfis, recentiorum herbariorum fit Scrophula-

ria maior.

L O C V S.

Nafcitur circa fepes,femitasq?,& in areis a?dificiorum pafsim.

T E M p v S.

Colligitur Iunio bi Iulio menfibus,tum enim potifsimum floret.

R

TEMPE"

GALEOPSIS

A

PLANTARVM Η I S Τ Ο R I AE CAP, LXXI, ipf

TE MP E RAM ENTVM.

Deflccat, extenuat, SC chTcutit, adeo<£ partium eil tenuium, id quod amaritudo
quam in guilu pra: fe fert,fatis indicat*

VIRES* EX D I O S C O R I D E*

Folia,fuccus,caulis 5C femen,duritias,carcinomata,ilrumas,parotida3 & panos
difrjciunt.Oportetautembis die cum aceto tepidum cataplafma imponere. Fouen
tur & decodlo eius utiliter * Ad nomas , gangraenas, <$C putrefcentia cum fale illita
profunt*

EX P A v L o.

Galeopfis,quam alrj Galeobdolon appellant,urticte fimilis herba eil, maiorem
tamen laetiorem habet, 8C odorem grauem * Scirrhofos tumores difsipat&emob
lit.Item ad nomas cataplafmatis modo illita confert*

EX PLINIO*

Galeopiis folia caulescp, duritias &C carcinomata fanant ex aceto trita &impofL
ta.Item ilrumas, panos & parotidas diicutiunt.Exufu eil 5ί decoCto fuccofouere*

Putreicentia quoque 8£ ^anpraenas fanat*

APPENDIX.

Recentiores etiam Scrophulariac tribuunt facultatem fanandi ulcera putreicen-
tia, SC manicas. Succum eius mederi deformitati faciei iam fere dephantice tradunt,
ut inde fatis conficta Galeop ii non diuerfam ciTc.Scmen in expellendis 8d cnecaiv
dis lumbricis eile efficax adij ciunt,id quod ab eius amaritudine non abhorret*

DE GALLI C A P> L X X ll>

NOMINA*

a λ λ i ο N, ΗγκΤ&ί&ομ,Ηγχλάτίομ Grccis, Gallion Latinis.Officinis,utmuI
tx alite optima? herbaa,negleda & incognita eil* Germanis ‘Xhtfet* lic^
ben fmwcn wcg-/ot>er xoai/ ober hetfiro didtur.Nomen inuenit ex eo Gäionunk
quod uim coagulandfac ipiifandi laciis habeat* ditium.

FORMA.

Ramulos redlos, SC folia Aparinte fimillima habet ♦ Florem in fummo luteum,
tenuem,frequentem,ualde odoratum*

L O C V S.

Nafciturin aruis 8C humidis palullribusuelocis·

T E M P V S*

iunio & Iulio potiisimum meniibus floret*

TEMPERAMENTVM*

Gallium flccum eil & fubacre*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Flos eiusambuilis illinitur,S^ (anguinis profluuia cohibet. Idem cerato roiaceo
mifcetur,mfo!aturq?donecalbefcat,&iic laisitudines recreat* Radix uenercmilri
mulat.

EX GALENO*

Gallium inde adeo nomen iortitum eil fuum,quodlac coagulet. Facultatem ob
tinet exiccatoriam Si fubacrem* Flos eius fanguinis profluuijs competere uidetur,

8C ambuilis mederi.Eil autem boni odoris, coloris lutei.

R 2

DE GLE-"

I

il

!

Ilii

*97

DE GLECHONE* CAP* LXXIII*

A NOMINA»

ληχων, « βλίχωμ Grgce,Pulegium Latine uocatur. Officina? latinum
nomen retinent» Germanice poley.Blechona autem appellarut,quod Bkchon*
guftatum a pecore cum floret,balatum conci tet«Id quod Plinio Iib, xx.
cap.xiirj.autore, de fylueftri uere dicitur ♦ Pulegiu uerb, quod eius flos
recens incenius pulices interficiat.

GENERA.

Plinius Si Apuleius duo Pulegfj faciunt genera,alterum fecminam, alterum ma
rem;nec alia ratione differre fcribuntmifi quod mas candidum , fccmina uerb pur-
pureum florem habeat. Diofcorides Pulegium mafculom, quod iatiuum alio no- satiuum p ule
mine in Didamnidefcriptione uocat, duntaxat depingit» Sylueftre autem fecun- g wm.

' dam Calamintha? ipeciem facit, quam Latini proprie Nepetam nominant, utfuo tylui-slre.
loco dicemus.

FORMA.

Pulegium mas feu fatiuum, cuius hic pidura damus, fruticofum affurgit, Si ad
cubiti altitudinem increfcit, maxime fi fit quo fu Acntetiinfolfis Sampfychiffurcu-
lis hirfutis,rubicantibus, Si per interualla purpureo flore orbiculatim coronatis.

LOCVS,

Prouenitlocis cultis Si aquofisffemclq; fatum diutina durat artate.

T E M p v S.

Carpitur dum floribus prargnans effiid quod Julio & Augufto mcnfib.accidit.

TEMPERAMEN TVM.

Pulegium quum acre Si fubamarum fit, ualde tum excalefacit, tum extenuat,

B ideo^ in tertio ordine calidum &ficcumcffefi:atuunt.

VIRES» EX DIOSCORIDE,

Extenuat, calefacit^ cocoquit. Potum mcnfcs,fccundas,&fcctustrahit.Ci!m
meile Si aloe potum,ea quae circa pulmonem i unt, educit, &conuulfis auxiliatur.

Nauieas ftomachiqp morfus cum poica potum lenit. Atram bilem per aluum cdu-
cit.Cum uino potum uenenatorum morfibus fuccurrit.Dcfedos animo cum ace¬
to naribus obiedum recreat . Siccatum Si in puluerem tritum crematumep gingi-
uas firmat . illitum cum polenta inflammationes omnes mitigat . Podagris per ie
confert uiquedum rubcicat cutis . Cum cerato uaros tollit . Lienofis ctxm falc uti¬
liter illinitur. Decodum eius prurigines fi eo lauanturfedat. Inflationes, duritias.

Si conuerfiones uuluaein defcfsionibus iuuat.

EX GALENO.

Pulegium calefacere abunde magnum efttcftimcnium,quod illitum rubrificat.

Si quod,fi quis diutius toleret, exulceret . Extenuare uerb fatis indicat, quum hu-
mida,craffa Si lenta ex thorace ^pulmone excreatu facilia faciar,menlcsq; moneat.

EX PLINIO.

Magna fccietas cum Mentha, ad recreandos defedos animo,Pulegio cum fur¬
culis fuis in ampullas uitreas aceti utrifque dciedEis . Quadecaufa dignior e Pu¬
legio corona uertigini quam e rofis, cubiculis noflris pronunciata efl . Nam Si ca¬
pitis dolores impolita dicitur leuare . Quin Si olfadu capita tueri contra frigorum
affiusq? iniuriam. Si a fiti traditur : neque affiuare eos qui duos e Pulegio furculos
impolitos auribus in fole habeant. Illinitur etiam in dolorib.cum polenta Si aceto.

Naufcas cum lale Si polenta in frigida aqua pota inhibet . Sic Si pedoris ac uentris
dolorem.Stomachi autem ex aqua item rofiones fiftit,8£uomitioncscum aceto Si
poienta.Inteffinorum uitia meile decoda Si nitro fanat. Vrinam pellit ex uino. Si

R 3 fiami-

PL A NT ARVM HISTORIAE CAP» LXXIII,

fi amina?um ßt, SC calculos , Si interiores omnes dolores, ex melle &C aceto fcdat*
Menftrua SC fecundas , uuluas conuerfas corrigit , defuntflos partus erjcit * Comi-
tialibus in aceto cyathi menfuradatur . Si aqua? infälubres bibenda? funt, tritum
infpergitur.Salßtudinescorporis fi cum uino tradatur minuit* Neruorum caufa
&incontractione,cum fale,aceto Amelle confricat opifthotono. Bibitur ad ferpen
tiumidusdeco<ftum.Adfcorpionum,inuinotritum,maximequodinikd«nafci-
tur. Ad oris exulcerationes,ad tuisim efficax habetur.Flos recentis incenfus, puli¬
ces necat odore* Xenocrates Pulegrj ramum lana inuolutum, in tertianis ante ac-
cefsionem olfactandum darf aut ftragulis fubfjci, & ita collocari aegrum , inter re¬
media tradit.

EX SYMEONE SETHi,

Pulegium attenuat & calfacit uehementer, quapropter humida 8C craila in tho¬
race^ & in pulmone humida&glutinofaiuuat, & ut excreentur efficit. Cum uino
albo co&um & potum,calidumq? fyncerum menfes prouocat.Extrinfecus illitum
ifchiadicis,&ali]s partibus frigore affeftis auxiliatur.

DE GENTI ANA^ C AP> LXXIIII^

N Ο Μ I N A.

enti anh gra?ce,Gcntianalatineappcl!atur.Nomcnapudomnesof-
ficinas retinet. Germanice 4£ngmu/o&er25ittet:tviii*f$ nominatur.Sic a
Gentio Illyriorum rege, qui in bello primus eius uires reperit,di(ila elt. centian

FORMA. dedida.

f olia Gentianae iuxta radicem erumpuntiuglandi autPlantagini fimilia,fub-
rubenda : fed quae a medio caule , praefertim autem cacumine prodeunt,breuiori-
bus incifuris feCla funt. Caulis illi inanis,leuis,digiti craisitudine, binum cubitoru
altitudine, geniculis i nterfe&us, ex maioribus interuallis folia proferens ♦ Flores
eius lutei primum calycibus concluffpofteaintumefcemes explicantur . Semen in
calycibus obtinet latumjeue, glumofum , ad Spondilfj femen accedens . Radicem
mittit longam,fimilem Arifi:Qlochia?longa?,craiIam,8£amaram.

L O C V S.

Nafciturin altifsimis montium cacuminibus, umbrofis locis SCaquoiis . PlurL
ma uerb &C copiofiisima fub Alpinis montibus in Illyrio, 8C in monte $aticnbev$
haud procul a T ubinga fito.

TEMPVS.

Floret scftatejunio potiisimum menfe,dein Iulio femen prod ucit.

TEMPERAMENTVM.

Amaritudo immenfa fatis monftrat radicem eius eile calidam SC ficcam.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Gentiana? radix calefa&oriam ad ftringentem uim habet. Venenatorumor-
fibus fuccurrit duarum drachmarum pondere cum pipere,ruta &uino pota.Sucd
drachma Jaterum doloribus,ex alto cadentibus, ruptis & couuliis opitulatur. Fle-
paticis, itomachicis pota cum aqua fubuenit . Radix collyrrj modo fubdita foetus
erj cit. Vulneraria eft,impohta ut lycium, uulneribuscphnuatim depafcentibus, po
tifsimum fuccus,medetur . Oculis inflammatione laborantibus illinitur . Pro me¬
conio collyrtjs acribus mifcetur fuccus. Radix alphos abftergit.Contufaradixdie-
bus quinque aqua maceratur, poftea in eadem decoquitur, dum aqua? radices fu-
p er fient emincantuerdeinde ubi refrixerit aqua linteolo percolatur,iterumq? deco-
quitur,dum mellis crafsitiemcontrahat;dernum in uafe teftaceo reconditur.

R 4 EX GALE"

GENTIAN

plantarvm HISTORIAE CAP, LX XIII I,

201

A EX GALENO*

Radix Gentianaeherbaeadmodum efficax eil: quum opus ell:exteni!atione,piir
gatione,abiterfione,obil:rudionis liberatione* Nec mirum (i haecpoisit,quum im
penfc amara fit*

EX PLINIO,

Vius in radice &C fucco. Radicis natura eil excalfadoria, fcd praegnantibus non
bibenda. Praecipue aduerfus angues duabus drachmis cum pipere & ruta,uini cya
this fex, fiueuiridis fiue ficca potaprodeft* Tanta huic uis effiutiumentis etiam no
tufsientibus modo , fed ilia quocp trahentibus auxilietur pota. Stomachum corro-
borat ex aqua pota. Farina eius ex aqua tepida fabae magnitudine pota, interaneo¬
rum uitrjs occurrit* Radix trita ueldecoda, a ruptis, conuulfis, dC ex altodeiedis
potatur*

DE GLYCYSIDA^ CAP^ LXXV»

NOMINA.

λ y K y 2 1 δ η, « τσοιιονίχ Graecis, Paeonia & Cafta. herba Latinis dicitur*

Nome Paeoniae in officinis icruat. Germanis pcontcitblmn/llont^j?-
blmn /(5tctytxvüvQ/25mt<fncnvoß /‘Vcnebtfcfytofi / IScne&tctenvofi/
pfmgftvofi uocatur* Glycyfida porro dida elf, quod grana mali puni- Glycyfidd un*
ci acinis Ilmilia habere uideatur. Nam fidia mali punici grana aBaeotis nominan- dedidi
tur.Paeonia ab eius inuentore,medicinae peritifsimo,Paeone appellata eil:* p fom* CU¥

GENERA. dl£lii'

Duo eius genera funt, mas &foemina. Mas inuulgaribus herbarijs^timucu-
rtmt'i$/fceminauero pcotttenMum/alrjsq? nominibusGermanicis paulo ante coni
memoratis nuncupatur. Iidcm,magno errore, Paeoniam ä Pionia differre putant,
atqueadeo diueriis etiam capitibus , imo Si uiribus difiungunt. Ferendus tamen is e mrherha*
b error effct nifi utricp etiam hcrbae,hoc eil, Paeoniae 8£Pionic,duplcx genus alsigna ^orum·
rent,marem nimirum &fceminam,cum tamen fub una Paeoniae nomendatura,u-
truncp genus Diofcorides & alij uctcrcs complexi fint*

FORMA*

Caulis duorum fere dodrantu altitudine naicitur, multas propagines habens*

Mas luglandi nuci folia ilmilia obtinet ifccminauero Smyrni) mododiuifa. Sum-
mo caule filiquas quafdam Amygdalis fimilcs profert, in quib, quum aperiuntur,
grana rubra,multa,exigua, punici mali acinis ilmilia inueniuntur,in medio nigra,
purpurea,qui ncp aut fex. Radix maris digiti crafsitudine,dodrantali uero longitu-
dine,gufi:u adilringens, alba. Fccminae propagines fobolesue ceu glandes icptem
aut odo,ut Afphcdelus habet.Ex qua liquidem defcriptione abunde liquet, Paeo¬
niam quae palsim in hortis naicitur, & cuius hic piduram damus, effefccminam,
quod eius folia Smyrnij modo fint ladniata , & quod radix feptem aut odo ueluti
glandibus conftet.Reliquae note, potifs imum quod in filiquis grana alia rubentia,
alia nigra fint,utricp generi comunes exiftunt*

L O G V S.

Nafcitur in altilsimis montibus, Sc palsim hodie,focininapotiisimum,inhortis
prouenit*

^ ~ T E M P V S.

Maio floret nj‘enie*\„ ·*■'■·>

TEMPERAMENTVM*

Paeonia radicem habet leuiteraddringentcm cum quadam dulcedine* Si uero
plufculum dentibus mandas,acrimoniä item quampiam fubamaram fubeffe perci
pies,id quod in radice etiam no Uratis Paeoniae,quam fcemina effe diximus, depre¬
hendes*

plantarvm HISTORIAE CAP, LXXV, £03

L hendes. Pa:onia:uerb in uniuerfum temperamentum tenuium eft partium, exic-
catorium,haud tamen infigniter calidum, fed aut fymmetrum, aut paulo calidius.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Datur radix mulieribus a partu non purgatis. Citmenies Amygdala: magnitu,
dine pota . Ventris doloribus cum uino pota auxiliatur . Regio morbo correptis
prodeft,renum ac uefiese doloribus. Decocfla in uino Si pota,aluum fiftit. Seminis
grana rubra decem aut duodecim pota in uino auftero, nigro, rubentem fluxione
fiftit. Stomachicis Si erofionibus comefta profunt* A pueris pota Si comefta,initia
calculoru eximunt. Grana nigra nofturnis fuppreisionibus, ephialtas nominant,
uulua: ftrangulationibus,5£uteri doloribus in aqua mulfaaut uino quindecim po¬
ta, opitulantur.

EX GALENO.

Radix Pa:onia: menfes cit ex mulfa Amygdalae quantitate pota . Sane tundere
eam oportet ac cribare,8£ fle inipergere. Expurgat etiam iecur obftrucftu Si renes.
Sed haec efficere nata eft qua acris Si fubamara eft,qua uero quiddam etiam adftri-
dorium obtinet,fluxiones uentris fiffit. Oportet autem tunc in aufferorum uino-
rum quopiam eam decodam bibere. Eft omnino reficcatoria uehementer, ut non
> deiperauerim eam ex collo pueris fufpen{am,meritb comitialem morbum fanare.
Equidem uidi puellum quandoque odo totis menfibus morbo comitiali liberum,
ex eo quo geftabat radicem tepore. Vbi aute fortefortuna quod a collo fufpen fum
erat decidiffet, pro tinus morbo correptus eft: rurfusqjfufpenfo in illius locum alio,
inculpate poftea ie habuit* V ifum uero eft mihi iatius efle denuo id certioris expe¬
rientia: gratia detrahere,id quum feciflem, ac puer iterum eilet couulfus, magnam
ac recentem radicis partem ex collo eius fuipendimus, ac deinceps prorfum iänus
b effedus eft puer,uec poftea conuulfus. Rationabile itaque erat aut partes quafpia
a radice defluentes,ac deinde per infpirationem attradas,ita affedos locos curare,
aut aerem a radice aisidue mutari Si alterari. Nam hoc pado fuccus Cyrenaicus co
lumellam phlegmone affedam iuuat,& Nigella frida palam deftillationes Si gra-
uedines deficcat,fi quis eam in calidum linteum rarum liget , aisidueq? calorem ex
ea per infpirationem qua: per nares fit,attrahat. Quinetiam fi compluribus linis,
maxime marina: purpura:, collo uipera: inieceris, illis uiperam praffocaueris, eaq^
poftea cuiufpiam collo obuinceris, mirificeprofuerit tum tonfiilis, tum omnibus
rjs qua: in collo expullulant.

EX PLINIO.

Pa:onia medetur Faunorum in quiete ludibrrjs. Rubra grana rubentes menies
fiftunt quindecim fere pota in uino nigro.Nigra grana uuluis medentur,ex paffo
aut uino totidepota . Radix omnes uentris dolores fedatin uino,aluumq? purgat.
Sanat opifthotonum,morbum regium, rencs,ueficam.Matricem autem Si ftoma
chum decoda in uino, aluumq? fiftit.Eftur etiam contra malum mentis,fed in me¬
dendo quatuor drachma: fatis funt. Grana nigra auxiliantur Si fupprefsionib. no-
durnis in uino pota quo didum eft numero.Stomacho uero Si erofionibus,& cC
(e ea Si illinire prodeft. Suppurationes quocp difeutiuntur recentes nigro femine3

ueteres rubro . V trunq? auxiliatur a ierpente percuisis. Si pueris contra cal¬
culos incipiente ftranguria.

Uiiloru.

DE GERA-

GE R A NI V Μ

ÄLTERVM,

GERANIVM

QVARTVM.

GER ANI VM

SEXTVM,

DE GERANIO*· CAP*· LXXVI*

c

Roßru dconU.
Geranium und-:
difluni .

NOMINA.

£ p a Pi i o n gra?ce, Geranium latine, uulgo SC herbarqs Roftrum cico¬
nia? appellatur* Geranium autem ägruini capitis imagine,qua? fummo
eius planta? capitulo ineft, Graecis aptifsima fimilitudine di&urn eft.Sic
recentioribus a ciconia? roftri effigie, Roftrum ciconia? nominatu elf.

GENERA*

Primat g enus. Duo Geram j Diofcorides tradit genera* Primum quod longioribus roft ris, Si

in mucronem acuminatis conftat.Hoc hodie officinis Si herbarrjs Acus paftoris Si
secundum. Mufcata, Germanis uerb etotdrcnfcbrtebel dicitur. Alterum quod malua? folia
Amomunoneft habet. Pes columbinus uulgo nominatur. Sunt qui turpiter aberrantes, Amomu
p« s columbinus. eiTe exiffimant* Germanice '&attbcnfa$/o&cv &ü)avtat$vmit appellatur. Praeter
Tertium . ha?cduoaliaadiecimusgenera,interqua?idquod tertiumordine eft,folijs Arte-
r obcriim. milia? tenuifolia? uel Chaerephyllo fi mile exiffit, herba Roberti Si Robertiana a
nonnulIis,hauddubieafuperffidone aliqua Diui, qua fuperior a?tas mirifice im-
Quurtum . buta fuit, appellatur, germanice Kitptechtefrmit. Quartum folia obtinens la-
Quintum. ciniata,germanicepro certioridifcrimine uocari poteft , Quintum,
quod folia Ranunculi habet, gratia Dei nominatur, germanice (Bottcegnab / ab
Sextum, infigni in fanandis uulneribus effecftu. Sextum, quod forma quarto generi fimillfi
mum e fi, nec fere ab illo nifi fola magnitudine folioru. Horum Si radicis dift at, gei%
manice TSiittxouttz / a rubro colore aut mirifica in fift endo fanguinis profluuio fa¬
cultate nocatur.

FORMA.

Primi. Geranium primum caules habet a radice rubentes, lanuginoios, folia Anemo-

nes,diuifuris inciia,flores purpureos, S^in cacumine caulium faffigia capitulis cL
D conigautgruum cum roftellis longitudineacus emicantia.Radiceoblonga Sc fub-
SecuttdL rotunda dulcem^. Altem ut prccedcs caules tcnues,rubentcs a radice ftatim,la-
nuginofosqj obtinet,folia malua? fimilia,candidiora,flofculos fubpurpureos,capi-
t ertij. tella gruini capitis modo roftrata,radicem tenuem 8£ oblongam, Tcrtium,cau-
les habet a radice rubeicentes,lanuginofos,geniculatos,iaporis SC odoris iniucum
diftoiia Cha?rephyllo aut Artemifia? tenuifolia? fimilia , flores purpureos,capiteb
Qutrd. Ia grumi capitis modo roflxata,radicem intus uiridem,& adftringentem. Quar^
tum,cauliculositidemutreliquarubentemdanuginofum,folialadniata admodu,
flores purpureos , ex quibus capitella gruini capitis inftar roftrata, SC in ijs femina
Quinti. quincpnaicimtunradicem intus candidam,extrafubluteam. Quintum reliqua
omnia magnittidmeexcedit,caules emittit oblongQs,rotundos,modicelanugino^
fos,a radice ftatim rubentes,folia Ranunculo fimilia,flores fere ca?ruleos , capitella
precedenti Geranio fimilia,radicem craffam Si longam,multis exiguis radiculis ue
Sexti’ luti capillamentis quibuiHam fibrata, Sextum ramos habet tenuesjanuginofbs,
folialaciniata,tenuia,flores in fummo purpureos,exquibus,udn quarto, capitella
gruini capitis formam referentia proueniunt.Radicem extra Si intus rufam.

LOCVS.

Omnia Geranrj genera in incultis proueniut.Primum pafsim in campeftribus.
Si nonimquam inter fegetes nafdtur. Alterum in colliculis. Tertium in umbrofis
locis Si dumetis. Quartum in agrorum limitibus, S C iuxta fepcs* Quintu in pratis*

Sextum in locis montolls Si faxofis,

TEMPVS.

Primu ftatim inter initia ueris Aprili menfe flores fuos offendit, Si fubinde per
integram a?ftatem * Alterum,tertium,8£ quartum,Maio menfe florent. Quintum
lunio SC iulio menfibus,quemadmodum etiam fextum.

TEMPERAMENTVM.

Omnium folia 8£radices,primo excepto,cuius radix duids eft,quodammodo,

atquea-

in

PLANTA RV M HISTORIAE CAPt LXXVL

l atqueadeo difcutiendi ui pra?dita,adftringunt ac ficcant*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix Geranij primi in uino drachma? pondere pota , uteri inflationes difcutit.

Secundum nullum habet in medicina ufum *

EX p a v l o.

Geranium quod folrjs reipondet Anemoncs,radicem habet efculenta,que cum
uino drachma? unius pondere fumpta, uteri inflationes difloluit ♦ Altera Geranij
ipecies in re medica inutilis eft.

EX PLINIO*

Prima? Geranrj ipeciei radix, reficientibus feab imbecillitate utilifsima, Bibitur
contra phthifin drachma in uini cyathis tribus bis die Jtem contra inflationes,qua?
&?crudaidem pra?.ftat. Succus radicis auribus medetur, Opifthotonicis femen dra-

chmis quatuor cum pipere 8C myrrha potum *

APPENDIX.

Etfi fecundum Geranrj genus a Diofcoride alrjsq? nonullis, tanquam nullius in
medicina ufus damnatu fit, tamen pofterior aetas quotidiana experientia in fanan-
dis uulneribus SC fiftulis, eius ac reliquorum etiam mirum efle effe&um comperit:
proinde eas herbas his ipfis in potu mirifice c5ferre tradunt * Et certe no mirum eft:
earundem uires olim fuifle ignoratas,cum &aliarum multarum plantarum faculta
tes, quas confiat efle hodie notifsimas,ueteribus fuifle incognitas,notius fit quam
utdemonftrari debeat. Antiquus quocp herbarius, praedidorum Geranioru folia
magnam uim obtinere in glutinandis uulneribus,&articulorum doloribus lenien
dis tradit.Primi autem radicem mouendi urinam facultatem habere ait,ideoq? cal-
culofts,ftranguria?8£difficultati urina? prodefle.Tertium genus ad oris,mammiL
b iarum,pudendorum^ ulcera fananda unice coducit. Reliqua fimiliter ad glutinan
da ulcera mirifice proftmt, Nullum uero ad ianguinem undecuncp emanante com
pefcendu pra?ftantius fexto eftrunde etiam Germani, ut comprehenfum efi^int'
wtirg/hoc eft,fanguinariam radicem appellare uoluerunt.

DE GONGYLE^ C AP> IXX VII»

NOMINA.

o r r y λ η, ηγο^νλις Graecis, Rapum Latinis & Officinis , Germanis
Köbrn appellatur, Graeci autem ä figura eius, qua? pleruncp rotunda
efle foletjuocabulum detorferunt. Nanq? quod in rotunditatem coa¬
ctum eft, uel in orbem circumagitur, yoyyv/uoy dixerunt.Rapa uerb,
quod ex terra? rure,quafi ruapa, V arrone tcftc,nominata eft.

GENERA.

Rapi duo funtgenera.Vnum iatiuu,quodfimpliciterGermaniKuben uocat*
Eftqjid iterum duüm generum , Vnum candidum, quod Germani etiam wetf-
t'&bcnuocant:8£alterumrubrum, rotrfibcnrjdem appellant . Alterum fylueftre,
quod uulgus Rapunculum,quafi paruu rapum. Germani K*ipum$eltt nominat.

FORMA.

Rapum fatiuu caule & folrjs raphano fimileeft: floribus uerb SC filiquis, in qui¬
bus femen profert,Napis aut Braisicis . Sylueftre frutex eft cubitali altitudine, ra-
mofum,in fummo leue,folia nimirum leuia habens,digitali latitudine,autmaiora.
Semen in calyculatis fert filiquisrdehiiccntib.uerbieminu inuolucris, alia intus ca¬
pitii fpecie eft filiqua,in qua femina parua nigra funt,fed qua? fracfta intus albicent*
Flos eius in purpureu uergit colorem . Radix digitalis fere eft. Qug deliniatio pror
fus alludit ad hanc herbam quam uulgusRapunculum nominat: fiquidem cubita
lis eft,fruticoia,ramofa,folio digitali,nigro in filiquis femine, quod cum frangitur
album intus apparet. Flos etiam purpurei coloris eft,radix9 digiti magna ex parte
magnitudine conftat. S 4 LOCVS.

Gongyle qtwe
diäet.

yoyyvÄioy*

Rayamde.

Rayuncuiut.

SytueftrcYdpÜ.

I

I

fei

RAPVM

SYLVESTRE.

PLANTARVM HISTORIAE C A Pt t XXVII,

I15

Ä LOG VS*

Satiuum folum putre di folutum defiderat. Sylueftre in aruis nafcitur pafsim*

TEMPVS,

Satiuum rapum floret a:ftate,ac filiquatur fubinde. Sylueftre autem uerno qui-
dem tempore priufquam in caulem attollitur, acetarfis frequenter inferi folet, eruc¬
tum radicitus cum folfjs fuis iam recens enatis, quo iäne tempore a pueris etiam a-
gnofcitur. Deinceps uero exit in caulem di adolefdt,ac Iunio menfe flores, ac fub-
inde femina profert*

TEMPERAMENTVM.

Rapa calida funt in fecundo ordine, di humida in primo*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Satiui rapi elixa radix nutrit, inflat, carnem flaccidam generat, uenerem ftimu-
lat. Decodo eius podagrae ac perniones fouentur . Ipfa etiam radix trita illita pro-
deft*Si uerb quifpiam in excauata radice rofaceum ceratum feruenti cinere liquefe¬
cerit, exulceratis pernionibus proficiet . Alparagi eius decodi eduntur cienda: uri¬
nae accomodi. Semen in antidota di theriaca,praefertim qua: dolores mitigare pof-
funt,apte additur * Potum uenenis aduerfatur * V enerem concitat ♦ Muria condic
tum, comeftum minus nutrit, fed appetentiam excitat . Sylueftre rapum miicetur
medicamentis quae ad detergendam faciem reliquum^ corpus, ex lupinorum,aut
tritici,autloli),auteruifarinaconficiuntur.

EX GALENO*

Rapi femen uenerem excitat,utpote fpiritum flatuofum procreans.Sic Si radix
concodu difficilis eft , inflatqj di femen generat * Succus ex ea in corpus digeftus,
temperato crafsior eftiideoq? fi quis ultra modum efitaucrit, & maxime fi perfede
conficere eam nequeat, crudum fuccum in uenis congeret. Ad alui deiedionem
3 nec conferre quicquam , nec officere dixeris, potifsimum quando bene fuerit per-
coda, ut qug longam elixationem requirat,optimacp fit bis decodionem perpefla*
Sin crudior ingeratur, concodioni pertinacius refiftet, pariet inflationes, di ftoma
chum infeftabit,nonunquam etiam mordere illum non uerebitur*

EX PLINIO*

Rapo uis medica ineft. Perniones feruens impofitum fanat * Item frigus pellite
pedibus aqua decodum * Etius feruens podagris etiam frigidis medetur . Et cru¬
dum tufum cum fale cuicuncp uitio pedum. Semen illitum di potum in uino,cotra
ferpentes di toxica falutare effe proditur. A multis uero antidoti uim habere in ui-
no di oleo. Democritus in totum ipfum abdicauit in cibis propter inflationes. Dio
cies magnis laudibus extulit,etiam uenerem ftimulari ab eo pro feffus. Item Diony
fius ; magiscp fi eruca condiretur.T ofta quoque articulorum dolori cum adipe pro
deft . Sylueftri ad leuiganda albicandamue cutem in facie totoep corpore,utuntur,
mixta urina pari menfura.Eius fuccus circa me flem exceptus,oculos purgat,mede
tur caligini admixto lade mulierum.

EX SYMEONE SETHI.

Admodum nutriunt rapa, urinam ciunt, inflant, genitale femen gignut, fauces
leniunt atque thoracem. Crebrior illorum ufus craflum humorem generat, di ob-
ftrudiones iecoris parit. Ventre nec fiftunt,nec mouent.Si cum aceto di fale edan-
tur,appctentiam excitant . Horum femen tritum di hauftum magna copia, uene¬
rem fu fcitat. Fertur quod fi quis hoc ipfum ferne cum Calamintha &Lemnia terra
comixtum fumat, eo die neque ueneno, neque morfu uenenati animalis ltc-
di* Appenfum inguinum morbis peculiari quapiam
proprietate medetur.

DE GIN-

DE GIN Gl DIO CA LXXVIO

NOMINA.

i r r i δι o n gra?ce,Gingidium latine, officinis Chamefoliu, Germanice ch^re folium.
üerbcibrmit dicitur . Cha?refolium autem,gra?ca uoce Si latina coale. ch<mfoliS un*
icentibus in unum nomen,ob id di<ftum eft,quod folps luxuriet. Ne ta dediftum.
<nen uocabulorum uicinitas aliquam pariat cofufionem, imperitoqfte.

<iton nomenclationu fimilitudo imponat.fciendum eft officinarum Cha?refolium
diuerfum eftea Cha?refolio Plinrj.

FORMA.

Herba eft iylueftri Paftinaca? ft mihs,tenuior tantum Si amarior, Radicula fub-
candida, amaricante, Vnde fatis liquet herbam quam hodie Charrefolium nomi.
nant,efle Gingidiu, Nam erratica? Paftinace folium aemulatur, aliquanto tenuius,
radicula fubalba,amaricante,floribus candidis,iemine in filiquis exiguis oblongo,
angufto Si acuminato,

L O C V S,

Paisim hodie in hortis colitur,

T E Μ P V S.

Maiomeniefloret,5dfubinde femen profert.

TEMPERAMEN TVM.

Sicutguftu amaritudinem St adftncftionem pra?fert,iic temperamento quoque
ipfocaliditatem&frigiditatem , Secundum ueroutrancp qualitatem deficcatoriu
in fecundo ordine eft: unde iterum colligi poteft,Cha?refolium efte Gingidium,
quod ipfum guftui amarorem St adftri&ionem euidentiisime repraefencet,

VIRES, EX DiOSCORIDE,

Crudum Si co&um olerum modo efui idoneum eft. Editur etiam fele coditum
i feruatu i nue. Stomacho utile. Vrinam ciet, Decotftum eius cum uinopotum,ueii-
ca? accommodum eft,

EX GALENO.

Eftur Scandicismodo. Stomacho mire utile fiue crudum, fiue elixum libeat fu-
mere, Longioris decocftionis impatiens eft . Nönulli ipfum ex garo olcoq? efitant.

Alrj uinum autacetuadqciunt,ac multo fic magis ftomacho conducit. Cum aceto
aifumptum,faftidioibsad cibum inuitat.Perfpicuum ucroefthancherbam medi¬
camentum magis efte quam cibum , quippe qua? S i adftricftionis St amaritudinis
non obfcura? nec exigua? particeps eft.

EX PLINIO.

Co&umcrudumcp ftomachi magna utilitate eftur , Siccat enim ex alto omnes
humores eius.

APPENDIX.

Facultates iam comemoratas etiam Chaerefolio fuo tribuunt recentiores : feri-
bunt enim mirificeconferre uentriculo,ciendiscpmenfibus, &urin£ in uinodeco-
tftum, ut iterum hinc conftet ä Gingidio non efte diuerfum.

T

DE GENI*1

DE GENISTA* CAP* LXXIX*

NOMINA*

ENISTA Latinis rei rufticae fcriptoribus bC Plinio nominatur* Oflici
nis bC barbaram fecftantibus medicinam, Genefta bi Geneftra. Germa- Geneüa;
nis (Btnfi uel (Öemfl: appellat* Geniftam autem uocäthauddubiequod Geniüuundc
genu modo flexilis ad nexus At;uel,ut alrjs placet,quia genibus medea- ditta.
bus. Alia autem eft ä Sparto, quod hoc uirgas habeat longas Ane foli)s, Geni&utton e&
utfuo dicemus loco,illa autem minutis folrjs fcatet* eadecuspwto.

FORMA*

Genifta fruticat ramis herbaceis, fcabris, folrjs minutis fcatentibus, flore luteo,
apibus^ gratiisimo,femine lenticulis haud abiimili, quod Aliquis innaicitur, radi-
ce fublutea,

L O C V S*

Perarida loca amat,ideoq? in iyluis,&iuxta fyluas naicitur*

T E Μ P V S,

Floret Maio bC Iunio menfe,ac fubinde in Aliquis hirfutis femen profert*

TEMPERAMENTVM.

Calefacit bi Accat in altero ordine,id quod amaritudo qua guftata refert, bC eius
facultates abunde docent*

VIRES* EX PLINIO*

Semen Genefta; purgat Ellebori uice, drachma bC dimidia pota in aquc mulfe
cyathis quatuorieiunis* Ramis Amiliter cum fronde in aceto maceratis piurib.die'
bus bi tuAs,fuccum dantifchiadicis utilem,cyathi unius potu.Quidä marina aqua
macerare malunt,& in hindere clyftere. Perunguntur eodem fucco ifchiadici,addi-
to oleo. Quidam ad ftranguria utuntur femine * Geni fta tuia cum axungia, genua
b dolentia fanat*

APPENDIX.

Ex iam comemoratis uerbis perfpicuum omnibus fit,Sparto &Geniftae, no ob
ftante quod forma nonnihil diftent, eandem ineflefacultatem:utenim Spartum pi
tuitam per fuperna bC inferna purgare poteft, Aeetia Geni fta* Hinc adeo At ut eius
feminis hodierno tempore contra podagram magnus At ufus. Vrinam etiam ama¬
ritudinis ratione mouet,&quia incidendi ^extenuandi facultatem habet,lapidem
tum in renibus,tum in ueAca cofringere,ut etiam recentiores tradunt,poteft*Stru-
mas denique atq? alios tumores difeutere poife ijdem feribunt*

DE GENISTELLA* CAP* L X X X*

NOMINA*

RIOR I non admodum difsimilem herbam nonnulli Geniftellamuo GeniMi*
eant, quod fcilicet Genifta exilior bC humilior At * Germanice appellari
poteft,bte fiechenbc<5m|i,Ali) uocat ^rbpftymctt/obcrHeinfimcb-
blmncrt.Sunt qui non Ane magno errore proGenifta utantur, quum fa
cuitatibus diuer As praedita At. Sunt qui Rofmarinum aculeatum nominent, quod Rofinarimam
eius folia Rofmarino fere Amilia Ant* katus *

FORMA*

Frutex eft Libanotidis coronariae, quam RoAnarinum uocat,pene folio, fed ri¬
gido ac pungente,flore luteo,pifo non difsimili,femine in exiguis Aliquis rufo, ra*
dice fublutea.

L O C V S*

Nafcitur in arenoAs locis,iecus uias*

TEMPVS*

T X

(

PLANTA RV M HISTORIAE CAPt LXXX. llt

TEMPVS.

Maio menfe flores luteos producit,quibus pafta* apes improbu mei conficiunt,

TEMPERAMENTVM.

Adftringentem cum amaritudine facultatem poisidet, ac proinde ualenter, fi-
mulqs citra mordacitatem exiccantem,

VIRES.

Semen eius ferpentibus adueriari tradunt. Deco<ftum foliorum,profluuiu men
ftruorum fiftit.Idem etiam potum uentris fluori fuccurrit.Etutremin pauca com
traham,idem Geniftellaquod Hippuris feu Cauda equina poteft.

DE GNAPHALIO CAP» LXXXI^

NOMINA.

νλφαλιομ Graecis,CentunculumautCentuncularisherbaLatinis Centunculum.
nominat. Officinis ignota. Germanis Kb ύνϊναιη appellat, Gnaphaliu c™^ncularis
uero uocata eft ha:c herba, Galeno autore,a candidis mollibus^ eius fo Gnaphaliu quu
li)s,quibus av7^mp«Aap,hoceft,pro tomentis utuntur. Gnaphalion ita- re ditium,
que dicitur, quali tomentitia. Centunculum autem dixerut,quod centonibus cum Centunculus cur
tomento maxima fit cognatio . Germanicam nomenclaturam ab eius facultate ad- Μ0Μίί*’
uerfus dyfenteriam illi inditam efle nemini non notum eft,

GENERA.

Duum eile uidetur generum: unum enim paulo latioribus ac candidioribus fo¬
lias conftat : alterum uero tenuioribus SC minus candidis, quodq? flores in fummi-
täte ac cacumine tantum profert. V erum cum forma parum admodum, facultati'
bus uero nihil diftent,nos una pi&ura genus utrunqj complexi fumus.

FORMA.

Candida SC mollia Gnaphalium obtinet folia,atqueadeo tomentitia,floresqjlu'
teos, radicem uero capillatam ac tenuem,ut pieftura ipia monftrat.

L o c v s.

Vulg aris herba ubiq? lcatensGnaphalium,in locis ficcis potiisimum,interdum
etiam pinguibus proueniens,

TEMPVS.

Iunio &C Iulio menfib us floret.

TEMPERAMENTVM.

Adftringit atqueadeo exiccat Gnaphalium.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Gnaphalij folrjs aliqui pro tomento utuntur, Tamen faciunt hxc ipiä in auftero
uino pota ad d y fenteri am .

. ' , EX G A L E NO.

T 'FolraGnaphalij mediocriter adftringunt,ac proinde quidam id exhibent ex au-
fterorumuinorum quopiam dy fenteri cis,

EX PLINIO.

Datur in uino auftero ad dyfenteriam, uentris folutiones, meniesqj mulierum
fiftit. Infunditur autem tenafmo.Illinitur 8£putrefcentibus ulcerum,

T 3 de d i p s K'

)

DE DIPSACO*· CAP*· L X X X 1 1*·

2Z3

NOMINA*

ιρςακος Grgcis,Labru ueneris, Carduus ucneris Latinis, Vir virga padofr,
ga paftoris offidnis,& Cardo fullonum dicitur. Germanis
rmt)ijicl/15ilbcn|lt*cl/lPcbet^4mtt.Dipiaci aute nomen a coti- d ipfmunde
trarioinuenit, quoniam concauoalarum finu rorem uel imbrem ^ ·
recipiat, quo uelut ad abigendas fitis iniurias abutitur. Labri ue- Labrum uejerfc

§ neris nomenclatione a carinato foliorufa habitu contraxit, quae Ce
anfraduofa finuantia ambage , peluis uel lauacri fpeciem coftituunt, 8C intra fe hu-
more nunquam no retinent, V irga paftoris hauddubie dida eft. ob longas uirgas, virga pdäorL·
quibus cardui ad poliendos pannos utiles infident, quas paftores forte i um unt, 8£
ea parte qua pofsit manu capi aculeis nudant,reliqua autem aculeata parte gregem
ducunt. Carduus uero fullonius coepit appellari, quod ea rudes pannos uelut echi- cardum fallo*
no quodam expoliunt, detradisqp floccis concinnant. Errat mirum in mod um Se- ««*.
rapionis interpres , qui fub Virgae paftoris nomine,Polygonon Diofcoridis de- Serapionis inter
liniat. pres perfringi*

GENERA. tur‘

Duum eft generum, Vnum quod a fullonibus in hortis plantatur, alteru quod
fua fponte pafsim prouenit . Differunt inter ie hac quidem ratione, quod primum
folia latiora SC profundius in ambitu incifa,flores candidos, echinataq? capitula ma
gis aculeata habeat : alterum contra anguftiora dC minus laciniata folia, flores pur¬
pureos, capitulacp minus aculeata obtinet ♦ Nos diicriminis illius rationem haben¬
tes, primi generis appellauimus Dipiacumalbum,alterius uero Dipfacumpurpu-
reum,ad florum nimirum refpicientes diueriitatem.

FORMA.

B Aculeatarum generis efthaecherba.Caulemhabetaltum, fpinis horrente, folia
caulem ampledentia,laducac fimilia,in fingulis geniculis bina,oblonga,aculeis ar
mata, qua* in dorfi medio ueluti bullas intus 8C extra ipinofas habent, cocauo quo
fein geniculis coiungunt finu,quo aquae, rores, 8£ imbres afleruantur,unde Dipia
ci quaii fidentis nomen traxit , In cacumine caulis, fingulis furculis capitulu unum
echino fimile ineft,oblongum,aculeatum , quod poftquam exaruerit candidu ap¬
paret. DifFedu per mediam medullam caput,uermiculos habet. Quod fi itacp con¬
templeris eam quam herbarq hodie Virga paftoris & Carduum fullonii nominat
herbam,offendes omnes huic notas refpondere. Siquidem haec paftoria uirga pro
fert caulem binum cubitoru,imo qui faepiufculefupra hominis altitudine increicat,
fpinis horridum,geniculatu,foliala<ftucae,in fingulis geniculis bina,praelonga,acu
leata,quorum toruli bullantibus turgent fpinis,dorioq? nocentibus aculeis rigent ,
carinato alaru finu, qui peluis uel labri modo roris 8C imbris pluurj capax fit. Gna¬
rae laticis huius auiculae,cum folis ardenti isimus opprimit aeftus , huc appelluntur
ad fatianda fitis defideria, illis facfta bibendi poteftate anffa&u liberalem potum mi
niftrante, Scaporum faftigia echinato minantur uertice, reiupina hamuloru flexu¬
ra, mucronibusc^leuiter uncinatis, quibus rudelanificiu afpero ducftu laeuigatur*

Singuli echini e rotundo in oblongum quodantenus turbinantur , inter quorum
fpicula candicans aut purpureus emicat flos. His diffe&isin medullo uermiculos
identidemnobisinautumnoquumexiccari incipit licet inuenire. Vermiculus au- vemictMin

tem albus eft, qui per cauitatem echini dimouetur, &C in caudicem tranfit , Hyeme Dipfaci

edam eundem uidere licebit antequam prae frigore moriatur , Imo etiam ueris ini¬
tio in quibufdam ucrmiculi a nobis reperti funt,partim uiui,partim mortui.

T 4 l o c v

inuenti .

DIPS ACVS

PVRPVREVS.

PLANTARVM HISTORIAE CAPf L XXXII,

116

c LOCVS,

Nafcitur humedis locis , iuxta riuos aquarum Si fontes : quapropter nonnulli
Dipiacon a Graecis nominatum eife arbitrantur*

TEMPVS,

Carpitur in seflatejunio Si Iui io potifsimum menfibus.

TEMPERAMENTVM.

Dipfaci ipinx radix ex fecundo ordine exiccantium efl,habetq? nonnihil abfter-
forium*

VIRES* EX DIOSCORIDE.

Huius radix cum uino decoda Si tufa ufq? dum cerati craisitudineaccipiat, im-
pofita rimas fifl ulasq? fedis (anat. Oportet autem medicamentum hoc a?rea pixide
recondere, Ferunt prscterea formicis Si uerrucis penfilibus remedio efle* V ermi-
culi capitis eius in folliculo claufi &collo aut brachio appenfi,quartanas ianare pro
duntur.

EX PLINIO.

Sanat rimas fedis,item fiftulas decoda in uino radice ufcp dum iit crafsitudo ce-
ra?,ut pofsit in fiflulam mitti, Item uerrucas omnium generu ♦ Quidam Si alarum,
quas modo diximus,fuccum ijs illinunt.

APPENDIX,

Alia? facultates qusc a Serapionis interprete Si alrjs recentioribus illi concedun¬
tur non funt genuina?,fed ipuria?,8£ Polygono adfcribendsc*

DE DAPHNOIDE* C A P* L X X X 1 1 1*

NOMINA,

ΑΦΝοΕίΔΕΣ grscce,Daphnoides latine nominatur, Officinis 8riioflrg
artatis herbarrjs,gra?cam imitantibus uocem,Laureoia. Germanis $cu
lant/Si $ribelpaft nuncupatur, Daphnoides autem Si Laureola, a Lau
ri forma Si fpccie,quam in folps Si frudu refert>dida eft,

FORMA,

Frutex eft cubitalis, ramos complures habes lori indar flexiles, a medio furfum
uerfus foliofos , Cortex ramos uefliens admodum glutinofus lentusueed. Folia
Lauro iimiIia,molIiora tamen, tenuiora, nec facile fragilia, os Si fauces erodentia,
incendentiaq?. Flores candidi, Frudus ubi ematuruerit fubnigcr , Radix inutilis*
o hiefiiotik dif> Que in imiuerlum omnes notgLaureole hodie didas coueniunt,Ncc obdat quod
lolutio. Diofcorides fug Daphnoidi candidos tribuat Hores, cum Laureola purpuraicentes

potius habeat:folet enim color fecundu diuerfas regiones in eadem flcpe herba mu
tari,ut Fufius in Sy mphyto maiore dicemus.Et certe nihil incomodi erit fi etiä Lau¬
reola? flores quifpi am candidos dixerit , cum albi coloris non minor quam purpu¬
rei in f]s portio reluceat. Verifimile quocp ed Diofcoridem ab extremo potius co-
iore,quam medio flores appellare uoluifle*

LOCVS.

Nafcitur in montanis Si fyluedribus locis.

T E Μ P V S.

Floret primo flati m uere antecp folia erum punt, Frudu aute autumno profert*

TEMPERAMENTVM.

Calida efladmod um 8£flcca*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Ducit per inferna pituitofaflccum aut recens Daphnoidisfolmm * Vomitus Si
menfescit. CSmanducatum capitis pituitas elicit. Sternutamenta itidem mouet*
Purgant etiam feminis eius pota grana quindecim*

Ldureola.
Oaphnoides un

dcdhlii.

EX PLI-

DAPHNOIDES

I

1

22$

PLÄNTARVH historiae C A Pr LXXXIII,

frror.

c EX PLINIO*

Daphnoidcs iluefylueftris laurus aluum ibluic,recenti folio uelarido drachmis
tribus cum fale & hydromelite manducata» Pituitas extrahit foliu 8£ uomitus» Sto^
macho inutile. Sic bacca? quinae dena?ue purgationis caufa fumuntur»

APPENDIX»

officinarum Animaduertendu hoc loco mirum in modum errare officinas , propterea quod

foli)s Daphnoidis pro Mezereon, qua? tarnen grccorum eft Chamchra diueria ad
modum a Daphnoide,utantur:8£eius fru&u pro cocco cnidio,quod frudum Thy
melkte effe notius eff quam ut demonftrari debeat ♦ Sic in manifeftiisimis csecutire
folent officinae, pulchre inierim ad eos errores conniuentibus medicis , non minus
r hymeUa non quam illi rei herbariae imperitis» Thymelaeanuero non eife laureolam hodie appei
cftlmeoU. latam herbam, ex eo colligi poteffiquod hgc ipfa,Dioicoride autore,linum noniiL

lis nominata fit,non alia quidem ratione,quam quod fatiui lini fimilitudinem refe-
rat, cui quam diisimilis laureola (It, nemo non nouit»Sunt etiam qui ad hancfimilri
tudinem reipidentes,in hodiernum ufque diem linum iylueftre appellant»

DE DR Yi> CAP>· LXXXHIb

NOMINA»

p y ς Grxcis, Quercus Latinis & Officinis, Germanis iifyffimbmmt

appellatur»

FORMA»

Notiisima efi: arbor Quercus, procera,crafsiore feiperiore caiidice,
ramoia,foiijs profunde laciniatis» Glandes producit optimas,&grandiisimas,gaL
las item & uiicum.Radix eius latifsirne circumiaccntem terram ample&itur»

L o G V S»

Paisim in fyluis alijscp locis nafeitur»

T E M P V S»

Vere quidem germinat,fed tardius multis alijs arboribus»

T E M P E R A M E N T V M.

Deficcat,adfi:ringit δ£ excalfacit paulo infra media, in genere fcilicet eorum quae
tepida funt»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Quercus omnis adilridoriam facultate habet,pra?fertim id quod inter corticem
& caudicem membrana? firmle clauditur: quinetiam membrana putamini glam
dis fubied:a» Deco&u ex rjs datur dyfentericis & fanguine excreantibus , & in pef·
iis tritum contra fluxiones mulierum apponitur» Glandes idem poilunt» Vrinam
ciunt, capitis dolorem, & flatus comete pariunt » Refiftuntefitata? uenenatorum
i&ibus.Deco&um corticis cum la<fle bubulo potum, contra toxica prodeft» Cru^
da? autem trita? Scillita? inflammationes leniunt. Ad malignas duritias, ^malefica
ulcera cum adipe fuillo filio coucniunt. Galla fru&us eif quercus. Aliqua empha
citis appeliatur,parua quidem,pra? fc ferens formam in digitis articulorum, fclida,
nullo foramine peruia. Altera leuis,plana, perforata» Eligi debet omphacitis qua?
efficacior cft. Vtraq^ uehementer adftringit.Carniu excrefcentias trita?, fluxiones
gingiuaru & columella?, atep in ore aphthas reprimunt ♦ Nucleus earum cauernis
dentium inditus,dolores fedat. Cremata? carbonibus donec igne flagrent, SC uino
aut aceto,aut oxalme extm<te,fanguinem reprimunt ♦ Decodum earum ad infef-
fusutile,contrauulua?procidentias,fluxionesq?» Capillos denigrat aceto aut aqua
macerata?. Coeliacis, dyfentericis, cum uino aut aqua trita conuenienter illinuntur
aut bibuntur » Vtiles &C obfonijs mixta?, aut integra? in aqua pra?co<te,in qua alri

quid co*

PL A NTA RVM HISTORIAE CAP, L X X X 1 1 1 |f

c quid coquendum fit quod ipfis coferat, in fumma, galla utendum quoties opus eil
adftriiftione Si exiccatione*

EX GALEN O.

Qpercus omnes partes adftricftorice facultatis participes funt.Sed plus tarne qug
in trunci cortice membrana fubeft,tum que fub glandis putamine, ea uidelicet qug
fruAus carnem conueftit, Quamobre ad fluxum muliebrem, (anguinis expuitio-
nes,uentrisq? diuturnos fluxus, comodam e fle credunt, Maxime uerb ea utunt de-
cocfta. Siquidem ego quandocp glutinafle me uulnus memini (ecuri infli<£tu,quutn
nullum ad manum eflet medicamentu praeter ipfius Quercus folia.Terebam uerb
in leui faxo,& uulnus cum circumiacentibus locis illinebam. Eandem folrjs uim ha
bet Si frucftus Quercus, eoq? medici nonulii ad incipientes,^ creicentes phlegmo-
nas utuntur.Nam qtiariam uehementes funt,adftnngentibus haud indigent.Gal
laquseomphacitis nuncupatur,admodumacerbum e fi: medicamentu, plurimum
terrena; Si frigid^ fub flande particeps,perquam deficcat Si reprimit fluxiones:ad-
ha :c con ftringit contrahit^ partes laxas ac languidas,omnibusq? fluxionu affe&ib.
ftrenue refiftit.Efto uerb terti] in deficcando,fecundi autem in refrigerädo ordinis*
Altera autem galla,fiaua,laxa,8dnagna,exiccat quidem etiam ipfa,fed tanto, quan
to acerbae qualitatis minus eft particeps. Coda itacp ipla per fe,ac deinde trita cata-
plafma non inftrenuum eft fedis phiegrnonara,acproddendarum,Porrb coquen¬
da eft in aqua, fi modica opus fitadftridione;fin uehementiorein uino.Etfiauge-
re infuper adftri&ioncm fit opus,uino etiam utare aufteriore, Deniq? gallae combu
ftae fanguinis reprimendi facultatem acquirunt,ac nimirum edam calorem Si acri-
vfta acrimonia moniam ex uftioneaflumunt,funtq?rjs quae ignem non expertse fuerint, tum fubti
ajfmmt . fiorum partiu,tum maiore deficcandi poteftate. Ceterum quum ad (anguinis fup-

d preisionem praeparare eas uoles,carbonibus impolitas dum undequacp candeant,

aceto aut uino extinguere oportebit,

EX SYMEONE SETHL

Glandes difficilis (unteodionis. Si ualdenutriut, tardius deicendunt, crudosqs
humores generant,proptereaq? illarum ufum deuitari praecipimus*

D E D A VCO GAP* LXXXV^

NOMINA.

AYK02 graece,Daucus latine nominatur. Officinae alrjs Si adulterinis
herbis fub hoc nomine utuntur, Germanicas appellationes in generu
explicatione indicabimus.

GENERA.

iJiolcorides triaDauci comemorat genera. Primum Creticum daucum uocat*
Germanis 3$ct*wut*i$/ propter capillatam radicem, aut quia uteri dolorem,qui rjl-
c urditta. dcmlSermikerappeliaturjianat, Alterum nomine peculiari caret, folrjs Laferpi-

tio fimile. Germanis wdj£iOiii$wiiri§dicitur,Tertium genus itidem nomine deftt
tuitur proprio. Germanis autem nonnullis fd>W4ri5e|^iri5Win;i$ nominatur*

FORMA.

C reticui dauern Creticus daueus folia Fccniculo fimilia habet,minora tarne Sdenuiora. Caulem

dodrantalem, umbellam Coriandro fimilem . Flores candidos , Si poft hos femen
acre,candidum,hirfutum,8dn comanducando odoratum. Radicem erafsitudine
digitali,& longitudine dodrantali. Omnes huius deicriptionis note, herbas quam
23ct*wmr!5 Germani uocant conuenire ad unguem uidentur, una duntaxat exce¬
pta ; fiquidem femen non eft hirfutum . Sed quum omnia alia , atqueadeb faculta¬
tes etiam ipf^ re(pondeat,no eft cur una haec nota nos impediat,cur minus Creticu
daucum credamus,aut faltem Germanica qui Cretico per omnia refpondeat.Vel
fi prorfus alfejii non fatisfaciunt,quae diximus, dicatplanehanc herbam eile Sefeli

Creticum,

QfyktycowiXl

DAVCI

TERTIVM GENVS.

c

D

234 PLANTARVM HISTORIAE CAP. LXXX^

CrciicanrijCiiius etiam herba? not£ omnes huicnoffrg coueniunt,necp etiam facul¬
tates quas fimiles Dauco cretico habet,difcrepat. Alterum Apio fylueilri,uel,ut
antea diximus,Laferpitio fimile eftraromatu modo odoratum,acre,gu{lanti odo^
ratum Si fern ens. T ertiu folqs Coriandro alsimilatur,flore candido, capite 8C fe,
mine Anethi, in quo umbella erraticae Paftinacae fimilis eft, femine oblongo ple-
num/aporeut Cuminum acri.

LOCVS,

Primum in petroils SC apricis locis nalcitur, nufquam uerb in Germania copio^
fius quam in Martianae fylua? quibufdam pratis prouenit , Reliqua duo genera in
altis montibus gignuntur.

T E Μ P V S,

lunio Sdulio menfibus florent.

TEMPERÄMENTVM,

Semen Dauci admodum calefacit 3C exiccat.Idem etiam,fed minori efficacia, fa^
cit herba.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Omnium Daucorum femen calefaciendi uim obtinet. Potum menies,fcetus,8£
urinas mouet.T orminibus liberat.T uffes diutinas lenit. Succurrit phalangiorum
morfibus cum uino potum. Oedemata illitum difeutit ♦ Ex alqs feminis tantu ufus
di, ex Cretico radicis etiam,qua? cum uino praefertim ad uenenata bibitur.

EX GALENO.

Dauci femen efficax admodum tum mouenda? urina? medicamenta, tum ρπν
uocandis menfibus.Multum etiam diicutere foris impofitum ualet.Ipia etiam her
ba eandem uim obtinet, femine tamen inferiorem , nimirum ob aquese humidita-
tismiffuram.

EX PLINIO.

Vehementer urinam impellit.Creticum magis contraferpentespollet.Bibitur
e uino drachtna una,datur 8C quadrupedibus percufsis, adueriatur phalangio, ca^
pitis dolori medetur,tulsi fubuenit,ftranguria? medetur drachma feminis. Eius ra
dix in uino pota,dyfenteriam fiffit.Contufls S C euerfis potu duobus obolis in mul
fi cyathis tribus fubuenit, aut fi febris adiit in aqua mulla . Menfes 8i fecundas po^
tum facillime pellit. Calculos cqcit. Folia omnia tela infixa corpori extrahunt.

DE DRACONTIO MAGNO* CAP* LXXXVI*

NOMINA.

p äkonti a μζγώλΗ,Η J^ccH^vTtojj μίγχ Grads , Dracunculus maior Latfi
nis,nonnullis Serpentaria maior dicitur . Officinisignotahcrba. Ger^
mani &djUmgmivant uocant. Nomen autem a figura fumpiit: caulis
enim glaber, purpureisqjrefperfus lituris, uerficolori facie, corpus am
prefentat &C aequat longitudine ♦ Vertex quoque finuoio oris hiatu lin«
guam exerens craentam,caput exprimit. Atque hinc eil quod ueteribus etiam Ro
Colubrm. manis Colubrina ac Serpentaria nuncupata fit: ue! fic dicta, Plinio autore, quod e
terra ad primas ferpentiu uernationes exeat,rarfusq? cum fi idem fe in terram recon
dat, nec omnino occultata ea appareat ierpens.

FORMA.

Caule habet glabra laeuum^redi^bicubitaldbacuii craisitudinc,uerficolore, ut
angui fimilis uideat,purpureis etia maculis abundat. Folia fertRumids inflexa, 8i
plicata . Frudu in fummo caule racemofum,coloris inter initia cineracei, poftea q?
maturuit crocei S^punicei.Radicegrande, rotunda, candida, tenui cortice ueffita.
Ex qua deliniatione omnib.perfpicuu fit,planta eam cuius pidurä exhibemus,eife
Dracunculu maiore. Simplici enim caule attollit,binu cubitum alto,lgui glabroue,
redo, baculi crafsitudine, uerficolorib. anguiu maculis uariegato, purpureis etia

intercuri

Serpentina

maior.

Dracunculus un
de iiiiti.

oumumre

DRACVNCVLVS

23 6 PLÄNTARVM HISTORIAE CAPt L XXX VI,

c intercörfantib. lituris, ita ut plane ferpentis habitum coloremq? mentiri uideatuf.
In uertice comofo folia prodeunt lena ieptenaue , cralsiore pediculo digitoru mo/
do propendentia,puniceis refperfa notis, Rumicis primi generis figura ♦ E foliato
icapi faftigio, uagina quadam foris herbacea profilit,in mucronem fenfim turbina
ta,uelut erupturi partus inuolucrum, qua: cum dehifcens fefe pandit, purpureum
cornu in acumen faftigiatum demonftrat . Ea feminis incremento diftenta diisilic
in rimam}& tandem elanguefcens flaccefeit,fubarefeenscp perit relido cornu. Cu*
ius imam partem racemofus fimftus ambit,acinis primo uirentibus,dein croceo BC
puniceo colore rutilantibus . Radix denique magna, rotunda,alba,tenuicp cortice
ueftita.Etin fumma, nulla eftprorfus nota,qua: redamare uideatur.

L o c v s.

Nafcitur in opacis fepibus.

T E Μ P V S.

Carpitur femen cum maturitate nigrefcit.Radix per m eifern effoditur, hoc eft,
lulio menfe,aut initio Augufti.

TEMPERAMEN TVM.

Dracunculus acris Bc amarus effleuiculamcp quandam adftri&ionem habet, ut
calidam Bi ficcam eile nullus dubitare poisit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix calefaciendi uim obtinet.Tofta &elixa cum meile delincffa orthopnoicis,
ruptis,conuuIfis,tuisibus,&deftillationibus prodeff. Pota cum uino uenerem ftb
mulat. Concifa BC ex meile illita, ulcera maligna atcp phagedaenica expurgat,pra:'
fertim cum uite alba. Ex ea BC meile collyria ad fi ftulas,& foetus euocandos compo
nuntur. Ad uitiligines cum meile efficaciter illinitur. Polypos Bi carcinomata abfu
d mit. Succus eius ad oculorum medicamenta,item contra nubeculas,albugines,ca^
liginemqp utilis eft. Odor herba: radicis%,recens coceptos abortu uitiat. Idem pra:
ftant triginta grana eius in pofca pota. Sunt qui eius fuccum cum oleo aurium do'
loribus infudere. Quinctia folia eius,utpote adftringentia, uulneribus recentibus
impofuere,in uino autem coiffa pernionibus. Ferunt non feriri a uipera eos qui fo*
lia manibus affricuerint,aut radicem geftauerint.

EX GALENO.

Dracuntium quiddam Aro perfimile habet, tum folfjs,tum radice. Acre etiam
eft & amarum, tenuiumcp partium . Obtinet quoque leuem quandam adftri&io'
nem,qua: quandoquidem cum pra:di<ftis duabus qualitatibus, acri feilicet &ama^
•ra,coniunc1:a eft, medicamentum fa<ftum eft,ut qug maxime efficax. Nam radix ui
fcera omnia cx ρ urgat, craffos potilsimu Bi lentos humores extenuas. Optimum^
remedium eft contumaciu ulcerum. Expurgat extergetcp ftrenue tum alia qua: ex'
terfionem dciiderant,tum alphos cum aceto. Folia quoque, utpote fimilem facuf
tatem habentia,uiceribus, uulneribus^ recens inffi&is aecomoda iunt , Bi quanto
minus fuerint ficca, tanto magis conglutinant: nam qua:ficciorafunt,uiribus funt
acrioribus quam ut uulneribus coueniant.Creditum eft cafcum humidu fi illis fi>
ris tectus reponatur, ob temperatura: iliorum ficcitate,a putredine coferuari. Fru*
<ftus ualentior eft,n5 folrjs tantum, fed Bi radice:proinde Bi cancros, Bi polypodas
eliquare creditus eft. Succus quocp eius uitia oculorum expurgat. Dracontij radi'
cem bis teruc elixam, quo omnem exuat medicamentoiam uim, in cibo interdum
Ari modo exhibemus, quum craisi ac glutinofi thoracem pulmonem^ infeftan,
tes humores fortiore ui expellendi ueniunt.

EX PLINIO.

Omnino habente Dracunculu ferpentes fugiunt.Ideo perculsis prodeflein pO'
tu maiore aiunnut Bi menfes, fi ferro non attingatur, fiftat ♦ Succus eius Bi aurium
dolori piOdeft.Reliquas facultates in Ari deferiptione offendes. Vident enim ue^
teres Arum cum Dracunculo minori mifcinfle. APPEN'

PLANTARVM HISTORIAE CAPf LXXXVI, *37

APPENDIX,

Ha?c eft uera Serpentaria qua officinis utendum erit, SC minime ea quam
atio nomineBi ftortam uocant. Nam uiribus plane ab ea qua? genui na eft difsidet,
ut fuo etiam loco monuimus , Quare non eft cur deinceps eandem medicamentis
qua? thoraci expurgando adhibentur admifceant medici,fed hanc potius,cuius pb
(ituram oculis iubiecimus.

DE DAPHNE ALEXANDRINA^

CAP. L X X X V I I,

NOMINA.

a φ μ h «AiSco/jijoHx.Hicflodce Gra?cis : Laurus Alexandrina , aut Ida?a Latf
nisjofficinis Vuu!aria3n5nullis Bonifacia,multis etiam Pagana lingua.
Germanis $ andb Uttt/dC an ffenb iatt dicitur. Theophra

ftus appellat quod fru&umfuperfolrjs ferat. Alexandri

nam autem laurum dictam putamus,quod Alexander ui&or ea ufus fuerit ♦ Hinc
eft quod Apuleius hanc Vkftorialam nominet, quod nimiru ui&ores ea pro Lau-'
ro in triumphi & ui&oria? lignum uterentur : quanquam in eo capite Daphnoida
cum Vicftoriala confundat . Ida?a uerb ab Ida monte, quo in loco ipeciofior Si co^
piofiornafcatur.

FORMA.

Folia Rufco ieu Myrto fylueftri fimilia habet,maiora tamen,molliora caudis
diora.Frudtum in medfjs folrfs fert rubentem,Ciceris magnitudine ♦ Ramos ipar^
git ä terra dodrantales,& aliquado ampliores ♦ Radicem Ruico fimilem,maiorem
B tamen,odoratam,8i molliorem. Ex qua fanedeliniatione latis perfpicuum fit,eam
herbam cuius picfturam damus,efte Laurum Alexandrina, Folio liquidem Myrti
fylueftris,fed ut Plinius lib, xv. cap.xxx.ait, acutiore, molliore, & candidiore, fru^
<ftu inter folia rubro,magnitudine Ciceris,ramulis a terraiparlis dodrantalibus,ra
dice fylueftri, Myrto proxima, odorata & molli.

L O G VS.

Nalciturin locis montanis, 8£ in Ida monte, ut cSprehenfum eft,fpeciofiisima.
Nunc adfertur ex inferiore Pannonia,atq? in nonnullis hortis plantata prouenit.

T E Μ P V S.

Frucftum in a?ftate in medio folrj,in geniculo alterius folrj quod maiori fuperna^
fcitur,profert.

TEMPERAMENTVM.

Calida & licca eft , id quod guftus euidenter monftrat . Siquidem guftantibus
acris fimul 3C fubamara eft.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix eius pota pondere fenum drachmaru cum dulci uino,difficulter pariend
bus,8i ftiilicidio urina?laborantibus fuccurrit.Sanguinem quoqj menftruu elicit.

EX GALENO.

Potatum urinas, tum menfes prolicit.

EX PLINIO.

Celeres partus facit, radice pota trium denarioru pondere, in uini dulci cyathis
tribus. Secundas etiam pellit menfesqs.eodem modo pota. *

APPENDIX.

Recentiores in fauciu ulceribus, 8C hume<fta fupra modum columella utuntur.
Hinc eft quod nonnulli appendant hanc herbam pueris, ut nimia illorum humidu*
tas exiccetur.

VuuUrk ,

Epipbyttocar*
pos .

Alexandrina
laumcurdittn.
VifioriaU .
id>ea*

DE EPH E"

LAVRVS

ALEXANDRINA,

de EPHEMERO NON LETALI* CAP* LXXXVin* ^

Ä NOMINA.

φημερον, Zi'eMccjftx Gra?cis,Ephemcron,Iris iylueftris Latinis
dicitur . Cum autem Galeno, Paulo, & Diofcorideteftibus,duo e phemeri duo
fint Ephemerigenera,alterum,quod Colchicon a natali folo dici- g*ner<t.
tur, interficiens , de quo fuo loco plura : alterum quod non letale
eft,& praecipuo nomine Ephemerudicitur,hic defecundo,nem-
pe non interficiente,nobisiermoduntaxaterit.Ephemeru autem E phmmmcwr
non quod eadem die iugulet(nulla enim ei uis mortifera ineft)fed
quodflos illius confeftim marceicat,nec longius uno &altero die comoretur. Vul-
gus & officina? Lili um couallium,quod in opacis & lucis nafcatur,appellant. Ger- Liliu comM.
mani OOaycnbiümU.

FORMA.

Caule 5 C folia Lilio fimilia habet,tenuiora tame.Florcs candidos amaröscß.Fru
dum molle. Radice unam digitali crafsitudine, longam, adftringente, odoratam.
Quaefiquidedeliniatio ita herbe illi quam uulgus Lilium couallium nominat con-
uenit,ut nulla prorfus in ea fit nota,qua: ei no refpondeat. Caulem enim & folia Li
lrj habet,fed tenuiora.Flores candidos &C fuauiter olentes,guftu amaros, Frudum
molIem,colore puniceum, afparagi frudui non diisimilem . Radicem fingularem
digiti minimi cra{situdine,longam,adftringentem8£ odoratam. Nec obftat quod o hietlio dilui*
nunquam aut rarifsime apud nos reperiatur radix que minimi digiti craisitudmem fw.
aequet. Dioicoridcs enim cum alicui herba: aut radici menfuram tribuit, id facit ut
maiori parti indiuiduoru illius (peciei quadret, nec adeo flatam menfura aflignat,
quin quandocp infra aut fupra hanc eflfe poisit. Cui hoc etia accedit,quod magnitu
do fecundu diuerfas regiones in una eademq? herba faepe uariatur,ita ut nihil miru
B fit radices noftri Ephemeri,paulo quam illius quas Diofcorides uiditminores efle.

L O C V S.

Nafcitur in fyluis SC umbrofis locis.

T E Μ P V S.

In Maio menfe flores illius magna copia erumpunt, ac mox iterum euanefcunt
atq? decidunt. Deinde Iulio menfe frudus profertur Alparago haud difsimilis, ut
didum eft.

TEMPERAM ENTVM.

Mifta: eft temperatura:, Galeno tefte,nempe repellentis &difcutientis,quia icili
cet radix adftringit,floresq? amari funt.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Huius radix indentium doloribus remedio eft,fidecodo eius colluuntur. Folia
in uino decoda & illita oedemata & tubercula, qua: nihil adhuc puris cotraxerunt,
difeutiunt; vrwy enim&non uy^by legendum,utex Galeno liquet,

EX GALENO.

Ephemerum non illud letale, quod etiam Colchicum nominant, fed alterum,
quod 8C Irin agreftem uocant, folia 8( caulem Lilio fimilem obtinet , radicem ob-
longam,non rotundam ceuColchicum:digiti autem potifsimu crafsitudine eft,ad
ftri ngens boni odoris , Ex q uibus palam fit quod mifta: fit facultatis, nempe re^
pellen tis,& halitu digerentis . T eftificantur uero id qua: particulatim sedit opera.

Siquide non inefficaciter radix eius in dentium doloribus colluitur.Folia tubercu¬
lorum tum augmentorum uigori congruunt. Oportet aute in uino decoda prius
quam pus moueas illinere.

EX PLINIO.

Radicem unam digiti crafsitudine obtinet, dentibus praecipuam cocifam in ace-

to,de-

nominatum eft.

PLANTARVM HISTORIAE CAP, LX XXVIII, 24t

. to, deco&amq? ut tepido colluantur, Et ipfa etiam radix mobiles fiftit,cauis SC exe»
fis imprimitur,

APPENDIX,

Recentiores roborare cor,iecur,cerebrumcp tradut, Hinc eftquod eiüs fuccum
autdecoffum fyncopa,uertigine,morboq? comitiali correptis,attonitis,& phrene»
ticis exhibeant. Ceterum incipienti eiephantiae,ne latius ferpat,8£ altius radices a^
gat,uiam praecludere fcribut, Oculari] medici ad oculorum caligines difcutiendas
eo etiam utuntur.

DE ELENIO* CAP* L XXXIX*

NOMI N A.

λενιον Graecis, Elenium Si inula Latinis , officinis Enula , rufficis
Campana,uulgo iungis utriicj? txocabuIisEnula campana dicitur. Ger e mia cmpm
manis 2Uant.Elenium autem ab Helenae lachrymis,e quibus natum fa e lenium unde di
bulantur,quidam dicflum eiTe uolunt. Alrj quoniam cotra ferpentes ex
eo primum ab Helena remedium inuentum Iit*

FORMA.

Caulem ex fe mittit Elenium craffutn, hirfutum, cubitalem, δ L aliquando ma»
iorem ( interdum enim iuftam hominis flaturam altitudine aequat) angulofumq?.

Huic fupernelutei flores infident,Si in his femen V erbaico fimile,ta(flu pruritum
excitans.Foliaanguflifolio Verbaico fimilia obtinet,lanuginoiiora tantum S£ob»
longa.Radicem fubruffam,odoratam,magnam,fubacrem,ex qua ad confltioncm
Liliorum aut Ari inftar,pingues propagines appendicesue auferunt. Hae fiquide
b nota; Enula; campanae uulgo dicfl x pulchre quadrant,necp obftat quod no in cum obietUo diluitur
<flis graecis exemplaribus omnes illa; habeantur,cum in nonnullis,i)sqj probatiisL
mis ialtem.legant.Sic Marcellus V irgilius Florentinus in fuis quos ^didit in Dio-' m arceUut \έΙο*
fcoridem comentarrjs teflatur, fibi uiium eiTe antiquiisimu ac probatiisimucodf rcntim*
cem,in quo adhuc omnes {eruentur . Et certe nihil abfurdi comittemus,fi nonnub
las Diofcoride notas fubticuiffe dicamus, cum euidentifsimu iit Inulam no paisim
una forma praeditam nafci,quando,eodem Diofcoride tefte,in quibufda locis cau
lem haud emittat :in irriguis denicp procerior 8£elegantior,quam in iicciorib.pro»
ueniat. Huc accedit quod alias faepe notas etiam admoduneceffariaspretermittat,

L o C v S.

Nafcitur montanis, umbro fis, S i iiccis locis , In hortis etiam paisim hodie plan»
tatur,

V: tempvs.

Radix aeftate effodi tur,& conci fa ficcatur. Floret Iulio menfe,

TEMPERAMENTVM,

Elenrj radix non primo ftatim occurfu excalefacit,ac proinde non dicenda eft ca
lida ficca exacfle,ceu mei &C piper album,ied cum recrementitio humore,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radicis Elenrj decodtu potum,urinam & menfes ducit. Ipfa denicp in eclegma»
te cum meile fumpta,tufsi,orthopnceae,rupturis,couulfionibus,inflationibus,ue^
nenatorum morfibusprodeA,calefaciendiuiquaminuniuerfumhabet.FoIiaeius
in uino co&aifchiadicis utiliter illinuntur.Radix etiam Elenrj in paffo condita, flo
macho utilis efl, Siquidem falgamarrj paululum ficcatam eam,mox decocflam, frL
gida aqua demergunt, poflrcmo in defrutum conie<flam,ad ufum recondunt , Ea
trita Sc pota fanguinem excreantibus auxiliatur.

EX GALENO,

Elenij radix maxime utilis efl, Eclegmatis qua; faciunt ad educendos lentos 8C

X craffos

ELENIVM

PLANTARVM HISTORIAE CAP, LXXXIX, 243

r craffos qui funt in thorace 8i pulmone humores commode mifcetur . Rubrificant
quocp ea partes frigidis Si diuturnis uexatas affedabus , cuiufmodi funt nonnullae
coxarum pafsiones, ifchiadas uocant, Si exiguae afsiduae^ quorundam articuloru
prae humiditate luxationes ,

EX PLINIO,

Inulaaieiuniscomanducata dentes confirmat, fi ut eruta eff, terram non attin- Superttitiofum.
gat. Condita tufsim emendat, Radicis uero decocftae fuccus tineas pellit, Siccata au
tem in umbra farina tufa. Si conuulfis,Si inflationibus,^ arterrjs medetur, V ene-
natorum morfus abigit,Folia ex uino lumborum dolori illinuntur.

DE EVPATORIO C A P>> XO

NOMINA.

vpATiipioN, « Η7τχτω&ομ gra?ce,Eupatorium &Hepatoriulatine,offi^
cinis Agrimonia dicitur, Germanis i>bcrmcmg/^3uicbYs>ur^.Eupato Agrimonia.
rium ab Eupatore rege, qui illam primus inuenit , nominatam eile uo, e upatorium cur
lunt, Hepatorium uero quoniam iecori praecipue medeatur,

FORMA,

diäum.
Hepatorium,,

Fruticoia eff herba, unum, interdum alterum etiam fcapum efferens , tenuem,
lignofum,recflum,nigrum,hirfutum,cubitalem,aut etiam maiorem . Folia per in*
terualla partibus potifsimu incifa quincp. Si aliquando pluribus, Qmnquefolrj uel
Cannabis potius folias fimilia, nigricantia, Si ferrae modo in extremitatibus incifa.

Semen ä medio caule enafcitur,deorfum inclinatu,hirfutum, adeo ut ficcatum ue-
ftibus haereat ♦ FEedeliniationes adamufsim, nulla reclamante nota,herbaequam
B uulgus Si officinae uocant Agrimoniam conueniunt. Quapropter hanc ucrumSi Agrimonia cB
genuinum effe Eupatorium facile deprehendet, qui fingulas defcriptionis partes wmnEupato*
diligenter expendet. Siquidem Agrimonia fruticofa eff herba, fcapum unum aut mm*
alterum obtines,lignofum,tenuem,recflum,nigricantem,hirfutum,cubitalem uel
maiufculu. Folia ex interuallis Cannabina,aut Quinquefolio fimilia,quinquepar
tita uel plurifaria incifa, per ambitum ferrata ♦ E medio caule femen erumpit deor^
fumfpe&ans,fubhirfutum,utreficcatum ueftibus adhaerefcat. Proinde praefrafta
quadam ac immedicabili caecitate captos effe eos iudico, qui hoc ipfum hodie non
animaduertunt.

L OCVS.

Nafcit paisim locis montofis,campeftribus etiam,pratis nempe,Si circa iepes,

TEMPVS,

Carpitur in seftate,dum floribus abundat.

TE Μ P ER AM ENTVM.

Eupatoriu herba tenuium partium, incidendi extergendi^ facultatem citra ma
nifeftam caliditatem obtinet Jneft ei 5 i adftridio modica.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Contrita huius folia Si cum ueteri fuillo adipe impofita,ulceribus difficile cicatri
cem contrahentibus medentur. Semen aut herba in uino pota,dyfenteriris,iccino*-
rofis,Si ferpentium morfibus auxiliatur,

EX GALENO,

Obftrucliones iecoris expurgat, Si robur huic uifceri addit.

EX PLINIO.

Semen dyfentericis in uino potum auxiliatur unice.

X %

DE EVPHRA-

?45

DE EVPHRASIA* C A P* X C I*

NOMINA.

'jfl loculos, quorum caliginem diicutit, deleftet . Ad quod nomen Germa. curditta.
wS 11 ninoftrinulcnre alludentes 2{,n$cntvoft/\\oce(l} oculorufolaciumap-

A VDDVBIE Euphrafiaz herbse nomen a graccse lingug imperitis phar
macopoÜsdeprauatumeft,cumolim diAa fit, quod nimirum ZbcpgorwjH

pellant. Nonnulli hac quoque ratione moti ophthalmicam 8C oculariam nomi, ophthalmica

nant.Officing,ut ferein omnibus alqs herbis,corrupta uocem retinentes,Euphra-
fiam uocant. Etfi autem herba ha?c gra?co& eleganti nomine donata fit, nihil ta¬
men de ea,quodfciam,apud ueteres Graecos & Latinos,nempe Diolcoridem, Pii
nium,Galenu, adde etiam recentiores, Aetium, Paulum, 8C Actuarium fcriptum
reperitur.Cumuero appellatio ipfagraecam teftetur originem, uidetur fanea Bu^
glofTo ueterum mutuata 8C defumpta eflfe . V t enim hoc in uinum conie<ftum anf
mi laeticiam parit, atqueadeo ^cppocnwop didhimeft, ita etiam illa quia oculos iuuat
& delebat, ft/^irtu/κ appellari coepit. Quam fubinde uocem imperiti linguae,ut di
ximus,deprauantes,in Euphrafiam uerterunt.

FORMA.

Herba eft parua,palm§ unius longitudine, HyfiTopo fimilis,cauliculis purpureis,
foltjs exiguis, per ambitum ferratis, floiculis albicantibus,radice exigua & inutili*

Nec obftat quod Hermolaus,immenfae eruditionis uir,libro tertio,capite decimo h emolam Bat

ocftauo fui Corollarrj, luteolos efledicit;is enim ad partem duntaxat florum refpe- bdm‘
xit, quae lutea efle euidenter apparet. Certe fi flores Euphrafiacexquifite confide*
res,nequeprorius luteos, neque inuniuerfum etiam candidos efle deprehendes:

tribus enim coloribus,nempe purpureo, candido & luteo,ut pi&ura ipfa oftendit,
maculati funt . Quum uero potior florum pars candido colore conftet/fecflum efl:
ut ferme omnes herba hanc depingentes,albos illi afsignarint flores, nobis autem
hos candicantes dicere placuit.

L O C V S.

Nafcitur in apricis collibus, SC pratis fere omnibus.

T E m p V s.

Inter autumni initia magna copia erumpit.

TEMPERAMENTVM.

Quas particulatim facultates obtinet, abunde docent calidam & ficcam efle
herbam.

VIRES.

Vtunturea ad oculorum caligines &fufFufiones, uelperieimpofita, uelexui*
no decocfla , Memoriam etiam oculorumqj aciem redama in puluerem , &C in uino
albo pota,mirificeroborat,amiffamqj reparat.

x ?

DE ELELIS-

EVPHR ASIA

i

»

DE EL ELI S P HACO CAP*· X CIL·· Hr

NOMINA,

λΕλιςφακομ Graecis,Saluia Romanis &C officinis, Germanis 0oL
bey appellatur.Porro cum ipfa herba femper retorrida S^exucca uidea.
tur,fadum eft,ut Graecis Elelifphacon,quafi in tabem redada,uelin iy e klifphnconun
IJderationemflaccefcensdidafit, ίλίλίξ&μ o-cpcdw uodbus in unamcoa
Licentibus appellatione* Eft autem <r$ce«©-, (eu potius <τ^««6λ©-, malum in plantis α-φούκτλ©*
quum per aeftatem 8C ardentifsimu canis aeftum ui iolis altius penetrante , humo.
recpquo nutriuntur deficiente,languent8£arefcunt. Latini fyderatione nominant*

Saluia autem dicta Latinis,quod ad multa, pradfertim ad fcccunditate/alutaris fit» sdmcwruo*

GENERA* CAU'

Duo funtSaluiac genera, quemadmodu etiam plebefi abunde nouerut. Vnum
quod priuatim Elelifphacon dicitur,fqualidius folio & fcabriusjacunofa facie pr sc
afperum,multo latius, quafi cultum fenferit,adeo utdomefticaauthortenfisSaluia
dici pofsit.Nos euidentiori diftindione ufi,Saluiam maiorem nominauimus.Ger sMumoy.
manis etiam cproj* ober bteyt 0«lbcy uocatur. Alterum folio lguius & cotradius,
quafi fylueftrem ob id referat figura, fylueftris Saluia appellari poteft,minus etiam
fqualore obfitu eft.Nos Saluiam minore diximus. Germani crefijj @albcy / obcc sdmtninou
blern Öulbey /ober 04lbcy/ebcl ©4lbey nominant, Diofcorides utrunq^ ge

nus fub unoElelifphaci nomine complexus eft,quod fcilicetfacultate nihil diftent,
fedidem prorfus efficiant*

FORMA*

Frutex eft oblongus, ramofus, quadrangulas &C candidas uirgas habens * Folia
mali Cotoneieffigie,oblongiora tamen,afperiora,& crafsiora, quaefenfim attrita,
rumueftium modohirfuta,fubalbida,uehementerodorata,ied uirofafunt, Seme
B in fummis caulibus fylueftri Ormino fimile gerit* Hsec deicriptio,nulla prorfus re
clamantenota,cumherbaquamSaluiam uulgo uocant quadrat :nanqueeafru.
ticofa eft,rugofis folt]s,extritarum latenter ueftium afperitatem feabntiamue refe.
rentibus,incanis,uehemeter odoratis, purpureo in fpica flore,in aquilini roftri ipe*
ciem falcato, femine fylueftris Ormini,ut pidura graphice monftrat*

L o G v s*

Nafcitur in lods afperis,& utrunep genus hodie pafsim in hortis inuenitur*

T E m P v s.

Carpiturin Iunio 8t Iulio menfibus , quando nimirum floribus dC femine pra*^
gnanseft*

TEMPERAMEN TVM.

Elelifphacos euidenter excalfacit,acleuiteradftringit*

VIRES* EX DIOSCORIDE,

Foliorum ramorumq? decodu potum urinam eit, menfes fcctusqj extrahit* Pa^
ftinacae marinaeidibus auxiliatur. Capillos denigrat. V ulneribus herba utilis eft,
ianguinemcp compefcit. Ferina tetraue ulcera purgat. Pudendorum pruritus folio
rum SC ramorum decodum cum uino,fi eo abluantur,fedat*

EX A E T I O.

Traduntquidam fuffitam Saluiam menfes immoderate fluentes, Scomnino mu
liebre profluuium compefcere. Agrippa facram herbam uocauit,quam preegnan.
tes mulieres fi fluidas laxasqj fuerint , utilifsime comedunt : cotinet enim conceptu
uitalemqj reddit: ac fi fucci huius heminam cum modico fale quarto ä fecubitu die
mulier potauerit,deinde uiro mifceatur,proculdubio concipiet. Aiunt in quodam
Aegypti loco poft faeuas peftilentias ab his qui fuperfunt,ad eum fuccum bibendu
mulieres cogi,plurimos9 inde produd foetus ♦ Dato, inquit Orpheus, ianguinem

X 4 expueiv

® i

ii

25© PLANTARVM HISTORIAE CAP, XCII,

c expuentibus fucd Salui« cyathos duosfteiunis cum melle bibendos,8£ fanguis ilu
vilui#, co cohibet.T abidis pilul« in hunc modum parantur*Spic«nardi,Zingiberis fim
gul, drach, rj. feminis Salui« affati triti Si cribrati drach. vif) , Piperis longi drach.
xtpcumfucco Saluie pilulas conficito,8£ maneieiunis drachmam unam exhibeto,
eodemq? modo in ueipere,ac poitea aquae purae quippiam propinato*

EX PLINIO,

Menfes Saluia eit SC urinas.Paftinac« marin« i<flus fanat.Torporem autem in*
ducit pereuifo loco* Bibitur cum Abfinthio ad dyienteriä. Cum uino eadem corm
morantes menfes trahit* Abundantes fiftit deeo<fto eius poto. Per ie impofita uub
nerum fanguinem cohibet. Sanat Si ferpentium morfus. Et fi in uino decoquatur,
pruritus teftium fedat* Partus emortuos appofita extrahit,item uermes auriu* Ad
tufsim laterisq? dolores bi bi tur* C ontra fcorpiones eadem SC dracones marinos e£.
fieax, Contra ferpentes quoep ex oleo perungi ea prodeft*

Serpyllum unde
ditium.

DE ERP YLLO CAP» XCIII»

NOMINA.

ρπυλαομ graece, Serpyllum Iatine,Officin«iatinum nomen retinue
runt. Germanice Clncnbd/^Ktnitn/foümvföi appellatur* Serpyllum
autem,utautoreft Varro, ab eo quod ferpat tarn Grgcis quam Latinis
ditftum eft,quoniä fi qua eius particula terram attingit,inibi radices de*

mittit. Oft enim ut Theophraftus libro fexto de plantarum hiftoria,capite feptimo
ait,proprium quoddam eius ramulorum incrementu,quippe cum poisit in quam
tam uolueritquifpiam longitudine trahfadie&o illi pedamento aliquo, aut fi pro*
i> pe iepes plantetur,aut ex altiore loco aliquo deorfum demittatur : fic enim in lon>
gum protrahuntur: Si ab hac plantg in ramulis eius natura,quod in longum ferpit,
Gr«ci 8£ Latini peculiariter Serpyllum nominauerunt*

GENERA*

serpyllum hor* Duo eius genera,Hortenfe,quodgermanicebcymifdKt*(!^itcn$>cl dicitur* Syl*

mfe, ueftre,quod priuatim Zygis uocatur, quod forte eo iugarenmr uites* z,vy*y enim

Sylueftre. Qr^cls interdum idem quod Latinis ligare 8£uincire fignificat. Germanice fimpli*
citer Qucnbel dicitur. Nos fylueftris tantum Serpylli piefturam damus*

FORMA*

H ortenfe. Hortenfe no difsimile eft Origano, potifsimum quod ad folia Si ramulos ipios

attinet, quos candidiores tantum habet, odore tamen prorfus Sampfychum re*
Sylueftre. pr«fcntat,Repithurni,&rinre<ftumnonattoiiitur*Syiueftrecontrahuminonfer*
pit,fed rectum exilibus ramulis 8<ftignofis attolli tur, Rut« folijs plenis, anguftio*
ribus tamen. Flofculos habet fubpurpureos,guftu acres,odoreiucundo, radicem
vlinij mutum . multifida * Plinius fecus quam Diofcorides hortenfe ferpyllum nequacp,fylueftre
uero humi ferpere aflerit,adeo ut fubeife in hoc menda uerifimile fit : res enim ipfa
Si uiu« herbarum imagines fatis teftantur,Diofcoridis fententiam effe ueriorem*
Diofcoridi fubfcribit Aetius, Necp miru eft magis humi reptare cultum, quod in*
firmius humoris copia eft, atqueadeb ramis inualidioribus ftare nequit, quam fyb
ueftre,quod illo rigidius ac lignofius exiftit,

L O G V S*

Hortenfe non nifi fatum prouenit,& Columella tefte,necp pinguem,necp fter*
coratum,fed apricu locum defiderat, ut quod macerrimo iolo nafcatur * Sylueftre
autem in pctris,collibus,86nontibus plerifqj copififsime nafcitur,ita ut eo quafi ue
ftiri uideantur.

T E Μ P V S*

Sylueftre tota «ftate floret,hortenfe autem lunio Si lulio menfibus*

TEMPERA*'

SERPYLLVM

(ättinbcl.

%

PLANTARVM HISTORIAE CAPf X C 1 1 If

C TEMPERAMEN TVM·

Serpyllum guftu acre eft,ob id calidum ualde, i ta ut menles 8t urinam moueat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Sylueftre efficacius 8t maiori calefaciendi ui quam hortenle,atque ad ufum me>
dicinscaptius.Menles trahit,&urinamcitpotum.Torminibus,ruptis,conuulfis,
iecinorisinflammationibus auxiliatur.Aduerfus reptiliapotum 8t illitum ♦ Capfr
tis dolores fedat co&um adieefto roiacco,& aceto madefa&ü.Maxime uero lethar^
go 8t phrenitidi couenit . Sanguinis uomitum fedat fuccus eius quatuor drachmis
cum aceto potus»

EX A E T 1 O.

Serpyllum ita calefacit ut menies Spurinam ducat. Huius genus duplex.Sylue^
ftre efficacius calidiusq? hortenffatqj omnino ufus eius in medicina prgfertur.Pro
defttorminibus,cQuu/fionibus,rupturis,inflammationib. iecinoris, reptilibuscp.
Potum ac illitum capitis dolores (e dat. Madefactum autem aceto ac decoclum acL
mixto rolaceo lethargicis, S^diutinam phrenitim patientibus fummoperecogruit.
Preterea drachma: unius pondere ex aceto bibitum, ianpuinis eiecftiones copeicit.

EX PLINIO.

Aduerfus frrpen tes efficax,maxime Cenchrin 8t Scolopendras terreftres ac ma
rinas 8t korpiones,decocfhs in uino ramis folrjsq?.Fugat 8t odore, cominus fi ura^
tur, 8t contra marinoru uenena praxipue ualet . Capitis doloribus deco&u in ace*
to illinitur temporibus,ac fronti cum rofaceo.Item phreneticis, lethargicis,contra
tormina 86'ecinorum dolores. Folia obolis quatuor dantur ad lienem ex aceto. Ad
cruentas excreationes teriturin cyathis duobus aceti 8t mellis.

EX PLINIO VALERIANO.

Serpyllum calidum, fimul nobis utile medicina! ufus oftendit* Capitis dolores
d co-frum ex aceto 8t rofaceo tempori ac fronti illitu mitigat. Serpentes 8t omnia ani
maliauenenata aduftum nidore repellit, ideo 8£ melioribus in cibo mifcetur, ut fi
fatigatosfortefomnusoppreiTeritjtute quiefcantcontraanimaliaquaehoctempo'
re uenenatis haufibus fguireconfueuerunt.Contufi puluis ex fcrupulis xfj. in aqua
datus tormina emendat,urina: difficultates refoluit,lienis quoepiniuriaddem pub
uis ex aceto mixtus occurrit. Nec minus cruentis excreationibus fubuenit,ex duo*
bus cyathis mellis 8t aceto temperatus.

DE E L Y Μ O C A P> X C 1 1 1 !►

NOMINA.

λυμος Grsecis,Panicum Latinis, Germanis t^cybctpfcniffi/obcr^^
nid) dicitur.Panicum autem a paniculis in quibus lernen eft, Latini ap*
pellauerunt.

FORMA.

Milii fimilitudineprofilit,denisutplurimumfoliisluxurians,culmopeneinfur
culum extenuato,nutante, rubido paniculam faffigio, praedenfis aceruato granis,
alias purpureis, alias rufis,nigris alias,item 8t candidis.

L O C V S.

Satum facile quouis fere loco prouenit , leuem autem 8t iblutam terram porilsfr
mum defiderat. Nec in fabulofo duntaxat folo,fedin arena quoq? nalcit,modo hu^
midum ccclum,uei riguum iblum ibrtiatur.

T E Μ P V S.

Quadragefimo die poftquä latum eft ablblufut omnia a:ftiua,inter omnes con

uenit.

'Panicum quae
ditium.

PANICVM

254 PL AMTARVM HISTORIAE CAPt X C 1 1 1 1*

c uenit* Quocunq? igitur tempore fetum fuerit, ubi femine praegnans erit, tum car*
pendum uenit.

TEMPERÄMENTVM.

Refrigerat 8£ exiccat,praefertim fi foris illinatur*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Milrj fimiiitudinemrefert,eodemq?modo in panes defingitur, & ad idem ac*
eomodatum eft, minus tamen quam Milium nutrit & adftringit*

EX GALENO*

Panicum facultate pauci nutrimenti, & exiccatoria * Sifiit quo<$ nonihil uentris
Buxus, ceu ipfum etiam Milium.Panis itacp eius exigui e fi: alimenti &C refrigerans*
Conflat infuper prtcaridü 8C inftar arena; aut cineris friabilem effe: caret enim peni
tus pinguedine 8C lentore, Iure igitur aluum humcntem deficcat* Agricolae farina
huius coda admifto adipe fuillo 8C oleo uefruntur. Panicum in omnibus Milio ce^
dit, mfuauius efu, concodu difficilius, uentremq? magis coercet, minusqj nutrit*
Huius ferina interdum cum lade codam,ruftici ueluti triticeam efitant.Clarumcp
eft id eduli) tanto quam illud per fe folum affumptu melius effe, quanto lac huius
feminis natura ad boni fucci procreatione, aliacp omnia eminentius habetur * Dico
autem alia omnia, cocodionem, uentris fubdudionem,in totum corpus difiribu^
tionem,adeoqj ipfem in edendo fuauitatem &uoluptatem* Hoc nanq? femen nuL
la gratia aut iucunditate commendatur*

EX PLINIO*

PanicumDiodes medicus mei frugum appellauit.Effedus habet quos Milium*
In uino potum prodeft dyfentericis* Similiter tjs qug uaporanda funt excalfadum
imponitur* Sifiit aluum in lade caprino decodum,& bis die hauftum.Sic prodeft
d & ad tormina*

DE ERICA* CAP* X C V*

NOMINA*

|p Ei K h Grecis,Erica Latinis, iOcyb Germanis dicit, Officinis lnufitata*

FORMA*

Erica fruticofe arbor eftTamarici ftmilis,multo tamen breuior*Eius
flore utentes apes, reproba mei conficiunt*Plinius lib*xxin)*cap*ix*fru
ticem effe fcribit no multum a Tamarice differentem, colore Roriimarini, & pene
folio.Id quod uere de ea Erica,cuius nos piduram damus,dicitur * Theophraftus
etiam Rofmarino fimilem Ericam facit. Habet flores in candido purpureos*

L O C V S*

In montibus SC fyluis locisq? arenofis nafcitur*

T E M p v S*

Autumno floret fola fere in fyluis*

TEMPERÄMENTVM*

Calida δ£ ficca eft Erica,id quod in guftu amaritudo fatis docet*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Erica; coma & flores illita ferpentium morfibus medentur,

EX GALENO*

Difcutiendi facultate praedita eft Erica: flore eius potifsimu 8C folqs utendum*

EX PLINIO*

Ericen aduerfari ferpentibus tradunt*

APPENDIX.

Recentiores herbarij praeter iam comemoratas, alias facultates addunt, nimiru
florum decodumlumboru ac uentris dolores lenire poffe* Succum ex folrjs florf
busqj elicitum,oculis imbecillibus guttatim inftillatum, aut foris inundu coferre.

DE ER Y'

%j6

Rapiftrum non

DE ERYSIMO CAP^ X C V >

NOMINA»

ΡΫΣΙΜΟΝ grgceJrionlatineuocatur.Officinis noftris incognita. Vul
gares herbari) non inepte Sinapim fylueftrem ,ηδηηίίί etiam Rapiftru,
Germani t^e^mcb&TPilbenfcnff appellant. Sunt qui perperam, eo
quod guftu Erucam imitatur,fylueftrcmErucam nominant. Alia enim

cdU-

eftfylueftris e* eil Eruca iylueftris ab ea quam Rapiftrum nominant herba, ut fuo loco dicemus.
meet. Eryiimon quidam ccar&ig&K&iJ nomen mutuatum efle credunt, id eft, a multiplici

diflm°n f°^orum fedionetnam Erucae modo laciniata cofpiciuntur. Ali) ab oleris praeftan
tia didum uolunt, quafi φϊτ ιμο^ quod eft preciofum & nobile . Mihi άηφνβμ po^
tius didum efle uidetur,quod ob fuam caliditatem maxima trahendi facultate pre
i rionqutrcuo dita fit. Latini autem Irionem ab irruendo dixerunt, quod ignea ui , feruido ia·*
pore irruat in guftum*

FORMA.

Foliahabetfylueftri Erucae fimilia, caules lori modo flexiies,flores!uteos.Inca^
cumine filiquas corniculorum figura,ut Foenigraeci graciles,irt quibus femina coti
«nentur parua, Nafturtio fimilia, guftu feruido. Hae utique notae inuniuerfum
omneSjherbae illi quam pidam hic exhibemus adamufsim quadrant.

L O C V S.

Nafdtur paisim prope urbes,domorum areas, rudera hortos.

T E m p v S.

Per integram aeftatem floret,autumno autem femen in filiquis profert.

TEMPER AM ENTVM.

Semen Ery fimi haud fecus quam Nafturtrj calfacit&exiccat. Herba etiam ipfa
arefada fimilem femini uim obtinet. Humida tamen ac uiridis, multo femine infe*
rioreft.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Eryflmi femen thoracis fluxionibus purulentis, tufsientibus, regio morbo , co^
xendicum doloribus lindum cum melle confert. Bibitur etiam contra letalia uene„
na. Ex aqua aut melle illitum,occultis carcinomatibus, duritrjs,parotidibus, teftiu
ac mammarum inflammationibus prodeft.In uniuerfum extenuat Si calefacit.Mi
tius ad eclegmata fiet , fi aqua madefiat 8C torreatur, aut linteolo illigatum circum^
lita pafta peraffetur.

EX GALENO.

Irionis femen ficui guftu Nafturtio fimile apparet,ita facultate igneum eft &ex
calefadorium. Porro ubi in edegmate uti ex ufu eft, praeftat aqua prsem aceratum
torrere , aut linteolo illigatum fubindeqj crufhe piftoria: inuolutu aflare ♦ V tile eft
cum eclegmatis ad promouendas craflbrum lentorumq? in thorace ^pulmone hu
morum expuitiones.Quin SC parotidas induratas, atcp duritias mammarum & te
fti culorum ueteres iuuat. Refert Diofcorides,quod cum aqua & meile illitum, oo
cultis profit cancris.

E X PLINIO.

Vtilifsimum tufsientibuscum meile , & in thoracis purulentis excreationibus.
Datur Si regio morbo,8Gumbomuitijs,pleuriuds,torminibus,cceliacis.Illinitur
ucrb parotidum & carcinomam malis. Teftium ardoribus ex aqua, alias ex meile*
Infantibus quoq? utiliisimum . Item fedis uiti)s &C arricularrjs morbis cum melle 8C
fico. Contra uenena etiam efficax potum, Medetur fuipiriofis. Item fiftulis cum
axungia ueteri,ne intus addatur,

DE HEL'

IRI ΟΝ

DE HELXINE CISSAMPELO CAP>* XCVII*

NOMINA*

AgiNH κι**χμπίλ<& Grsecis, Helxineciflampelos & Conuoluulus La¬
tinis nominatur* Vulgus herbariorum & ofticine, Volubilem mediani
& Vitealem appellat. Germani OOittcivoinbcn/obev T Vctn^attatvotn^
Rede autem Ciflampelos dicitur; in uineis enim potifsimum na-
dtur,& folio hederaceo. Conuoluulusuero, quod crebra reuolutioneuicinosfru*
tices 8C herbas implicet.

FORMA.

Foliahabet Hederg fimilia , minora tamen.Ramuios exiguos circum pledentcs
quodcuncp contigerint. Folia deniq? eius fcanfili ordine alterna fubeunt. Flores pri
mum candidos Lilrj effigie, dein in puniceum uergentes,profert. Semen angulo-
fum in folliculis acinorum fp ecie.

LOCVS,

In uineis nafcitur,unde etiam ei appellatio Ciflampeli,utdiximus,indita eff.

T E Μ P V S.

Aeftate, potiisimumautem Julio 8£ Augufto menfibus,floret.

TEMPERA MENTVM,

Calidam efle ex uiribus quas illi ueteres tribuunt,facileconrjcere licebit*
VlUES. EX DIOSCORIDE*

Succus foliorum eius potus, aluum fubducendi facultatem obtinet*

EX GALENO*

Helxine,quac Ciffampelos nuncupatur,digerendifacultatemhabet.

Vite alis.
CijJumpelosqiU
re dicitur.
Conucluuluu

B DE HEPTAPHYLLO CAP* XCVIII*

NOMINA*

ρταφυλλον gracce,SeptifoIium latine,uulgo Tormentilla nomina- τ ormenttiU.
tur.Suntex recentioribus qui perperam Biftortam uocent. Germanice
1TotmcttttU/&otbdlttmrj$ appellatur* Heptaphyllon autemaiepte. h eptaphytlon
nario foliorum numero dida eff* unde ditium.

FORMA.

Quinquefolio ffmillima eft,nifi quod ieptem non quinq? habet folia, utrincp la-
nuginoia, exigua,parua, (errata, caulem certis fere inter ftitrjs ambientia, flores lu¬
teos , radicem puniceam ac modice intortam . Ex hac deicriptione omnibus con-
ftare puto,hcrbam noftris Tormentillam didam, non efle Diofcoridis Quinque- TorwitU no
folium. Hoc enim,ut reliqua omittam,radicem non intortam,fed redam 8C oblon e& Q uinquefo*
gam habet.Plinius etiam libro xxv. capite ix, herbam Quinquefolium incipere 8>C llunt ‘
definere cum uiteicribit* Tormentilla autem non mature prouenit, ied cum uites
iam florent. Accedit quod haxiin montofts & (ylueffribusincultisq?,hoc uero pra¬
tis, cultis & aquofis in locis potius prouenit* Apuleius etiam utranq$ herbam feor-
fim defcribit.

LOCVS*

Nafcitur montofis,utdiximus,locis acfyluis*

T E M P V S.

Sero ac cum iam uites florent herba haec apparere incipit.

TEMPERAMENTVM*

Recentiores iudicant hanc herba in tertio ordine frigidam &ficcam efle. C^teru
non efle frigidam,potiisimuin tertio ordineffacultates eius abunde declarant . Gu
ftus etiam adffridione illam tanta frigiditate prorius carere palam offendit. Quare
cum eafdem quas Quinquefoliu facultates hab€at,idem etiam temperamentu ob-

Y 4 tineat

PLANTARVM HISTORIAE CAPt X C V 1 1 ϊ* 201

. tineat necefle eft.Erit itaqj radix deficcatoria ex tertio ordine, nullatenus tarne ma,
nifefta caliditate participans .

VIRES EX APVLEIO*

Heptaphyllo herba trita &cu oleo mixta pedes perunges, 8tatio die dolore tollit*

EX RECENTIORIBVS.

Facultatem obtinet glutinandi uulnera, Farina herbas uel radicis ex fucco Plan¬
taginis propinatur in difficultate urinas. Eadem refperfu uulnera ad cicatricem per
ducit.Cum albo oui fuba&a 8C figlino decocfta,datur cholericis.Folioru uis deplo¬
ratis fiftulis inftillatur,nec£ non oculis ad difeutiendas nubeculas. Ad putreicentia
oris ulcera herba 8C radix comanducata,& in ore retenta ua!et.Herpetas,ftrumas,
duritiaSjtumores, aneurifmatacp fanat. Et ut antea diximus, facultates fere eafdem
quas Quinquefolium obtinet. Quapropter uenenisrefiftit,dyfenterias, SC omnes
fanguinis eruptiones compefcit.

DE ER VGA* GAP* X C I X^

NOMINA.

ϋΥΖίΐΜΟΝ Gra?cis,Eruca Latinis,officina?latinum nomen retinuerut.
Germanis ΎΡάβ fcnff appellatur . Euzomos autem Grascis, quoniam
iura comendet,habeatq? in eifdem peculiare gratiam diefira eft . Erucam
uerb ideo nominatam uolunt quod erodatihgc enim ubi deguftaueris.

os linguam latis acriter uellicat.

GENERA.

Duplex eft Eruca . Vna hortenfis feu fatiua, quas Germanis 34m weiß feitff di-
citur4 Altera fylueftris,qfdem wtlbcrwctßfettff appellatur*

B FORMA.

Sefquipedali thyrlo confurgit fatiua, folio longo,anguftoq?, in profundas fed ra
riores crenas laciniato,guftu praster modum acri,floribus pallidioribus, femine in
filiquis rapi,uel finapi,firmo,radice candida, Sylueftris folio latiua? fimili,ftridiore
tamen SC minore,flore luteo*

L o c v S.

Satiuain hortis nafeitur. Sylueftris Hifpania?famiiiaris:propetamenaquaspro
üenit magna copia. Qua? autem apud nos creditur efle fylueftris Eruca, ea non eft
fed Eryfimon,de qua quidem herba fuo in loco abunde icripfimus*

T E Μ P V S.

Satiaatotaa?ftate floret: iylueftris autem circa Calendas Iunq potilsimum erum
pitialio enim tempore uix reperitur.

TEMPERAMEN TVM.

Temperamentum Eruca? idem cum temperamento Eryfimi*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Cruda Eruca latiualargiuscomefta uenerem ftimulatjdempoteftfemen eius,
quod urinam cit, co&ioneadiuuat,aluum9 bonum efficit. Vtuntur femine ad con
dimenta. Quod ut plurimo tempore femetur,aceto uel lacfte maceratum,& in pa-
ftillos digefturecondunt.Sylueftris femine homines in Hilpania ftnapis uiceutun
tur.Eft autem ad ducendam urinam efficacior, & multo quam fatiua acrior.

EX GALENO.

Olus hoc perqua manifefte calefacit, adeo ut no facile fo lum ablq? iunftis Lacftu
csefolrjs edatur * Quinetiam genitale femen augere creditur, Sc in uenerem ftimu-

los addere . Caput magis dolore afficiet fi fol um edatur.

EX P A V L O.

Eruca temperamento Eryfimo fimilis,flatulenta eft,ob quod ad uenerem infti-

gat.Semen eius urinam quoqp mouet. Ca?teru fylueftris, domeftica ualentior eft.

EX PLL

Euzomos unde
diäa.

Eruca .

PLANTARVM HISTORIAE CAP, XCIX,

264

C EX PLINIO»

Eruca diuerfie eil: quam La&uca naturae ; concitatrix ueneris : idcirco iungitur
illi fere in cibis,utnimio frigori par feruor immixtus temperamentu aequet* Eius fe
menfcorpionumuenenis&murisaranei medetur . Beftiolas omnes innafeentes
corpori arcet. Vitia cutis in facie cum meile illitum , Len tigi n es ex aceto . Cicatrices
nigras traducit ad candorem cum feile bubulo* Aiunt uerbera fubituris potum ex
uino, duritiam quandam contra fenfum induere . In condiendis obfonfis tanta efi:
fuauitas, ut Graeci euzomon appellauerint * Putant fubtrita Eruca fi foueant ocu*
lijdaritate rcftitui.T uisim infantium fedari.Radix eius in aqua deco<fla,fracfi:a oflä
cxtrahit.T ria folia fylueftris Erucg finiftra manu decerpta, & trita in aqua mulfa,fi
bibantur,uenerem ftimulant,

DE EVPATORIO ADVLTERINO CAP>> O

NOMINA*

v m herba haec ueteribus Graecis ^Latinis cognita fuerit, &quo nomi
ne ab fifdem appellata fit, mihi nondum conflare ingenue fateor . Offi,
cinae tamen fere omnes pro Eupatoriouero, cum tamen non fit, haud
fine magno errore utuntur. Hinc cum nomen aliud non eilet quo illam
Tupatoriu adul appellaremus,Eupatoriumadulterinunominareplacuit.Germanice "iluragtmb
Umum. f mut/hoc efi:, herba S. Kunigundi uocatur, Si TP«j]erbo|l/ ab Origani fimilitm

dine , Si quod iuxta aquas proueniat ♦ Alfis Dir^cntlcc/ quod uulnerati cerui fibi
hac medeantur herba,

FORMA.

Caulem editrotundum,purpureu,geniculatu,ibIidum &hirfutum,circaquem
B alaepanduntur,folialonga, Canabinis fere fimilia,amaraq? . Flores in fummo par**
uos coaceruatos,in candido purpura(centes,tande in pappos tenues abeuntes. Ra
dicem multis fibris capillata &inutilem.Erranthauddubiequi herbam hanc Dio,
E upatoriuaduU fcoridis Hydropiper eile putant. Nam etfi fere tota eius herbae facies, floribus dem
tmnwn non eil ptis, Hydropiperis deliniationi rcfpondeat,tamen quia nulla prorfus piperis in fo,
Hydropiper, f^s aut floribus acrimoniaapparet,non efi: cur Hydropiper dici poisitaut mereat,

L O C V S.

In fluminum ripis,alfjsq^ locis humidisnafciturtpotiisimumuerbiuxtarefides
aquas,aut tardo fluxu prorepentes.

T E Μ P V S.

Iulio Si Augufto m en fi b us floret.

TEMPERAMENTVM.

Gtifiu uehementer amara efi:, ut calidam Si ficcam efle in fecundo ordine,aut in
medio tertij non fit dubium,

VIRES.

Hauddubie herba haec abfiergit,expurgatq?,& quae in uenis efi: crafsitiem incF
dit : quamobrem menfes Si urinas mouet, educendo^ ex thorace pulmoneqj puri
auxiliatur, aliascp facultates amari iaporis,quas receniet Galenus lib.iiii.de Simp*
med. facul. cap.xvrj. obtinet. Poteftitacpobftrucfiiones iecoris & lienis aliarumq?
partium corporis foluere.Ex recentioribus funt qui hanc V ulnerariä efle tradunt,
nccp temere;idipfum enim pofle,ficcitas eius teftatur. Suffitum praeterea eius her,

b£,uenenatas fugare feras fidem icribunt, Euidentiisimu uerb efi hanc etiam
contra uenena efle admodum efficacem.

JDE ERE'

2 46

c

DE EREBINTHO^ C A P>* Cl>

NOMINA.

p e b i n θ ο ς gra?ce,Cicer latine, officina? latin um nomen retinuerunt,
gjgermanice $yfjem nominatur»

GENERA»

Tria pnecipuafunt Cicerum genera,album,rufum &Z nigrum. Nos

•w;-. jäCr -jzj ii * 1 (y J ·* 7*% — — ■ ~ ^

exrjs tribus nigri tantum picturam. damus.Differuntpotifsimumin floribus; hoc
enim ut cernis purpureos,album uerb candidos flores producit»

FORMA»

Cicer fa tinum caule eft lignoib,obliquo,folqs exiguis,multis,drcinatis,flore al¬
bo ud purpureo,filiquis rotundis, radice tenui non admodum longa.

LOCVS,

Pullo craffoqj folo gaudet»

T E m p v s.

Floret Iunio & Iulio menfibus,atcp fubinde in filiquis femen producit«

TEMPERAM ENTVM,

Calidum 8£ iiccum efl: primo in ordine.

VIRES. EX DiOSCORIDE,

Cicer fatiuu bonam facit aluum,urinam cit,inflationes parit, cutis colorem com
mendat,menfes 8fficctus educit,lacauget.Cum Emo decodum illinituradinflam
mationes teftium ÖC myrmecias» Ad fcabiem, achoras, impetigines, ulcera concre-
icentia &C maligna, cum hordeo Si meile . Alterum genus arietinum nominatur»
V truncp cit urinas,dato cum Rofmarino contra regium morbu 8£ cutem fubeun-
tes aquas eorum decodo. Lgdunt autem ueficam exulcerata 8C renes. Contra myr
mccias 8c acrochordonas iubent aliqui noualuna flngula earum capita eminen-
tiasue iingulis Ciceribus tangere , deligataq? in lintheolo femina illa poft fe ab.tjce-
D re,utacrochordones decidant»

EX GALENO.

Cicer legumen efl: flatuofum quod nutrire potefl;, aluo mouenda? habile, cien¬
da* uring idoneu,& femini generando aptum »Prolicii uerb SC menies. Porro quod
uocatur arietinum,ca?teris efficacius urinam prouocat.Decodum eius calculos re
num confringit. Reliquum autem Cicerum genus quod Orobiseu uocant,eadem
ui pollet, puta attrahendi , digerendi, incidendi , extergendi . Lienem 8C iecur, di
renes expurgant, fcabiesq? & impetigines extergunt» Parotidas 8&eftes induratos
diicutiunt.Maligna etiam ulcera cum meile fanant.

EX SYMEONE ANTIOCHENO.

Cicera difficulter concoquunt & excrementa gignunt. Venerem flimulant,ma
giscpquam faba? nutriunt, obftrudiones tollunt, & menies educunt» Habent El¬
iam flmul Edulcem qualitate, bC ob falfuginem uentrem mouent,propterdulcedi
nem autem urinam .Inflationes quocp faciunt, <$C lac gignunt, extergendi^ faculta¬
tem obtinent» Nigra medicamentofam uim habent: urinam enim uehementiisime
mouent,8£ calculos renu 8£ueflca? frangunt. Nullum uero legumen fle ut Cicera,
pra?cipueaute nigra & paruajapides frangere potefl. Id uerb magis eius ius, quod
tamen ueiica? morbis fupra ctctera legumina officit. Cicera uerb rubra calidiora 8C
craisioru funt partium quam alba. Omnia autem urinam ducunt. Madefacta no¬
de una in aqua & fumpta, lumbricos erjciuntffied qui utitur iex ieiunet horas opor
tet.Impofita ut cataplafma parotidibus, molliunt & diicutiunt tumore. Farina ho¬
rum aceto fubada , & fcabiofis inunda prodefl . Ius eorundem idericos iu-
uat,8£ urinam albam reddit. Oportet uerb i]s neque ante ci-
bum,neque pofl uti,fed in medio»

DE ECHIOf

CICER

NIGRVM.

Z6B

Hugbßutn fyl »
uc$yp.

Echion qmrc
du! um.

DE ECHiO^ CA Cll>

NOMINA.

Χίον, h otAHi6ioJJ)oy Gra^ciSjEchion&AlobiacuLatinisdicitur^OfEaV
nis ignotum. V uigarcs hcrbarij iylueftrc Buglofliim nominant, quos
fequentes Germani wtlb £>d}fcn$ungm appellant. Echion autem di*

_ dum uolunt,quod contra ferarum ieftus ft utile. Ali) quod floreicit ca*

pitulis uiperae fimilibus.Redius Diofcorides,quod femina uiperino eapiti 1 j milia
habeat.

FORMA.

Foliaobtinetoblonga,a{pera,tenuia, Auch ufa* proxima, minora tamen &pim
guia. Habet 8£ aculeos exiles fo!i)s adiacentes. Cauliculos tenues multos, 8£ utrim
que foliola tenuia,pennata,nigra,minora proportione ad cacumen caulis. Iuxtafo
lia flores purpureos,in quibus ferne eil: uiperino capiti fimile.Radix digito exilior,
fubnigra. Ex qua iäne deliniatione fole clarius fit,herbam cuius piduram hie exhi,
bemus efle Echion. Folia enim habet pradonga,hirfuta,tenuia,ad Anchuiam acce
dentia,minora tarne pinguiaq?, tenuibus fpinis horridula,cauliculos tenues,nume
roibs,minutaq? folia utroep latere dependentia, nigra, in fummo caule minuicula,
inter quae purpurei flores emicant,in quibus femina uiperarum capitulis flmilia in
fident,a ceruice paulatim in roftellum extenuata, tu midiore fuperna parte, in qua
quaedam prominulae quafi fedes oculoru apparent, id quod ego hifce oculis non
femel,fed iterum atqj iterum confpexi.Radix digito tenuior nigricat.

L o C V S.

Vbiq? fere ad itinera, 8C in aiperis locis nafeitur.

T E Μ P V S.

iunio menie floret»

D TEMPERAMENTVM.

Calidum efle citra tamen inflgnem ficcitate inde conrjcitur,quodladfs procrea>
tricem facultatem obtinet. Medicamenta enim, Galeno libro quinto capite uigefL
mo de Simpl.med.facul. teile, quia pituitofos humores calefacientia in fanguinem
uertunt,l ac procreare folent.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix non (blum i)s qui a ferpentibus moriifuntfuccurritpotacumuino,ue^
rümetiam praefumentes eam ne feriantur facit, idem prscilant folia 8C femen . Se,,
dat etiam dolores lumborum, & cum uino autforbitione fumpta lac proritat.

EX P A V L O.

Echion fpinofa herba eft, quae non modo a ierpente commorfis cum uino pota
auxiliatur,fed praefumentes quocp percuti non patitur.

DE ELEO'

V

1^SlCN '

DE ELEOSELINO* CAP* CHI*

NOMINA*

λεοςβλινον,« ν&οήλινομ Graecis, Apium paluftre bC rufticum La-
tinis, Germanis YOaflct epff/obetr^irpptct?/obcr bmurmepptcp nomi¬
natur» Sic di&um Grgcis,quodin paludibus &aquofis locis proueniat*

_ FORMA.

Apio fatiuo maius eil, caule tenero,concauo,folio molli,raro nechirfuto, firmle
Apio iapore,odore,floribus,femine bC radice.

L O C V S.

Naicitur in paludibus bi aquofis locis*

T E Μ P V S*

Iulio menfe floribus bi femine praegnans eft*

TEMPERAMENTVM,

Idem quod Apium iatiuum temperamentum obtinet*

VIRES» EX DIOSCORIDE,

Eadem omnia quas fati uum pote ft*

EX PLINIO»

Eleofelino uis priuata contra araneas »

B

DE ELLEBORO ALBO* CAP* CIIII*

NOMINA.

λλεβορος αΛκρ? Graecis, Elleborus candidus. bC Veratrum album
Latinis,officinis pariter Latinis Elleborus albus, Germanis wctji ni cp-
wuri$ appellat* Elleboron autem Graeci dicfhim uolunt,quod cibu cor¬
poris eripiat, Album a radice uocarunt,quae nigri refpevfiu candida efi:*

FORMA*

Plantagini fimilia folia obtinet,aut Betae fyIueftris,breuiora tamcn,nigriora,S£
colore rubentia. Caulem palmi altitudine, cauum, quum ficcariincccperitcortici-
bus feu tunicis inuolutum. Radices illi fubfunt numero(g,tenues,ab exiguo bi ob¬
longo capite ceparu modo prodeuntes. Quod autem Diofcorides dicit colore ru¬
bere folia,id de coftis eorum intelligendum erit*

L O C V S*

Nafcitur in montanis locis frigidis bC afperis*

T E M P v S»

Radices eius per meflem legendae funt.

TEMPERAMENTVM»

In tertio ordine efi: excalefacientium bC exiccantium*

VIRES. EX DIOSCORIDE*

Optimushabeturqui mediocriterextentus efi: bC albus, fragilis, carnofus, non
acuminatus,iunceusq?,aut quum frangitur puluerulentus,exilem interiorem me¬
dullam habens,guftu non admodum feraens,necp faliua confertim ciens * Huiu-
fcemodi autem ftrangulat. Purgat uomitionib* uaria educens. Miicetur collyrqs,
qug claritati oculorum officientia purgare poifunt.Menfes ducit, &fcetus in utero
appofitus enecat.Sternutamenta cit,& mures interficit, cum meile bC polenta fub-
a<fl:um.Canies fimul co&um minuit* Datur ieiunis per ie bC cum Sefamo,aut Pta-
iane fucco,aut Alicae,aut mulia,aut pulte,aut lenticula,aut alia iorbitione.Pani co-
pinfitur bC torret. Apparatus bC ui&us ratio ab ijs tradita efi, qui de ratione bC mo¬
do dandi eius,dicato priuatim opere,fcripferunt.Potiisimum autem Philonidi Si¬
culo ab Ennafubfcribimus* Longum enim cffet ei qui de medica materia agit, cu¬
randi quoq? rationem docere * Dant autem aliqui cum copioia forbitione, aut fuc-

Z 4 co mul-

2.71

Apium paluftrc
Eleofelinott un*
de ditium.

Elleborus ew
ditius .

Albus quure cos
gmmmtus ,

ALB VS,

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CIIII» 175

L co multo,aut modicum cibum dari praecipientes, ftatim Elleborum ofFerunt,pra?-
fertim fjs in quibus fufpe<fta timendaue erit ftrangulatio, aut corporis imbecillitas
imminet:tuto enim ea fic peragitur purgatio,quod nonintempeftiue medicamen¬
tum corporibus cibo munitis accedat. Sedi etiam balani ex Elleboro fubditae cum
aceto,uomitiones eliciunt,

EX GALENO,

Elleborus extergentis fimul excalfacientis facultatis eil: , Quamobrem ad al-
phos,impetigines, fcabies, leprasqj accomodus eft . Quinetiam ίϊ in fiftulam callo
induratam infundatur duobus tribufue diebus, callum detrahit ♦ Dentibus ii cum
aceto colluantur prodeft.

EX PLINIO,1

Candiduueratrumuomitione, caufascp morboru extrahitrquondam terribile,
poftea tam promifcuum,ut plericp ftudioru gratia ad prouidenda acrius qua? com
mentabant, faepius fumptitauerint.Carneadem refponfuru Zenonis libris : Dru-
fumquoq? apud nos,tribunoru popularium clarifsimu , cui ante omnis plebs ad-
ftans plauiitjOptimates uero bellum Marficum imputauere, conftathoc medica¬
mento liberatu comitiali morbo in Anticyra infula. Ibi enim tutifsimefumitur,quo
niam,ut diximus, Sefamoides admiicent. Italia ueratrum uocat. Farina eius per fe
&mixta radiculg qua lanas diximus lauari,fternutamentu facit, fomnumq?. Legun
tur autem tenuifsimae radices breuesq? ac ueluti decurtata? etiam ha?, Nam fumma
qua? eft crafsiisima, cepis ftmilis,canibus tantum datur purgationis caufa. An tiqui
radice corticemcp carnofifsimu eligebant, quo tenuior eximeretur medulla . Hanc
humidis fpongijs opertam turgelcentemqj, in longitudine findebat. Deinde fila in
umbra f?ccabat,rjs utentes. Nunc ramulos ipfos a radice fua grauifsimi corticis, ita

3 dantes.Optimu quod acre guftu, feruensq? in frangendo puluerem emittit. Opti¬
mum praeterea quod celerrime mouet fternutamenta,fed multo terribilius nigro,
praecipue fi quis apparatu poturoru apud antiquos legat, contra horrores, ftrangu
|atus,intempeftiuas fomni uires, fingultus infinitos, aut fternutamenta, ftomachi
difToiutiones,tardiores uomitus aut longinquiores,exiguos aut nimios , Sed anti¬
quorum uicium erat,quod propter hos metus parcius dabant,cum celerius erum-
pat,quo largius fumitur,Themifon binas no amplius drachmas donauit, Sequen¬
tes ^quaternas dedere , claro Herophili praeconio , qui Elleborum fortifsimi du¬
cis fimilitudini aequabat , Concitatis enim intus omnibus , ipfum in primis exire*
Praeterea mirum inuentum eft, quod incifum forficulis,cortex remanet , Hoc ina-
nito,medullacadit. Haec in nimia purgatione data, uomidones fiftit, Cauendum
eft felici quoque cura,ne nubilo detur die, quippe impatibiles cruciatus exiftunt*
Nam aeftate potius quam hyeme dandum, non eft in dubio. Corpus iepte diebus
praeparandu cibis acribus,abftinentia uini, quarto & tertio die uomitionibus,pri-
die cccnae abftinentia. Album e dulci datur, aptifsime uerb in la<fte aut pulte * Nu¬
per inuenerediflecftis raphanis inferere Elleborum , rurfusq? comprimere rapha¬
nos, ut tranfeat uis, atcp eo lenimento dare.Reddi poft quatuor fere horas incipit*
T otum opus feptenis peragitur horis . Medetur in morbis comitia! ibus, uertigini,
inelancholicis,inianientibus,lymphaticis,elephanti^alba?,iepriSjtetano,tremulis,
podagricis, hydropicis, incipientibusq? tympanicis, ftomachicis,lpafticis,clinicis,
ifchiadicis, quartanis qua? aliter non definant, tufsi ueteri, inflammationibus, tor¬
minibus redeuntib, V etant dari fenibus 8C pueris . Item mollibus 8C fceminei cor¬
poris animgue exilibus,aut teneris,& fceminis minus quam uiris.Item timidis,aut
fi exulcerata fint precordia,uel tumeant,minime9 {anguine excreantibus,uel late¬
re uel faucibus. Medetur extra corpus eruptionibus,pituitae cum axungia illitum*
Item fuppuratiom' ueteri * Mures polenta admixtu necat. Mufcae quoqj necantur
albo trito, 8£ cum Ia<fte fparfo, Eodem 8£ phthiriafis emendatur.

DE ELLE-

^ DE ELLEBORO NIGRO ADVLTE-

c

1UNO. CAP. C V.
NOMINA*

E R B A M hanc cuius pi&uram damus non efle uerum Elleborum fa,
eile conftabit,fi eam ad deferiptione referas* V erum quum magna pars
hodie medicorum pro Elleboro nigro,nec£ tamermtrafummam effica

EÜehomt niger
adulterinus cur
diäus.

citatetmutatur.adulterinum nigrum Elleborum appellare placuit*

manis Cb njimtrij dicitur , non alio fane nomine quam quod circa feruatoris no-

ftri CHRISTI natalem diem flores,modo calido in loco iita iit herba,producat*
Caeterum edi genuinus Elleborus non iit , tamen non admodum ab illo abludit
defcriptio,nec uiribus multo inferior eft,ut in alterius inopia huius ufus citra erro*
remeftepoisit*

• GENERA.

Duoetus effe genera deprehendimus, Vnum quod officinae hodie Elleborum
nigrum, Germani uero CbdjIivuri$/utdiximus,nominant* Nos certioris diferi-
Uortenßs, minis caufa. Elleborum nigrum adulterinum hortenfem appe!lauimus,quod Icili
cet fua fponte, S(. niii plantatum i?t,in hortis non proueniat ♦ Alterum quod fylue-
Sylue ilris. ft re iit,&iponte fua naicitur , Elleborum nigrum adulterinum fylueftrem nuncu-
pauimus, Germanis dicitur*

FORMA*

Horteniis caulem,uel potius pediculum,habet oblongum 8C folijs nud um,niit
in fummo,ubi folia obionga,angufta,pluribusqj diuifuris inciia,atqueadeo in am¬
bitu ferrata producit.Florem habet herbacei coloris.Radices tenues, nigras, ueluti
a capitulo ceparum pendentes * Sylueftris priori non admodum diisimilis effc, niii
quia caulem obtinet crafsiorem,foliaq$ minora. Florem etiam etii herbaeeu habeat,
tamen e medio eius,folliculi,aut iiliquae dux aut tres,in quibus femen eft,exeunt,

L O C V S,

d Horteniis,ut dictum effipafsim in hortis nuncprouenitriylueftris ίη montibus

aiperis, lapidoiis ac fublimibus*

T E Μ P V S*

Horteniis hyeme, circa Christi nimirum natalem, utcomprehenfumeft,
floret, Sylueftris autem uere & initio aeftatis*

TEMFERÄMEN TVM.

Quum experientia teftetur Elleborum nigrum adulterinum,potiisimu horten
fem,eandem quam genuinus habere facultate,idem etiam obtineat temperamen¬
tum neceffe eft. Calidus itaq^ & ficcus in tertio ordine erit*

VIRES.

Purgat perinde atep genuinus inferiorem uentrem, pituitam flauam bilem
ducens, Prodeft comitiali morbo laborantibus,melanchoIicis,inianientibus,arri-
culorum doloribus correptis,8£ refolutis, Menfes in peflb fubditus trahit. Foetus
necat. Porro cum illis etiam iniit extergendi uis, alphos, impetigines, icabiem, le-

prasqj curant.Erodentibus medicamentis comiicentur.Ideoqjfylueftris non terne
re,quod pediculos interficiat„C.ciif frmit a Germanis meis dicitur * Non uero pe-

HELXINE

^8 de HELXINE*· CAP*· C V !►

Helxitieimde
ditta.
Perdicion .
VYceoUris.
Murales.

P arietma.

NOMINA*

λ s i η η, Ητσψβκιομ graece, Hclxine δ£ Vrceolarislatme nominatur. Of¬
ficinae uocant Parietariam,8£dempta unalitera Pari tariä. Vulgus Mu
ralium& Muralem. Germani ‘(Titg vni> «4c^t/©.pctcrd^mtit/obetr
(BUß&mit * Helxine autem ab aipero femine quod tenaci nexuuedi-
bus adhccretjdi&a ed. Perdicium uerb,quod ea perdices praecipue uefeantur. V r-
ceolaris autem,quod detergendis uitreis,urceolis uafisq? efficax fit. Muralis Si Pa¬
rietaria, quod muros ac parietes natales locos fibi fecerit.

FORMA.

Cauliculos habet tenues,fubrubentes,folia Mercuriali fimilia ,!iirfuta,circa cau
les ueluti exigua (emina, aipera, uedibus adhaerentia. Haec (ane pidtura fic plantae
illi refpondet,ut nulla prorfus fit nota quae illi non adamuisim conueniat.Ed enim
frutico(a,cubitalis,cauliculis tenuibusjeniter rubefcentibus,folrjsMercurialis her
bsc,hirfutis,floribus purpureis minutifsimis, exili per ambitum eius femine, afpe*
ro,ueftibus adhaerente,radice fubrubra, fibris capillata.

L o C V S.

Nafciturin fepibus,muris,maceri}s, parietibus Spumetis. Nunc in hortis etiam
plantata prouenit.

T E M P V S.

Iulio menie floret.

TEMPERA MENTVM.

Facultas Perdicio ined abftergendi Si coftrfngendi cum humiditate fubfrigida.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folia refrigerandi codringendiq? uim obtinent. Quare illita (aeros ignes fanant,
d condylomata,adufta,incipientes panos,inflammationcs omnes,8£ cedemata. Suc¬
cus eius ceruiTsc mixtusjignibus facris Si fis quae ferpunt malis utiliter illinitur . in¬
ungitur podagris cum ceratoCyprino,uel feuo hircino.Diuturnas tudes adiuuat,
cyathi menfura abiorptus ♦ Contra inflammatas tonfillas gargariffatus Si illitus
proded. Aurium quoq? dolores cum roiäceo infufus iuuat.

EX GALENO.

Vim habet abdergendi Si paulatim condringendi ac refrigerandi. Quare phle
gmonas omnes inter initia, Si in augmento uiq? ad datum fanat, maxime calidas*
Quinetiamincipientib. phygethlis cataplafmatis rituillinitur. Soccus quoq? eius
ad dolores phlegmonofos mediocriter profuerit. Gargarizando item nonnulli ex
hibentad paridhmia. Aliqui etiam medicorum fis qui diutina fufsi uexantur,illam
exhibuerunt. Certe euidens extergendi experimentum probet Siinuafis uitreis.

EX A E T I O.

Exterit alopecias Si impetigines priuatim afsidue illita . Sedis haemorrhoidas
aperit, fiftulis medetur,8£ iinus cohibet trita Si cum modico fale appofita.

EX PLINIO.

Haec inficit lanas, fanat ignes (aeros, tumores , collecdionesqjomnes Scaduda.
Panos fuccus eius cum pfimmythio , Si guttura incipientia turgeicere ♦ Item uete-
rem tufsim cyathohaufto.Et omniamhumido.Sicuttonfillas 8£ uarices cum rofa
ceo. Imponitur Si podagris cum caprino (cuo ceracp Cypria.

APPENDIX.

Monendi funt hoc loco medici ut recftusn Helxines ufum diicant. Namha<fte-
nus non recte eam in frigidis Liittjs pro fomento ufurparunt,cum refrigerandi con-
dringend^ uirn habeat. Carterumcum abdergendi quoque illi facultas iniit, po-
teft etiam calculofis. Si i)s qui difficultate urinae laborant exhiberi, porifsimum fi

aliquid

- PLANTARVM HISTORIAE CAR CVI* 279

aliquidconlimilem facultatem obtinens ei admiiceatur, Sic Aerius fedis hasmor-
rhoidas aperire tradit,!! trita cum fale, cui etiam abftergendi uis ineil:, apponatur·

Quare qui calculolis hanc herbam propinant, curent ut aliquid quod abftergen-
di facultatem habeat, commifceant*

i

DE ERYTHROD ANO CAP^ C V I L·*

NOMINA*

ρυθροδανον grasce, Rubia latine uocatur . Officinas Rubeam tin-
ctorum appellant* Germanice Kotc nominat * A rubore radicis, quo r ubiacuruo*
||| lanas &C coria tingunturffaffum illi utruncp nomen elf * cata.

GENERA*

Diofcoridi&alqs duo Rubias funt genera* Altera enim fatiua eft, altera uero Satiua.
fponte prouenit, 8c fylueftris exiftit;nec effe uidetur alia quam quas ä noftris SteL Sylmslm.
laria uocatur*

FORMA*

Caules fatiuas quadranguli,longi,afperi,l!miIes Aparinas, multo tarne maiores
robufhoresqj, folia per interualla in lingulis geniculis habentes , ftellaru modo in
orbem circuiacentia, Frudlus rotundus, per initia uiridis, mox ruber, poftea cum
maturuit niger. Radix tenuis, longa, rubra * Sylueftris itidem caules quadrangu-
los,ut diximus, emittit, folia perinterualla in lingulis geniculis ftellarum inftar in
orbem circumiacentia,flores candidos,radicem tenuem,longam δζ rubram,adeo
ut fuo colore tingere etiam uideatur*

L O C V S*

Nafcitur in plerifcp nunc Germanias locis, agro potilsimum Argentoracenli SC
Spirenli.Seriturautempropteremolumcntuquod ex eaqueftuofifsimufentitur*

T e m p v s*

Aeftate colligitur fruffus, SC fubinde etiam effoditur radix*

temperamentvm.

Calida elf in fecundo ordine, 3C licca in tertio.

VIRES. ex DIOSCORIDE*

Radix urinam det,qua de cauia regio morbo laborantibus cum aqua mulla au¬
xiliatur : item ifchiadicis Sdrelolutis . Vrinam multam &C craffam ducit, nonnun-
quam etiam languinem . Bibentes quidem quotidie lanari oportet,& excremen¬
torum quas redduntur differentiam ipc&are . Aduerfus uenenatoru morfus fuc-
cum cum foliis bibere prodeft .Semen ex oxymelite potum, lienem ab fu mit * Ap-
polita radix,fetus,menfes,8£ fecundas trahit. Albas uitiligines ex aceto illita ianat*

EX GALENO.

Rubia tinftorum radix acerba Sc guftu amara eft. itaque quascuncp agere dixi¬
mus ubi eiufmodi coiuerint qualitates , ea omnia in hac radice luculenter confpi-
cies : quippe quum SC lienem &C iecur expurget, & urinam craffam copiolamqj,ac
nonnunquam etiam fanguinolcntam moueat. Quin &menfes ciet, ac mediocri¬
ter quas exterlionem poffulant, extergit: proinde uitiligines albas cum aceto illita
iuuat. Sunt qui eam ifchiadicis 8C refolutis in potu cum melicrato exhibeant*

EX PLINIO.

Ery throdan um , quam nos Rubiam uocamus,qua tinguntur lanas,pcllescp per
ficiuntur , in medicina urinam cit , morbum regium fanat ex aqua mulla, 8>C liehe-
nas ex aceto illita: & ifehiadicos8£paralyticos,itautbibentesIaucntur quotidie*

Radix femenq^ trahunt mcnfes,aluu fiftunt,& colle&iones difeutiunt.Contra fer-
pentes rami cum folqs imponunt, Folia capillum tingunt * Inuenio apud quoC
dam morbum regium fanari hoc fr urice,eriam 1! adalligatus ipeffetur tantum.

ai DE ZEA«

28 1

DE ZEA»

CAP» CVIII»

c

NOMINA.

Semen cur di*
da Zea,

eja Gra?ds,Zea& Semen Latinis, uulgo & Italis Speltadicitur.
Semen autem Latini a pra:ftantia frugis appellarunt. Hinc eft
quod Homerus etiahaneeelebrauentdicens^aic/iiw^iXf^.Quib.
fane uerbis innuit aruum Zeam largiens , non ut nonnulli arbb
trantur quod uitam donet,Piinio autore.

G ΕΝ V S.

Duo Zea: Dioicorides facit genera . Vnum cuius grana in imgulis tunicis feu

Αίκοκκος, glumis gemina, quod Gra:ds ea ob caufam c Αίκοκχοε cognominatur . Germanis hoc
genus 0»cli$/ober iDincMfom uocatur. Alteram fimplicis eft grani, &germa'
n i ce nominatur 2£it&om/obct Θ .petere

FORMA.

Trimum genus. Primum genus culmo , geniculis & fpica tritico iimile eft , duobusque utriculis

Alterum, iuneftis duo grana firnul fert. Alterum culmo 8d fpica eft breuioribus, grana iingu^
lainfingulistunicisdupliciordine feuuerfu difpofitis proferens, ac in fummitate
ariftis fuis plane hordeum refert,

L O C V S,

Laetum pingueqpfolum defiderat.

T E m p v s.

Iunio menfe floret Julio autem maturitatem confequitur,

temperamen tvm.

Zea media quodammodo eft inter triticum & hordeu,quatenus ad calefaciendi
& refrigerandi facultatem attinet,placide uero exiccat.

VIRES.

EX DIOSCORIDE,

Zea uniueria fua facultate quodammodo in medio eft tritici Si hordei : itacp ex
illis cognofcatur.

EX PLINIO.

Zea: farina efficacior hordeacea uidetur, trimeftris mollior . Ex uino rubro ad
Icorpionum iftus tepida , 8C ianguinem excreantibus ♦ Item arteria:. T ufli cum ca^
prino feuo aut butyro . Ex Fccnograeco molliflima omnium. Vlcera manantia fu
nat , Si furfures corporis , ftomachi dolores , pedes & mammas cum uino & nitro

cofta.

EX SYMEONE SETHI.

Zea facultatem habet proximam tritico.Eft liero facilis conco&ionis,boniq? fuc
ci;ad haec etiam emplaftica exiftit.

DE ERI-

ZEAE PRI.

MVM genvs.

2 E AE

RVM

ALTE'

GEN VS.

V

DE ERIGERONTE* CAP^ C I X*

Λ NOMINA.

ΡΙΓΕΡΩΝ Gratis, Senetio Latinis,ofl:icinis inufltata. Germanis
(Sitnbt ϊναχη dicitur , Grands autem Erigeron quaii uernus ie,
nex nominatur,{eu cito uel uere fenefcens, quod celeriter in pap,
pum SC lanuginem abeat. Itaque compoimone nominis3tempus
fimul quo floret , SC floris mox defloreicentis euentum 3 indicare
uoiuerunt Gra?ci,ut quo tempore quaerenda, SC quibus notis in^
nines fcirent . Non igitur feneftutis ratio aliqua in ea eft, fed cane^
icentes humani capilli modo poft florem eius pappi3ut a fenecftute denominaretur,
effecerunt. Eam etiam ob cauiam Romani Senetionem illam uocauerunt.

FORMA.

Herba eft cauliculo cubitali 3 fubrubro , foltjs continuis, in extremitatibus Eru^
ca? modo incifuris diuifis, fed minoribus multo : floribus luteis, celeriter fciists de^
hifcentibusue, & in pappos deflorefcentibus: unde Si Erigeron di&a efl:, quod
uere idlicet capilli modo flores canefcant . Radice inutili . Omnes hae Diofcoridis
nota?,herba? quam Germani CtreuQwiurQ Si (öunbftmut nominant,reiponde-
re deprehenduntur. Siquidem cauliculus efl: ilii cubitalis,fubmber, folia continua
habens, per extremitates Eruca: inftar laciniofa, minora tamen . Flores lutei , qui
fciisi ftatim in lanuginem abeunt ♦ Errant toto ccdo qui Senetionem Nadirs
tiumeffe garriunt.

LOCVS.

Nafciturpafsim in fepibus,8£ circum oppida»

T E m p v S.

Vere erumpit, quo etiam tempore,ut dicflum eft,canefcit,8£ durat fere tota aefta
s teeiusherbse prouentus.

TEMPER AM ENTVM.

Erigeron, Paulo Aegineta autore, mixtam temperaturam obtinet:refrigerat e*
nim SC modice difcutit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folia cum floribus refrigerandi uim obtinent , quapropter cum exiguo uino,
aut per fe illita folia, teftium fedisqj inflammationes fanant.Cum manna, tum reli ¬
quis uulneribus , tum neruorum quoque medentur . Idem praeftant pappi per fe
ex aceto illiti,uerum recentes epoti ftrangulant, T otus autem caulis in aqua deco^
ctus,8£ cum paflfo potus, ftomachi dolores a bili contrados perfanat.

EX PLINIO.

Lanugo eius cum croco dC exiguo aqua? frigida: trita? illinitur epiphoris.Tofta
cum mica falis ftrumis. Erigeron quoque cum farina thuris & uino dulci > teftium
inflammationes fanat.

DE HE"

I

2Sj

Erigeron mr
diäa.

Senetio.

Senctionon. φ
N dShmitm.

DE HEDYOSMO CAP* C X*

NOMINA.

δ y o s μ o s, i/dyffn grtcce, Menta latinedicit. Officin£ nomen latinum
retinuerunt. Germanice QÖuuxt, uocatur. Hcdyolmon Gra?ci,quod Hcdyofmonuu*
fuaucm{piretodorem,nominauerunt. Menta autem di<fta eft, quod dediaum.
odore iuo mentem excitet,aut quod grato , ut ait Plinius , odore men- Menta'

fas percurrat.

GENERA.

Mentae in uniuerium duo funt genera. Vnaenim iatiua & horteniis eft:alte-
rafylueftris 8C fera . Satiuae iterum quatuor praecipua funt genera* Vna eft quam satiut genau.
Germani ‘Dcymmt fimpliciter,uel £r4uf? ÜDeymentuocant. Altera, quam qdem
23 4 ifmn. Tertia, quae ijfdem 234lf4mmiim$ appellatur, &C x>nfcr Svetu,
xcen müm 5 / ober fpit$ miwi$ ; a noftrae aetatis herbarqs Romana uel Saracenica.

Quartam Germaniquidam ftct^hmut/nonnulirBalfuwhmut uocant.Perme
tamen licebit has lpecies,quandoquidem facultatibus fimiles ITnt, ut cuiuis placue
rit nominare . Nobis autem ut certius difeernerentur praedicis nominibus appel¬
lare placuit, Sylueftris, quae Latinis Mentaftrum uocatur, 8C uulgo equina Men-
ta,germanice Kofmiwt$/wtlbct 234lf4m/ober trnlb miim$ dicitur. Non ignora¬
mus plures eife Mentae fpecies , nos tamen eas duntaxat quas uidimus,pidas ex¬
hibemus.

FORMA.

Satiua prima caulem habet quadrangulum, a radice lente punicantem, 5 C lanu^ Prima.
gine pubefcentem,folium fere rotundum,ferratum, molle &C odoratum, flofculos
purpureos internodia geniculatim coronantes, uerticillato femper ambitu. Altera Secunda. .
priori per omnia limitis eft,nifi quod illi fubpurpureus flos circa cauliculorum fa-
ftigia fpicatur . Tertia folio longiore & acutiore conflat, flofculis purpureis coli-
culorumcacuminib. fpicatim infidentibus . Quarta itidem longioribus folijs eft,
floribusq? purpureis internodia geniculatim,haud iecus quam in prima, caules co
ronantibus.Mentaftrum uero foli)s lanugine canefcentibus, atque hirfutioribus,
Sifymbrioprocerius,odoremagisuirofo,flofculis ipicatim coliculorum fafligia
coronantibus.

L OC VS.

Satiua? paisim in hortis proueniunt. Amant apricum locum, no pinguem, non
ftercoratum,humidis facilius ad olelcunt. Sylueftris autem,qua? Mentaftrum alio
nomine appellat, uliginolis gaudet locis , pafsimcy irrigua hoc Mentaflro puberu,

TEMPVS.

Florent omnes menfe Augufto.

TEMPERAMENT V M.

Vtraq?,tam hortenfis fcilicet quam fylueftris,guftu acris, Sc facultate calida eft,
ex tertio ordine excalefacientium.Infirmiortamen eft horteniis,minus9 calefacit.
Exiccat autem in fecundo ordine : illi enim ex cultura aliquid humiditatis accedit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Calefaciendi, adftringendi atque exiccandi uim habet Menta horteniis. Proin¬
de ianguinem fiflit fuccus eius cum aceto potus. Lumbricos rotundos enecat. Ve
nere concitat. Singultus,uomitiones, choleramc^ iedant duo aut terni furculi cum
acidi granati fucco poti. Cum polenta illita abiceflus difeutit. Impolita fronti, capi¬
tis dolores mitigat.Mammas qua? tendunt,autla(fte turgent,compelcit.Cum fale
canum morlibus illinitur . Aurium doloribus eius fuccus cum aqua mulla fubue-
nit.Mulieribus ante coitum admota,conceptioni refiftit. Linguae fcabritiem con-
fricataleuigat. Lac coire deniariq? in cafeum non iinit,immerfis in eo folqs.In fum-
ma,ftomacho utilis eft,& in condimentis peculiarem ufum habet. Sylueftris in fa-
nitate deterioris ufus eft quam iatiua.

EX GA-

ϊ!

gctt/lßUC.

C-

MENTASTRVM

plantarvm HISTORIAE CAP, cx,

*93

EX GALENO»

Menta fatiuaad uenerem mediocriter excitat , id quod omnibus ineftqusehu-
miditate femico&a Si flatuoia participant, Deniq? in abfceflibus aliqui eam cum po
lenta imponunt.Habet etiam quiddam amarum in fe Si acerbum:illo quidem Ium
bricos interficit,acerbitate uero fi cum oxycrato bibatur,recentes (anguinis excrea-
tiones reprimit. Subftantia eft,ut fi qua alia herba,tenuium partium, Aetius addit,
potum eius deco&um tribus feriatim diebus,colicos omnino fanare,

EX PLINIO»

Mentae hortenfis odor animu excitat, Si lapor auiditatem in cibis: ideo in mam-
marum mixtura familiares ipfae acceifere,ut coire denfaric^ lac no patiantur . Qua-
relatis potionibus additur, ne huius coagulati potu ftrangulentur , Data in aqua
& mulfo, eadem ui refiftere& generationi creditur, cohibendo genitalia denfari,

Aeque maribus δί foeminis fanguinem fiftit, Si purgationes focminarum inhibet.

Cum amylo ex aqua pota,cceliacorum impetus.Syriation Si uomicas uuluae cura-

uit , Ille Si iecinorum uitia ternis obolis ex mulfo datis. Item fanguinem excreanti-

bus in forbitionem , Vicera in capite infantiumireianat. Arterias humidas fiecat,

ficcas adftri ngit, pituitas corruptas purgat in mulfo Si aqua, V oci fuccus fub certa

mine utilis duntaxat,qui Si gargarifatur uua tumente,adie<ila ruta Si coriandro ex

lacie. V tilis Si contra tonfillas cum alumine, lingusc afperae cum meile. Ad couul-

fa intus per fe,uitrjsq? pulmonis. Singultus Si uomitus fiftit cum fucco granati , ut

Democritus monflrat , Recentis fuccus narium uitia * fpiritu fubducfto emendat. *AUhfpiritus

Ipfa trita choleras in aceto quidem pota , Sanguinis fluxiones intus . Ileum etiam fubiuttos*

impolita cum polenta , Si fi mamma: tendantur , Illinitur Si temporibus m capitis

dolore. Sumitur & contra icolopendras , Si icorpiones marinos, Si ad ierpentes.

Epiphoris iilinitur,& omnibus in capite eruptionibus, item ledis uitijs. Imperigi-
nes quocp, uel fi teneat tantum, prohibet. Auribus cum mulfo inftillatur. Aiunt Si
lieni mederi eam in horto guftatam,ita ne uellatur. Aridae quocp farinam tribus di¬
gitis appreheniam , Si flomachi dolorem fedare in aqua , Si fimiliter aiperia in po-
tionem,uentris animalia pellere,

APPENDIX.

Animaduertendum, ea quae Plinius Mentaftro tribuit,Calaminthaedeberi, ut
fatis liquet Diofcoridem legenti, Necp fane mirum, quandoquidem autores focie-
täte quae eft inter Mentam , Mentaftrum Si Nepetam decepti , tum ipecies , tum
nomina confundunt,

APPENDIX ALTERA.

Caeterum appendicis etiam uice hic annotandum erit, Ari flo telem feiflione xx,
proble.fecundo,cum aflerit Mentam refrigerare poffe corpora,non pugnare cum
Galeno alijsqp medicis qui illam eile calida affirmant , Per ie nancp calida eft Mcn-
tarat quia efa libidinem proritat,&heccum immodica fueritcorporisuiresdcfjcit,
atep adeo animum Si corpus refrigerat , ideo eam ex accidente , quia uidciicct ut in
uenerem immodice ruamus efficit,refrigerare dixit Ariftoteles,

EX SYMEONE SETHI.

Iuuat iccur frigidum,^ uentrem corroborat ac ffomachum,cocffionem facit,uo
mitum fedat Si fingultum.Prodeft etiam ad cordis morfus , Si appetitionem fufei-
tat.Flatusdifcutit,&lumbricosinterimit,potiffimumiylueftrisMenteius. Vene¬
rem ffimulat , Si iecinoris obftrucftiones tollit , V erum hoc uefei ad fatietatem non
oportet,quoniam fanguinem extenuat, Si ferofum facit, 8<dpfum in flauam bilem
mutatrdein efficit ut fanguis qui maxime eft tenuium partiu difeutiatur , Si craffus
ac melancholicus relinquatur,atq> idcirco oportet bilioios ab ea abftinere. Cotrita
cum fale. Si morfui rabiofi canis impofita , medicamentum fit falubre , Arida uero

b 3

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CX, 2 9?

A trita,S£pofl cibum fumpta,ad coco&ionem facit, 8C Iienofos iuuat . Cum uino po'
tadifliculterparientifuccurrit.Feruntetiam quod manfalippienti impofita,fiatre-
medium:quodqjeiusdecoflumabforptum,confeftim languinem efaucib.eqcicn
tes fanet, Huius fernen uentrem purgat,& pulmonem laedit,

DE HEMIO N I T I DE» CAP» C X I»

N Ο Μ I N A,

ΜΠίΝίτι ς,« αΰτλίωιομ Grecis, Hemionitis Latinis,PlinioTeucrion,offi'
cinis & herb arqs Scolopendria & lingua ceruina, Germanis
nominatur, Alia tamen efta Diofeoridis Scolopendrio,qug Aiplenon
alio nomine dicitur*

FORMA,

Folium Dracunculo flmileprofert, lunatum. Radicesuero illi multae fubfunt,
tenues , Neq? caulem, neep femen,necp flore fert , Ex qua deferiptione fatis liquet,
eam herbam quä uulgus Scolopendria uocat, efle Hemionitin, quod tota illi Dio-
fcoridispifl:ura,nullareclamantenota, conueniat. Sunt enim illi folia Dracunculi
feu Arflinflar lune corniculantis falcata. Etfi enim interdum in altu furgant, tamen
inter initia potiflimum incurua, SC. lunae crefcends modo falcata funt. Radicibus
etiam cohaeret multis exilibus, nunquam florefeens, nec caulem, nec femen profe¬
rens. Non eile autem Phyllitim in primis folia docent,quein ea funt re<fla,8£ mini¬
me fleut in Linguaceruinalunata.Deinin tergo ueluti uermiculfquiin Phyllitide
penfiles , in Lingua ceruina autem fefliles Sd nequaquä propendentes , fed liratim
digefti funt. Tertio natales ipfl: Phyllitis enim in umbrofls opacisue , SC hortis na-
B fcitur,Scolopendriauerofeu Hemionitisinpetrofis. Quarto,quodmeomniuma
ximemouet, Phyllitidi nulla prorfus lienem liquandi facultas inefl, quam tamen
Scolopendrie uulgari adeife praeter cbmuneui confenfum,cjuotidiana etiam expe-
rimentademonftrant. Hisitaq?decaufis Phyllitis, Scolopendria uulgaris efle aut
dici non debet. Dato enim quod deferiptio per omnia conucniret,facultates tamen
ipfe,quse diuerfae funt,aliam a Scolopendria efle manifefte docer ent,

L o C v s.

Nafcitur locis umbrofls, montofis ac petrofls , copiofiflime aute iuxta montem
haud procul a Tubinga fitum, quem Germanico uocabulo erg nominant-,

prouenive folet, N unc paflim in hortis habetur.

T E M P v S.

iE flate ufep ad autumnum abunde naicitur,

TEMPERAMENTVM.

Adftringens flmul & parum amara eft , unde credibile efl in primo ordine efle
calidam, &in fecundo ficcam.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Herba guftu adftringit. Ha:c autem cum aceto pota lienem liquat.

EX GALENO.

Hemionitis flmul 8C adftricflione & amaritudinem poflidet : quamobrem cum
aceto pota,lienofls auxilio efl.

EX PLINIO.

Medetur lienibus. Conftatq? fic inuentum: cum exta fuper eam proiedh eflent,
fertur adhaefi fle lieni,eumq? exinanifle. Ob id a quibufdam Splenion uocat. Nar¬
rant fues qui radicem eius edunt,fine iplene inueniri.

b 4

Scolopendria

officinarum.

Scolopendria φ
Hemionitis .

Scolopendria no
eft Phyllitis.

Splenion unde
diäum .

DE ERYN'

.k 4

ERYNGIVM.

CAP* CXI* *97

DE ERYNGIO*

NOMINA*

pvrnoN Grarcis, Eryngiu Latinis, officinis corrupto uocabulo Irin, i ringus.
gus uocatur, Pleriq? etia Centumcapitanominant,anumero nimirum Centumcapita.
capitum qua: in fummo obtinet. Plinrj tarnen Centumcapita, ab Eryn-

_ .„j| gio eft diuerfa,ut etiäSerapionis.Si quis enim diligenter eius defcriptio- serdpionis Cen

nem excutiat, eam plane eiTe deprehendet, quae Dioicoridi After Atticus bi Ingui- tumcapita eft
nalis appellatur. Vtriuicp enimpi&ura: (Tc fibi refpondent,utplaneuna eile herba Α^σ*
uideat. Germanis Eryngiu nominatur OOanfitvevo/lbuicbcnbiftci/bC Kubbiftel*

FORMA.

In genere aculeatarum ftirpium eft Eryngium,cuius Folia initio iale condita ole¬
rum modo comeduntur. Sunt aut lata, bi in ambitu afpera,guftu odorata. Quum
uero adolefcunt, in multis caulium eminentqs fpinis aculeant : in quorum fummi-
tatibus globoia capita , duraru acutiffimarum^ ipinarum ambitu ftellae inftar cir-
cumuallantur,quorum color modo uiridis aut candidus, interdum cgruleus inue-
nitur.Radix illi oblonga,lata,foris nigra,intus alba,pollicis craffitudine, bC odora-
ta.E qua nimirum deliniatione omnibus perfpicuu fit, fpinamcuiuspfifturanunc
exhibemus, efle Eryngium : aculeatis enim folrjs bi per extrema fpinofis confpici-
tur, odoratis, caule cubitali, in cuius uertice coafta in globum capitula, durorum
&acutiffimorumfpiculorumualIo,ftelleinftarradiantur,quorumcolorin puber¬
tate uiridis,adulta: coeruleus, flaccefcenti candidus conipicitur : radice pollicari,in-
tus candida, foris nigra,Fed odorata.

LOCVS,

Nafdtur in campeftribus bi aiperis locis. Prope Argentoratum eius magna eft
copia,

T E M P v s.

Colligi hanc quidam, ut Plinius tradit,cum fol Cancri hoipitium tenet,hoc eft,
fub folftitiojiuflere.

TEMPERAMEN TVM.

Eryngium caliditate aut parum aut nihil ea qua: moderata bite mperatafuntfu-
perat. Siccitatem uero in tenui edentia confiftentem non exiguam obtinet,
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vim habet calefa<ftoriam radix. Pota menfes & urinas pellit. Tormina&infla>
dones diicutit. Cumuinoiecinorofis, uenenatorummorfibus, &fjs qui letiferum
hauierunt fuccurrit . Bibitur aduerius plurima cum Staphylini femine pondere
drachma: unius. Appenia bi illita tubercula difeutere proditur, Radix cum hydro-
melitepota,opifthotonicis bi comitialibus medetur.

EX A E T I O.

Potum radicis decocftum colicis medetur. Mulio addito calcuios,ftillicidia,diffi
cultates urina:, & renum uitia fanat: quod per quindecim iugiter dies, &ieiunos,
&in le&um ituros bibere oportet. Quod fi cum eo Sium quocp decoxeris , magis
proficies. Affirmabat quidam affiduoEryngrj ufu,nuncp poftea minxiffe calculos,
cum prius eo morbo frequentiffime uexaretur,

EX PLINIO.

Clara in primis aculeatarum Eryngion eft, contra ferpentes bi uenenata omnia
nafcens.Aduerfusicftusmorfusqp radix eiusbibiturdrachmepondereinuinoraut
fi pleruncp tales iniurias comitatur febris,ex aqua. Illinitur plagis, peculiariter effi¬
cax contra cherfydros ac ranas. Omnibus uero contra toxica bi aconita efficacio-
rem Heraclides medicus, in iure anferis decocftam , arbitratur, Apollodorus ad-
uerfus toxica cum rana decoquit,ca:teri in aqua.

PE THRI-

2pS

DE TH R ID ACE» CAP» C XII»

C NOMINA»

piäas Grece, Laduca Latine; officina? latinum nomen retinue*
runt: Germanice £l<mid)/ot>ct flactud nominat. Didaautenv
Laduca eft, quod copia lacftis , quod credebatur leniter mouer&
uentrem,exuberet: unde apud ueteres in primis epulis ueniebat,,
quod Martialis etiam rjs teftatur uerbis: Jj

Prima tibi dabitur uentri Laduca mouendo Vtilis.

GENERA.

Laquea primum in iatiuam fylueftrem deducitur. Satiua? tria funtgenera,

crifpa nimirurn,rotunda,& capitata, Nos una icone duo complexi fumus genera*
crifp* uflitca. Folium enim quod ftatim a radice erumpit,eam Laducam refert qua? Latinis cr u
Ipa^foliiscrifpilTimiSj Germanis brrnifct^itmcfi/appeliatur, Columellalib.xi.
cap.ifj.Cecilianam &8edcam a regionibus in quibus crefcit,nominat,ReIiquafo-
Rotunda. lia eam qua? Rotunda a folijs rotundis uocatur,pra?fe ferunt. Germanice breiter
Capitata. fZattid) nominatur. Terti) generis Laduca,que Capitata dicitur,afolrjs fuis,qua?
ubi parum a terra attolluntur, mali cuiufdam fpeciem rotundam obtinent, &in*
ftar Braffica?capitatcc, in capitis fere formam extuberant. Germanis cjtoflcr
ήφ/uel wcifjct* ίΧ.<Μύά) a femine candido nominat. Sylueftris Laduca fatiug op,
ponitur, fponte enim fua in aruis nafcitur.Germanis wlbcr jZatticfy nuncupatur·

FORMA.

Satiua prima,cuius imaginem hicdamus,folia Intybo fatiuo haud di ffi milia ha*
bet, in redumqj furgit, caulibus in fummo brachiatum , in quorum cacumine flo*
res funt lutei. Altera fo!ijs,qug crifpa admodum funt,duntaxat a priori uariat,alias
per omnia fimilis. Sic etiam capitata non nififolrjs fuis,idcpdum paululum creue^
D runt,apriorib.diffcrt. Ideoq?duab.piduris,qu£omnesreferunt,contentifuimus.
LaäucafyU Sylueftris fimilis eft iatiua? Laduca?, radice tamen breuior , proceriore caule, caiv
ueilris, didioribus folijs , gracilioribusq? , alperioribus, & guftu amaris , qua? , ut addidit
Theophraftus, ubi cofum mata funtaculeantur. Ex qua deliniatione abunde com
ftat. Laducam fylueftrem effe eam herbam,qua? paffim nunc ab officinis 8^herba^
officinarum rns, n<5 fine magno errore,Endiuia dicitur.Ea enim in aruis &C uinearum limitibus
enor. fponte nafcitur,folio Laduca?,& cum adoleuit per oras aculeato, & laciniatim fer^

rato,caulib. bicubitali proceritatcconfurgentibus, φίηυΙίβίηΐΊοη^εηι&ιιβ, qui¬
bus fuccusineftIadeus,amamsq?,ftore ut Laduca iatiua luteo. Definantitaq? de*
inceps ea herba pro Endiuia uti medici, fi modo rede confultum a?gris cupiunt*

L O C V S*

Satiua in hortis prouenit ♦ Sylueftris in aruis 8C uinearum hortorumcp macerijs
fua fponte nafeitur.

TEMFVS.

Florent Iuliomenfe,atcpfubinde femen proferunt.

TEMPE RAM ENTVM.

Laduca iatiua hutnidum eft frigidum^ olus,non tamen extreme: fiquide eden,
do non foret t uerum maxime fecundum aqua?,ut fic dicam, fontanse frigiditatem.
SymeonScthifrigidamS^humidam in tertioordine ftatuit. Sylueftris autem mL
nus refrigerat & hurnedat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Satiua Laduca ftomacho accommodata eft, refrigerat, fomnu conciliat,aluum
mollitjadis abundantiam facit.Elixa magis alit. Illota autem comefta ftomachiris
prodeft. Semen eius potum uenerem affidue fomniantibusopitulatur , &concu-
bitam arcet. Ipfa? tamen frequentiores in cibo , claritati oculorum officiunt. Con-
diunturmuria. Quum in caulem prodierunt, uim quandam nancifcunturfucco

aut

30ί

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXII,

302

c autlavfiifyluefiris Lacfiuccfimilem.Sylueftris uirib. in totum Papaueri iimilis eft,
unde aliqui eius fuccum Meconio permifcuerunt. Äquofa per aluum purgat po-
tus in poica liquor obolorum duorum pondere. Exterit argema Si caligine* Cum
la&e muliebri inunefia adambufta prodeft, In uniuerfum foporifera dl , Si dolo-
rem leuat* Menfes trahit. Contra fcorpionum iefius, Si phalangiorum morius bi¬
bitur, Semen haud fecus quam fatiug libidinum imaginationes in fomno,ac uene-
rem arcet. Succus ad eadem ualet, fed uiribus infirmior. Reponitur fuccus eius in
fidili uafe,antea,ut in alrjs liquaminibus moris eft,infolatus.

EX GALENO.

Laftuca ad calidas phlegmonas accomoda e fi: , Si ad parua Si leuia eryfipelata,
maioribus tamen fatisfacere minime idonea eft.Efi etiam edulium fitim arcens. Se
men potum geniturae profluuium cohibet : quamobrem etiam rjs qui libidinofis
fomnijs uexantur,datur.Sic Se fylueftris Lacilucae lernen, Cuius quoqjluccus col-
ligitur,argema Si caliginem expurgans. Ad aduftiones cumlacfie mulierum inun¬
gitur. Omnibus alrjs oleribus pauciflimum ianguinem S i uitiofum generantibus,
ex fola La&uca non multus quidem , nec uitioius , haud tamen omni ex parte lau¬
dabilis gignitur. V t plurimum cruda ipfa uefcuntur, iEftate autem cum in femen
iam proruptura eft,in aqua dulci praecoquentes, cu oleo, garo Si aceto aiTumunt,
aut cum aliquo ex condimentis,obfonqsue,praefertim rjs quae caleo confiant ♦ Pie¬
rie^ etiam antequam excaulefcat,in aqua elixa utunt;uti ego iam facio, ex quo den¬
tes mihi deteriores elfe coeperunt. Nam amicus quidam meus , quum olere hoc a
longo tempore me ut familiari cibo uium fuifie lciret,uideretqjpoftmandi a me ci¬
tra magnam moleftiam non polle, cocfiurae rationem indicauitjn iuuentute enim,
quoniam alfiduo os uentriculi bile efferueicebat, aeftus moderandi gratia Ladhi-

d cis utebar. Quum autem ad proue&ä aetatem perueniifem, olus hoc contra quam
in iuuentute, fomnum iam ftudio Si induftria accerlenti mihi,auxilio fuit : quippe
qui etiamnum iuuenis uigilrjs dedita opera me affuefeceram , declinante iam aeta¬
te , ipfa ex feinfomni , grauius hoc incommodo moleftabar. Aduerfus quod uni,
cum mihi praefentifiimum remedium Caduca ucfpere comanducata femper fuit.
Frigidum ergo humidumq? fuccum profert,haudquaquam tamen uitiolum.Itaqj
ficut alia olera a iufta concodione non excidit , necp aluum cohibet, uti necp impel
Iit, A tep hec illi non immerito accidunt,quum nec auftera,nec acerba fit, quibus fa¬
cultatibus in uniuerfum aluus fiftitur,quemadmodum afalfis,acribus. Si omnino
abftergendi uim habentibus adexcretionem concitat,quorum nihilLaducginefi,

EX PLINIO.

E fi quidem natura omnibus refrigeratrix. Si ideo cfiate gratae a fiomacho fafti-
dium aufemnt,cibicp appetentiam faciunt. Diuus certe Augufius Laducaconfer-
uatus in xgritudine fertur,prudentia Mufar medici, cum priores eam ob religione
minime eommanducarentjin tantum recepta commendatione, utferuari etiam in
alienos menfes eas oxymelite repertum fit. Venerem inhibent,efium refrigerant,
lomnumcp faciunt. Cruditatem ipfa? nequaquam faciunt , nec ulla res maiorem in
cibis auiditatem incitat inhibetq?. Ambuftis profunt recentibus,priuiquam pufiu-
la* fiant,cum fale iilitsc. Vlcera etiam quae ierpunt, coercent initio cum aphronitro,
mox in uino tritte. Igni facro illinuntor, Conuulfa Si luxata caulib. tritis cum po¬
lenta ex aqua frigida leniunt. Eruptiones papularum ex uino Si polenta. In chole¬
ra quocp codas patellis dederunt , ad quod utiliffimae quammaximi caulis Si ama¬
rae. Quidam lade infundunt, Deferuefadi rj caules Si fiomacho utiliflimi tradun-
tur,ficutfomno,Si fatiua maxime Laduca,Si amara ladenscp, quam Miconidem
iiocauimus.HoclacSioculorum claritaticummuliebri ladeutilifiimum eife prae¬
cipitur, dum tempefiiue capiti inunguntur. Semen fatiuaru contra icorpiones da¬
ri. Se-

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CXII, 303

A ri.Semine trito ex uino poto 8C libidinum imaginationes in fomno compelci.Ten-
tantes aquas non nocere Laducam edentibus, Quidam tarnen frequentiores in ci-
bo officere claritati oculorum tradiderunt.

DE THYMBRA» CAP» CXIII»

NOMINA,

vmbpa Grgcis,Thymbra,Cunila9 Latinis,*R.twelGermanis appellat,

GENERA,

Thymbrae ieu Cunilae duae funt fpecies , Vna hortenfis feu fatiua,

_ qug quia minori e ft acrimonia, in codimentario genere edulps cocoqui-

tun hinc a faturando Satureia dici coepit, AÜ7 tamen a Satyris nome traxiffe putat,
quod fcilicet marcefcentes coitus ftimulet. Germanice &amvon/foünevfül/ J ofe

nominatur. Altera agreftis

fiue ruftica Cunila e ffquae peculiariter Thymbra nuncupatur,

FORMA,

Thymbra ffmilis eft Thymo, fed minor atq? tenerior,ferens fpicam floribus ple¬
nam, coloris uiridis. Satureia pedali altitudine furgit, fruticofa, furculofis utrinq?
cauliculis , folio HyiTopi, flofculis per interualla ex purpura candicantibus , odore
faporecpgratiflimo,

L O C V S,

Thymbra in tenui folo,& afperis locis nafcitur,Satureiain hortis feritur paflim,

T E m p v s.

Alftate utraq? Cunilafloret,

TEMPERAMENTVM.

B Thymbra calida Si ficca in tertio ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Thymbra eadem quae Thymus praeffatfi confimiliter fumatur. Vtilis etiam in
fanitate eius ufus. Eff etiam fatiua Thymbra, in eundis fylueftri minor ; ad cibum
uero utilior, propterea quod non adeo efficax illi fit acrimonia,

EX P A V L O.

Thymbra fylueftris eadem quae Thymus praeftat, Hortenfis autem omnibus
quidem imbecillior,fed ad cibum laudatior,

EX PLINIO.

Nufquam utrunqj Thymbrae genus additur,quippe fimilis effedus»

EX HERBARIO ANTIQUO.

Farina eius ex uino pota,medetur pulmonis, thoracis, 8C ueficae uitrjs. Ciet uri-
nas,mefes pellit. Herba ipfa cum floribus Lethargicos excitat calfadu,aut corong
modo capiti impofita, Succus cum rofaceo auribus infunditur. Cum triticea farina
coxendicibus illinitur, Satureiae ufus marcefcentes coitus ftimulat, quare a Satyris
traxiffe nomen putant. Stomachi concodiones adiuuat, faftidiadifcutit, hebetes
oculos exacuit.

Hortenfis ,

Satureia unde
difta.

Syluejlris.

Satureia .

C 1

DE THLASPI,

S ATVREIA
sativa.

E T H L A S P !► CAP^ C X I I 1 1*

A

NOMINA*

λ a ς p ι,Μ0λ«α3·ί</Ιί<ψ, h trimm οίγςιομ Gra:cis dicitur: Thlafpi, Capfella, Si
Scandulaceum Latinis* Sunt huius temporis herbari·) qui Naftur-
tium te<ftorum,8£SinapiruftiCum,quod digitis friatum finapim fub-
oleat,appellent*Alrj Burfam paftoris uocant, non fane quod fitreue-
ra eius herba? fpecies, fed quod ad formam illius quamproxi me acce¬
dat* Sic antiquo herbario Burfam paftoris appellare Thlafpinplacuit.Thlafpi au
tem Graecis a fruftus forma di&um eft,qui Nafturtio fimilis eft,fed latior, & uelut
infra&usSiContufus* qäx&<u enim rjfHem contundieft Si infringi, infringendoqj
quod globofum tumidumue erat malleo, Iapide, pedeue cum dilatatione exae¬
quare*

GENERA*

Duo Thlafpis genera damus* Vnum latioribus folqs , quod ad Diofcoridis de-
fcriptione proxime accedit. Hocgermanice 354umfcnjf7obcr nominatur*
Alterum folrjs anguftioribus conftat, 8£gerrnanice^Bcfcmh?mit/quodfcoparum
uices fuppleat uocatur* Quare fi quifpiam ha*cduo genera ab inuicem diftingucre
certis appellationibus uoluerit,primum Thlafpi maius aut latifolium, alterum ue-
ro minus autanguftifolium appellet. Diofcorides etiam duo Thlafpios genera fa¬
cit, unum latifolium, alterum anguftifolium.

FORMA*

Herbula eft anguftis folijs ad digiti longitudinem, in terram uerfis,in extremita
tibus indfis , fubpinguibus. Caulem tenuem , duorum drodantum emittit,adna-
fcentes fibi paucos ramulos habente , Si per totum eius ambitu frucftus eft in fum-
b mo modice latus, in quo femen exiguum Nafturtio fimile,difci figura, ucluti con-
quaffatum,unde Si nomen inuenit* Florem obtinet album,femenq$ acre* Ex ea fa-
nedefcriptione fatis coftat, herbam hanc quam pictam damus efleThlafpin,angu-
ftaenim folia habet, potifsimu fuprema eius parte,digitali longitudine , in terram
feconuertentia,per extrema leniter incifa, caulem duumdodrantum, agnatis in eo
paucis calycibus,breui pediculo nitentibus,quadam ligularum uel cochleariorum
effigie,in quibus femen continetur Nafturtio fimile, fed latius Si ueluti conquafla
tum, quod acerrimi eiTe guftus deprehenditur, ita ut manfum Sinapis modo os Si
linguam uellicet*

L O C V S*

In fofsis,femitis,8i fepibus prouenit,

T E m P v S.

Maio Si Iunio menfibus floribus Si femine praegnans inuenitur*

temperamen tvm.

Semen calfacit Si exiccat in quarto ordine,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Calefacit,bilem per fuperna& inferna purgat acetabuli menfura potum. Ifchia-
dicis in clyftere infunditur. Potum fanguinem ducit. Si interiores abfceflus rum-
pit,menfes cit,& foetus necat.

EX P A v L o.

Semen Thlafpi facultate habet acrem, adeo ut internos abfceflus potum diff um
pat.Menfes cit, 8^ foetus enecat. Per federn infufum ianguinolenta euacuans ifchia
dibus prodeft. Poteft enim alioqui tum fuperne, tum inferne biliofos uacuare hu¬
mores acetabuli menfura epotum. Infunditur Si contra coxcndicu dolores, Quin-
etiam potum fanguinem trahit, Si internos abfceflus rumpit.

3°?

N aflurtium te s
fi orum.

Sinapi rufticum.
Burfa paftoris ;

Thlafpi unde
difim ♦

c 3

EX GA-

TH LA S PI

LATIFOLIVM.

3ö8

FLANTARVM HISTORIAE CAP, CXIIII,

C EX GALENO.

Thlaipi femen facultate acreeft,adeb ut internos abfceflus poturumpat.Men-
fes mouet,& fcetus necat. Per federn infufum fanguinolenta euacuans ifchiadibus
prodeft. Eft enim aiioqui tum inferne, tum fuperne bilioforum humorum euacua
torium, acetabuli menfura potum.

EX PLINIO.

Semen afperi guftus,bilem 6 i pituitam utrincp extrahit.Modus fumendi aceta- ;
buli menfura. Prodeft bi ifchiadicis infufum , donec fanguinem extrahat . Menfes
quoqj dt,fed partus necat.

DE THERMIS» CAP» CX V»

NOMINA.

έρμος »μψζ Graecis, Lupinus iätiuus Latinis:ofliicinaciatinumno-
men retinuerunt: Germanis 5ctgboit appellatur.

FORMA.

_ Vnicum caulem obtinet Lupinus, folium quinquefariam autfepti-

fariam diiledum , florem candidum , filiquas in quibus quina fenaue intus grana,
dura,lata,rufaq? continentur.Radicem luteam capillamentis fibratam.

L O G V S.

Exilem amat terram , arenoiamS^ rubricam praecipue. Limofo agro non exit,
eulturamq? reformidat,

T E Μ P V S.

d Ter floret, primum Maio,deinde Iunio,8d:ertio lulio menfe.Poft unumquem-
que florem filiquas producit.

TEMPERÄMENTVM,

Immenia amaritudo euidenter calidum bC ficcum eflemonftrat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Farina eius cum meile linda lumbricos pellit. Ipfi quoq? macerati , bi amari ad¬
huc comefti idem efficiunt. Decodum eorundem cum Ruta bi Pipere potu idem
fadtrunde&iienofisprodeft* Eodem gangraenas, ulcera tetra,incipiente icabiem,
alphos,maculas,exanthemata,8£ achoras perfundere utile. Menfes bi fcetus idem
decoctum cum myrrha bi meile fubditum trahit. Farina eorum cutem liuoremqj
expurgat.lnflamationescum polenta bi aqua mitigat, ifchiades bi tubercula cum
aceto lenit.In aceto coda bi illita ftrumas diffipat,& carbunculos rumpit. Decocti
pluuiali aqua donec in fucculiqueicantfaciem abftergunt. Cum radice nigri Cha¬
maeleonis ouiumfcabiei medentur, fi tepido decodo abluantur. Radix cum aqua
coda bi pota cit urinam. Vbi autem edulcati fuerint, triti cum aceto Si pod itorna-
chi Lftidium leniunt, bi cibi auiditatem excitant.

EX GALENO.

Lupinus editur codus,multis ante diebus maceratione in aqua amaritudinem
deponens, ίκφ tunc nutrimentum craffi fucci. Caetcrum ut medicamen itapraepa-
ratus ex genere eft em plafticorum. Qui uero natiuam amaritudinem habet,huic
extergendi Si digerendi uis ineft. Lumbricos occidit illitus , Si cum meile lindus,
aut cum pofca potus. Quin & decodum eius lumbricos erjcerepoteft. Foris iden¬
tidem pcrfufum,alphos,achoras,exanthemata,icabies, gangramas, ulcera^ mali¬
gna iuuat, partim extergendo, partim digerendo, citra^ mordacitatem ficcan-
do. Expurgat iecur bi lienem cum Ruta bi Pipere fuauitatis gratia ailumptum.
Elicit menfes ac foetum cum myrrha bi meile adpofitum. Porro Lupinorum etiam
farina fine mordacitate digerit: nec enimliuida tantum , icd bi ftrumas Si tuber¬
cula curat: atqui tunc in aceto, aut oxymelite, aut pofca hanc decoquere oportet,

pro

LVPINVS

3TO PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXV,

C pro laborantis nimirum temperamento, afFe&us diuerlitate,quod ex ufu eft ίη>
ueniendo, Digerit item quae liuidalunt, &quaecuncp mododidum eft praeftare
decoftum, eadem omnia efficit 8C farina. Sunt uero etiam qui Ifchiadicis catapla-
fmatis modo illinunt*

EX PLINIO*

Ex omnibus quae eduntur flcco nulli minus ponderis eft,nec pius utiiitatis.MiV
tefcunt cinere aut aqua calidis. Colorem hominis frequentiores in cibo exhilarant*
Amari cotra afpidas ualent. Vlceraatra,aridi decorticaticp tn ti, fu p polito linteolo,
ad uiuum corpus redigunt. Strumas, parotidas in aceto codi difcutiunt. Succus
decocftorum cum ruta & pipere, uel in febri datur ad uentris animalia pellenda,
minoribus triginta annorum. Pueris uero impofiti in uentrem ieiunis profunt. Et
alio genere tofti,8£ in defruto poti,uel ex meile fumpti. Iidem auiditatem cibi facf
unt , faftidium detrahunt. Farina eorum aceto fubafta , papulas pruritusq? in bah
neis illita cohibet,& per fe liceat ulcera. Liuores emendat.lnflammationes cum po
lenta fedat.Si ad mellis craffitudinem decoquant, uitiligines nigras 8C lepras emem
dant. Rumpuntcarbunculos impoliti, panos Si ftrumas minuunt, aut maturant*
Cocftiex aceto cicatricibus candidum colorem reddunt. Si uero ccelefti aqua de*
coquantur,fuccus ille imegma fit, quo (olent fouere gangraenas, eruptiones pituf
tc,u!cera manantia,utililTimum. Expedit ad lienem bibere, &cum meile menftruis
haerentibus.Lienicrudicum ficoficca triti ex aceto imponuntur. Radix quoq? in.
aqua decocfta, urinas pellit. Medentur pecori cum Chamaeleonte herba deco<fti,a^
qua in potum collata . Sanant & icabiem quadrupedum omnium in amurca deco^
iftfutrocp liquore poftea mixto.Fumus crematorum culices necat*

D E IO GAP* CXVI*>

lonqmcdiäd.

NOMINA.

ον Ttofcpvfotw Graecis, Viola muraria uel purpurea Latinis, bUw
*X) cid ober Oßcv%en violett Germanis dicitur. Officinae fimplicL·
ter Violam nominant. Nicander ion Gr^cis didam credit,quod
Nymphae quaedam Ioniae, floreillum Ioui primum dedere mu^
neri. Αίη Graeci Ion uocatumputant,quodcumIoinuaccama

_ Jt Ioue conueria eilet, terra florem illum pabulo bouis eius fuderit*

viokunde Latini quoq? detrita t litera. Violam quali uitulam imitatione graeca uideripof

uocdt*. fun t appellalFc*

FORMA.

Folium habet minus tenuius^ quam Hedera,nigrius tamen nec diffimile* Cau
liculus ftatim a radice medius profilit, in quo flofculus fuauiterolens, purpureus*
Humilis praeterea efl, ftatimq? a numerofa radice orbiculata folia line ramis exeut*
Semen quoc^ minutum in folliculis uafculisue rotundis, ut pieflura indicat, extre^
nia fere aeftate producit.

L O C V S.

Nafc/ tur in opacis Scalperis Iocis,ad radices maxime murorum,hortorum mar*
ginibus,& fepibus.

T E m p v s.

V iret haec perpetub,Theophrafto tefte,! i cultus adhibeat: tamen uere,& Mar'
tio menfe floret, quo potiffimum tempore colligi flores eiufdem debent* Semina
uero in aeftate,ut dieftum elf.

TEMPERAMENTVM.

Violae folia aqueam & fubfrigidam fubftantiam fuperantem poflSdent.Frigid^
autem funt primo ordine,h umidae uero fecundo»

VIRES.

VIOLA

PVRPVREÄ

9M

311 PLANTARVM HISTORIAE CAP» C X V I*

C VIRES* EX DIOSCORIDE,

Refrigerandi uim obtinet. Folia eius per fe & cu polenta illita, ftomacho ^ffuan-
ti,oculoruminflammationibus,fedisq?procidentrjs auxiliantur. Pra:tereaidquod
in flore purpureum eff cum aqua potum,angina correptis,8£ puerorum comitiali-
bus mederi affirmant*

EX GALENO.

Folia per fe,aut cum polenta illita, calidas phlegmonas mitigant. Imponunt SC
ori uentriculi a:ft uanti,8£ oculis*

EX PLINIO*

Purpuresc uiolsc refrigerant. Contra inflammationes illinuntur ftomacho ar-
denti. Imponuntur 8c capiti in fronte. Oculoru priuatim epiphoris, & fede proci-
dente,uuluaue. Et contra fuppurationes. Crapulam 8C grauedines capitis impoli¬
tis coronis olfacftuue difcutiunt. Anginas ex aqua pote. Id quod purpureum eft ex
qs comitialibus m e d e t u r , m a x i m e p u e ns, in aqua potum. Semen fcorpionibus ad-
uerfatur.

EX SYMEONE SETHI.

Profuntadinteftinorum dolores,cor uero offendunt. Dolores capitis qui fiunt
aflauabile fopiunt pota: 8>C odorata?. Ventriculu irritant, &flaua ineo inuentam
bilem. Caput ficcum hume<ftant,calidumq? refrigerant fuo odoratu. Somnum in¬
ducunt. Humida capita deftillationibus obnoxia reddunt.

DE VIOLA MATRONALI* CAP* CXVII*

NOMINA.

Eteribus Graecis & Latinis cognita fuerint nec ne Viola: quas hodie,
quod eas matrong colere foleant,matronales uocantur, nondum com,
pertum habemus. Quare uulgari 8C ufitato nomine, donec recftius in-
uentufuerit,utemur. Germanice,quod rara: adhuc in Germaniadum
ifta fcriberemus fuerintjtMfd^cict appellare uoluimus,ut nimirum hac nomen¬
clatura a Leucoijs,de quibus fuo dicemus Ioco,fegregaremus.Poffent etiam haud
inepte 5t*4wcmiricl/ad imitationem latini nominis appellari*

GENERA*

T ria V iolarum matronalium damus genera. Primi enim generis candida eft,al
terius punicea, tertrj purpurea: nec differre admodum nifi folis floribus uidentur.

FORMA.

Fruticofa eff herba,cubitali altitudine,ramofa,caule 5 C folrjs lanuginofis, oblon
gis,anguff is,mollibus ac canefcentibus,floribus aut albis,aut puniceis,aut purpu¬
reis quadrifoli]s,femine in oblongis filiquis lato ac tenui,radicelonga,Iignofa,fub-

rufa &C acri.

L O C V s*

In hortis <$C cultis locis proueniunt*

T E M P V S.

Julio 3l Auguftomenfibus florent.

TEMPERAMENTVM.

Admodum calidas effe fapor foliorum &radicis,qui acris eft,abunde docet. Hu
miditatem autem multa, Galeno lib.4.cap.x8.de fimpli.medi.facul.tefte,eoquod
amara: non fint,admiftam habent*

VIRES*

Incidendi & digerendi per halitum uim obtinent. Ideo^ radix aut folia decoffa
in aqua,couulfis,difficultateipiraiidilaborantibus,6iueterituffiauxiliantur.Vri-
nam 8C menfes ducuntffudores^ ciendi facultatem habent.

DE IRIDE*

VIOLA

MATRONALIS ALBA

TR ΟΝ ALIS P VN IC EA

DE I R I D E*

c

I rkundeditta.

Caufauulgam
erroris .

VioUcea radix.

D

31 6

CAP^ CXVIXI*

NOMINA,

p ϊ ς Graedsjris Latinis appellatur: officinis fiiam appellationem reti¬
nuit. Germanis bhtw (Bilgen / Maro 0d?remcl/ ‘Xkiclmirtj dicitur,
A cccleffis arcus fimilitudine, quam flores cius reprscientant, ut paulo
pbfldiccmus, nomen accepit Iris . Suntqui non fine pudendo errore
al iam afsignent herbam re(flo,aliam cafui paterno,ita ut Iris ab Ireos, tanqua pur¬
pureus eoiora niueo,diftingui putetur imperitis herbarqs.PromanaflTe au te hunc
errorem ex gra?cauoce λ&ζιομ, qua Lilium, quod candidos profert flores, genti il¬
li figni ficatur, parum per unius litera* abiedhonem deprauata , uerifimile eft« Pri¬
mam nanqueliteram abqcientes,ultimam uerb in <r uertentes, «ac©" dixeruntpro
λά&ομ, Sed ha?c opinio indigna eil: qua: explodatur, cum Diofcoridem Si alios ue-
teres omnes feorfim de Iride Si Lirio flue Lilio agere conflet.

FORMA»

Folia Gladiolo fimilia fert, maiora tamen, latiora Sl pinguiora . Flores in caule
aequalibus inuiccm fpacrjs diftantes, inflexfiuarq , Aut enim candidi, aututndes,
autlutei,autpurpurei,autcocrulei confpiciuntur, Vnde ob hanc uarictatem arcui
cccleftiaisimilataeft.Radicesfubfuntgeniculata?,{olida?, odorata?:qua?fimulatq?
fuerint difleefla?, ficcantur in umbra. Si filo traiccfla? recondunt. Ha?c Diofcoridis
pieflura tota huic herbe, quam irim hodie herbarq Si officinae uocant, fu ffragat. Si¬
quidem ea radicibus nititur folidis,gcniailatis & odoratis, adeo utuiolaru purpu¬
ream odorem prorfus referre uideatur, Si hoc nomine a Germanis no Aris X>ckl-
m:r%/hoceft,Violacearadix,fitappellata.Folia Gladiolifaciem flmulant,maiora
duntaxatjatiora Si pinguiora.Caule recfto fefquipcdalfie cuius fafligrjs pari inter-
uacante fpatio flores erumpunt, inflexis mutuo folioru labris, qui nitent uaria co¬
lorum miftura, in Aar cccle Ais arcus . Ciuemadmodu enim aquarius ille arcus, qui
efl imago maleexprefsifoIis,caua nube reccpta,uarios mentitur colores,fic ut cce-
ruleas,uirides, luteas, purpureasq? lineas ducat, ita cauo calyculi finu uerflcolores
lituras flores oftcndunt,quadiueriafpeciecc£lcftem a?mulanturarcum,Falluntur
itaque qui in toto floris ambitu huiufcemodi uarietatem perquirunt, cum inflexa
foliorum labra uelpurpureus,uel coeruleus femper color inficiat,

LOCVS,

Pafsim in hortis Si macerrjs uinearum prouenit . Laudatiisima tamen eflqua?
in Illyrio S^Maccdonia naicitur,& melior inter has qua? dcnfa Si breui radice con¬
flat, quaeque frangenti contumax cA, colore fubruffa, admodum odorata, gu-
Auqjferuida,

TEMPVS.

Floret nere, Maiopotiisimumcnfe,quofane tempore flores coIIigidcbent.Ra-
dices autem fuotempore,hoceA,autumno.

TEMPERA M E N T V M.

Iris in altero calefacit ordine,in tertio autdeflccat . AbAergit quocp Si maturat
VIRES» EX DiOSCORIDE,

Irides omnes calefaciendi extenuandiq? uim obtinent , Contra tuisim efficaces,
humoresq? no facile excrcabiles extenuant , Biles ex hydromelitedrachmartam fe-
ptem pondere pota? purgant. Somnum conciliant. Lachrymas cient, Torminibus
medentur. Cum aceto pota? uenenatorum morfibus,licnofis,conuu!fis,refrigcra-
tis, rigentibus , Si quibus genitura effluit, auxiliatur . Menfes cum uino pota?du-
cunt.Decocfiuearumad muliebria fomenta utile,molliensapcriensq^ locos. Iichia/
dicis infunditur. Fi ftulas Si finus carne explent. Qu in etiä glandis modo cum mei¬
le appofita?,fcetus extrahunt, Strumas uctercsq? durities codla- Si sflita? emolliunt.

Arida?

I R T S

GERMANICA.

318 PiANTARVM HISTORIAE CAP, C X V I I I«,

C Aridae ulcera explent, 8>£ cum melle purgant, Nudata offa carne operiunt. Dolori¬
bus capitis cum aceto &rofaceo utiliter illinuntur. Lentigines, cutis in facie uitia
cum Elleboro albo,& duabus mellis partibus illitae emendant, Peisis, malagmatis
8C acopis miicentur. In uniuerium magni ufus funt*

E X P A V L O.

Iris tufsi utilis. Humores in thorace no facile excreabiles extenuat. T orminibus
medetur3ulceracßibrdidaexpur2at.Cum mulla pota aluum ducit.

EX PLINIO.

Infantibus eam circunligari (alutare eft. Dentientibus praecipua eft &C tufsienti-
bus,tinearumue uitio laborantib. inftillari.Caeterum ulcera purgat, capitis praeci¬
pue, (lippurationes ueteres, Aluu (oluit duabus drachmis cum melle,Tu(sim,tor-
mina,inflationes,pota. Lienes ex aceto. Contra ferpentiu SC araneoru morfus,ex
poica ualet. Contra fcorpiones, duarum drachmaru pondere in pane uel aqua fu-
mitur . Contra canum morfus ex oleo imponitur ♦ Et contra perfriftiones , Sic8C
neruorü doloribus . Lumbis uero 6 C coxendicibus cum refina illinitur . V is ei con-
calfacftoria. Naribus fubdita,fternutamenta mouet,caputqp purgat. Dolori capitis
cum Cotoneis malis aut Strutheis illinitur. Crapulas quocp 8>C orthopnoeas difeu-
tit. Vomitiones cit,duobus obolis fumpta.Oila fraifta extrahit,impofitacum mei¬
le , Ad paronychias farina eius utunt . Halitus oris comanducata abolet, alarumqs
uitia. Succo duritias omnes emollit.Somnum conciliat, ied genituras cofumit» Se¬
dis rimas condylomata^omniaq^ in corpore excreicentia (anat*

DE H IE R A C E O CAP^ C X I X*

Htcrdceutn tut *

NOMINA.

jtPAKioN,« σογχίτ hs Graecis, Hieraceum Latinis dicitunoffidnis inufi
tatum,Germanice,quum aliud nomen expifeari non potueram us,i")<t
btcfr&raut appellauimus,adgraecam alludentes appellationemmeque
enim alia ratione Greci hanc herbam Hieraceu nominarunt, nili quod
dediclum . accipitres , quos illi llfxms dicunt, fcalpendo eam, fuccoq? oculos tingendo, obfcu-

Sonchites . ritatem cum fenfere difeutiant. Sonchites autem dicfta eft, quod Soncho no admo¬
dum difsimilis fit, maxime quod ad eius circunfcrentiam & extremam partem , in
qua caules & flores funt,attinet. Haec enim & illa cocauo,& ladeum fuccum emit-
Ldftucd f ylud * tente caulejuteisc^ floribus eft , Apuleius Laftucam fyluaticam appellat . Plinius
UcUt quoque libro uigeiimo,cap.feptimo,utalrj omnes fere, in Lacftucarum (ponte na-

fcentium numero, propter fimilitudinem,Hieraceon hoc habet. Quam autem in-
uicem fimiles iint Hieraceum & Lacftuca fylueftris, utriufqj icones δί effigies col-
lataemonftrabunt.

GENERA.

Hieracr) duo funt genera , maius nimirum 8£ minus , Maius germanice
foabid)hant3 minus autem blcmDubicbbrmit nominatur.

FORMA.

Hieraceum Hieraceum maius caulem habet aiperum, modice rubentem, fpinofum, conca-

uum , Folia per interualla rariufcule diuiia , Soncho per circunferentiam (imilia*
Flores in oblongis capitulis luteos . Quae deiignatio prorfus hanc quam pi&am
damus herbam exprimit . Siquidem caulem emittit fcabrum, fubrubrum, fpinu-
lis horrentem, cauum, folia ex interuallis & raro laciniata. Sonchi folqs non difst-
Hieraceuminus, milia, Flores in longiufculis capitulis luteos , Minus Hieraceum folia ex interual¬
lis per

4

PLANTARVM HISTORIAE CA P, CXIX, ?ll

A iH per ambitum diuifuris fcifla obtinet . Caules de fe emittit cauos, teneros St uiri>
des,in quibus flores lutei circulum circunfcribentes. Qug itidem nota: omnes her¬
ba: illi,cuius pffluram exhibemus,conueniunt.

L O C V S*

Vtruncpin quibufdam pratis prouenit,

T E M P V S.

In fine Iulq menfis,8£per uniuerfum Auguftum floret Hieraceum. Succus eius
carpitur per meflfes incifo caule.

TE MP ERAM ENTVM.

Maius Hieraceum plane Sonchi temperamento conflare uidetur,refrigeratita-
que Si mediocris adftri&ionis efl particeps . Minus in guflu paulo maiorem ama-
ritudinem refert.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vim habet Hieraceu maius refrigerandi, & modice adflringendi,ideoq?sefl;uan
ti flomacho.&inflammationib.illitum prodeft. Succus erofionem eiufdem in for-
bitione mitigat.Herba ipfa cum radice illita fcorpionum idlibus auxiliatur.Minus
facultates habet fuperiori eafdem.

EX PLINIO.

Succusfanatomniaoculorumuitiacumla<ilernuiierurn.Arcetnubeculas,ciea-
trices,adufliones^omnes,pra:cipuecai!gincs. Imponituretiamoculisinlanacon
tra epiphoras. Idem fuccus aluum purgat3 in pofca potus ad duos obolos. Serpen¬
tium i (ilibus medetur in uino potus . Et folia tofta, thyrfiq? triti ex aceto bibuntur*
Vulneri illinuntur, maxime contra fcorpionum idlus. Verum contra phalangia,
* commixto uino ex aceto.

APPENDIX.

Sunt qui tantam ineflTe huic herba: uim contra oculorum uitiacredant, ut radi¬
cem etiam a collo fufpenfam caliginem oculorum fanare poflfe dicant.

DE HIPPVRI» CAP> CXX^

NOMINA.

ppovpis Gra:cis,Equifetum, herba aut falix equinalis Latinis , re- Equi fetum.
centioribus herbarijs uerbum uerbo reddentibus Cauda equina, Ger cauda equina,
manis Koffcbtvmtg / pfcrbtfdMvanQ/Kofwnbcl/.^Vit^enwcbcl/
~K<t%cn$agcl/^antcnlvant/&fyafftb0xv nominatur. Nomentani

Gra:cum quam Latinum a cauda: equina: imagine,quamcoma:illiuspra:fefe- Hippuris
runt,accepit. di '&*·

GENERA.

Eius duofunt genera. Vnum longius,quod nonnulli a:tatis noflraeherbarij ab
afperitate quam obtinet Afprellam uocant. Hinc efl quod materiarij fabri lignea Affrclta,
pe(flinum Si aliorum minutoru operum ruditatem huius herba: fcabritia in nito¬
rem expoliant. Germanice grof dicitur. Alterum breuiusefl,adab-

flergendauafaaptum.Germani fcUtft&oßfcbwmt# appellant.

FORMA.

cur

Primum Equifeti genus cauliculos habet inanes, leniter rubentes , fubafperos,
folidos, geniculis qui inuicem inferuntur difleiflos, in quibus folia iuncea, crebra, l
& tenuia. In altitudinem adfurgit, fcandendoproximasflipitescomis circunfuia
dependet multis, nigris ut equorum cauda.Radix illi efl lignofa,dura, Altem co¬
mas per interualla habet breuiores,candidiores δ i molliores.

LOCVS<

ijF

EQVISETVM

MIN V S,

2x@ßfä;\vm% \

Λ

3*4

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CXI,

C LOG VS*

Longius Equifetu in aquofis locis Si fcrobibus prouenit, ncc eo in foffis prope
Xcrfcc <Hfcurop> aquas Si umbro iis locis alia planta frcquentior cfi:, ut hoc nomine y&$iA.<>my Gra;>
*$v</lpoy> cis dictum fit.Neep enim^f oJ</lf ce aliud e fi; illis nifi terre rima Si Aflura.*#^ oy etiam

non alia ratione, quam quodinaquofis produceretur, nominauerunt* Alterum in
pratis inuenitur,nec fere frequentius occurrit,inuifa fcenifecis.

TEMPVS.

V mmcp scftate fuis in locis copioie prouenit.

TEMPERÄMENTV M.

Adftringentcm cum amaritudine facultatem , ac proinde ualenter fimulq? citra
mordicationem exiccantem,obtinet*

VIRES* EX DIO SCO RIDE*

Herba ipia adilringit, quapropter fuccus eius ianguinem ex naribus erumpen¬
tem fiftit. Dyientericis cumuino potus confert» Vrinamcit* Folia cruenta uulne-
raglutinant trita Si in iperia, Herba Si radix tuiTientibus,orthopnoicis,ruptisqj fuc
currit* Quinetiam inteftinorumdiuifiones, ueficaediiTecfiaonem, &inte{binorum
ramicem coaleiccre cogiq } folia in aqua pota feruntur*

EX GALENO»

V ulnera maxima conglutinat, etiamfi prafe&os effe neruos contingat: pra?te-
reaintefiinorum ramices cogit. C soterum ad fanguinis reie&ionem, ad fluxu mu¬
liebrem, poiifltmum rubrum, ad dyfenterias , Si ad alia uentris profluuia genero-
fum eil medicamentum herba ipfaautexaqua,autexuinoepota. Sunt qui de ea
feriptum reliquerunt,quod nonnuncp etiam ucficae,& tenuium inteftinorum uul-
nera fuccus ipfius ianauerit. Prodefi: etiam profluuio (anguinis ex naribus, tum
D fluxu obnoxiis in uentre affe&ibus ex aufterorum quopiam uinorum potus , ac fi
febre teneatur ex aqua»

E X P L I N I O*

Vis eius fpiflare corpora. Succus ianguinem e naribus fluentem induitis fiflit,
item aluum . Medetur dyientericis inuino dulci potus cyathis tribus * Vrinam
cit.Tufißm,orthopnccam (anattitem rupta, 8£ qua? ferpunt.Inteftinis &uefic«c fo¬
lia bibuntur.Enteroccclcn cohibet*

DE HIBERIDE* CAP» CXX>

N aflurtium
agrcjlc.

NOMINA*

i b E p 1 2,« KctfJlccyLcMrnmji κγριοκκξ<Λκ^ Grsecis, Galeno Si Paulo alio nomi¬
ne LcpidiomHiberis, Naflurtium agrefte Latinis appellatur* Offici-
nisnoftris incognita. Germanis (Bmicfiblum/nonalia rationequam
quodplerofcp qui in illius notitiam nondum perucnerunt, infatuet.
Mriocdrdmon Potefi: etiam comode dici wilbet* Cardamantice, Si Agriocardamu Grascis

. appcllata,quodradiciodonnfitNafi:urtrj : uel quod eius folia partim Nafturtioa-
quatico,quodaDioicoride Sifymbrium cardamine dicitur, partim etiam hortenfi,
quod Cardamon Graecis nominat, fimilia fint:uel quod guftu Nafturdu referant*

curdiiid.

FORMA.

Folia Nafturtio fimilia habet,uerno tempore uirentia,cubitali longitudine, aut
minore, flore ladeo,radicibus duabus, fed una apud nos irequentius,nititur, odo¬
re Nafturti) quamacerrimo. Ex qua nimirum deicriptione omnibus peripicuum
fit, herbam cuius pi&uram exhibemus efle Hiberida:caulem enim cubitalem ob¬
tinet, foliacpNafturtio fimilia. Qua? enim a radice ftatim exeunt,aquatici,quscue-
ro in fu premo caule em icant horten fis Nafturtrj folia referunt* Verno quocp tem¬
pore uirent,fios deniq? la<fleus eft,hoceft, in albo purpurafcens:hunc enim Diofco

ridem

ßaucplum.

PLANTARVM HISTORIAE CAPt C X X ϊ.

32^

c ridem uocarcla&eum florem, iatis teftatur quarta Ranunculi fpecies, cuius etiam
florem, qui colore huic fi miliseftjacfleum eile fcribit. Semen quoque in filiquulis 1
tam exiguum producit,ut, Plinio etiam tefle,uix afpici polsit ; radicem autem exi*
lem atque acrem,cui ineft Nafturti) odor*

LOCVS, . j

Naicitur incultis locis,circa itinera prata* /

TEMPVS.

Verno tempore apparet, Aprilipotifssmummenfe&Maio, duratcp adaeflatis
initia,quo potiisimum tempore la<fleum florem funditnnitio enim purpureo colo
re maculatus uidetur ; efficacioremq? ufum obtinet, quod tum femen etiam in fili*
quulis proferat*

TEMPERAMENTVM.

Ex quarto eft ordine calefacientium,ut Nafturtium ,minus tamen eo deflccat*
VIRES* EX DIOSCORIDE*

Radix calefacit & adurit. V tilis efl: ad coxendicis dolores cum fuillo ad/pe (alio,
emplaflri modo quaternis horis illita ♦ Deinde in balneu defcendatur, &oleo cum
lana locus perungatur*

EX GALENO*

Similis Nafturtio tum odore, turri guftu,tum uiribus*

EX PLINIO*

Coxendicibus Sf articulis omnibus cum axungia modica utiliisima, uiris pluri*
mum quaternis horis, fceminis minus dimidio adalligata , ut dein in balneum de*
fcendatur in calidam, & poftea oleo & uino corpus perungatur, diebus^ uicenis
interpofitis idem fiat, fi qua admonitio doloris fuperfit. Hoc modo rheumadfmos
omnes fanatoccultos.lmponiturinipfainflammatione,fed imminuta. Adalligata
d capiti cum Quinquefolio,epiphoras 8>C fi qua in oculis uitia funt, emendat*

APPENDIX*

Recentioresherbarrj eius herba? cuius pi&uram damus ufum probant contra
pediculos fi lixiuio incoquatur* Vnde colligere licebit, eam exiccandi &ex alto euo
candi trahendiq? facultatem, haud fecus atcp Naflurtiuaut Sinapi, habere. Nam,
Galeno lib.i.de compofit.med.iecundum locos,cap. vrj. tefte, medicamenta qua:
phthiriafi medentur neceflario cxiccantatcpexalto trahunt. Vt iterum euidentif*
fimum fithanc herbam,eoquod Nafturtrj facultates obtineat,eiIeueram Hiberi*
da,non obftante quod raro aut nunquä duabus,fed una potius & exili nitatur*

DE HIPPO SELINO CAP^ C X X I !►

N OMINA.

πποΣΕΛίΝΟΝ Graecis, Olus atrum Latinis dicitur : officina? eius (e*
mine perperam pro Petrofelino macedonico utuntur. Germanis cproj*
Ürpfficb/ober grof? appellatur. Hippoielinon autem a magni*

tudinedi&um e ft: liquidem Gra?ci magnis &amplis rebus hippopra?*
o Uudtru quare ponere (olent, adeo ut Hippofelinu Latinis nihil aliud nifi grande Apiu fit . Olus
appellatum, autem atrum ucl pullum a foIi)s,qua? atro colore nitent,appellatum efle uidetur*

FORMA*

officinarum

error.

Hippofelinu tm
de ditium

Maius efthortenfi Apio,caulecauo,aito,tencro,ueluti lineas habente, folijsla*
tioribus,fubpuniceis. Libanotidis coma, plena flore, in corymbos antequä deflo*
reat cogefta,femine nigro,oblongo,folido,acri,odorato,radice odorata,intus can
dida,ori grata,pro caulis magnitudine non ad modii den(a*Porro ne mireris quod
pi&ura? non ex omni parte refpondeatdefcriptio: neq?enini Hippofelinuminte*
grum, & quod ad perfectam peruenit aetatem, floresqs & femen produxit,damus,

fedid

?%$ PLANTAR VoJM HISTORIAE CAPt CXXII*

c fed id tantum quod primo erumpit. Radicem itacp tantum & folia depingi cura-
uimus,ut qua: Oleris atri,cuius fa:pe fit apud Diofcoridem mentio, forma, faftem
in folrjs bC radice, cfiTet, cerneres * Annitemur tamen ut aliquando integram eius
herba: picduram exhibeamus*

LOCVS.

Nafcitur in umbrofis,& iuxta paludes*

T E M P V S.

Satum tarde prouenit,ideocp fa<flum ut integre depiidum dare nobis haud licue
rit* Floret, Plinio tefte,a:ftate*

TEMPERAM ENTVM.

Calidum eftin fecundo ordine,ut Apium, & ficctim in medio tertrj*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Eftur olerum modo ceu Apium* Radix etiam co&a & cruda eftur* Quinetiam
folia &C caules cocfti manduntur, & per fe aut cum pifeibus pra:parantur « Crudacp
ad falgama condiuntur* Semen potum in mu! fo menfes ducit* Rigore concuflbs
calfacit potum & illitum. V rina: ftillicidio auxiliatur.Radix eadem pra:ftat*

EX GALENO*

Hippofelini fimilis Apio uis eft,ualidior tamcn.Menfium autem & urina: cien-
da: potiisimum facultatem habet,ut liquet ex capite eiuidem de Smyrnio*

EX PLINIO,

Olus atrum quod Hippofelinum uocant,aduerfatur feorpionibus * Poto femfe
ne torminibus interaneis medetur . Itemq? difficultatibus urina: lernen eius deco^
dum ex mulfo potum . Radix eius in uino decocfta calculos pellit, &C lumborum ac
lateris dolores*Canis rabiofi morfibus potum bC illitum medetur*

D E IX O GAP» CXXIII^

NOMINA.

sox Graecis, Vifcum Latinis & officinis. Germanis $OtjRl/obci?
^fjfoltcr nominatur*

FORMA*

Planta eft fruticola, lenta, femper uirens , intus porracei coloris, ex^
tra fubflaua,folqs buxi,acinis exiguis,fine flore*

LOCVS*

Nuncjjin terra,fed femper in arbore,quercu pra:fertim,pyro, maloqjprouenit*

T E M P V S*

Autumni initio cum fuis acinis decerpitur.

TEMPERAMENTVM.

Calefacitcum acrimonia: ex plurima enim aeria aquea, pauciisima terrena
conftat.Igitur acrimonia in eo amaritudinem excellit*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Difcutit,emollit,attrahit:tubcrcula,parotidas, qrerosq? abfeeftus cum reftna&
pari cacra mixtum,maturat.Epiny<flidas in fplenio curat. Cum thure antiqua ulce
ra, 8C malignos abiceflus mollit . Lienes cum calce, aut gagate lapide, aut afio co^
<dum & itnpofmi minuit . Cum auripigmento autfandaracho illitum, ungues ex*
trahit. Mixtum cum calce &fa?ce,uim fuam intendit.

EX GALENO*

Valenter ex alto humores extrahit : nec tenues tantum, fed SC craisiores, eosqj
diffijnditacdigerit.Eftautemcxeorum gencrequa: non protinus admota calfa*
ciunt,fed qua: tempus requirunt,udut Thapfia.

DE ISA'

51*

DE ISATIDE^

CAP* CXXIIII»

v NOMINA*

a t 1 2 Graecisjfatis Latinis uocatur. Gallis,ut in comentarrjs fuis te-
Gu-xdmn. |j@w fij|jftatur Caeiar, Glaftum olim dicebatur, nunc Guadum . Germanis au.
N ilech. fjjjj pflltem ad hoc nomen alludentibus,lX>£yfc>t nominat. Arabibus Nil, Ni-
indicum. |C|1 1 1 geli , δί lndicum,utiib.i.Paradox. cap, uigciimofexto monftrauimus.

o fatis. Barbari dcprauata uoce Oiatim appellant. J

GENERA.

Duo Ifaddis funt genera. V na enim fatiua,qua tingendis lanis infe<ftores utun-
tur. Altera uero fylueftris,qualanarum infeftores haud utuntur. Priorem Germa
ni (impliciter "IPeybt/alteram uero cum adiedione wtlb TPrpbc nominant.

FORMA.

Sätm. Satiua folia habet Plantagini fimilia,fed pinguiora,nigrioraq$,caule duobus cubi
tis altiore, HgcDiofcorides,qui reliquas notas,qu£ fylueftri (imiles per omnia funt,
comemorare noluit. Ex fylueftris tamen effigie facile quales (int aeftimare poteris:
Sylueftris. hgC eIb tefte Diofcoride,fatiuae (imilis eft,folia tarne maiora obtinet,ad Laducg fo-
lia accedentiarcaules etia tenuiores,muItifidos,rubicantes, qui in cacumine follicu¬
los linguarii figura multos dependentes habent,in quibus femen. Flos ei luteus &£
tenuis. L o C V S.

liatis fatiua copiofe in Germania prouenit, prelertim agro Erphordiano,cui ma
gnum qua:ftum adfert. Viridem enim herbam trufatilibus molis premunt,ut her¬
bacea faniem excludantrdein abaAo liquore digerunt in magnos globos, quos ta¬
bulatis coputrefcere in aeftate feruente finunt. Hos cortinis infecftoriae coquunt of¬
ficinae, δί laneos pannos,ac uellera demergunt,ut cceruleu imbibant colorem . Syl-
d ueftris fua (ponte in quibufdam Germania: locis nafcitur,ut Tubingae,ubi omnes
uinearum maceries hac herba feptae uidentur.

T E Μ P V S.

Maio & Iunio menfe florent,ac fubinde femen proferunt.

TEMPERAMEN TVM.

liatis fatiua ualenter admodum exiccantis,nondum tamen mordentis facultatis
eff:amara enim Omulatque adftringens exiftit. Sylueftris uero acre quiddam,tum
guftu,tum acftione praffert:proinde ualentius quam fatiua deficcac*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

ifaddis fatiuae folia omnia ccdemata δί tubercula illita difcutere poffunt. Cruen
ta uulneragiudnant.Sanguinis profluuia fiftunt. Vlccra phagedaenica, herpetas,
ery iipelata, δί putrefcentia fanant . Sylueftris eadem quae fatiua poteft . Lienoiis
edam pota Si illita auxiliatur.

EX GALENO.

Satiua magna ulcera durorum corporum glutinat, edamiiin capitibus mufcu-
iorum fuerint, δί fanguinis profluuio laborantibus partibus utiliter illinitur.T u-
mores ocdematodes mirifice diicutit, (imul δί reprimit, omnibusq? ulceribus ma¬
lignis mirabiliter refiftit,edamii putrefcant,etiamfi erodantur. Quod fi quando la¬
borantis natura ualidior appareat, folfis eius tritis aut panem, aut hordeacea fari-
nam,auttriticeam,aut polentam, pro uincente in unoquocp affeClu,mifcere opor¬
tebit. Sylueftris uero potenti (sime humidis putredinib.obfiftit,ad cetera uero iam
comprehenfa deteriorrimmoderatius enim δί cum mordacitate deficcat,talia nan-
que irritantur hoc paifto,^ phlegmone grauari incipiunt . Cseterum ob facultatis
robur lienofis quocp utilis eft,quum altera prodefle nondum poisit.

EX P L 1 N I O.

Iiatidis folia trita cum poienta,uiilneribusprofunt.Sangumeni fiftit. Phagedae
nas δί putrefcentia ulcera, Si qusc ferpunt,(anat. item tumores ante fuppuratione.
Contra ignem facrum, radice uel folrjs prodeft,uel ad lienes pota.

ΌΕ ΙΤΕΑ

e 4

DE ΙΤΕΑ» CAP* CXXV* 333

NOMINA.

tu Gra?cis,Salix Latinis, TPribcn/o$>ct*5clber Germanis appclla-
tun Salix uero a ialiendo dicfia ecquod ea celeritate crefcat, utquaii ia-
lire uideatur. Sic etiam Iteam quaii Salicem uocauerunt Graeci*

GENERA.

Tria Salicis generaTheophraftusIib.irj. cap.xirj* dehiftoria plantam rcccniet*
Prima nigram nominari dirit,quod nigro aut puniceo cortice obdu&a fit . Secun¬
dam candidam,quod candido obducatur cortice. Tertiam coa&c breuitatis ac pu-
milam,Helicen Arcadibus appellari fcribit. Plinius etiam lib.xvfl .cap.xxxvq.tria
Salias nomina comemorat: Viminalem, eandemqj purpurea : Vitellinam ä colo¬
re luteo,graciliore priore: Gallicam, qua? fit tenuifsima. Lucius Columella lib.iirj ♦
cap.xxx.eiuidem quoque tria facit genera,Gra?cam,Gallicam, &Sabinam,quam
etiam Amerinam uorari a plurimis icribit. Grgcam flaui coloris, Gallicam obfoleti
purpurei,tenuifsimicp uiminis,Sabinam gracilibus uirgis atq?rutilibus efleafferit.
Qua? iane fingula pulchre cum rjs qua? Theophraftus tradit, conuenire uidentun
Nam primam Salicis fpeciem , quam Theophraftus nigram aut puniceam uocat,
Plinius Viminalem, Columella uero Sabinam & Amerinam appellat , Germani
rotTPctbcu nominant . Secundam fpeciem, quam Theophraftus candidam, Pli¬
nius Vitellinam, Columella autem Gra?cam uocat. Germani qcclWribm.Terx
tiam, qua? Theophrafto Helix dicitur , Plinius S i Columella Gallicam appellant.
Germani uero a tenuitate flent TPctbm.

FORMA.

Salix breui caudice confurgit,ramis longis,e trunco extremo ueluti a capite pro
deuntibus,lentis,flexilibus:foIrjslongis, fubtus incanis, fuperne uirentibus : flore
feu nucamento fquamatim compacftilijanuginoib, propendente, frucftu qui facile
ante maturitatem euanefeat.

LOCVS.

Aquofis la?tatur,ideoqi aucftu perquam facilis*

T E m p v s.

Floret primo ftatimuere.Ocyfsime amittit frueftum, antequam omnino matu¬
ritatem fentiat, ob id dida Homero ωλζσΐκρίξπ©', hoceft,frugiperda, OdyiT. κ ubi
fic canit: μχκραά. i cdy&poi xgu hiat ωλζσΐκκγποι. Fru<ftum fiquidcm fert, Plinio autore,
abeuntem in araneam antequam percoquatur.

temperamentvm.

Salicis tum folia, tum flores, citra mordacitatem exiccantis fu nt facul tatis, ac mo
diceadftringunt.Cortex tamen eius ficcior.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Adftringunt Salicis folia, fru(fl:us,cortex & fuccus. Folia trita cum exiguo pipe-
re Si uino pota ileofis conueniunt.Per fe etiam cum aqua fumpta, pra?ftant mulie¬
ribus ne concipiant.Frucftus potus fanguine expuentibus prodeft. Cortex eadem
prcftat. Vftus St cum aceto fubacftus, clauos Sc callos illitus tollit . Ex folrjs & cor¬
tice fuccus in putamine mali punici cum rofaceo calfacftos, aurium doloribus auxf
liatur. Decodlo eorum podagras foueri optimu. Furfures exterit. Excipitur etiam
e Salice iliceus exciib cum floret corticerin interiore enim eius parte concretus inue
nitur. V im autem habet exterendi qua?cuncp pupilla? claritati obftanf.

EX GALENO.

Salicis folrjs ad cruenti uulncris glutinatione quis uti poifet. V eru floribus eiog
maxime prope omnes utunt medici ad exiccantis cmplaftri preparatione: eft enim
uis eorum deficcatoria : habent etiam quandam adftriclionc . Sunt qui fuccum ex
ea expreifum, medicamen (eruent mordacitatis expers 8C exiccatorium, ad multas

res uti-

Salix cur difla.

I tea unde uo»
cata.

Salix nigra.

Candida.

Pumila.

Viminalis.
Vitdlina.
Gallica „

GncCiU

Sabina .

Prima Salich
ftecies.

Secunda.

Tertia.

plantarvm historiae CAP, cxxv, 337

Ä res utile. Haud enim inuenias quid ad plurcs res utilius medicamento citra morda
citatem exiccante,quod paulum etiam ad Aringat* Porro arboris cortex iimilem fa
cultatem obtinet,tum floribus,tum foli)s,nifi quod temperaturae iit ficcioris,uelut
omnes cortices . Sed hunc quidam comburunt, eiusq? cinere utuntur ad ea omnia
qux ualenter dei iccare oportet,Nam clauos quos uocant,callos, myrmeciasq? toh
lunt,aceto ipfum macerantes acri. Nonnulli autem dum floret Salix, corticem eius
incidunt, di fuccum quendam colligunt , utuntur^ ad ea quae pupillas obfufcant,
extergente uidelicet fimulcp tenuium partium medicamine, Vti uero illo ad multa
alia quis poflet, liquidem talis iit,

EX PLINIO,

Salicis frueflus ante maturitatem in araneam abit, Sed ii prius colligatur,fanguL
nem rerjeientibus prodeft. Corticis e ramis primis cinis,clauum di callum aqua mi
xta fanat. Vitia cutis in facie emendat,magis admixto fuccofuo.Eftaute hic trium
generum, Vnum arbor ipiaexudatgummi modo , Alterum manatin plagacum
floret, exdfo cortice trium digitoru magnitudine. Hic ad purganda quae obftant
oculis,item ad fpiflanda quae opus funt,cicndamq? urinam, di ad omnes colle&io'
nes intus extrahendas . T ertius fuccus e A detruncatione ramoru a falce de Aillans.
Ex rjs aliquis cum roiaceo in calyce mali punici calfacflus, auribus infunditur ; uei
folia cocAa, di cum cera trita imponuntur. Item podagricis . Cortice &folrj sin uF
no decoch's fouereneruos utiliisimum.Flos tritus cum folrjs furfures purgat in fa*
cie.Folia trita di pota intemperantiam libidinis coercent, atque in totum auferunt
ufum faepius fumpta,

B DE CAPNO*· CAP>- CXXV>

N Ο Μ I N A.

αρμός Grccis, Fumaria Latinis:officinis Fumus terr£,Germa
nis itthtancb/^anbcntvopff/^at^mvoibci appellatur.Fuma
ria uero haec herba dicAa e A,propterea quod fuccus eius oculis im
ditusjueluti fum us lachrymas mouet,oculosq? mordicat*
FORMA.

Fruticofa herbula eft,Coriandro iimilis,tenera admodum;fo-
lijs candidioribus, cineracei coloris,undicp numerofisrflore purpureo.

L O C V S.

Nafcitur in fegetibus hordeaceis,hortis,uineis,fepibus,& macerrjs, alqsqp locis
incultis atque pingui bus,

T E m p v s,

‘ Carpitur in fine Maij menfi's8£ Septembris,

TEMPERAMENTVM.

Capnos calida &ficca in iecundoeffeuidcturordine,id quod ex guftu patet:
acris enim di amara efl,

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Huius fuccus acris eft,uifum acuitjachrymas ducit, unde Gnomen traxit. Ulf
tus cum gum mi duplices palpebrarum pilos renafei non flnit, Comanducataher.
babiliofam urinam trahit.

EX GALENO.

Capnos acris flmul di amarae qualitatis efl particeps,nec tamen plane expers efl
acerbae. Quamobrem biliofam urinam multam prouocat, fanatcpiecinoris obftru
(fliones di debilitates . Succus eius oculorum aciem acuit, non parum lachrymaru
trahens,uelut ipfe fumusjnam hinc ei appellatio indita. Plebeius quidam ea uti fo,
lebat ad ftomachum roborandum, unaq? uentrem lubricandu. Siquidem herbam

f primum

Fumus terree .
lumaria unde
difta.

PLANTA RVM HIS TORI AB CAP, C X XVI# 339

l primum dcfkcatam condebat: dein cum uti uolebat fubdu&ionis quidem gratia
melicrato in{pergebat:roborandi uero cauia,uino nimirum diluto#

EX PLINIO*

Claritate facit inun&is oculis,delachrymationemqj ceu fumus,unde nomen a&
cepit. Eadem euulias palpebras renafci prohibet. Bilem per urinam trahit.

DE CICI^ CAP^ CXXV1>

NOMINA.

iki, Heinum Graecis,RicinusLatinis,MauritanisKerua,ofFicinisnon^ c hmuti
nullisCataputia maior,quibuiHa etiam Pentadadylon 8iPalma ChrL cataputiumdor
fti,quod fcilicet eius folia in humanae manus effigiem articulentur: Ger

_ manis yOntibcrbaum/obev<£vcut$b<inm dicitur. Croton autem &Ri crotonz?Rid*

cinus ä iimilitudine animalis,quod femen eius referre uidetur, nominata eft. Sunt nuumdedifia,
enim Graecis Si Latinis Ricini,infeda animantia, quae canibus praefertim Lfawu.

adhaerent, quibus cibi nullus exitus eft, colore liuido, nullis diicreta membris, in
globum continue crefcentia,donec plenius faginata,poft aliquot dies iponte fua de
cidant.HinceftquodaGermanisnoftris ^cdtcn^tncv nominentur.

FORMA.

Arbor eft paruc ficus magnitudine,foliaPlatano fimilia habens,maiora tamen,
laeuiora Si nigriora.Caudices uero Si ramos arundinis modo concauos. Semen in
uuis racemisue aiperis,quod cortice nudatum,Ricino animali fimile eft, Quae de^
feriptio ita pidurae quadrat,ut nihil magis.

L O C V S.

> Nafciturnuiquamin Germanianoftra,nifi fatum Fuerit, Satum autem femelco
piofe pro uenit, Sine difficultate etiam paisim iam in hortis prouenit.

t E m p v S.

Carpitur Autumno dum iemine abundat.

TEMPERAMENTVM.

Ricinus in fecundo uel fummum tertio ordine calefacientium Si ficcantium et
fe apparet.

_ V I RES. EX DIOSCORIDE.

Ex iemine Ricini oleum nomine Ricininum exprimitur, adedendum minime olmnRirfmX
aptum;alioquintamenlucernis8£emplaftrisutile. Grana triginta numero puta^
minibus purgata,trita Si pota,pituitam,bilem,8£ aquam per aluum deqciunt. Vo
mitiones etiam moucnt. Eft uero iniucunda admodum Si laboriofa huiuicemodi
purgatiotftomachu enim ualide iubuertit.T uia Si illita uaros,maculasq? iole cotra
das purgat* Folia trita cum polenta, oculoru oedemata & inflammationes fedant,
mammas® turgentes cohibent .Per fe aut cum aceto illita ignes iacros reftinguut.

EX GALENO.

Semen Ricini,quod etiam purgat, extergendi Si digerendi facultatem obtinet.

Sic uero Si folium,fed undequaq? debilius ♦ Oleum quod ex femine coficitur, tum
calidius, tum tenuiorum partium, quam eft oleum commune,ac proinde quoque
digerit.

f %

DE CIR-

DE CIRSIO CAP» CXXVIII» 34i

NOMINA»

i p s i o n gra?ce, Spina mollis , Bugloflum magnum latine nominatur: b ugtojfi.
officina?, necnon herbarrj Bugloflam uel Linguam bouis uocant. Gr. cirfioncurdifta
fion autem e6quoduarices,quos Greci κιςο-h nominät,fanet,did:aefi.

Germanis £d)fcn$un$ appellatur*

GENERA»

Nos duo damus genera, quorum unum Germanicum, alterum uero Italicum
eft,in quo omnia funt maiora»

FORMA*

Caulis eft tener, duiim cubitorum, triangularis. Ab inferiore parte foliolis rofiu
ceorum figura, angulos fpinofos per interualla, fed molles habentibus» Folia Bu.
gloffo fimilia, modice hirfuta, longiora, albicantia, extremitatibus aculeata obti¬
net* Cacumen in caule orbiculatum, hirfutum, in quo capitula in fummo purpu¬
rea, qua: in lanugines euaneicunt* Haec (ane defcriptio fatis monfirat , Cirfion eile
Bugloflam hodie uocatam, cum ei deliniationes omnes, nulla fere redamante no- b ugloffh nofira .
ta,conueniant.Siquidemcaulis ei tener,bicubitalis,triangularis,ipinofis per inter,
ualia angulis, fed mollibus 8t innoxrjs aculeis. Folia Bugloflo fimilia, longiora ta- locus d iofemi»
men,autlege, faxjmp«, hoc efi:, minora,cum Plinio:fubcandida,leniterhirfuta,in dis emendatur,
extremis partibus aculeata. Cacumen quoque caulis circinatum,hirfutum, in quo
capitula purpurea » Etfi uero reliqua omnia conueniant, tamen capitula purpurea
non abeunt in pappos necp in noftra^ec^in Italica*

LOCVS.

Producitur locis cultis Si incultis,arenofis potifsimum Si petrofis» Italicu etiam
B hodie in multis hortis magna copia nafeitur*

TEMPVS,

Carpitur Iunio Si Iulio menfibus»

TEMPERAMENTVM»

In primo calefacere Si humeefiare ordine apparet»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radicem Cirfrj laboranti loco adalligatam , dolores uaricum fedare Andreas
fcripfit»

EX PLINIO»

Hanc herbam radicemue eius adalligatam,dolores uaricum fanare tradänt»

APPENDIX.

Nonpluresiam comemoratisfacultates Cirfio,Dio{corides8£ueteresalrj tri¬
buunt. Videant igitur noftrg aetatis medici,netemere Bugloffiefua? quas non ob.
tinet uires adferibant.

f 3

DE CO-

344

c

DE CORIANO CAP^ CXXIX^

Coriandrum.
Corion quare m
catum.

NOMINA,

opioN,» hs2a wvo\t Grecis; Corion feu Coriannon Latinis,uulgo 8>C of¬

ficinis Coriandrum,Germanis,qui latinam fco officinarum appellatio
nem imitantur , Cotmttbcr nominatur. Corio nomen feciffe cimices
uerifimile eft, quos folia & caules eius olent: enim Gra:cis infedi

ns)fvi. id genus eft, quod Latinis cimex dicitur, ]

FORMA,

Caulis Corianno exilis, feiquicubitalis, ramofus ♦ Folium dum primu erumpit
Adiantfdein Fumaria?,odoregraui. Flores candidos. Semen rotundu ac nudum,
firmum &C diutinum. Radicem brcuiuiculam, ligneam, necp admodum fibratam*

L O C V S.

Amat terram pinguem,Palladio tefte,fed SC macro folo nafcitur. Nunquam au
tem nili fatum prouenit.

T E Μ P V S.

Autumno dum femine praegnans eft carpitur*

TEMPERAMENTVM,

Coriandri temperamentu minimefrigidum ac fimplexeft,ied uarie coalitum SC
eompofttu. Eft enim copiofe quidem amaritudinis particeps,quy in tenui fimul ac
terreffri fubftantiafundanfed toquofie humiditatis tepidy ei no parum ineff. Ha¬
bet etia adftridaonis nonihil,ficut paulo pbff ex Galeni uerbis clarius innotefcet*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

mcOiofcfridk Vim refrigeratoria habet Coriandrum,unde illitum cum pane aut polenta ery-
uerba paulo ρόβ fipelatis,& herpetibus medetur.Epiny(ftidas,teftium inflammationes, carbuncu-
GaktmexibiUt jos^ CLim meile & uua paffa fanat . Cum lomento ftrumas & tubercula difcutit*
D Lumbricos femen cum paffo potu pellit,genituramq? auget. Largius tamen fum-
ptum, mentem non fine periculo mouet, quapropter copiofiore & cotisiuum eius
ufum cauere oportet. Succus cum ceru(Ta,aut argenti fpuma,necnon aceto & rofa-
ceo illitus,ardentes in fumma cute inflammationes iuuat.

EX GALENO.

Coriannon fiue Corion,aut uicunqß uocarelubet. Vetuffiores Graeci Corian-
d iofcoridesre* non nominabat,ac rccentiores omnes medici Corion appellitant, ficut Si Diofco-
prehenditur. r jdes refrigeratoria effe herbam di(ffitans,fed perpera. Siquidem ex contrarrjs con

ftatfacultatibus,plurimu habens amarae effentia?, quam offendimus effe tenuium
partium,8£terrenam,nec modicum etiam aquee humiditatis obtinente,qua: eft fa¬
cultatis tepidae. Habet autem & adffrieflionis pauxillum . Ex quibus omnibus ua¬
rie quidem agit ea quae feribit Diofcorides,& non tantum ex refrigeratione.Caete-
. rumego cuiuiq?particulatim acftionis caufam enarrabo, tametfi propofitum fue¬

rat mei unius duntaxat hoc in libro fententia expromere . Sed fortenihil obffabit,
imo fi uerum fatendum eft, proderit nonihil fuperiores methodos, quaein paucis
mcdicamentisfuntdid:ae,huncin modum repetere. Primum ergo n5 Diofcorides
tantum, fed & alrj complures medicoru indeterminate & citra limitatione de mor¬
bis pronunciantjficutiane hac quoq? tempeftate non paucos reperias medicos infi-
gnes,praetcr alia,hac in re maxime hallucinantes.Interdum enim atrajiuida, frigi-
daq? reddita parte quae eryfipelas habuit, nec amplius refrigerantia pofcentemedi-
camenta,ceu antea, fed ea quae infixum parti praeter naturam humorem euacuent,
ή tamen rcfrigerareperfeuerant.Aliquandoautem ad digerentia qoidetranieunt,
caeterum eryfipelas fanare dicunt. Et ianeicribunt incipientibus etiamnum SC cre-
fcentibus cryfipelatis aliacouenire medicamenta, alia^ declinantibus. Verum res
ita non habet * Neqj enim eryfipelas etiam uocari debet poft eaquam inflammatio

eius

CORIANDRVM

54 6 PLANTARVM HISTORIAE CAPt CXXIX,

c eius & feruor,acbiliofum illud abierintmecp qcrg Facultate Funt ffigida,neq* qug iL
Ia fanant, remedio effe putandum eif, Fed uel ut fi uel initio protinus aut percufsis,
aut alia de caufa quauis tumor in parte quapia aut liuidus, aut niger exti terit, eum
frigidum effe affedum exifl: imabis,8£ qua? digerant excalfaciantcp pofcererad eun¬
dem modum fi calida affedio in frigidam reciderit, negligenda quidem prior e(f,
fed fecunda alio nomine appellanda» Aut ii difplicet nominis mutatio, faltem fient
aliqui alia fcribunt principialia declinationis remedia,haud frigida eife autuman¬
tes declinationis remedia,concedendu fane eil, fi cui ita placet,ut talis affedio etiam
eryfipelas uocetur : fed eam etiam calida dicere ubi iam refrigerata e(f ,id uero neu-
tiquam concedendum, Itaque ne quod tunc ei auxilio cif, refrigeratorium eife cre^
damus, ficut Diofcorides Coriannon, quod, ut ipfe ait, cum pane aut polenta illi¬
tum eryfipelas fanet * Nam quod exquifitum eif eryfipelas, 8C iam utique inflam¬
matum & flauum eff, nequaquam cum pane fanabit Coriannon, fed illud quod
iam refrigeratum efhProinde nos fuperioribus uoluminibus, quum determinata
ac definita experientia cuiufqs medicamenti facultatem explorandam cenfuimus,
quammaxime fieri pofifet fimplicifsimum eligi affectum confuluimirs. At plerique
medici, necp quod uel plurimi morborum protinus ab initio compofiti inuadant,
norunt, neque quod alius affedus fit eryfipelas exacftum, alius uero is qui uocatur
ab omnibus nobis ufitate, ut a ueteribus quoq?, phlegmone . Ali] autem inter hos
medi] plurimi , partim ut fic dicam eryfipelata phlegmonode,partim phlegmona
eryfipelatodes ♦ Acinuenias nonunquam ubi neutrum uincat, fed ad unguem pa-
riafint,Quinetiamnonunquam ocdematodes eife eryfipelas cofpicitur,ficutalmd
t> fcirrhodes,ut compofitoru morborum haud paruus aceruetur numeras * De qui
i ihroxiiij. bus copiofius cum alibi diiferuimus, tum in libris de curandi ratione . Dicetur au.
Exquifitum try tcm &C nunc, quoad faltem eorum meminiffe neccile cif, quod exadum eryfipelas
fipela· haud unqua ab antedido cataplafmate curari poisit. Voco autem exadum,quum

a biliofa fluxione pars impleta fuerit . Porro quod longe a refrigeratione abfit Co.
riandru,uel ex ijs quae ipfe fcripfit Diofcorides difcere licet. Nam (frumas, inquit,
cum lomento difcutit. Quod uero nullum refrigerantiu medicamentoru idoneum
fit difcutiendis ffrumis,ucl ipfum Diofcoride non dubitare arbitror,ut qui fexcen.
tafcripierit medicamenta (frumas fanare potentia, quae omnia temperie calida, &
adionibus digerentia eife cfifeffus efhHadenus Galenustcuius quide,etfi prolixa
fint,uerba ideo recenfere placuit, utuulgi&nonulloram etiam medicoru errori
detegeremus,qui prcter ueritate Coriandri temperamentu effe frigidum afferunt
pericuhfumOio Deniq? ut ex hoc loco difcerent (f udiofi,quam periculofum fitDiofcoridisac alieni
fcoridisfiriptafi ueterum fcripta fine limitatione fequi » Admonitos quoq^ ledores effe nolumus,
ne limitatione lea jloc capUt ex eorum effe numero,in quo Galenus ä Diofcoride diffentit*

EX PLINIO VALERIANO MEDICO»

Non dubitanter Coriandro refrigeratrix poteffas datur, no tamen fimplex, uf
prudentifsime Galeno uidetur, fed cui quaeda portio auif eritatis immixta fit, inde
quod quaeda ex eo uitia curantur, quae nunqua omnino curaret,fi fbla uirtute frigi
da niteret. Cum meile 3C uua paila tritu 5&mpofitu,omnes tumores colledionesqp
compefcit,Praecipuetamen iifo genere medicaminis doloribus tc fidum fubuenit*
Succo mali granati et oleo in potione permixtum,animalia interaneis innata perfe-
quit . Semen ex aqua potum folutione uentris (f ringit* Scriptu a multis legitur tria
Coriandri grana tertianas excludere ante accefsione fi fuerint deuoratajifdequoqp
repellendis efficax eff ipfum Coriandra ante folis ortum ignoranti ceruicali uiride
fubiedu,Mirum efi: quod Xenocrates tradit, fi unum feminis granu focmina bibe
rit uno die menifrua cotineri, biduo fi duo,8£ totidc diebus quot grana fumpferit,
Eade fere funt qua? alter Piindib.naturalis hiifo.xx,cap,xx,icribit,ideo^omiL
tere placuit,Tantuaddit,MarcumVarroneputareCoriandrofubtritocumaceto,
carnem incorrupta a?ft ate feruari» appeN'

?47

PLANTARVH HISTORIAE CAP, CXXIX»

APPENDIX.

Non tranleundum filentio erit quod Dioicorides hic diligenter monet,Corian
dri copiofum 8C cotinuum ufum efle fugiendum Jdeoq? errare uehementer recen-
tiores medicos,qui eo tarn frequenter,potiisimum ad caput roborando, cui infen-
fiisimum eft,utuntur,manifeftius eft quam ut probatione indigeat. A quo (ane er-
rore uel id faltem reuocare eos deberet, quod idem Diofcorides, libro fexto, Co-
riandrum inter uenena connumeret.

EX SYMEONE SETHi,

Stomacho bonum eft,& eundem corroborat.Cibos in uentriculo donec probe
cocoquantur retinet. Toftum igne uentrem fiftit.Prodeftadphlegmonas 8C cali-
das temperaturas. Sanguinis profluuiu potum, & fi imponatur, compefcit. Cum
uino potum, lumbricos educit: immodicus tamen eius ufus delirium facit. Hu¬
ius etiam fuccas potus uenenum eft 8C occidit. Qui enim hunc bibunt,muti fiunt,
&defipiunt.

DE CASSVTHA* CAP» CXXX*

NOMINA.

a 2 2 y © a recentioribus Gratis: Caflutha,ylitera in u tranfeunte, u£
fsepe fieri iolet, Latinis appellatur : officinis 8dherbarrjsnoftra: aetatis
hinc deflexa quadam priftini nominis umbra,Cufcuta dicitur,cum pri
mum Caflutha,dein coueria Caicutha,poftremo Cuicuta coeperit ap¬
pellari. Sunt qui podagram lini uocant,quod quafi compedibus id cui infederit illi
get,nec uincftum eo facile polsit extricari. Germanis 5th$£rmtt/ober5lrtd?f fdbetr/
ober (Tobtcm dicitur. Errant qui Dioicoridis Androiacen efle putant, cum uete-
res Graeci, quod iciam, de Cufcuta hodie dida, nihil memoria: prodiderunt . Pli¬
nius tamen lib.xvi.cap.ultimo, eius uideturmeminiflerjsuerbisiEft&inSyriaher
ba qua: uocatur Caffythas,non tantum arboribus,fed ipfis etiam ipinis drcumuol
uens fele : Caflytas enim legendum non Cadytas : fic enim codices aliquot Plinia¬
ni, ut in fuis annotationibus do&ifsimus Hermolaus admonet, η 9 emendatiores,
habent. Iam igitur memoria Plinij Caflytas herba fuo nomine Syriaco uenerat in
Latium, quod multis poftea feculis ufurpantes tam Pccni quam Arabes, fuis feri-
ptis protriuerunt . Quod autem Plinius fine fpiritu protulit, id librariorum culpa
factum efle fufpicor,qui inuertentes mutarunt Caflytha in Caflytas.

FORMA.

Herbofis fruticibus adnafeitur, earum adminiculo fulta t radice nulla, fed uelut
ab alarum finuprodeunte cirro capillamentoue mira: longitudinis, ftatim ab eius
ortu fefe ramulis conuoluente . Qua: iam ueluti clauiculis nixa, fenfim proferpens
herbarum fafligia fcandens,& crebris uolutionibus opere topiario per uertices ro.
tata, comas herbarum comple<ftitur:tam uolubilis illi natura eft.Folqs uidua cerni
tur.Florem fundit album,femine quocp featet tenui. Cirri dilutiore rutilant purpu
ra,nonunquam ex rubro rufefeunt, fidibus lyrarum crafsitiepares.

LOCVS.

Non in terra,fed in herbis arboribusq? paisim nafeitur Caflytha, quas tam fpifi
fo fiepius irretit cotextu,ut tentorrj modo herbofum cefpitem a fele uindicet.Non
nunquam cacuminib. impendens ftirpes humi deturbat, propriamq? parente fuis
laqueis ftrangulat,aut continuo materni alimenti fuefiu perducit ad tabem.

T E M P v S.

Aeflate, Iuliopotilsimum & Augufto menfibus, maximus illius in Germania
^rouentus efle folet : hoc enim tempore tanta eius eft luxuria , ut mole fu a ftirpes
onerata: fere procumbere uideantiir.

Coriandro no co
piofe & cotinuo
utendum.

Poddgralini.

Andro foce non
eüCitjfuthct.

Tlitilj locut
emendum.

TEMPERA'

C A SS VT Η A

plantarvm historiae CAP* cxxx,

34 9

Ä TEMPERAMENTVM.

In primo calefacientium abfceffu feu ordine, & deficcantium fecundo ftatucm
dum;quandam enim refipit amaritudinem»

VIRES»

Abftergendi naturam obtinet, &cum quadam adftriifHone roborandi faculta^
te praedita eft. Iecinoris impedimentalaxatjinfar^i&obftrudi lienis expedit uE
tia,uenas pituitofis atqjbiliofis exonerat hu moribus,pellit urinam. Regio morbo
fubuenit qui iecinoris obftrucffionibus contrahitur* Febribus qs auxiliatur quae
pueros male habent : fed ufu nimio ftomachum fua aftricfiione grauat: uerum no-
xa tollitur,!! Anifi momentu adrjeiatur . Natura eius flauam bilem per aluum exi-
gere,fed efficaciorem cum Abfinthio praebet effe&um. Hae quidem ex Poenorum
ac Arabum fententia facultates CaiTuthae tribuunt, qui utiep uires illius longe ma¬
gis gl i feere pollicentur, ίϊ parentis ingenium ei patrocinetur. Hinc efi: quod hanc
forfitan ueteres Graeci,quamuis triuialem, eo nomine fubticuerunt, quod natiuas
fuae merito parentis dotes adiciuiflet, e finu cuius uernaculum ebibens humorem
aleretur. Nam ut teftatum rjdem Arabicae fadlionis medici reliquerunt,!! calidae
infidet herbae arbori ue, calidam (ortietur facultatem, & fi decubuerit frigidae, uim
fibi frigidam uendicabit»

DE CESTRO CAP* CXXXI^

NOMINA.

e 2TPON graece, Betonica feu Vetonicalatinerin officinis antiquu no^
men retinuit, ISumnbttonidt germanice appellat ♦ A uarietate autem
&copia remedioru,Ceftron a Gr^cis dicfla eftrhac fiquidem uoce opus cc^ronunde
interpun&ü.acuue pi&um nominauere ♦ Libri etiam a uarietate fubie- ditia.

Cti3ab aliquot Graecis hoc titulo inferipti funt. Plinius quoque aliquando Ebur ce^
ilrum,id eft,pi<fi:uratum dixit. Betonica uerb ab inuentoribus Vetonibus,Hi!pa. Betonica.
niae populis, nominata eft.

FORMA.

Herba efi: caulem tenuem obtinens,cubiti altitudine,aut maiorem, quadrangu
lum. Folia Ionga,mollia,quernis fimilia,per ambitum incifuris diuifa,odorata,pro
pe radicem maiora.In fummo caulium iemen ueluti Thymbrae ipicatum ineft. Ra
dices fubfunt tenues ut Ellebori.

L O C V S.

Nafcitur in pratis,fyluis,montofis,frigidis 8>C opacis locis, ideocp Grgcis Ίνχότςο- ψυχό? foepoy.
φομ uocataefi:.

TE Μ PVS.

In Maio 8C Iunio menfibus floribus abundat.

TEMPERAMENTVM.

Calida £>C ficca in primo ordine completo.aut in medio fecundi.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folia Betonicae carpunt SC ficcantur plurimos ad ufus. Radices cum hydromeli
tepot^pituitoiamuomitione eliciut.Folia dantur ruptis,couulfis,uuluaeaffe<fi:io-
nibus,&Teiufdc ftrangulationib.drachmg unius pondere cum hydromelite.Terng
in uini fextarrjs duobus cotra ferpentiu morfus ebibunt . Herba ipia illita uenena-
toru morfib. prodeft. Aduerfus etia uenena drachma ex uino pota couenit. Hanc
fi quis praefumpferit,letale hauflu uenenu nihil nocebit. Vrina cit. Aluum fubdu,
cit.Medet comitialibus &furiofis cum aqua pota. Iecinoris SC lienis uitrjs drachmg
pondere cum aceto mulfo pota fuccurrit.Conco&ione adiuuat,!! quis a ccena eam

g fabae

BETONICA

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXXXL $$1

A fabae magnitudine cum melle cocto deuorauerit. Eodem modo Si acida ru tanti-
tibus propinat. Stomachicis eam manducare, Sxffuccumdeuorare proderit, fi po-
ftea dilutum uino ibrbeatur . Datur languinem excreantibus trium obolorupon-
derecum diluti uini cyatho uno. Ilchiadicis,renum8£ueficg dolorib.exaqua.Hy^
dropicis autem binis drachmis, febrientibus cum hycfromelite, non febricitantib,
cu mullo. Regio morbo laborantes recreat. Menles ducit drachmae pondere cum
uino pota. Aluum purgant drachmy quatuor cum hydromelitis cyathis decem po
tae.Cum meile tabidis,purulentis auxiliatur. Folia cum inaruerinttritaad hos eide
tus ficftili uafe reponuntur,

EX GALENO,

Vim habet incidendi, ut gu Aus indicat . Amariulcula enim efl, Si fubacris ipla
herba,idquod&particulatimeditaoftenditatio,Namconfiftentesin renibus la
pides rumpit,& pulmone Si thoracem Si iecur expurgat,abftergitcp. Menfes mo,
uet,& comitialibus prodeft.Rupta atq? conuulfa curat,& omnibus beitiaru morfi
bus illita ulceri auxiliatur. Acidum ructantibus Si ifchiadicis bibitafuccurrit.

EX PLINIO.

Morfibus ferpentum imponitur Betonica praecipue,cui uis tanta perhibetur,ut
inclulae circulo eius ferpentes,iplae feie interimant flagellando. Datur Si ad ictus fe
men eius denarrj pondere cum tribus cyathis uini, uel farina drachmis tribus iexta
rio aquae imponitur. Obolis tribus in aqua, contra purulentas, contraqj cruentas
excreationcsfacit.Facilespraeftatuomitionesradix eius Ellebori modo quatuor
drachmis in paflo aut mulio , Ifchiadicos dolores Si ipinae leuat eiuiHem farina ex
aqua mulfa. Aluum foluit drachmis quatuor,in hydromelitis cyathis nouem. Fo-
lia ficcantur in farinam plurimos ad ufus . Fit uinum ex ea Si acetum, Aomacho Si
B claritati oculoru . Paralyfln fanare dicitur . Eadem torpentibus membris prodeft.
Ad lateris Si pectoris dolores farina eius bibitur.

DE BETONICA ALTERA» CAP» CXXXII»

NOMINA,

VAS cfle Betonicae ipecies praeter Paulum Aeginetamlib, vq. Plinius
etiam lib.xxv.cap.viq, abunde docet: & in aliquibus Diofcoridis codi-
cibus huius quoque fecundae Betonicae mentio fit, Hancitaque pote-
riorem,tam officinae quam herbari) medici T unicam,detractis a Beto,·
nica duabus literis prioribus.nominat.Germanis (5utfMmncn SiXXcgtlblnmcn/
quod flores eius garyophylloru odorem referant,'appellare placuit,

GENERA.

Duum efl generum. Vna liquidem fylueflris efl, quam Germani wtlb £tc$cL
bimum/ hoc eft, fylueftrem Garyophylleam, Si onbemcgcle/ ^ctbmcgele/ Si
Altera altilis eft,quealio nomine Betonica feu Vetonica coronaria,
quod illius in coronis nimius ufus fit, dicitur . Germani bevmtfcfi Vtcgdblnmcn/
quafi domi natam Garyophylleam appellant.

FORMA.

Sp’ecie multum a priore Betonica differt. Radicem enim totam rubram, odora-
tamq? habet . Folia porracea, oblonga ,ftamine quo medium diuiditur puniceo ac
rubente,cum recto calamo triangula,floribusin u er ti ce purpureis. Haec Diofcori-
dis deliniatio utriq? generi cömunis efl:: priuatim tamen fylueflris Betonica herba
fmticofa efl, folrjs porri,oblongis,anguftis,per extremu mucronatis, caefijs, con¬
coloribus calamis, teretibus, geniculatis, cubitalibus , floribus fpeciofis , fimplici-
bus,qui quinis,fenisue folrjs conftant,lente fimbriatis,magna ex parte purpureis,
quamuis Si interdum niuei confpiciant. Altilis feu coronaria,folqs efl porraceis,

g z oblon-

Herta Tunica .

Sylueflris.

Altilis.

Syluc&m Bce
tonica.

Altilis feu coros
naria Betonica .

BETONICA

SYLVESTRIS ALTERA.

PIANTÄRVM HISTORIAE CAP, CXXXII, 355

oblongis,per extremum mucronatis,cocoloratuca?ffis,teretibus cauliculis fefqui-
cubitalibus,geniculatis, coeuntibus pyxidatim intcrnodfis, floribus omnium fpe-
ciofifsimis, Garyophyllorum odoratu,fedIongefuauifsimo,quandoquidem alius
cocco rutilat,alius faturata nitet purpura,alius candido, alius emaculato blanditur
colore,alius uerficolore uariatur comiftu. Omnibus teres longiufculusq? calyx fpe
cflatur,orbicuio fuperiore denticulatus,a quo quina fenaue folia prodeut,Iente qui
dem fimbriata. Nonnulli tamen flores frequentiore coma ftipantur,geminis utrin
que emicantibus ftamineis apicibus,

LOCVS.

Sylueftris in pratis,montibus,nitidiscp locis nafcituf »Coronaria uerb pafsim in
fi&ilibus uafis alitur,neqj facile a?dcs inuenies, ante quas non expofitam intuearis*

T E Μ P V S.

In seftate utriufq* magna efl: copia. Coronaria tamen longiori tempore durat,
atqj a?ftiuas,autumnales,hyemalesq? flruit coronas.

TE MPER AM ENTVM.

Calidam Si ficcam eile tum amaritudo, tum odor &alia multa declarant»
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Animas hominum Si corpora cuftodit. Contra novflurnas peregrinationes, lo¬
ca infidiofa, Si difficiles fomnos comendatur. In totum,ad omnem medendi ratio¬
nem celebrata. Recens trita uulneribus capitis indita dolorem finit . V ulnera glu-
tinat.Fracfla offa extrahit,& hoc quotidie efficit,donec perfanefeat . Dolori capitis
medetur, fi deco&aeaexaqua caput perfundatur, aut temporibus cum bitumine
illinatur,aut radix eiufdem fuffiatur,

EX INCERTO»

j Farina eius tam aduerfus toxica quam ferpentu Si feorpionu iefius ex albo uino
bibitur.Quartanaereliquarum^febriumhorrorcsdifcutit. Comitialibus opitula
tur fub ipfam acceisionem propinata.Eadem per fc carcinomatis in{pergit,qute ta¬
men pra?ftiterit herba? fucco prius abluifle.Eftur contra uentris tineas. Succus pe-
ftis arcet contagia,atque etiam hauftus, fi iam morbus inuaferitJiberat.Fit ex flore
oleum ad canis rabiofi morfus, ad fiftulas Si parotidas, quibus illitu medetur. Vi-
fus aciem exacuit. Ieiuno fumpta dolorem dentium fedat,iure decocfli colluto ore.
Diicutitgrauedines,Partum,qui fine febre fit, accelerat. Neruoru uulneribus im¬
ponitur . Prscfumpta ebrietatem arcet . Intertriginem in itinere faciundonon fen-
tientqui ex uino biberint. Faflidia cum aceto mulfo difeutit . Iis qui ex morbis fefe
recolligunt aluum ex aqua calida deficit . V omitiones cohibet . Dolores podagra?
ac inflationes uentris ledat . V enena rabiofi canis morfu imprefla elicit plaga? diu¬
tius illigata»

APPENDIX.

Recentiores iylueflris Betonic^fuccum mirifice comendant in atterendo &edu
cendo calculo, Si medendis comitialibus . Altilis autem radicem contra pefiis con-
tagia utilem eife tradunt. Hanc ob caufam ex floribus etiam eiufdem, medicamen¬
tum conficiunt,quodConferuam hodie uocant,quod ad eundem ufum adhibent»

g 4

DE C O L-

Ju'itfofcit imtbcn b Ulmen.

COLCHICI

FOLIA ET SEMEN,

35S

C

DE COLCHICO C AF> C X X X ΪΠ>

Hcrmoddfiylui*
Colchicum cur
difium.
Ephcmemn *

NOMINA*

ολχγκο n, « icpH^oy Graecis, Bulbos agreftis Larinis,ofRcinis &her

barifs Hermodadylus dicitur. Germanis Colchicum ä Col¬

chide ueneni ferace,in qua nafcitur, nome defumpfit . Didum uero eft
Ephemerum,quoniam uno die fumptum mtnrfidat,atqueadeo ab alte

ro Ephemero,quod minimeletale eft,8£ de quo fuo loco dsximus,non folum figu,
ra,uerumetiara facultatibus differt. Etfi uerb Ephemeron Colchicum etiam flgni-
ficet, tamen praecipue id Ephemeron quod ueneno caret , hoc nomine intelligitur.

FORMA*

Autumni exitu florem fubcandidum., crocino flmilem profert. Poft florem folia
Bulbo fimilia,pinguiora tamen. Caulem palmo altum,ruffum ferente femen* Ra¬
dicem habentem corticem in nigro rufefcentem,qu£ cortice fuo nudata, alba, tene*.
ra,fucco plena, & dulcis inuenitur. Habet Bulbus eius in medio rimam fiffuramue
unde flos erumpit* Huius defcriptionis irruniuerfum notae omnes itaHermoda-
dylo noftro conueniunt,ut nemo,nifl Tirefia ca?cior iit,Diofcoridis effe Colchidi
ambigere poisit. Exitu enim autumni in pratis florem a?ditallricantem,crod flori¬
bus firnilem* PoflenusJFebruanonimirumenie& primo ftatim uereffolia Bulbi,
fed pinguiora. Caulem palmeu ferentem femen rufum* Radicem cortice in nigro,
colore rufefcente,quae decorticata candicat, teneraq?,fucco plena, &dulds apparet.
Bulbus etiam eiufdem diuifione in medio obtinet, ex qua flos erumpit, ut pictura
cxqaiiitetibimonftrat. His accedit, quod Serapio Arabs fub nomine Hermoda
D dyli, Diofcon Jis Colchicon prorfus depingat.Älium tamen effe a noffroHermo
Hemodattylus dadylo illum putamus,quem Aerius, Paulus Aeginetaiib.vrj.8£ Aduarius pecu
rccendorumgrcc liariter SC priuatim articulorum doloribus conducere icribunt* Paulus enim fepa-
ratim tanquam diuerforum mentione fecit, &lde Colchico 5C Ephemero diuerfa
ab Hermodadylo capita conftituit,

LOCVS,

Magnus Colchici in Meffenia,8dipud Colchos prouentus.Nafdtur&pafsim
in omnibus pratis Germania; noftrae* ' i

T E M P V s.

Flores inAutumniexitu,utdiximus,apparent,Foliaautempoftflore$generan
tur,5£ primo ftatim uere e terra erumpunt. Semen in ceftatelunio poriisimu men-
fe producitur*

TEMPERÄMENTVM.

Calidum SC flccum nonnulli Colchicum in fecundo ordine feu a medio recef-
fu ffatuunt.

eorum ♦

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Radix eius come fla fungorum modo ftrangulando enecat. Hanc autem depin¬
ximus ne pro Bulbo deuorata aliquem lateat * Mirum eft enim quantum ignaros
propter fuauitatemuitet.HarcDioicorides, Proinde fatis liquet Hermodadylihu
ius noftri ufum minime tutum effe: uenenum enim eft, 8£uiq$ad ianguinis excre-
tionem per inferna fubducit.Eius tamen, radicis potifsitmim SC foliorum, ad ene¬
candos ac abigendos pediculos ufus effe poteft.

REMEDIA CONTRA COLCHICVM*

Remedio iunt edentibus qu^cunq; contra fungos opem ferunt . Bubulum etia
lac potum, adeo ut quoties hoc affuerit,nullum pr^terea quaerendum praefidiu iit*

EX P A V L O*

Ephemeron,quod nonnulli Colchicon, eo quod in Colchide naftatur, uocant,
autBulbumagreftem, epotum protinus totum corpus prurire fadt,uelut urtica 8C

fcilla

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXXXIII, 359

fcilla ta<ftum irritatumcprinteriora erodit, ftomachum urit cum ponderofägrauita
te.Inualefcenteautem malo,cruenta ftrigmentis mifta peraluum egeruntur. Suc-
currendum,ut Salamandrae,uomitionibus Si clyfteribus.Sed antequam uires fibi
adfcifcat uenenum,dari debet foliorum quercus,autglandiu,aut malicorii, aut fer
pylli decocftum cum lacfte bibendum : aut Polygoni") fuccus,aut furculorum uitis,
aut rubfaut tenerarum ferularum medulla*, aut myrti cum uino . Benefacit etiam
caftanearum interior tunicula, fi cum aliquo e fuccis, quos prgdiximus,aiTumatur*
Origanum quocp cum lixiuia potum,in idem efficax eft. Adeo uero exacftum prae
fidium eft: lac uaccinum calidum potum, &fimul in ore contentum,ut hoc praefero
te nullum aliud defideretur.

DE CLEMATIDE DAPHNOIDE» CAP» CXXXIIIi»

NOMINA,

ΛΗΜΑΤΙΣ < Axcpvo&Jlis Graecis, Clematis Daphnoides Latinis, Peruin^
ca officinis, Vincaperuincauulgonominatur. Germanis,ebquodfem
per uireat, Pttgnm/ uel 0ysKpr0n. Clematida Graecfquomam «λ«- clematis unde
__ μχτκ, hoc eft, farmentafeuuiticulas per terram fpargat, dixerunt , Da- diiia·
phnoida uero a foliorum Lauri, quam eius folia habent, figura, Plinius lib, xxiirj. Daphnoides.
cap. xv. Clematida /Egyptiam nominat : libro autem xxi, cap.xi, V incamperuin-
cam, aliocp nomine Chamaedaphnen dici tradit, quod fcilicet humilis uideat Lau- c bmedaphne,
rus,ut nomen fonat . Non eft autem cur eam Chamaedaphnen putes quae Roma¬
nis Laureola aut Laurago dicfta eft; haec enim a Vincaperuinca genere Si faculta¬
tibus diuerfa eft,& feorfim illam Chamaedaphnen depingit Plinius lib, xxiirj. cap.
xv. ut hinc manifeftifsimu fit Plinio duplicem efle Chamaedaphnen. Vnam quam p linioduplex
fic appellant Diofcorides, Galenus Sialq Graeci. Alteram quam priuatim Vincam cham£dapbne.
peruincä alio nomine uocat Plinius, Sic autem,quod humi ferpat, Si fe in modum
funiculi porrigat uicina quaeq? uinciens,appellat,

FORMA,

Sarmenta oblonga habet,iunceae craisitudinis, Folium exiguum,Lauro figura
& colore fimile,multo tamen minus. Iam fi quis imaginem Si effigiem Clematidis
daphnoidis exquifitius exploret, ea deprehendet eile quae hodie uulgo Vincaper- vincaperuinca ,
uinca nominatur. Haec enim humiles Si graciles fpargitiuncos, foliacp Lauri figu¬
ra Si colore obtinet, multo tamen minora ; flore hyacinthino feu in purpuram coe¬
ruleo, inodoro, rotundo, folfis quinque fed continuis diftindo . Ea etiam, ut Pli¬
nius ait,femper uiret,in modum line£ foltjs geniculatim circundata. Hybernas fua
perpetua fronde texit coronas,

L O C V S.

Gignitur pingui,umbrofo, laetoqp folo,fed inculto, in agroru uinearumcp mar¬
ginibus,

T E M P V S.

Haec etfi nunquam non uirefcat, uere tamen duntaxat florefeere uidetur, Mar¬
tio potifsimum menfe Si Aprili,

TEMPERAMENTVM,

Siccitas in Clematide, Paulo Aegineta tefte, caeteris qualitatibus praena let . Id
quod guftus etiam oftendit ; guftanti enim adftridionem quandam Si amarorem
habere uidetur, Adftringit autem modice,fed fortiter amara eft. Siccat itaque,at ci¬
tra mordicationem .

VIRES. EX DIOSGORIDE.

Huius caules ac folia in uino pota,alui profluuia 86dyfenterias finiunt. Vteri do
lores cum lafte&rofaceo, aut cyprino in pefib appofita fanant. Commanducata

dentium

CLEMATIS

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CXXXIIII, 3«5t

l dentium dolorem mitigant* V enenatortrm morfibus impolita profunt* Feruntur
8£aipidum morfibus cum aceto pota auxiliari*

E X G A L E N O*

Clematis daphnoides nequaquam eft exulceratoria, neque acris, imb alui pro-
fluurjs dylenterrjs cum uino pota prodeft,dentiu^ dolores mania mitigat, Vte-
ri doloribus in pello admotum ufui eft, tantum abeft ut urat aut ulceret,

EX P A V L O*

Clematis quibuldam Daphnoides, alqs Myrfinoides, nonullis Polygonoides,
farmenta habet praelonga, cralsitudineiunci,foIium uero Lauri. Siccandi facultate
pollet, qua alui fluores,difficultates inteftinorum,8£dentium dolores finit.Contra
uenenatorum morfus prodeft,

APPENDIX.

Iam comemoratae facultates latis oftendut Clematida daphnoida efte Vincam-
peruincam: nam codex antiquus manufcriptus, quem in rebus dubqs lubens cito
& fequor, eafdem prorfus uires Peruincae tribuit * Sanguinis enim e naribus pro-
fluuio miru in modum prodefte tradit. Item ijs qui {anguine uomuntautlpuunt.

In fumma omnem fanguinis fluxum folia eius fiftere afterit,ita ut euidentilsimum
fit Peruincam officinarum eandem elfe cum Clematide hac noftra . Quibus etiam
accedit picftura & delcriptio eiufdem, quae utraque adamufsimPeruincaenoftrae
refpondent.

DE CARDAM O CAP» C X X X V»

NOMINA*

A P δ a μ ο m graece,Nafturtiulatiuumlatinedicitur. Oificinis latinum
'nomen retinuit.Barbari noftrg aetatis herbari) Crelsionem hortenfem creßiohortenßs
uocant, Germanice (5ανΐατϊν€$ dicitur , Cardamu nero Graecis non- Cardamum uns
nulli didhim efte arbitrantur, quod cor foueat,2Gnlynco dediftum.

peilla, quam Cardiacam nominant,plurimum ualeat . Δίη diuerla ratione ufi, fic
diifhim quod caput edomet,quafi r&?H</lxuop, putant.Nam arcem mentis oblidens
fuo ferit acremento, &C ignea ui praeditum caput tentat.Sunt e Graecis qui πχ?*·™
vsfxs fwaf/j id eft,quod pupillas oculorum coeuntibus una palpebris abfcondat, ita
dici cenfeant , Nam luminibus admotum fubinde cogit conniuere* Aquo,utuo-
lunt,euentu uerbum declinarunt, quod conniuere noftra lingua dici- ΜξΑχμνίΗμ

mus.Nafturtium autem appellatum eft,Varrone&Plinioteftibus,a naribus tor- n afturtiuquare
quendis,quod odore &C feminis acrimonia fternutamentaprouocet. appellatum.

FORMA*

Nafturtium caulibus afturgit fefquipedalibus, ftatim a radice minutorii folio¬
rum pediculo,floribus candidis,femine per ramorum latera copiofo,firmo,calycu
lis orbicularibus contento, acri fapore.

L o c v s,

Palsim in hortis latum prouenit.

T E Μ P V S.

Floret aeftate,Iunio potifsimumenie.Sequentitempore lemine praegnans eft,

TEMPERÄMENTVM*

Nafturtij femen calefacit &deficcat ordine quarto.Herba quoque ficca fimi lena
femini facultatem polsidet* Humida autem adhuc δί uiridis propter aqueae humi-
ditatis admiftionem multo inferior eft, adeocp fic mordacitas eius moderata eft, ut
cum pane ea uti liceat ceu obfonio.

h VIRES»

NAST VRTIVM

HORTENSE,

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXXXV,

h VIRES» EX DIOSCORIDE,

Omnium femen calefacit,acre eft,&ftomacho inimicum* Aluum turbat. Lum-
bricos pellit.Lienemimminuit.Fcetus in utero enecat* Menfes eit* Venerem exci-
tat, Sinapis $C Eruca: femini fimile eft. Lepras 8>C impetigines abftergit. Lienem il-
litum cum melle extenuat &C reprimit, & fauos expurgat. Sorbitionibus incodum
ea qusc in pedore fixnt educit ♦ Potum ferpentibus aduerfatur * Suffitu eafdem fu-
gat.Capillos deciduos continet * Carbunculos rumpit ad fuppurationem ducens*
Ifchiadicis cum polenta &C aceto illitum confert. Oedemata Sc inflammationes dif
cutit ♦ Furunculos cum muria illitu ad fuppurationes ducit * Herba omnia eadem,
fed minore effedu,poteft*

EX GALENO*

Nafturtrj femen adurentiseftfacultatisparticeps fleut Sinapi. Proinde coxen-
dicis &capitis dolores, atqueadeo quodcunque rubri fica tione pofiulat,eo perinde
atque Sinapi excalefaciunt.Mifcetur quocp remedrjs qua: exhibentur afthmaticis,
tanquam id quod craffos humores ualenter incidere ualet,uelut & Sinapi ♦ Nam
per omnia ei fimile eft*

EX PLINIO*

Nafturtium Venerem ffimulat, animum exacuit, aluum purgat . Detrahit bi-
lem potum in aqua decem denarioru pondo. Cum lomento ftrumis illitum, oper-
tumcp Braisica, praeclare medetur. Capitis uitia purgat, uifum clarificat. Comotas
mentes fidat ex aceto fumptu. Lienem ex uino potum,uel cum fico extenuat.Tuf
fim ex melle,fi quotidie ieiuni fumant. Semen ex uino omnia inteftinoru animalia
expellit, efficacius addito Mentaftro * Prodeft& contra fuipiria cum Origano
uino dulci, Peloris doloribus decodum in lade caprino. Panos difeutit cum pice,
B extrahit^ corpori aculeos ♦ Et maculas illitum ex aceto , Contra carcinomata adi)-
citur ouorum albttm. Et lienibus illinitur ex aceto. Infantibus uero e meile utilifsi-
me.Seftius adrjcithocferpentesfugare,fcorpionibus refiftere. Capitis dolores con
tritum, & alopecias emendare addito Sinapi: grauitate aurium trito impofito auri-
bus cum fico.Dentium dolores infufo in aures fucco , Porriginem & ulcera capitis
cum adipe anferino. Furunculos concoquit cum fermento * Carbunculos ad fup-
puratione perducit 8c rumpit.Phagedamas ulcerum expurgat cum meile. Coxen¬
dicibus 8C lumbis cum polenta ex aceto illinitur * Item licheni & unguibus fcabris;
quippe natura eius cauffica efl:*

DE CRINO CAP* CXXXV I*

NOMINA»

PINON K&iAezioy Gra:cis, Lilium fiue lunonis rofa Latinis, Lilium afi
bum officinis, wctj?jCtl#ctt/ober (Bilden Germanis dicitur. Veteres
Grarcoru poeta: fingunt e IunonisladerefperfaterranatumLilium, i unomrofaqiui
Nancpcum Hercules puer, quem ex Alcmene fufiulcrat Iupiter,Iuno rediäumuliu.

nis dormientis uberibus admotus effiet, 8£ladeferepleffet, poft fudum digreffus
mamma lade copiofi profluxit ♦ Qpod in coelo ä puero uago & incerto fudu per-
fufum eft,ladeam effecit uiam:quod humi fparfum eft, Lilium ladeo flore nitente
creauit,unde rofa lunonis didum»

FORMA*

Lilium caule fimplici,raro duplici,tricubitali,comofo, folrjs longis , Satyri) effi-
gie,ex herbaceo nitentibus,flore eximi) candoris,foltjs foris ftriatis,&ab anguffijs
in latitudinem fi paulatim Iaxantibus,forma calathi,refupinis per ambitum labris,
luteis emicantibus ex fundo calycis apicibus, alterius quam flos odoris , confiat.

h z Flos

166 plantarvm HISTORIAE CAP, C XXXVI*

C Flos ille languido Temper collo eft,no fuffidente capitis oncri. Radix bulbofa. Hgc
defcriptio plane huic Lilio couenit,quod hodie candidum uocamus. Nos alterius
etiam generis piduram adiedmus, quod Croceum appellauimus,ä flore eius, qui
non, ut in priore, candidus/ed croceus eft. Folia quocp eius anguftiora Tunt quam
prioris,aiiasfirnile,utpidura luculenter oftendit.

LOCVS*

Paisim apud nos in hortis proucnit*

T E M P v s.

Floret initio menOs Ιιιηή*

TEMPERAMENTVM.

Lili} flos temperatura miftam obtinet,partim ex tenui,partim ex terrena e flem
tia, ex qua utiqs inguftu amaritudine habet, partim ex aquea, eaq? temperata . Ra¬
dix autem folia primi ordinis Tunt exiccantiu 8£abftergentium.Plus tamen ineft
abftcrgentis facultatis in radice quam in folijs.

VIRES. EX DIO SCO RIDE.

Limum oleum . Ex Liifi flore unguentu iit quod ab alrjs Lirinum , ab alrjs Suflnum appellatur,
ad emolliendos neruos,pri uatimq; uuluarum durities aptum . Folia herb^ iilita,fer
pcntium morfibus fubueniunt.Feruefada ambuftis profunt.Eadem in aceto con
dua uuloeribus opitulantur . Succus foliorum cum aceto & meile in aereo uaie co-
dus,cotra uetufta ulcera, & recentia uulnera medicamento fit. Radix afla, aut cum
rofaceo trita ambufiis medetur,uuluam emollit, menftruaducit,8<i ulceribus cica¬
tricem inducit. Cum meile fubada ncruorum praecifionibus & luxatis auxiliatur*
Alphos, lepras, furfuresqj emendat ♦ Achores abftergit, facieinq? emendat & eru-
gat.T efticuloru inflammationes trita cum aceto,aut Hyofcyami folijs, & farina tri
D ticea demulcet. Semen contra ferpentiu morfus potum ualet .Illinuntur iacris igni¬
bus femen & folia cum uino trita*

EX GALENO.

Quod ex flore Lilrj conficitur oleum &unguentum,citra mordicationem dige¬
rendi fimulq? emolliendi facultatem obtinet. V nde fit ut uteri duritiebus fit aptiisi-
mum . Porro radix foliaq? per fe trita deficcant8£abftergunt& digerunt modera¬
te; proinde quoque ambuftis competuntrftquidem haec quocp moderate deficcan-
tem extergentemq? facultatem poftulat. Radicem ergo a (Tam toftamue, ac deinde
cum rofaceo cotritam, ambuftis quoad obducatur cicatrix imponunnquippe cum
alioqui & aliorum ulcerum omniu bonum fit inducendae cicatrici remediu.Quin-
etiam uteros emollit, menfesq? prouocat . Folia uero praecoquentes, &ipfa ad ob-
dudani uiq? cicatricem imponunt,non in ambuftionibus duntaxat,fed alijs quoq?
uulneribus.Sed funt qui aceto ea codientes ad uulncra Tuo tempore utant. Quum
alphos, autpioram, aut lepram, autachoras, aut aliquid id genus extergere uolu-
musjcomifcemus illi aliquid aliorum medicamentoru ualidius extergcntiu, ciriuF
modi mei eft, Caetera ii id moderate illi ac couenienter admiiceatur, dC ad neruom
diuifiones com petit, & ad alia uniueria quae ualenter exiccari poftulan t abftp mor-
fu. Impofuimus uerb etiam quandoq? & folioru fuccum cum aceto & meile codu*
Quinque partibus fucci plus utrocp erat, atep infigne medicamen ad omnia ea qug
cxiccaripoftuIantabicpmorfufuit,ceuuulneraomniaingentia,&maximequaein
capitibus mufculoru eueniunt, &C quaecuncp humida flaccidaue, diuturna &C aegre
ad cicatricem perducuntur.

EX P L I N I O.

Lili) radices multis modis florem fuum nobilitauerunt,contra ierpentium idus
ex uino potae, & contra fungorum uenena. Propter dauos pedum in uinodeco-

quuntur.

PLANTARVM HISTORIAE, CAP, C X X X V Γ,

A quuntur, triduocp non ibluuntur . Cum adipe aut oleo decoda; pilos aduftis red-
dunt.E mulio pota; inutilem fanguinem cum aluo trahunt. Lieni &C ruptis 8>C uul>
fis profunt.Et menftruis focminarum in uino decoda;. Impofita;^ cum melle ner-
uis pra;cifis medentur. Lichenas,lepras 8C furfures in facie emendant.Erugant cor
pora.Foliainaceto coda uulneribus imponuntur. Epiphoris teftiu in melle cum
Hyofcyamo bi farina tritici. Semen illinitur igni iacro . Flos & folia ulcerum uetu-
ftati imponuntur. Succus qui flore expreflus efi: ab alijs mel,ab alrjs fyrium uoca-
tur,ad emolliendas uuluas utilis. Sudores mouet,fuppurationes concoquit,

EX SYMEONE SETHI,

Odoratum frigido capiti prodeft. Oleum uero quod ex ipfo paratur,uim habet
difcutiendi & emolliendi, Huiusautem radice quidam utuntur ad uulnerum {ag¬
nationem.

DE CVCVRBITA SATI VA^ CAP> CXXXVII*

NOMINA.

ΟΛΟΚΥΝΘ a 'MJiu©* Graxis , Cucurbita Latinis uocatur: officina;
latinumnomenretinuerunt.Germanis liurbf.Graxiexaduerfouo- ^κυύύχψΜ
cabulum impofuere, ΗΡλεκυΰύπμ nominantes,quod fcilicetpumilibre. re nominat λ.

_ uesq? fint partus, quos ipia paisim enititur, cum tamen corporis mole

omnes herbarum arborumuefrudus uideanturfuperare. Cucurbita uero Latini cucurbita cut
aconcuruatuhauddubie dixerunt, quod facile fi quid obftiterit aut fuerit impedL diäa.
mento quo minus extendatur,incuruefcat,

GENERA,

B Pliniuslib.xix.cap,v,duo fatiua; Cucurbita; genera facit, Vn am cameraria uo-

catam, qua; facili & admodu flexibili ramoru curuitate, teda, pergulas SC teftudi-
nes operit, Altera plebeiam,qua;fdlicetfuis flagellis humi repit. Nos ad formare-
fpicientes tria eiufdem genera fecimus. Vnam maiore,alteraiiero minorem. Maio
rem uocauimus fica floribus & frudu,quos maiores habet, Minorem contra, qug
praodicfla minora obtinet,T ertiam longiore,a frudu oblongiore diximus.

FORMA.

Cucurbita amplexicaulis eft,reptantibus flagellis in altum fcandens,in ramosq?
uitis modo fe diffundit: tamen ob caulis infirmitate,humi fpargitur,ni propius ad-
fit cui caducus innitatur: folio rotundo, Perionatia; aut Afari folrjs haud diisimL
li: flore candido, frudu coloris herbacei primum, flaui paulo pofi:, pyri forma tur¬
binato, qui autinlongum prorogatur, aut in orbem collcdus intumefcit,aut in
breue craflamentu cogitur. Cortex recenti tener, inueterato durus, quo carne
prius exinanito peregre proficifcentes urceorii uice frequenter utuntur in co uina
condentes,quo per iter fe k fitis iniuria uindicare pofsint,

L O C V S.

Amat rigua SC aquofaloca Cucurbita,necnifi fata prouenit,

T E Μ P V S.

Tardius in Germania ob (oli frigiditatem frudus Cucurbita; maturefcit,idcocp
uix ante exadum autumnu maturum eius frudum inuenies ♦ Cibus autem quoti-
dianuSjdonec lignefcat,efle poteft,

TEMPERAMEN TVM,

Cucurbita frigida; humida;^ temperatura; eft,utraq? qualitate fecundi ordinis*
VIRES. EX DIOSCORIDE,

Cucurbita cruda trita ÖC illita , oedemata, abfceflusque mitigat , Ramenta eius

h 4 infan-

PLA NTARVM HISTORIAE CAP, CXXXVIl %7\

A infantibus contra capitis ardorem,quam firiafin uocant,in fincipite utiliterillinun-
tur. Oculoru inflammationes,podagrasc^ fimiliter iuuant. Succus e ramentis com
tufis per fe,& cum rofaceo inftillatus,aurium doloribus auxiliatur, Aduftiones cu
tisinundlusadiuuat.Totius Cucurbitae elixa^&expreflaefuccus cum exiguo mel-
Je SC nitro potus,aluum leniter foluit, Siquisin Cucurbita crudam excauatäuinu
infundat, &Tub dio habeat, temperatum^ ieiunus bibat,aluum leniter molliet,

EX GALENO.

Succus ramentoruCucurbitg ad aurium dolores cum phlegmone iundlos,cum
rofaceo utentibus prodeft. Sic tota quoqj illita calidas phlegmonas mediocriter re„
frigerat.Comeftahumida eft,& fitim arcet. Cruda ciboinfuauis eft,ftomacho per
niciofa,& concocflu plane inexpugnabilis,adeo ut fi quis alterius cibi inopia ingere
re eam copellatur,ceu quidam iam aufus eft,pondus cum algore uentriculo incum
bere fit fenfurus, ftomachumq? euertet, Si ad uomitione concitabit, qua? una eum
ab urgentibus fyrnp tornatis liberare poteft. Hanc igitur,aliaq? ex fugacibus coplu-
ra,aut mox quam elixata eft,aut fri&am in fartagine, aut affam omnes homines efi
fe confueuerunt Jpfa quantum in feeft,humidu frigidumq? corpori alimentu pra?-
bet,acidipfum ea de caufa exiguum, fedleuiter per aluum fubit, cumobfuaefub-
flantia? lubridtatem,tum ob comunem omnium humidem ciboru rationem, qui
fcilicet citraadftricfhones tales funt.Nec fane infeliciter cocoquitur, modo non am
teuertat corruptio.Pluralib.q.dealiment.facult.Galenus,

EX PLINIO VALERIANO.

Veteres medici de Cucurbita ita fenferunt, ut eam aquam dicerent coagulata,
Galenus humida? putat uirtutis Si frigidicddq? ex eo probat,quod ipfa in cibo fum
pta ftomachu relaxat,bibendi defideria non excitat. Cetera etiam inCucurbita ta-
B lia ut aperte frigida?poteftatisexemplademonftret.Cruda?&trita?leniuntomne
tumorem .In cibo fumptae molliunt uentrem .Succus earum,ut Galenus ait,ad co-
pefcendum uelociter auricula dolorem tcpefa&us infunditur, Idem fuccus 8£ do¬
lorem dentiu mitigat,!! diutius in ore teneatur. Sed Si rofaceo mixtus, Si unefiioni
corporis admotus,febriu reftinguit ardores. Cinisarida?corticisefficaciterpoie!f
combuftafanare.Eundem cinere didicimus ab expertis uulnera in uerretro iam in
putredinem uerfa purgare, Si ad cicatricem ufep perduccre.Semini ficco illa uis tra
ditur,utinpuluerem tufum &infperfum impleat uulnera quae cauatafunt. Qui¬
dam illud in uino bibendum dedere,ut folutiones alui fluentis inhiberet. Viticulae
quoq? Cucurbitg iam fenefeentes cum paflo 8c'aceto dyfentericis datae3miro modo
faucia inteftina componunt.

EX SYMEONE SETHI. v

Conco&u facilis,boniqTucci eft,& admodu nutrit. Sitim fedat,urinacit,8Aiem
trem mouet.Calidis &ficcis teperaturis prodeft,& inflämationes uentris Sdecoris
fedat.Pituitofos autem l£dit,colicosq? affeiflus.Si malos humores aflequitur,ab rjs
corrumpitur,& malum fuccum generat.Scmen genitale minuit,& Veneris appe¬
tentiam extinguit.Sanguis ex ea procreatus, confidentia tenuis eft. Thoraci, pul¬
moni Si ueficae prodeft. Succus ramentorum eius,cum rofaceo impofitus,ad
aures inflammatione laborantes confert. Integra uero illita,ca-
lidas inflammationes refrigerat.

DE CO

DE COLOCYNTHIDE» CAP» CXXXVIII»^

NOMINA.

ΟΛΟΚΥΜΘ12 Grascis , fylueftris Cucurbita Latinis , Coloquintida coloquimicU.
barbaris & officinis, Germanis Gilbet' 2Girbj?/ uel Coloquittc appel¬
latur. Sic autem nominata eft,quafi parua Cucurbita. Nam fi eius fru- Colocynthis un*
<frum cum fru&u fatiuae contuleris,quantitate longe minor erit,ac pilsc
forma in orbem coadus.

FORMA.

Viticulasfoliaq? per terram ftrata emittit, fatiuo Cucumeri,ei nimirum quem
Citrulum hodie officinae uocant,fimilia,diuifuris ία fla, frudum rotundu, medio-
cri pilas fimilem, uehementer amarum, fungofa candidaq? intus medulla: flores,
quod Dioicoridesomiflt,palleicentes ac luteos. Cucumeri iam nominato fimiles.

L O G V S.

In Germania fua iponte non nafcitur,fatatamenprouenit, fedrariisimeperfe-
dionem attingit, quod frigidior fit eius terra quam quod in ea frudum proferre
poisit.In orientalibus enim & calidioribus locis nata ad nos defertur.

T E M p v S.

Eius flores in fine fere gftatis,frudus autem extremo autumno apparent,qui pri
mum quidem herbacei,mox pallidi fiunt. Legendi uero funt cum coeperint in pal-
lidiorem colorem demutari. Et durat integris natura Si uiribus ad quinq? annos.

TEMPERAMENTVM,

Calefacit 8C deficcat in tertio ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Medulla frudus purgandi uim habet, quatuor obolorum pondere cum mulla
aqua fumpta, δ£ cum nitro, tnyrrha SC meile coada in catapotium . Arefadas pilas
B tritas,utiliter mifcentur clyfteribus ifchiadicorum, refolutionis neruorum, & coli-
co dolore affedorum,pituitam,bilem & ftrigmenta, interdum etiam cruenta edu¬
centes ♦ Appofitas foetus enecant. Dentium dolores, fi quis repurget hanc, & lu¬
to oblinat,8£ in aceto nitroq? inferuefcat, & ad colluendos dentes det, tollit * Si ue-
rb quis aquam mulfam aut pafifum in ea decoxerit , & fub dio refrigeratum biben¬
dum dederit, craflos humores BC ftrigmenta purgat. Stomacho fupra modum ad-
uerfatur . Sedi etiam ex ea balani fubrjciuntur, ad excrementa eqcienda ♦ Quinetia
uirentis fucco,ifchiadici utiliter perfricantur.

EX GALENO.

Colocynthis guflu amara efr . Sed quas amarifsimo dum potatur adfunt opera
medicamento,ea euidenter efficere nequit,ob purgatoriam facultatem quam uali-
dam in fe continet,nimirum cum rjs quasexpurgat,per aluum &C ipfa excerni pras-
uertens. Viridis ipfius fuccus intritus ifchiadicis prodeft.

EX PLINIO.

Herbacea arefada per fe inanit aluum. Infufa quoque clyfferibusinteffinorum
omnium uitrjs medetur, & renum, δί lumborum, Bc paralyfi eiedo femine . Aqua
mulfa in ea decoquitur ad dimidias, fictu&ienti infunditur obolis quatuor, Pro-
defi:8£fi:omacho,farinas arida: pilulis cum deco<fro meile fumptis . In morbo ue-
rb regio utiliter femina eius infumuntur,5i protinus aqua mulfa, Carnes eius cum
abfinthio & fale dentium dolorem tollunt. Succus uero cum aceto calefa&us mobi
les fiiLt.Itemfpinae plumborum ac coxarum dolores,cum oleo fiinfricetur.Pras-
tcrca, mirum di<fru,feminaeius fi fuerint pari numero adalligata febribus, fa¬
nare dicuntur quas Grasci periodicas uocant.

i

DE CO-

COTONEA

M A L V S.

SuCtcuNum,

DE COTONEA M A L O* C A P* CXXXIX> 575

NOMINA*

v δ λ m i a μηλίχ Gra?cis, Malus Cotonea SC Cydonia Latinis, officinis
Citonia,Germanis 2kiittcnbaum nominatur. Cydoniam uero Grscci cydonmnde '
a Cydone Cretas oppido, unde primum aduedaeft, dixerunt. Coto- diäa.
nea uero a Sidonte Corinthi uico nominata eft . Sunt tamen qui iic uo- Cotoned *
catam uelint,quod mala eius lana quadam tegi uideantur , qua? coton dicitur. At¬
qui in re non admodu magni momenti, parum refert utram amplectaris fententia.

GENERA*

Cotoneae arboris mala Diofcoride SC Galeno autoribusduum funtgenerum.

Alia enim minora,rotunda,odoratioraq? funt, qua? uera Cotonea appellant * Alia
autem maiora,dulciora,ac minus acerba, Galeno in fine libri fexti de tuenda farsita
te tefte, Struthea nuncupantur. struthea.

FORMA.

Arbor notior eft quam ut debeat repr^fen tari. Malo uulgarihaud diisimilis eft,
nili quod infra magnitudinemilliusfubfidet,fruduicilice£ incuruatosdeprimen-
te ramos, prohibenteq? parentem creicere ♦ Folium quoque eius anguibus a terra
albicat. Poma tenui lanugine pubefeunt, &indfuris crifpantur,utpiduraaftabre
oftendit.

L O C V S.

In cultis SC hortis prouenit . Locum tarne peculiariter SC frigidum SC humidum
defiderat. Si in calido ftatuitur, afsidua irrigatione illi fuccurri opus eft: fert tamen
mediocris fitus,intcr frigoris Si caloris naturam,ftatum. Planis SC decliuis gaudet.

T E M P v s.

Autumno poma eius maturefeunt.

TEMPERAMENTVM.

Mala Cotonea frigido SC terreftri temperamento donata funt,proptercp uincen
tem adftridionem minus ca?teris malis humidaexiftunt. Frigida itaque funt pri¬
mo ordine, SC ficca fecundo.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Cotonea ftomacho accomodata iunt,urinam mouent.T ofta mitiora fiunt. Ccc
liacis, dyfentericis, purulenta excreantibus, cholericis profunt,pra?imim cruda.
Maceratoru liquor potus ftomachi atque alui fluxionibus opitulatur. Succus cru¬
dorum aflumptus orthopnoicis auxilio eft . Decolo eorum fedes Si uulua* proci¬
dentes proluuntur. Qua? meile condiuntur,urinam cient,mel autem naturam eo¬
rum induit: quippe adftringens SC confpiflans obftruensue fit . Qua? autem cum
meile coquunt, ftomacho utilia funt, SC guftu iucunda,minus autem coftringunt*

Cruda cataplafmatis mifcentur ad cohibendam aluum,contraq? ftomachi fubuer-
fionem Si ardorem, mammarum inflammationes, lienes induratos &codyloma-
ta.Fituinum ex fis tufis & expreisis,fed quo perduret,fedecim iextarfis fuccfiunus
mellis adficitur,alioqui acefcit.Prodeft autem ad omnia qua?dida funt . V nguen- vnguentmmc*
tum etiam ex ipfis coficitur, quod Melinum appellat, quo utimur quando adftrin linum .
genti oleo opus eft. Eligi oportet uera, qua? parua,rotunda SC odorata funt . Stru¬
thea autem uocata SC magna,minus utilia.Flos SC uiridis &ficcus cataplafinatis uti
liSjfispotiisimum qua? adftridionemdefiderantconucnicns. Inflammationibus
oculorum, fanguinis reiedionibus, alui fluxionibus, menfiumq? impetui cum ui-
no potus prodeft.

EX GALENO.

Eximium quid Cotonea pra? alfis malis poisident : nam SC plus adftringunt, SC
durabilem fuccum habent, fi coda cum meile afferuare quis cupiat ♦ Alioru fuccus

i 1 repofi-

37 6 plantarvm historiae CAP, CXXXIX,

€ repofitus acefcit,utpote frigida humiditate multa redundans.Strutheorum quocp
fuccus perennare poteftubi rede fuerit praeparatus , quemadmodu & Cotoneo-
rumrueru hie minus fuauis bC iucundus eft,maximcc£ adflringit, ita ut huius quo*
que aliquando ufus fit idoneus ad uentris maiorem in modum difiToluti robur re-
{timendum,

EX PLINIO.

Cotonea coda fuauiora ♦ Cruda tamen duntaxat matura, profunt (anguine ex^
creandbus,acdyrentericis,cholericis,cceliacis,Nonidem poffuntdecoda,quonia
amittunt coftringentem illam uim fucci, Imponunt bC pedori in febris ardoribus,
Saturn decoquuntur in aqua,ad eadem quae fupraicripta funt, Ad ftomachi autem
dolores cruda decodaue cerati modo imponuntur. Lanugo eorum carbunculos
ianat,coda in uino,S£ illita cum cera. Alopecrjs capillum reddunt. Quae ex rjs cru-
da in meile codiuntur, urinam mouent . Mellis autem fuauitati multum adrjciunt,
flomachocp id utilius faciunt. Quae uerb in meile condiuntur cocfta,quidam ad flo
machi uitiatritacumroiaceofolrjsdecodis dant pro cibo. Succus crudorum lie -
nibus,orthopnoicis,hydropicis prodeft.Item mammis, condylomatis, uaricibus.
Flos Siuiridis bi ficcus,inflammationib.oculorum,excreationibus ianguinis,men
fibus mulierum, Fit bi fuccus ex fis mitis, cum uino dulci tufus, utilis bC coeliacis 8C
iecinori, Decodo quoque eorum fouentur, fi procidant uuluae bi interanea.Fit bi
oleum ex η s, quod Melinum uocauimus,quoties no fuerintin humidis nata ♦ Mi*
nus utilia Struthea,quamuis cognata,

EX SYMEONE S E T Η I.

Stomachu adflringunt bi corroborant, bC ante cibum fumpta uentre cohibent,
urinam prouocant.Siadfatietate edantur, difficulter cocoquuntur. Dulcia minus
D adftringut,acida uerb magis, uomitumqj compeicunt. Poft cibum fumpta uentre
mouentifed quibus eft imbecilla facultas uentris retentrix,&excretrix ualida,plus
cibi accipiant.Manfa ä potu, uini uaporein caput diflribui prohibent, Si qua prae*
gnans, ut fertur, crebrius haec comedat, puerum induftrium bi uerfutum pariet.

DE CASTANEA* CAP* CXL*

NOMINA.

Capanee unde
ditte.

Sardiane glan*
des.

[αςτανα, « J)og jSccA«!/©-, « irotfcftcwx βκλχν©^} » λοτημομ Graecis i Caifanea,
Sardiana glans, Iouis glans, Nuxqjcaftanea Latinis appellatur, Ger-
manis noflris Crtjfont/uel befielt uocant. Caftaneae autemaCafla-

_ j no Maßnefiae oppido, unde primum aduedae funt, nominatas effe co-

flat, Sardianae uerb glandes,quoniam in Sardinia optimae nafcantur,

FORMA.

Arbor efl uulgb cognita, Iuglandi haudquaquam difsimilis,fo!io tantum ueno
fiore bi fimbriato. Nux quam producit intus ioIida,S£ plurimum plana, triplici te-
gminis ambitu iepta, membrana primum amara,mox lento cortice, demum echi-
nato calyce.

LOCVS.

Puram S^refoluta terram defiderat,opacoqj bi feptentrionali cliuo laetat. Mon¬
tes bi ualles diligit Jn plerifcp Germaniae locis copiofifsimaprouenit,

T E Μ P V S.

Ineunte uere germinat,feriusq? Vergiliarum occafu frudificat,

TEMPERÄMENTVM,

AdflringitS^exiccatCaftaneahaudfecus quam aliae glandes , Calida uerb&
ficca efl primo ordine»

VIRES»

PLANTARVM HISTORIAE

37$

CAP* CXL*

c VIRES. EX DIOSCORIDE.

Caftaneaeadftringunt,eademq; qua? glandes poffunt.Potilsimu autem qugin-
ter carnem & corticem membrana e ft ♦ Caro his qui Ephemeron, hoc eft, Colchi-
con,biberunt.accommodata eft.

EX GALENO.

Caftaneae inter omnes glandes principatum tenent, Γοΐ^φ iylueftrium fru&uu
alimentum memorabile corporibus praebent.

EX PLINIO.

Caftaneae uehementer fiftunt ftomachi & uentris fluxiones, fanguine excrean-
tibus profuntjCarnes alunt.

EX PLINIO VALERIANO.

Caftaneae ex omnibus fortilsimu quidem cibum corpori praeftant, (ed qui diffi
eile concoquatur. Co&ae autem in carbonibus,uel in fi&ili uafe ftcco affatae, &cum
melle ieiunis dat£,tulsientibus profunt. Aqua in qua cum fuo cortice decoquutur,
coeliacis, dyfentericis,{anguinemq?excreantib. bibenda haud inutiliter propinat.
Interior membrana qux cortice fruftumq? difcernit,ad tertiam partem deco&a in
aqua & potui oblata, mire aluum fluente refrenat, adeo ut Diofcorides putet etiam
cathartico dato,per hanc potionem iri obuiam poffe,fi plufqua neceffe fit,purget.

EX SYMEONE SETHI.

Copiofum corpori alimentum praebent, tarde tranfeunt, & difficulter coquun-
tur.Craffum humore,capitis dolorem,^ flatus efficiunt,uentrerncp fiftunt.Si tor-
reantur,aut ficcentur,multum nocumenti deponunt.

APPENDIX.

Capitis dolores creant.Inflationes pariunt,coco<ftu difficiles.Toftae tamen cru-
b dis innocentiores funt. Arefa&ae multum noxae remittunt . Tritae cum melle 3C fe¬
le rabioiorum canum morfibus imponuntur. Mammam duritias diicutiunt, cum
hordeaceo polline & aceto impolitae, rjsq? uino maceratis^ dC cum farina fubadis,
pefsi uice utuntur ad fupprimendos menfes.

Caryonunde
Gr<cci uppcU
Urint.

DE CARYO BASILICO* CAP* CXLI*

NOMINA.

apyom Grarcis,Regia nux &Perfica,iuglans9 Latinis: offi¬

cinis Nux flmpliciter. Germanis TtMfcbmip appellatur. KcJfvoy autem
Graecis a capitis grauedineuocatam effenotiisimum eft. Nam folia ar-
j boris huius grauem expirant halitu, uiresq? eius in cerebrum penetrat,
Bafilica σ P er* atqueadeo eos foporc tentans laedit qui fub arbore decubuerint. Bafilica uero,Re-
ficacurdida. gfamue Perlicam,eo quod e Perfide primum in Graeciam a regibus delata fit,di-
lughns. edam effeconftat.Iuglandem a iuuando & glande nominatam exiftimant.

FORMA.

Arbor eft pregrandis, multis praelongisqs nixa radicibus,procero caudice,mul-
tis fummatim ramis ingentibus brachiato, ad binum ternumue cubitoru comple¬
xus faepius craffefcente, cortice hiulco, & in rimas altas dehilcente, folqs latis , ob-
vmbra i :ugUn* longis,eiucundograuiter fubolentibus, patulamq? iaculantibus umbram & inia-
dti arbom infc lubrem, per autumnum deciduis ♦ V erni temporis initio ueluti quodam geftiente
foliorum conceptu, panicula praelonga, callo fquamatim comparili protra&a,or-
dine nucis pineae protuberat, dehilcitq? . Flaueicens ftatim quam frondem facere
cccpit,nutans caducaq? prolabitur . T um fuper ramenti huius pediculu flos erum¬
pit, totidem cpcalyculacea tegumenta quot flores petiolo contrahuntur, fingulisq?
rjs fingulae includuntur nuces, multis munitae inuolucris,primum herbaceo corti¬
ce, mox hgneo putamine , dem tenui tunica ♦ Criipi intus nuclei quadripartito di-

gerun-

3So plantarvm HISTORIAE CAP, C X L I»

C geruntur,lignofa intercedente membrana«

L o c v s.

Montibus lastat,aquascp odit.Pafsim in omnib.fere Germani^: hortis prouenit.

TEMPVS,

Germinat poft afflatum Fauonrj, non cacumine, ut maxima pars arborum, fed
lateribus impulfo priore pullulo« Frudlificat autumno«

TEMPERAMENTVM.

Huius temperamentum ex uirium enarratione patebit. Virides uerb nuces prF
mo ordine ficcas,fecundo uerb calidas cenfentur,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Nuces iuglandes difficiles cocoft u,ifomacho inutiles,bilem augent, capitis do.
loremfaciunt,tufsientibusinimicas,Aduomitiones ieiunisinciboutiles.Prasfutn.
ptas Si a cibo comeft as cum caricis Si ruta letalibus uenenis adueriantur . Largius
efttatas latos lumbricos pellunt« Illinuntur mammaru inflammationi, abfcefsibus,
luxatisq? cum exiguo meile Si ruta , Cum cepa uerb, fale Si meile, canis hominiscp
morfui conferunt , T ormina cum putamine fuo crematas Si umbilico admotas fe.
dant.Cortex combuftus, tritus^ in uino Si oleo, infantibus inundus capillos de.
gantes efficit, alopeciasq? replet.Siftit menfes crematum tritumcp, Si cum uino ad.
motum quod intra nuces clauditur, V etuftaru autem nucum nuclei illiti, gaegras-
nas, carbunculos, asgilopas Si alopecias comanducati Si impoflti celeriter fanant.
Fit etiam ex rjs contufis Si exprefsis oleum , Recentes nuces ffomacho minus no.
cent,dulciores enim funt ♦ Quam ob caufam allt)s mifcentur, ut acrimoniam aufe*
rant. Illitu liuores quoque tollunt,

EX GALENO.

D Arbor tum in germinibus, tum in folijs adftricftionem qtiandam pofsidet . Ca>
terum euidentem Si plurimam in nucis putamine recenti Si iicco:proinde eo fullo,
nes quocp utuntur. At nos ea exprimentes, fucco fi militer ut mororum Si ruboru
decocto in meile , ut ftomatico medicamento utimur. Si ad omnia reliqua ad quas
modo didi fucci coueniunt.Porro nucis ipfius quod edendo eft,oleofum eft: Si te ✓
t Alias Ικχολΰ nuium partium, ideocp etiam facile t exprimitur: Si quo diutius reconditum fuerit,
tcci , in bilan magis tale efficitur, Quamobre oleum ex eo inueterato exprimere licet:tunc fane
miitnr. admodum diicutiens fit,uteo nonulli gangrsenas,5d carbunculos , Si tcgilopas fa.

nent: nonulli uerb etiam ad neruos uulneratosutuntur.Ca’terumfirecensiitad.
ft ringentis nonihil qualitatis quocp obtinet. At quod i m perfeci u eft etiamdum,&
nondum flccum, ueluti reliqui fru&us omnes qui uirides funt, plenum eft iemia>
^ashumiditatis. Cortex tamen eius ubi inaruit, tenuium pardum Si exiccatoriu

eftmedicamentum,morfus expers.

EX PLINIO.

Arborum ipfarum foliorumcj? uires,in cerebru penetrantjioccp minore momen
tOjfedin cibis,nucleifaciut,Suntautcmrecentesiucundiores,iiecasunguinoiiores,
Si ftomacho inutiles, difficiles coeocftu, dolore capitis inferentes, tufsientibus ini.
micc,& uomituris ieiunis aptas in tenafmo folourahunt enim pituita. Easdem prae
fu mptas uenena hebetant. Item anginam cum ruta Si oleo Jtem adueriantur cepis,
Icnmntcp earum faporem. Auriu inflammationi imponuntur cum mellis exiguo.
Item cum ruta mammis Si luxatis. Cum cepa au te Si fale Si meile, canis hominisqj
inorfui.Putamine nucis iuglandis,dens cauus inuritur.Putamcn combuftum tri.
tumcp in oleo aut uino,infantiu capite perundo,nutrit capillum :5iad alopecias fic
utuntur. Quo plures quis nuces ederit,hoc facilius tineas pellit.Et quas perueteres
funt nuces gangraenis Si carbunculis medentur. Item fugillatis. Cortex iuglandiu
lichenum uitio Si dyfentericis prodeff. Folia trita cum aceto,aurium dolori. In fan.
duarqs Mithridatis maximi Regis deui<fti,Cn,Pompeius inuenit in peculiari co^

menta.

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CXLI, 381

mentario ipfius manu compofitione antidotfduabus nucibus ficcis,item ficis toti¬
dem, Si rutae folias uiginti fimul tritis,addito falis grano:& qui hoc ieiunus fumat,
nullum uenenum nociturum illo die ♦ Contra rabiofi quoq? canis morfus, nuclei a
ieiuno homine comanducati illiticp, praefenti remedio eile dicuntur,

EX PLINIO VALERIANO.

Nux uiridiSjUtpote adhuc aquatioris humoris,ftyptica &frigida uirtute cenfet.
Potefl denicp & ftomacho aliquid uigoris acquirere , uentre cum garo fumpta
mollire. Nuces aute ficcae,durg,cum caricis duabus,8£uiginti rutae folrjs addito fa¬
lis grano fimul coteruntur,nullisq? uenenis oppri rni poterit ea die quifquis ieiunus
acceperit. Inter Calendas 8C Idus Iulq centum numero nuces ftatim ut arbori dem
ptae funt cortice adhaerente quaffantur; his admifcentur aluminis fcifsi librae tres,
5 C in nouo ficftili uaie ponuntur ; fuper hscc infunduntur olei boni librae tres, &C di¬
ligenter in loco neqj humido, neq? nimium ficco obruunt, poft nonaginta dies da¬
bunt oleum,quod fluentium capillorum damna reftituit.

EX SYMEONE SETHI.

Virides uentremmouent,quamobre quidam ante cibum cum iapo comedunt.
Facilius etiam quam amygdalae concoquuntur * Aridae in ore inflammationes 8£
plagas efficiunt . Stomacho meliores fiunt, fi cum caricis edantur. Ferunt etiam
eum qui nuces cum caricis & ruta ante reliquos cibos efitauerit, non magnopere ä
uenenatis medicamentis laedi . Cocoquuntur facile nuces in frigidis uentriculis , in
calidis uerb in bilem magis mutantur. Faucium & capitis dolorem afferunt, & tufi
fes augent ♦ Ante alios cibos fumptae, uomitum adiuuant. Ad fatietatem come-
ftas,lumbricos educere icimus, Addentium pruritum utiles funt,

DE CALTHA* CAP* CXLII*

NOMINA.

VO nomine Graeci plantam hanc appellauerint, fateor ingenue mihi
nondum conflare , Latinis autem dicfla uidetur Caltha uel Calthula,
quam uoce deinde corrumpentes officin£,in Calendulam immutarut.
Quanquam uerifimile etiam fit,fic nominatam efle, quod omnibus
menlium Calendis fruticare comperiatur. Atque hinc fit quod nonnulli florem
omnium menfium appellent , Germani &w<jelblmttCtt uocant, ab intorto, in
circulum a<Ao femine,

FORMA,

Herba eft fruticofa, caule dodrantali, lignofo, folfis longiufculis, in anguflum
definentibus,floribus fpeciofis,croceis luteisue,non ingrati,quamuis grauis,odo-
ris,qua dote in coronamenta uenit:femine, cuius uagina corpionis caudam imita¬
tur: radice fimplici, multo capillitio fibrata. Cur autem hanc herbam Caltham
efle credam , facit inprimis Plinius, qui lib* uigefimoprimo, capite fexto. Caltham
odore grauem efle fcribit. Dein Virgilius qui ^gloga fecunda fic canit:MoIlia lu¬
teola pingit uacinia Caltha. Luteolam,a luteo floru hauddubie colore, nominans,

L O C V S.

Prouenitin cultis,atq? uix hortum inuenies in quo non copiofe nafcatur,

T E M P v S.

Singulis fere menfium Calendis,ut diximus, florere deprehenditur, Maio inci¬
piens menfe.Magis autem autumno eiufdem emicant flores,

TEMPERAMENTVM.

Calidam & ficcam efle ffatuunt,neq?id immerito,quandoqüideduIcedine mo¬
dica cum amaritudine coniuncta participet.

Cdettduli </
difia

llosomnu
menfium ,

VIRES

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXLII,

3*3

A VIRES EX RECENTIORIBVS.

Herba ipiä adhibetur condimentis 8C acetarfis ♦ Fios ex uino potus ciet menfes:
item herbae fuccus,quo in dentium dolore os prgfentaneo remedio colluitur,Non
parum etiam eius flos ad flauos reddendos capillos conducit* Idem,perinde atque
ipfa herba,fecundas educit mirifice, fi aridus fuffidbus admotus fuerit.

DE CARYOPHYLLATAM C A Pm CXLII I*

NOMINA.

V aliter Graecis SC antiquis Latinis fcriptoribus ha*c herba nomi*,
nata fit,nondum compertum habeo. Cur enimDiofcoridis Lagopum Ctfyophyfatct
non effe credam,etfi paniculum pedi leporino prorfus fimilem habeat, noettugopus.
facit quod in manufcripto&peruetufto herbario feorfim defcripta&
depidä utrancp herbam uiderim. Pidura autemLagopi longe aliam herbam, qug
in fegetibus nafcitur,quam fit Caryophyllata,exprimit : de qua fuo loco dicemus.
Neqpdefunt qui herbam hanc de qua agimus. Geum Plinio didam uelint, quoru
certe fententia periculo uacat, quod eadem facultas utrifq? radicibus fit. Sed ad in-
ftitutumreuertamur. Herbam quam recentiores LatiniCaryophylIatam,abodo-
ris fuauitate quam radices de fepra:bent,nominant, uulgus herbam Bcncdicftam, b cncditiu.
adiuinafuaeflficacia,&Sanamundam appellant. Germani IBmcbtctCttttnins, smmunfa.

GENERA.

Duo effe eius herba? genera animaduerti, non tamen multum ä fediisidentia.

Primum genus Caryophyllatam hortenfem uocauimus, cui ex cultura aliqua te- c aryopbyüuta
neritas accedit in foltjs, floribus & paniculis. Flos huic paulo minor pallidior boncnji; .

B quam fylueftri. Germanice gavtcn / obct ficymifct? 23cucbtctcmvm*i3 appellari
poteft , Alterum huius herba: genus Caryophyllatam fyluefirem diximus , quod Cdryophyfat*
fcilicet citra culturam proueniat, Flores eius multo maiores, magisq? ad croci colo- fyluettru.
rem accedunt. Germanice wtlb ^cnebictcttwurg nominari comode poteft, DifFe
rentiam tamen nemo redius quam ipfa pidura demonflrabit.

FORMA.

Caulis illi fefquicubitalis,geniculatus,anguftus,terna e pediculo longo folia ar¬
ticularim exeuntia, per ambitum ferrata, bina etiam prioribus minora, fingula ge¬
nicula cingunt . E medio alarum finu ramuli fundun tur tenues, quibus in fummis
flos luteus emicat, quo fuccuflb caput extuberat circinatis aemulis cumulate ftipa-
tum,quafi rudimentum eluceat natura: fragum inchoantis. Radix multis luteis ca
pillamentis fibrata,Caryophyllon olet.

L O C V S.

Primum in hortis plantatum prouenit. Alterum in montanis,opacis,&iuxta fe-
pes nafeitur,

T E Μ P V S.

Floret Maio & Iunio menfibus.

TEMPERAMENTVM,

Recentiores, 5 C peruetuftus etiam herbarius, calidam & ficcam eile in fecundo
ordine ftatuunt. Folia fane in gu ftu non mediocrem adftri dionem oftendunt. Ra¬
dix itidem haud paruam adftridionem obtinet.

VIRES EX RECENTIORIBVS.

Radix eius luto fordibus eluta ficcatur, & imbre aceti reiperiä arcaS ueftes
iucundo comendat odore. Decodum huius fumitur ad perficiendas concodio-
nes, fedandosq? coli dolores. Radix eius pedoris laterisq? dolores & cruditates iu¬
cundo faporedifcutit. Manufcriptus herbarius facultatem habere difloluendi, di¬
gerendi^ obftrudiones tollendi feribit, Fomentu item ex uino decodionis eius

menfes

CARYOPHYLLATA

SY'LVEifRU

TTilb 3xucbtctcmimr&

rr\

PLA NTARVM HISTORIAE

386

CAP. C X L 1 1 U

c menfes derc. Contra uenena tritam cum uinofumptam ualere. Cocodionem prac
terea roborare, dolorem uentriculi 8£inteftinoru a frigiditate aut flatibus ortum,
dccodammuino fanare ait. Mirifice etiam ad interna uulnera huius herba: deco-
dum confert. Externa uero ex ea collui debent.

DE CENTAVRIO MINORE* CAP* CXLIIII*

Ccntdurium uns
de diftunu

NOMINA.

EMTAYPioN μίκρομ, « λιμνΰσιο^ neu λ ιμνοίίομ Graecis, Febrifuga Si Fel ter,
rae Latinis, officinis Centauria minor, Germanis Hein ^mifenbtcpiE
bcnfcvaut/$icbct&<mt/J£t:bt$<ill/Si!5ihevfo<mt appellatur. Centau

_ _ rium, quodea curatus dicit Chiron Centaurus, cum Herculis excepti

Limneßunt . hofpitio pertradanti arma fagittaexcidiffet in pedem . LimneOon ÖiLimnaeum,
quod fecundu aquarum featebrasae paludes, quas Graed λίμναε dicunt, nafeatur.
Febrifuga. Febrifuga, eo quod febres fugat, Si procul e corpore pellat» Fel terrae,ob fummam
reiten*, quam habet amaritudinem»

FORMA.

Herba eft Hyperico Origanoue iimilis,caulem habens altitudinefupradodran
tem,angulofum. Flores in puniceo colore fubpurpurafcentes,ad Lychnidis flores
accedentes. Folrjs paruis Si oblongis ueluti Rutae. Semen tritico firmle . Radicem
exiguam,inutilem Si leuem.

L O C V S.

Propterlacus 8£ rigua loca, Diofcoride autore, nafeitur. Apuleiouerb teile in
folidis Si fortibus quoque locis prouenit, id quod non raro in Germania noilra ac-
jy cidere compertum habeo.

T E Μ P V S.

Floret afflate Si autumno, quo maxime tempore, quia femine eft praegnans,
colligitur.

TEMPE RÄMENTVM,

In folrjs Si floribus uincit qualitas amara paululum obtinens adftridionis , an
que propter eiufmodi temperamentum admodum exiccatorium eft medicamen-
tum,expers mordacitatis.

VIRES. EX DlOSGORIDE.

Herba ipfa adhuc uirens tufa Si illita uulnera glutinat. Vlcera uetera purgat. Si
cicatrice obducit. Biliofa Si craffa per aluum ducit. Decodum eiuidem iichiadicis
comode infunditur, (anguinemeducens, & a dolore leuans . Succus ad oculorum
medicamenta perutilis,cum meile quae pupillas obtenebrant expurgans . In peffo
admotus menfes ac foetus educit, Priuatim potus nemorum affedibus fuccurrit.

EX GALENO.

Centauri) minoris radix pronus inefficax eft . Rami uero 8£potifsimum folia
quae in fjs funt atque flores, utiliora. Vlcera magna herba ipfa adhuc recens illita
glutinat. V etera quoque Si qua? aegre ad cicatricem perduci poifunt eodem modo
utentibus cicatrice ob ducuntur, Are fada glutinatorijs&deficcatori)smifceturfa-
cultatibus, ijs uidclicet quae finus Si fiftulas fanare funt natae. Si ueteres durities e-
mollire, tum ulcerum maligna fanare , Mifcetur etiam t)s qua? rheumaticis affedri
bus medentur, in quibus ea medicamenta optima funt quae uehementerdeficcan.»
tia cum quadam adftridione nullam habent mordacitatem, Decodum herbg qui¬
dam iichiadicis infundunt,ceu biliofa ac craffa ducenstnam Si talia purgat» Quan-
quam quum adeo uehementer operabitur ut cruenta euacuet, tunc magis prode¬
rit» Suc-

1*7

5:8 PLANTA RVM HISTORIAE C A Pt CXLIIII,

C rit, Succus porro cius quum adfimilis fit facultatis, hoc effiexiccatoria: Si abilerio- '
ria·, SC reliqua iam dida pulchre efficerepoteif . Cum meile etiam oculis illinitur,
menfesq? & foetum appofitus in peflo euocat. Simt qui ipfum praebeant & fjs qui¬
bus neruiaffedi funt,utqui euacuet&deficcetinnoxieqLi^impletafunt.Optimii
edam medicamentum eil ad iecinoris obftrudiones foluendas. Bonum quocp lie¬
ni indurato foris impofitum,8£ nihilo fecius fi quis bibere fuifinuerit,

EX PLINIO.

Purgat aluum fuccus Centaurrj minoris drachma in hemina aquae cum exiguo
falis & acctfibilemq? detrahit.

DE CYAMO CAP>· CXLV*

NOMINA.

va ΜΟΣ Grtecis, Faba Latinis dicitur . Officina: Latinum nomen re-
anent. Germanis Lotten appellatur,

FORMA.

Sola Faba inter legumina fine adminiculo nititur,folio carnofo,Por
tulacg fi mili, flore criilato,uerficolore,partim albo,partim purpureo, atris quibufi
dani maculis notato,quas M. Varro lugubres uocatliteras : filiqua plerunque ie-
mipedali, frudu intus lato humani unguis effigie, colore non fimplici, fed aut ful-
uo,aut nigro, iam uerb etiam herbaceo 8>C coccineo : radice fingulari,Iignoia,8£ca-
pillata fibris . Qua: hic a quibufdam, quafi noftra non effiet uera Faba, afferuntur
argumenta, non tanti momenti funt ut confutatione indigeant : conflat enim no-
ffiram,eas quas ueteres illi adfcripferunt,haberc notas Sc facultates. Non tamen ne
D canius in diuerfis terris maiorem aut minorem produci polle.

L o c v s.

Pafsimin hortis fata prouenit.Lmtatur loco pinguiisimo 8c Aercorato,

T E Μ P V S.

Floret eeflate.

TEMPERA MENTVM.

Faba in refrigerando&exiccando ad mediam temperaturam propinquiisime
accedit. Eli itaque frigida Si ficca in primo ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Spirituofa, inflans, concodu pertinax, iniomnia tumultuoia faciens . Tufsi ta¬
men confert,carnesq? generat. Decoda inpofca. Si curn cortice comefta, dyfente-
rias & coeliacas fluxiones fiftit.Vtilis contra uomitiones in cibo fumpta. Minus
inflat priore aqua in decodione effufa , Viridis magis ftomacho nocet, plusc^ in¬
flat. Farina eius per fe & cum polenta illita, ex plaga inflammationes mitioat, & ci¬
catrices ad reliqui corporis colore reducit. Mammis in quibus lac in grumos coari
tur,8rinflammationelaborantibus auxiliat,lacq? extinguit.Cum meile & fccniorg
ci farina furunculos, parotidas ac fugillata oculorum diicutit. Cum roia, thure"
oui albo, procidentes oculos, Aaphylomata SC oedemata compefcit. Maceratam ui
no fuflfufiones&ridusoculorum fanat. Ad fidendas fluxiones fine cortice com¬
manducata fronti imponitur. T cilium inflammationes in uino decoda fanat. Puc
rorum pubi illita diu impuberes feruat. Alphos exterit. Euulfos pilosut non nu¬
triantur & graciles fiant,corticesilliticffiriut.Cumpolenta,alumine&oieo ueteri
illiti {frumas difeutiunt . Decodum illorum lanas tingit . Fadas ab hirundinibus
(anguinis eruptiones, cortice ablato. Faba qua parte coha:retdmiia, fi dimidia ap-
ponatur, compefcit.

EX G A L E"

PLANT A RVM HISTORIAE CAP, CXLV,

39©

C EX GALENO,

Caro Fabae paulum quid abftergentis facultatis cotinet,ficutcortex ad dringen
tis : idcirco medicorum nonnulli totam Fabam cum polenta decodam dyfenteri-
eis,ceeliacis 8£ uomentibus exhibuerunt. Porro ut edulium flatulcnta eft, & coda
difficilis, ut fi quid aliud . Excreationibus quidem ex thorace &C pulmone idonea.
Vt medicamentum uero foris impofita finemoleftiaexiccat. In podagricis eaiae-
penumero ufi fumus ex aqua decoda, deinceps adipem fuillum admifcentes . Ad
neruorum tum contufiones, tum uulnerationes, farinam eius cum oxymelite im-
poluimus.Ad eos qui ex idu iam phlegmone occupabantur,cum polenta . Sed &C
teftium Si mam marum bonum eft cataplafma ♦ Nam hae partes cum phlegmone
tenentur, moderate refrigerari amant, maxime cum mammae ex lade in ipfis con-
creto phlegmonen patiantur. Quin lac quoque ab eo cataplafmate extinguitur,!^
cut puerorum pubes farina fabacea illita plurimo tempore glabra permanet . Ma-
nifefte fabacea farina cutis fbrdes detergere conlpicitur, quod intelligentes mango
nes,ac mulierculae,in balneis quotidie hac utuntur .Illinunt prseterea 5C hac faciem
quemadmodu ptifana;nam quae in fumma cute eminent lentes exterit, 8C maculas
iiemt ex Iole contractas.

EX PLINIO,

Faba hebetare lenius exiftimata,mlbmnia quoq? facere , Solida frida, feruenscg
in acri aceto conieda3torminibus medetur. In cibo fireffa, 8>C cum allio coda , con-
tra deploratas tuftes fuppurationesq? pedorum, quotidiano cibo fumitur;8£ com-
manducata ieiuno ore, etiam ad furunculos maturandos dilcutiendosue imponi¬
tur, 86n uino decoda ad teftium tumores 3c genitalium , Lomento quocp ex ace¬
to decodo,tumores maturat atcp aperit. Item liuoribus,combuftis medetur, V od
eam prodeiTe, autor eft Μ. V arro. Fabalium etiam filiquarum cinis , ad coxendi-
D ces,&ad neruoru ueteres dolores,cum adipis fuiili uetuftateprodeft. Et per fecor-
ticcs decodi ad tertias fiftuntaluum.

DE CONSOLIDA MED! A* CAP> CXLVI*

NOMINA.

N TE R multas alias herbas quibus uulnera glutinandi facultas ineft,8£
haec cuius piduram damus conumeratur. Hinc eft quod uulgus herba
riorum illam Confolidam mediam nominet. Qua etiam appellatione
nos uti uoluimus, quod nobis quo nomine ueteribus Graecis aut Lati¬
nis appellata fit nondum conftaret, Redius tamen Solidago diceretur . Germanis
(Bulbe nuncupatur.

FORMA.

Caulem habet quadrangulurn,lanuginofum,ex quo per in terualla folia bina ex
lingulis geniculis in extremitatib Jaciniata,Menthae fimilia emicant, A medio cau¬
lis ad faftigium ufq? ex lingulis foliorum alis,flores fex aut feptem in purpureo coe¬
rulei exeun t.Radix illi fubeft lignola, quae multas a le exiguas radices capillamen¬
torum inftar per terram late ferpentes propagat.

L O C V S.

Pafsirn in pratis nafeitur.

T E Μ P V S.

Floret copiole Maio m enle.

TEMPERAMENTVM,

Guftu adftringit 8ί amara eft, ut calidam & ficcam eile nemo dubitare pofsit.

VI RES.

V itinera glutinat, Sanguinis grumos ex cafu,ud cotuilonib.coados in corpore

difijcit

Confolida

media.

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CXLVr,

c difrjcit &C diffoluit . Pracfens remedium eft aphthis 8£ ulceribus in ore lerpentibus.
Decorum eius tumoribus illitum eos difsipat. Vius etiam eius ad intertrigines,«!
cera pudendorum, &C inteftinorum exulcerationes prodeft.

D E CANNABE* CAP* CXLVII*

NOMINA.

ΙΑΝΝΑΒΙΣ Graecis, Cannabis Latinis, Barbaris 8£ uulgo Canapus di'
jcitur. Germanis autem frmtff.

GENERI,

ywesfOQ®*. p Cannabis duo funt genera. Vna enim fatiua eft,quam Grgci %oms γί-

epoy, quod magni inuita ufusfitad robuftilsimos funes texendos . Germanis $4-
mevbanff dicitur. Altera fylueftris, quam Latini Terminalem uocant. Germani
wiltKnfrmtff.

FORMÄ,

Sdtiud CdtmSk Satiua Cannabis folia fert fraxino fimilia,grauis odoris,caules Iongos,inanesq?,
Sylueftw, femen rotundum.Sylueftris uerb uirgas fundit Althese fimiles,nigriores, afperio-
res Si minores,cubitali altitudine.Foliafatiuac iimilia,afperiora SC nigriora. Flores
fubrubeoSjLychnidi fimiles ♦ Semen 5 i radicem Altheae fimilia ♦ Eius effigiem ui-
dere nobis nondum licuit.

LOCVS,

Satiua,in locis cultis fata prouenit.Sylueftris in fyluis aiperis Iods,Apuleio9
tefte,iuxtafemitas &fepes nafcitur.

T E M P V $.

Herba ad ufus medicos carpitur dum maxime uiret * Semen autem eius, Plinio
d autore,cum maturum eft,id quod prope autumni aequinodium accidit.

TEMPERÄMENTVM.

Admodum calefacit Si exiccat.

VIRES. EX DiOSCORIDE,

Satiux maiori copia fumptum genituram extinguit. Ex uiridi autem luccus ex-
preifus, contra aurium dolores utiliter inftillatur . Sylueftris radix decodaillitaq?,
inflammationes mitigat.T umores difcutit,8£ callos difrjcit, Huius cortex texendis
funibus utilis eft,

EX GALENO.

Cannabis femen flatus extinguit,adeo9 deficcat,ut fi plufculum edatur genitu¬
ram exiccet. Sunt qui ex uiridi fuccum exprimentes, ad aurium dolores ab obftru-
dione,ut mihi uidetur,natos utuntur. Semen etiam cannabinum difficulter conco
quitur,ftomacho 8C capiti aduerlatur,prauosc$ humores creat . Admodum excal-
facit,ideo9 caput asftuolo ac medicamentofo halitu furfum mififo tentat.

EX PLINIO.

Semen Cannabis extinguere genituram uirorum dicitur . Sttccus ex eo uermi-
culos aurium, SC quodcunep animal intrauerit, eqcit, fedcum dolore capitis . Tan-
taq? uis ei eft,ut aqua; infula, coagulare dicatur, 8C ideo i umentor um aluo fuccurrit
pota in aqua. Radix cotrados articulos emollit in aqua coda . Item podagras & fi¬
miles impetus. Ambuftis cruda illinitur, fed faepius mutatur priufquam arefcat.

EX S Y M E Ο N E S E T Η I.

Seme Cannabis comeftum idem nocumentum quod Coriandra affert: immo¬
dice enim fi effur, ut illud,deliriu facit. Folia uero arida pota, ueluti farina, aut ma¬
gis pro potione haec farina exiccata, ebrietatem quandam hofpitalem facit, SC quas
ab hauriente non fentiatur. Apud Arabas enim pinfitur, fubigiturue pro uino, 8C
inebriat. Deficcat uerb lernen genitale ut Caphura.

AFPEN"

CANNABIS

SATIVA,

39 4

PLA NTARVM HISTORIAE

CAP* CXLV1 Γ,

C APPENDIX,

Quum ex iam di Ais coflet Cannabinum femen caput facile tentare, atqueadeo
laedere, imprudenter faciunt, qui uulgi errore fequentes,in morbis,rjs^ maximis,
capitis, cx hoc (emine conFe&aiufculaaegrotantib, magno eorum malo exhibent*

DE CARDIACA» C A P» C X L V ϊ 1 1»

Cardidcd cur
diäa*

NOMINA.

VO nomine herba haec ucteribusfitappeliata,nondum nobis conflat*
Noftritamcntcmporisherbarrj Cardiacam uocant* Germani
gfpait/ ober * Cardiaca uerb hauddubie a recentioribus

nominata eft,quod cordis palpitationi,quam illi perperam κχχβχκΗμ
appeliant,mirifice conferre uideat. Alia eft haec a Ballote,de qua fuoloco diximus*

FORMA.

Cardiacacaulem ex (e mittit quadrangulum, geniculatum, nigrum: folia laci-
niata,nigra,perinteruallaincauleex fingulis geniculis prodeuntia: flores in can-
dido purpureos orbiculato ambitu caules circumiacentes : radicem luteam, intor-
tam,capillamcntis fibratam.

L O C V S.

Pafsim in ruderibus Si circa fepes nafeitur.

T E Μ P ¥ S.

lulio mcnfe floribus abundat.

TEMPERAMENTVM.

Amara admodum exiftit, ut hoc nomine calidam efle in iecundo ordine. Si Ae¬
cam in tertio conflet.

VIRES.

Recentiores reAe contra cordis palpitationem, conuulfionem Si reiolutionem
coducerctraduntrpoteftenim quum amara fitherba,fuacaliditate&ficcitatecraC
fos humores qui in uenis Si alrjs partibus, neruofis potifsimum,funt, incidere, ex¬
tenuate Si diicuterc. Hac etiam ratione morbo comitiali confert, urinas mouct, 86
menftrua educit,aliasq? facultates quas Galenus libro quarto de fimpl.med.
facult.cap. χνή. amaris tribuit,obtinct.

DE CARO*

DE CARO CAP* CXLIX* &->

Ä NOMINA*

αρος Grecis,Caron uel Cyreum Latinis,ofAcinis Carui nominatur, carui.
Germanis (Xßat&iitnid) / ober YDyfmfumcl dicitur, A Caria forte Cammmde
regione,in qua laudatiisimum nafcitur,appellationem accepit. ditium*

FORMA.

Caules emittit quadrangulos ab una radice multos,folia Staphylini., flores can¬
didos, Si in caulium fummo femen angulofum ac copiofum , radicem oblongam
gluteam,

LOCVS,

Paisim in pratis Germaniae noftra* prouenit. Optimum tamen efi: quod in Ca¬
ria, ut diximus,nafcitur.

T E Μ P V S.

Iunio menfe floribus Si femine prsegnans efi:.

TEMPERAMENTVM.

Cari femen calfacit Si exiccat tertio quodammodo ordine,moderate acrem qua¬
litatem pofsidens.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Semen Cari calfacit, urinam cfofiomacho Si ori gratum accomodumq?.Conco-
(fliones adiuuat. Antidotis S^oxyporis utiliter miicetur, Anifo proportione reipon
dens.Radix elixa Paftinacse fylueftris modo edendo efi:,

EX GALENO.

Flatus extinguit SC urinas ciet,non femen tantum fed Si planta*

DE CARYO PONTICO* CAP* C L*

NOMINA.

a p v a WZex*,« Airfon&fva Graecis ; Auellana? nuces, & Prxnefiintc La- Audiunt:
tinis , frefclmtß Germanis nominantur, Pontica? autem uocantur, p ontict^uure
quod in Aiiam Graeciamqfo Ponto uenerunt.Parua^quodluglandL uocutt.
bus minores fint, Vumt*

GENERA.

Duo eius funt fafligia. Vna enim efi: fylue Aris, quam priuatim Germani nofiri
fO&fclmip nominant, Altera uero urbana feudomeftica, quami]dem Kontuf/o-
berH.urmtp appellant.

FORMA.

Corylus arbor in qua Auellana nux prouenit, caudice efi: multis inferne ftolo- Corylus*
nibus fruticante,fuperneramis brachiato,uirgis breuibus,Ane alarum finu enodi¬
bus, crafsicp nonullis, folrjs ab una parte nigris, altera uero fubaibis, per ambitum
ferratis,materiaadmodumlenta,corticefummotenui,pingui,maculisalbis uario,
medulla tenui Si flaua ♦ Non floret, fed floris uice quidam in eo peculiares compa¬
rili callo racematim cohserentes,8£ ueluti prelongi uermes Angulari pediculo pen
files iuli erumpunt, qui ineunte uere dehifcunt ac defluunt cum folia profiliunt, ac iuli.
tum calyculacea tegumenta totidem fummatim fimbriata, quot iuli fupra pedicu¬
lum exeunt,eorumq? Angulis nuces Angula? infunt.Domeftica non differt a iyloe^ BomcJHc*
ftri,nifi quod eius foliam maius. Si caudex procerior, melior frud us, rubra mem¬
brana inclufus.

LOCVS.

Gaudet argillo As Si uliginoAs locis: nafdtur itaque in plano , Nemora etiam Si
montes Corylis ueftiuntur.

T E M P V S.

Autumno leguntur Auellanse nuces.

TEM-

4°o

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CU

c TEMPERÄMENTVM,

Tum cortex,tum planta,tum frudus guftanti aufterior quam Iuglans apparet,
plus itaque habet effentiae terreftris & frigida? , Symeon Sethi calidas & humidas
eile Auellanas afferit,

VIRES. EX DIOSCORIDE*

Stomacho aduerlantur Au ellanae. Tritae in aqua mulfa,& pot£ ueterem tufsim
fanant.Tofta? uero &cum exiguo pipere comete deftillationem maturant.Totae
cremata?, trita: cum axungia aut feuo urfino & inunda? alopecias explent . Ferunt
aliqui ufta carum putamina , & in puluerem redada cum oleo caefiorum oculoru
pupillas infantibus denigrare,perfufo fyncipite,

EX GALENO.

Valentiores funt Aucllanaequam Iuglandes:nam den fiorftridiorq? his eft fite
ftantia,ac minus oleofa, Ca?tera magna? nuci fimilia funt,

EX A E T I O,

Auellana,qug &Nux pontica nuncupatur,quod in Euxino ponto frequens iit,
praeter quod frigidior, aufterior, terreftriorqp eft, in reliquis Iuglandi aisimilatur»
Comefta dolorem capitis inuehit,

EX SYMEONE SETHI.

Magis nutriunt quam Iuglandes nuces, diteiliuscpcScoquuntur, Inflationes
faciunt, 8£,ut quidam aiunt,ieiunum inteftinu laedunt ♦ Facilius autem cocoquun^
tur,minuscp uentrem fiftunt,fi interior earum cortex abrjciat. Dicitur quod fi quis
ante reliquos cibos cum ruta fumpierit,huic neq? morfus,necp uenena officere illo
die poffe,& fcorpiones ab ipfo fugere , Sumptae cum caricis, iam ä fcorpione idos
b iuuant. Ad aciditatem a nigro humore excitatam omnino confert,

DE CENT VMMORB1 A* CAP» CLI>

NOMINA,

ΠΡΙΡΓΙ V I C herba?,ut alqs multis,nome aliud imponere non licuit,quam,quo
Centmmerbia I IfjM 1 uulgb hodie appellari folet, Centummorbiae, Sic autem hauddubiea
unde difta. 1 ftQjJJ I chirurgis, qui illa quotidie utunt,a mirifica fuaquam in plurimis ulce^
tJflllJ ribus medendis obtinet facul tate,dida eft. Sunt quia folioru fimilitudi
mmmuUrid* ne,qu£ nummi fpecie referut. Nummularia uocant, A nonuliis Hirudinaria,quod
paisim terrae hirudinis inftar affixa fit, dicitur. Necdefunt qui Serpentariam ap^
pellent, quod compertum fit ferpentes hac herba fi uulnerentur fibi mederi , Ger^
manice £$c{ttaut/Qbcvikin£latcv$xing/Qbcv pfcnnicfivant nominatur.

FORMA.

Serpit per terram,exiguisq? radiculis e coliculis latis prodeuntibus nititur.Folia
habet ex utrocp caulis latere rotunda,pinguiacp:flores luteos.

L O G V S.

Prouenit in locis humidis,potifsimum uero circa fluenta,

T E Μ P V S.

Maio menfe apparetjulio autem floret*

TEMPERÄMENTVM.

Guftu admodum adftringit, uthinc conftetfecundi auttertij ordinis cxiccam
tiumeffe herbam.

VIRES.

Huius flores Sffolia tritaadeb deficcatadftringuntq?,utquaeuis ulcera glutinare
ualcant.Ideocp pota cum uinodyfenterias,uentrisimbedllitates,fluxusq? achumi<
ditates fanant , Cataplafmatis ritu illita ulceru putredinoia iuuant . Profunt etiam

adite

40Z plantarvm HISTORIAE CAP, CXLI,

c ad fanguinis reiediones,profluuia muliebria,& ad omnia interanea uulnera SC uV
cera,potifsimu pulmonis * Externis etiam ulceribus fumme confert, ii uino in quo
herba ha?c decoda eft,lauentur atque abftergantur*

DE COCCIMELEA^ C A P* CLII*

NOMINA*

οκκιμηλεα Graecis, Prunus Latinis & officinis. Germanis eius ar-
boris frudus pfUimtcn/obcr pntmcn dicuntur*.

Η™*# i GENERA.

satmPrum . Duofane Prunoru habentur genera* Vnum fatiuoru,in quo genere

funtnigra,candicantia,ueriicoloria,cerea,hoceft, ex candido in luteum pallefcen-
tia,purpurea,Damafcena,8ffi'quafuntalia.Alterumfylueftriu,qu£ Galeno lib.rj*
p runeok, de alimentorum facultatib. 8din Afia 71 fZpw, Pruneola iiue Prunu¬

la uulgo nominant, Germanice 0d?Ubcn. Caue eorum ampledarisfententiam,
qui Poterium effe putanttneque enim facultates,necp notae Prunulis reipondent.

FORMA*

Prunus arbor eft radicibus fummo cefpite uagantibuspaucis,caudicefubredo,
fcabro, multis brachiato ramis , folio ex oblongo fere rotundo, peroras mi nu tini
ferrato,ftore candido,foliato,pomo carne cuteq? ueftito,oiTe intus duro in quo nu-
deus includitur*

L O C V S*

Satiua Prunus in hortis naicitur * Damafcena in Damafco Syriae, a quo cogno-
minata funt.Sylueftris autem paisim in fepibus reperitur*

T E m p v S*

D Satiua in aeftate poma fua profert,fylueftris autem autumno*

temperamentvm*

Satiua? Pruni frudus mediocriter humedant &C refrigerant ♦ Sylueftris adftrin-
gunt,ut fufius ex eorundem facultatibus innotefeet*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Eius pomum eftur,ftomacho tamen aduerfatur. Aluum mollit ♦ Syriaca autem
pruna,& praefertim in Damafco genita, exiccata ftomacho utilia iunt,& aluum co
hibent. Folia in uino decoda &gargariilata columellam, gingiuas 8C tonfillas flu-
xionclaborantes reprimunt. Pra?ftantidem δί fylueftrium Prunoru frudus cum
maturuerunt iiccati * Cum iapadecodi ftomacho utiliores, Si ad cohibendam al¬
num aptiores redduntur, Gummi Prunoru glutinat, Potum in uino calculos coiv
terit.Ex aceto illitum,impetigines infantium fanat.

EX GALENO*

Pruni frudus uentrem fubducit, recens quidem plus, aridus uerb minus * Caev
terum Diofcorides, haudfcio cur. Pruna Damafcena ficcata uentrem fidere ait,
quum tamen 8C ipfa palam etiam fubducant,minus tamen rjs qua? importantur ex
iberia, Damafcena quidem magis adftringunt: at qua? iberia fert, dulciora funt*
Quin & ipfa? arbores frudibus proportione reipondent: minus enim adftringunt
qua?in Iberia nafcuntur,tnagis uerb que Damafci, Porro ut in fumma dicam, qua-'
rum in foli)s aut germinibus adftridio quaedam incile apparet manifefta, rjs deco-
dis phlegmone in columella auttonfiilis exiftentes colluuntur, Sylueftriu frudus
euidenteradftridoriuseft, uentremq? fiftit, Gummi autc arboris funt qui dicant
cum uino potum lapides confringere, cum aceto uerb pueroru fanare impetigines*
Acfj id pracftat, clarum eft incidendi tenuandiq? illi facultatem ineiTe, ‘Raro fru-
dum hunc aufterum aut acidum,aut omnino miucundum inuenias, ubi exadam

maturi-

PLANTARVM HISTORIAS CAP, CLII, 405

A maturitatem fuerit affecutus , Priufquam enim eo perueniat,nullus eft ferme qui
non acorem,aut acerbitatem prae fe ferat:eft qui & amaritudinem. Proinde ex hoc
fru&u minimum alimenti corpus accipit. Verum quum humecftare & refrigerare
mediocriter uentrem ftatuemus, utilis erit: quem fubducit humiditatis & lentoris
fui gratia. Prunis porro aeque ac ficubus conceifum eft,ut uel exiccata utilia perma
neant. Damaicenis prima laus bonitatis magna hominum opinionedefertur,Pro
ximaijsquaein Iberia&Hifpania proueniunt. Probatiisima in Damafcenis funt,
quae cum mediocri adftri&ione magna laxacp funt , At parua, dura, acerbaq? & in
cibo permolefta , 8C uentri fubducendo minus idonea, cui officio Iberica maxime
coueniuntjn melicrato plus mellis habente,abunde uentrem molliunt,etiamii fo*
la comedantur,& multo magis ii melicratum ipfum fubforbeatur,

E X P L I N I O.

Pruni folia deco&a tonfillis, gingiuis, uuae profunt in uino decocfta, & fubinde
ore collutojpfa Pruna aluum molliunt, Sylueftriu quidem Prunorum baccae,uel
e radice cortex, in uino auftero ii decoquat, ita ut triens ex hemina fuperiit, aluum
& tormina fiftunt ♦ Satis eft (ingulos cyathos deco&i fumi , Et in rjs & fatiuis Pru^
nis eft limus arborum, quem Graeci Lichena appellant, rhagadrjs 8C condyloma^
tis mire utilis.

DE CONIO CAP» CLIII*

NOMINA,

Λ n ei o n graece. Cicuta Latinis 8C officinis , Germanis Tt?iu$crlittCf/
TPunbtfcberlmg/öcbtrlmg/obcrTPiltertcb/quaii tyrannus dicitur,
quod fcilicet homine interficiat,!! intra corpus fumatur . Hinc eft quod
Athenienfes eius fucco in interimendo fapientiisimophiloiopho So^
crate, quem falfo Anytus 8C Melytus quafi parum re&e de Di)s (entiret, accufa^
runt,ufifunt.

FORMA,

Caulem profert geniculatum Fceniculi modo, magnum , Folia ferulae, uel, ut ·
Plinius ait,Coriandro fimilia, anguftiora tamen &graueolentia . In cacuminibus
adnafeentes ramulos SC umbella. Florem fubalbum, femen Anifo fimile, albidius
tamen. Radicem concauam nec profundam,

L o c v s,

Paisim in pratis,locis incultis 8C umbrofis nafeitur,

T E M P V S.

Iulio menie flores SC femina profert,

TEMPERAMEN TVM,

Summam habet refrigerandi uim Cicuta,atqucadeo uenenum eft,

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Inter letalia connumeratur Cicuta, fua frigiditate enecans. Remedio eft meraci
uini potus. Succus exprimitur ex eius cacuminibus contufis, priufquam femen 8C
coma areicat,expreffusq? in foledeniatur. Multus aridi ad medendi rationem ufus
eft, Mifcetur utiliter coIlyrrjs,quae leuandi doloris gratia adhibentur . Herpetas 8C
eryfipelata illitus reftinguit. Herba cum coma trita &teftibus circunlita,libidinum
infomno imaginationibusauxiliatur, fed genitalia illitarefoluit,languidaq?red'
dit. Lac extinguit,mammas in uirginitate increfcere prohibet , Puerorum tefticu-
los tabefeere facit,

EX PLINIO,

Cicuta uenenum eft, publica Athenienfium pcena inuifa, ad multa tamen u*
fas non omittendi , Semini dC folr)s refrigeratoria uis, quae fi enecat, incipiunt

algere

$3ύ((ϊί'φ.

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CLIU, 40 7

Ä algere ab extremitatibus corporis ♦ Remedio eit, priufquam perueniat ad uitalia,
uitii natura excalfa&oria. Sed in uino pota, irremediabilis exiilimatur * Succus ex-
primitur folrjs floribusq?:tunc enim maxime tempeiliuus eft 8^ melior.Semine tri-
to expreflus,8£ iole deniätus in pa(lillos,necat (anguine (piflando. Ha?c altera uis.
Et ideo fic necatoru macula: in corporibus apparent. Ad dtflbl uenda medicamen-
ta utuntur illo pro aqua. Fit ex eo ad refrigerandu malagma. Praecipuus tarnen eil:
ad cohibendas epiphoras aeiliuas^oculorumq? dolores fedandos circunlitus.Mifee
tur col!yrijs,8£ alios omnes rheumatiimoscohibet.Folia quoqp tumorem omnem
doloremq? Si epiphoras (edant. Anaxilaus autor e(l,mammas auirginitate illitas,
femper (laturas. Quod certum e(l,Iac puerperarum mammis impolita extinguit,
ueneremq? teilibus circa pubertatem illita.

DE CYNOGLOSSO O F F I CINARVM^

C A P. C L 1 I I i.

NOMINA.

|υνογλωςςον graece, latine Lingua canina r officina: graecam ap-
pellationem retinuerunt,Germanice appellat. Animad-

uertendum tamen nos non temere adieciffie officinarum : neque enim
Diofcoridisdamus Caninam linguam,qua: uidua caule eil, Quiribus
etiam ab hac noilra diueria.

FORMA.

Caulem obtinet cubitalem, 8i mterdum longiorem, hifpidum, furculofum:fo-
lia angufla, praelonga 8Ganu ginota :nonuenoia,molliaqp:florem primum purpu-
reum,deiu coeruleum, (lamina habemepurpurea; radicem oblongam, &profun-
B de terram penetrantem,

LOCVS.

Pafsim circa itinera prouenit,

TEMPVS,

Iunio Si Iuliomenfibus floret.

TEMPER AMEN T V Μ.

Recentiores herbarrj frigidam &C iiccam efle (latuunt in ordine iecundo*

VIRES.

Oris SC alrjs maleficis ulceribus medetur, Dyfenteria: etiam prodeil, Debet ita-
que illius herbe ufus efle in omnibus ulceribus, uulneribus,fcabte Hifpanica,8£ fl-
milibus morbis, Auxiliatur etiam gonorrhoea: SC deilillationibus : atque hinc eil

quod catapotiorum compofitioni, quorum nomenclatura eilad omnes mor
bos catarrhi,aut de Cynogloflb,admifceatur,

Lingua canina.

D iofcoridis Cy *
noglojjbn.

Catapotia de Cy
noglojjo.

DE CNICO,

CYNOGLOSSVM

OFFICINARVM.

DE CNICO CAP* CL V*

NOMINA»

m i k ο ς grcrce, Cnicus SC Cnecus latine nominatur. Officina? Carta-
mum SC Crocum hortenfem appellant. Germani VOtibcngavtcnfaff’
van / ad differentiam Atradylidis,de qua fuprä didum eff,

FORMA,

Folia habet oblongajiicifuris diuifa,afpera,aculeata,Caules cubitales,in quibus
capita oliuce magnitudine. Florem iimilem Croco,femen candidum Si rufum,ob^
longum,anguIofum,

L O CVS»

Nafciturin hortis SC agris fatus,

TEMPVS,

Floret Iulio SC Augufto menfibus,ac fubinde fernen etiam profert»

TEMPERAMENTVM»

T ertrj eff ordinis cxcalefacientium eius iemen, ß quis foris eo uti uolet,
VIRES. EX DIOSGORIDE.

Huius flore utuntur in obfon ffs. Semen tundit 8C ex eo exprimit fuccus qui cum
hydromclite aut gallinaceo iure datus aluum purgat . Stomacho tarne aduerfatur.
Fiunt etiam placenta: qua? aluum emolIiunt,fi fuccus eius amygdalis, nitro, aniib,
SC melli codo mifceatur. Oportet autem antecccnam in partes quatuor diuifas lu^
glandis nucis quantitate duas aut tres iumere,Eas hoc modo conficere oportet. Su
matur Cnici candidi fextarius, amygdalam toffarum Si decorticatam cyathi tres,
anifi fextarius unus, aphronitri drachma una, canear um triginta carnes , Seminis
fuccus laccogit,S£adfoluendum aluum efficacius efficit,

EX GALENO,

d Cnici femine duntaxatad purgationes utimur,

DE CE N CHRO> CAP* CLVi*

N Ο Μ I N Ä,

ΕΓΧΡ02 GrsecisjMiIium Latinis SC officinis, Germanis frttrß appeh
latur. Nomen, Feffo au tore, a miliaria fumma deriuatum,

FORMA,

Frumenti genus ftipula cubito altiore, geniculata, folio arundina^
ceo, iemine in iuba tereti SC pendulo, folliculo conclufo, radice numerofa, capilla^
ta, ac multiplici fruticante culmo,

L O C V S,

Satum in aruis prouenit.In frigido SC aquofo folo prius ferendum, poffea in ca^
iido praecipiunt, Gaudet folo limoio ulipinofocp,

TEMPVS,

Augufto menfe demetendum.

TEMPERAMENTVM.

Milium primo ordine refrigerat,exiccat autem tertio exoluto, aut certe fecundo
intenfo.Paululum etiam tenuium eff partium.

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Minus ceteris frugibus alit. In panes autem coadum, aut tanquam puls confe^
dum aluum fiftit,urinam autem mouet.Toftum uero faecis inditum SC fomenti lo
co appofitum, torminibus &alqs doloribus auxilio eff,

EX GALENO.

Milium ut ferculum comeftum inter omnia frumentacea edulia minimunutrL
menti confert, Sed SC uentrem deficcat.Porrb foris impofitum in faeculis idoneum

eftfü'

m i

4U PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLVI*

C eft fomentum rjs qua? citra morfum exiccari poftulant.Cataplafmatis etiam modo
illitum exiccare poteft, attamen admodum friabile eft , proinde difficilis eft eius in
Ponit exmilio. cataplafmatis ufus . Panis ex milio exigui eft alimenti & refrigerantis ♦ Conftat in-
fuper prgaridum & inftar arenulae aut cineris friabilem effercaretenim penitus glu
tinoio pingui:iure itaque aluum humentem deficcat. Milium tamen ad omnia pa¬
nico pra?ftantius,nam & fuauius editur,facilius concoquitur, uentremq? minus co
hibet,ac magis nutrit. Huius farinam ladi incodam efitant,ueluti triticeam agrico
Ia?:clarumq? eft id edulfi tanto quam illa qu£ per fe fola fumuntur melius efle,quan
tolac mili) natura ad boni fucci procreationem, aliaq? omnia eminentius habetur«,
Dico autem alia omnia,concodionem,uentris fubdudionem,in totum corpus di-»
ftributionem,adeoqfrpfam in edendo fuauitatem ac uoluptatem.

EX PLINIO.

Milio Oftitur aluus,difcutiuntur tormina,in quem ufum torretur ante. Neruo-
rum doloribus Si alfis feruens in facco ponitur,neque aliud utilius,quoniam leuift
fimum mollifsimumcj^eft, &C caloris capacifsimum ♦ Itaque talis ufus eius eft ad o-
mnia quibus calor profuturus eft. Farina eius cum pice liquida,ferpentium & mul
tipeda? plagis imponitur.

EX SYMEONE SETHI.

Difficulterconcoquitur, uentrem fiftit, parumcp nutrit. Iuuateos qui refrigera,
tione &C exiccatione uentriculi indigent.Sumptum cum lade, uel amygdala thafia
facilius concoquitur, & humidius fit.

CRAMBE S AT IV A* C A P» C L V I

NOMINA*

p a m b η η Ημ$>& gra?ce, Brafsica fatiua latine, officinis & uulgo Caulis,
Germanice 21ol appellat. Crambe Gr^cisdidacenfeturquafi ks>^£ak,
quodpupillasoculorum,quas Gr^ci wfxs uocant,obtundat,hebetetq?*
in qua certe fententia fuifle Columellam hoc eius de cultu hortorum
carmen teftatur:

T^uncuemat quamuis oculis inimica Coramble.

Attici integro nomine protulerunt, alio fedpotiore etymi fenfu,quaß

hsp® άμζη , uelredius w'iign, id eft, crapula? fatietatiq? contraueniat . Nam uinoad-
ucrfatur,ut inimica uitibus. Antecedens in cibis ebrietatem arcet, Sipofteafumpta
crapulam difcutit.

GENERA.

Etfi plurima fint Brafsica? genera,ut ex ueteribus rei ruftica? fcriptoribus liquet,
quatuor tamen duntaxat,qua?hodie ufitata? funt, producemus:quarum una Grae
Braßicdleuis. as λάα, hoc eftjeuis nominatur, grandibus latis folrjs, caule magno: Germanis
btcitcr ober gro||ct* 2101 uocatur. Altera crifpa, quae a fimilitudine aprj ηλινοΜς,
Apiatu. id eft. Apiana nuncupatur * V ulgo crifpus caulis, Germanice frmi fer 21ol. Ter-
crambe, tia proprie uocatur Crambe,minutioribus caulibus,& tenuioribus folfis, flore lu¬
teo, Germanice Heiner 2lol/ ut ab alrjsdiicernatur, nominari poteft,autfimplici-
c api tata, ter fincadiedione 2101. Quarta fefsilis eft, folio & capite patula. Vulgus capu-
tos caules,quafi capitulatos appellat, quoniam in capitis formam extuberant.Folia
enim horum in orbem glomerantur, exterius callola Si per ambitum rugata, mul¬
tis imus carinarum uoluminibus, externis femper interiora compledentib. Huc
alludentes Germani CnppijsHrmit uocant. Nonnullia candore foliorum Braisi-
cam albam, & caules albos appellare maluerunt. Hoc genere Brafsica? in plerifquc

Germa-

BRASSICAE TER

ßappiffimt.

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLVII* 417

A Germania: partibus, Boioaria potiisimum, per integrum anni curriculum quotb
die ui Aitanr,quod illic eius prouentus iit uberrimus*

FORMA*

Caule eil Brafsica leuiter rubente, craflo,folio pra:grandi,carnoio,ex cccfio can^
dicante,in latus utrinep difFufb,prominulis uenarum toris fruticante, cyma patula*
Rore tum luteo,tum albo,fcmine in filiquis.

L O C V S*

In hortis hodie pafsim proucniunt Brafsica:* Frigidis ucro Si pluuqs regionibus
pofitio earundem optima*

T E M P V S*

AuguRo menlc potiisimum florent,ac fubinde femen etiam proferunt*

TEMPERAMENTVM.

Braisica tum manducata, tum foris impoiita exiccat * Sicca ucro Si calida primo
ordine*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Braisica iatiua aluo eR idonea,fi leuiter feruefaAa edatur* Pereo Aa uerb aluu iF
ftit,&multo magis bis coAa,86'n lixiuio decoAa. AIRiua Romacho nocet Si acrior
eR. in Aegypto propter amaritudine no eRur* Obicuritate uifus laborantib. &tre^
mulis comeRa auxiliat. A cibo fumpta ex crapula Si uino noxas reRinguit, Cyma
cius Romacho utilior,icd acrior, Si ad cienda urina ualidior.Codita fale Romacho
inimicacR, aluumcpcoturbat. Crudus eiusfuccus cu iride Si nitro deuoratus aluu
mollit.Cu uino potus uiperarumorfib.fuccurrit. Cum Fccnigrycifarina,podagrix
cis &articu!oru doloribus correptis,ulceribusqpiordidis &uetuRis illitus prodeR*
Caput purgat per ic naribus infufus.Menfes ducit cum loliacea farina inditus. Fo
B Ha per ie aut cum polenta trita,omnibus inflammationibus Si ccdematis coierunt*
Fryf]pclatis,epinyctidis & lepris medent.Cum fale carbunculos rumpunt.CapiF
1 orum incapite defluxu retinent. CoAa autem Si melli mixta gangra:naru pafcen^
tibus malis opitulant. Cruda ex aceto comeRa lienofls profunt.Manfa uerb deuo*·
rato fucco uoccm amiffam reRituunt.DecoAueiuspotum, aluum Si menfes mo^
tict. Flos poR conceptione in peflo fubditus Rerilitate facit. Semen eius,pra:fertim
qua: in Aegypto nafcitur, potum lumbricos pellit ♦ In antidota coeliacoru additur*
Faciem lentiginesqj expurgat.Cauliculi uirides cum radice cremati,5e adipepord
uctuRo excepti,diuturnos laterum dolores impofiti mitigant.

EX GALENO*

Brafsica cfculentadeflccandi uim habet tum eia, tum foris impoiita, non tamen
etiam admodum acrem. Alioqui Si ulcera glutinat, Si maligna ulcera fanat. Pra:te*
rea phlegmonasiaminduratas,aca:gre folubiles. Si id genus quoque eryflpelata.
Fadem facultate cpinyAidas Si herpetes fanat. Habet quiddam etiam in fe abRer^
forium, quo lepras curat * Porro femen eius potum lumbricos interficit, maxime
Braisica: Acgyptia?,quanto ea fcilicet temperatura Accior e R* Sane amara? quali ta»
t is particeps fernen eR, ficutuidelicet omnia alia medicamenta qua: ad lumbricos
idonea fune* Sccundu eandem facultatem ephelidas, lentigines, 8£qua:cuncpalia
modica abRcrfione poRulant,adiuuat. Caules BraisicccombuRi,cineres efficiunt
admodum deiiccantes,utuidelicetiam todurenteuim participcnt.Hac ratione ei
ueterem adipem comiicentes,ad inueteratos laterum dolores. Si fi quid eius fuerit
gencris,adhibent. Nam ualenter digerens medicamentum efficitur. Braisic^ quo-*
que fuccus purgandi quandam uim obtinet : contra folidum eius corpus ficcitatis
ratione cohibere magis quam incitare deieAionem potefl ♦ Proinde quum expeF
Iere alui excrementa propofitum erit, ahenoin quo elixa una cum aqua fuit, pro^
pius admoto,ipfam eximere confeflim,uaiculo9 in quo paratur, oleum cum garo

inijee*

AlS PLANTARVH HISTORIAE CAP» CLVII,

C inficere oportebit. Athumentealuiim ficcareuolentes.quum mediocriter bulfiffe
uidebitur, priore aquacffiiia repcntealiam calentem inficimus, ac ita rurfusinea
difcoquimus ufquedum tenera flaccidae^ cuaferit.

EX PLINIO.

Cato cnTpam maxime probat, dein leuem grandibus foliis, caule magno . Pro-
defic traditcapitisdolonbus,oculom caligim,fcintilJationibusq?,uel ftcmachi do-
loribuSjCrudam ex aceto S6nclle,coriandro,ruta,memha,laferis radicula, fumpta
acetabulis duobus matutino. Tantamcp eile uim, ut qui terantha?c, ualidiores he¬
ri fe fentiant.Ergo uel curn uino tritam, forbendam, ucl ex olei intindu fumendin
Podagrae autem, morbiscp articulariis illini cum ruta?,coriandri Si falis mica, hor-
dei farina. Aqua quoque eius decoda,neruos aniculoscpmireiuuari.Si foueamur
uulnera Si recentia Si uetera, etiam carcinomata, qua? nullis alijs medicamentis fa¬
nari poiTunt.Foucri prius aqua calida iubet, Si bis die tritam, imponi.Sicetiarh fi-
fhilas eluxatas, Si tumores reuocaii, quaque difeuti opus fit. Infomniaetiam,ui-
giliasqj tollere decodam, fi ieiuni edant quamplurimam ex oleo Si iale.Tormina,
fi decoda iterum decoquat,addito oleo & fale,cumino,polcnta.Si ita fumatur fine
pane,magis profutura Jnter reliqua bilem detrahit per uinum nigrum pota; Quin
Si urinam eius qui Braisica efitauerit, afferuari iubet, calcfadtamq? neruis remedio
eile. Auribus quoepex uino fuccum Braisica? tepidum inftillari fuadet. Idq? etiam
tarditati audientium prodefifeafTeuerat. Et impetigines eadem fanari fine ulcere.
Gra?ci biles detrahere non percoda putant. Item aiuum folucre, candemq?bis co¬
dam fifiere. Vino aduerfarfiut inimicam uitibus.Anteccdcntein cibis caueriebrie
tatem . Poftea fumpta crapulam difeuti. Hunc cibum &oculoru claritati conferre
multum, fuccouerd cruda? angulis uel tantum tadis cum Attico meile, plurimu,
D Hippocrates ccdiacis,dyfentericis bis coda cum iale dari iubet. Item ad tenafmon,
& ren um caufas.Ladis quocp ubertatem puerperis hoc cibo fieri iudicans,8i pur¬
gationem fccminis. Crudus quidem caulis fi edatur, partus quocp emortuos pelli,
inucnio Si a podagra liberatos edendo eam,deco&aq? ins bibendo. Hoc &cardia>
cis datum Si comitialibus morbis addito falc. Item (pleneticisin uino albe per dies
quadraginta.Contra uero fingultus cum coriandro, & anetho, & melie,ac pipere.
Si aceto. Illitam quoque prodeiTe inflationibus fio maelii /Item ierpentiu idibus,8^
fordidis ulceribus Si uetuftis,uelipfam aquam cum hordeacea farina, Succu ex ace
to, uel cum Fcmograco.SieaIiqm&aniculis,podagrisq?imponunt. Epinydidas
ac quicquidaliudierpit in corpore,impofitaIeuat. Item repentinas caligincs;has5£
fi mandit ex aceto. Sugillata ucrb S i alios liuores pura illita . Lepras Si pioras cum
alumine rotundo ex aceto. Sic Si fluentes capillos retinet . Epicharmus tefiium Si
genitalium malis hanc utiliisimeimponi afferit. Efficacius eandem cum faba trita.
Item conuulfis cum ruta. Et moris aranei morfus, foliorum aridorum farina alte¬
rutra parte exinanit. Stirpium Braisica? aridorum cinis, inter cauftica intelligitur.
Ad coxendicu dolores cum adipe pcructufto, Plura dc Braisica? uiribus uideapud
Catonem de re ruiiica,cap.cl vfi .

EX SYMEONE S E T Η I.

Malum Si melancholica fuccum procreat. Vifum hcbctat,& fomnu per contra
ria infomnia intertui bat. Succus cius aliquatenus purgat:corpus uerb cius uentre
fifiit. Quapropter in quibus humccftaaluum exiccare uolumus, ipiam modicede-
coquentes, aquamqj primam abficientes, confeftim alteri aquaferuenti indimus;
nihil enim neque aeris,neque frigida? aqua? quod bis coquitur tangere debet, Ac fii
ua Braisica peioris fucci eft quam hyberna. Cit ucrb urinam, lumbricos interficit.
Si fis qui ex uino crapula laborant auxiliatur . Fertur autem quod ab humiditate
ortam hebetudinem ianet » Codacum pingui came, plurimum noxa? atque uitrj

amittit.

PLANTARVJM HISTORIAE CAP* C L V 1 1* 41p

A amittit.Flos eius proprietate quadam femen genitale corrumpit, utero impolitus.
Si mulieres concipere prohibet* Pulmonem la?dit*Traduntquoquefi ante alios
cibos aifumpta fuerit, ebrietatem arcere* Et quod eius fuccus cum meile fumptus,
magnifice defeftiones uocisiuuet. Vulneribus impofita,ea conglutinat, & malefi¬
ca ul cera, di induratas inflammationes fanat*

DE CRVCIATA» CAP* CLV1II*

NOMINA*

VO nomine ueteres hanc herbam appellauerint nondum compertum
habeo ♦ Neque enim liatis eft, quam uulgus Saponariam uocat, ut fuo
loco docebimus, ideoq? nomen quo illam nominaremus fingendum
fuit* Ad imitationem autem Germanica? nomenclatura? Cruciatam di- crucUiucur
ximus, quod eius radix in modum crucis transfofia fit* Vt hoc etiam nomine gra?^
ce sKvf07i/K<& dicipoifet * Germanice Cmnjwut*# / θρα*οι|ϊίφ/ di εχψ wvw©-.

n u n C up a t Ll r tm* , (jlnhArrf jjtfnfttt 7f Λχ rrr lirti — ^

FORMA*

Caulem rotundum obtinet,dodrantalem,in fummo rubentem, alas multas ha^
bentem,e quibus iingulis bina folia crafla,angufta &oblonga,floresq? orbiculatim
purpurei e filiquis coloris herbacei prodeunt * Radicem albam, longam, crucis iiv
ihr ab utrocp latere perforatam,a qua illi nomen inditum eft*

LOCVS*

Nafcitur locis incultis*

TEMPVS*

B Floret Iulio menle*

TEMPER AMEN TV Μ*

Admodum amara eft,unde facile colligere licet calidam di ficcam eife*

v i R ε s*

Recentiores eius efle magnum contra peftilentia? uenena ufum tradunt . item
quod ea qua? in thorace funt educere ualeat. Qpa? (ane fingula praedare poffe ama,
rus fapor qui illi inefb abunde docet* Abfterguntenim expurgantq? amara, Si qua?
in ueniseft craisitiem incidunt, Galeno libro quarto de fimpl. medicamentoi u
facultatib* cap, decimofeptimo, autore*Quamobremenics etiam mouct,comituv
li morbo competit, δ C alia qua? amaris ab eodem tribuuntur,pra?ftare potcft*

V ulneribus edam glutinandis mirifice conducit.

DE CISSO*

t

A

DE CISSO CAP* CLIX* 4«

NOMINA.

12202 grgce. Hedera latine,i£pbcw Germanice dicitur. Athenienfes cifoscur
Bacchum appellarunt Citton, quo nomine rigens Hedera quae fine ad na^·
miniculoftat,folaomnium generum ob iduocataeft Cillos : e diuerfo
nunquänifirepenshumi Chamaecifios.Sic Dionyfia,hoceft,Bacchica d ionyfut.

norm*

nominata eft a Baccho, qui primus ex Indis in Graeciam Hederam afportauit; uel
quod in tutela eius fuerit. Nam ut ille iutfenis femper,ita haec uiret. Nec fecus o
mnia, ficut ille mentes hominum, illigat ♦ Hedera uero dida eft, quod uetuftis pa
rictibus haereat:uel potius quia editapetat,8£ altediuagetur ; uel quia id cui adhac
ferit, edat atque corrumpat.

Hedera unde
appellata .

GENERA*

Plurimas, Diofcoride autorc, figillatim habet fpecies, fed maxime generales tan
tum tres. Candida enim quedam dicitur, eo quod candidu fert frudüthaec fcemina Candida.
ä Plinio uocat. Germanis wctflctr^pbcw nominari comodepoteft. Altera nigra, Nigr*.
quae nigrum producit frudum; haec Plinio mas nominatur. Germanis fdyvoav,
t$er iirpbcw. Haec etia parietibus obrepit, murisq? pertinacius haeret quam ut poC
fit abire, hinc $?mnecpbcw Germanis uocatur,8£23<uimcpbcw/quod fcilicetar^
boresfuo complexu ftrangulet.Tertiapriuatim Helix,ideft,clauicula,5^hederu^ Helix*
la nuncupatur. Germanis Ücin iirpbctv/obct* iirrbcpbew*

F ORM A.

Nigra, quae in Germania noftraprouenit,arbores&parietesradicofisample^ n igr*.
ditur brachrjs,in totum fruticoia,folia primum cum pubefeit anguloia, complurF
mum in triangulam faciem exeuntia habens. V etuftiori rotundantur,pinguia,du
ra,immortali uirore;floreexili,uitigineo, noninodoro;baccis primum herbaceis,

B mox atris, S^nonnunqua croceis, longiori pediculo in uuae modum dependentia
bus,iparfioribus racemis non in globum candidae modo coeuntibus,fed in acinos
difcretis.Radicenumeroia,denfa,flexuofa,cotorta,acfurculofa3necadmodupro^
funda. Candida inter media folia emittit brachia,quibus arbores compleditur,ma candid
ximeramofa Si robufta,corymbis,hoc cft,racemis in orbem circumagis, aut folio
albicat* Helix quantu muis diu uiuat, Theophrafto autore, nunqua fert frudum, h elicis.
adeoq? fterilitate a caeteris diftat.Parua tenuiaue huic folia,angulofa Si rubra, uitü
culae9 tenues fine corymbis.

L O G V S.

Hedera aquis gaudet.Nigra pafsim circa muros creicit. Helix uero in fyluis hiL·
mi ferpit*

TEMPVS.

Nufquam non uiret Hedera.

TEMPERAMENTVM.

Hedera ex contrarias copofita eft facultatibus; habet enim quiddam adftringcn
tis fubftantiae,quae terrena Si frigida eft, Habet etiam nonihil acris, quae calida eft.
Nec deeft tertia, aqueam nancp lubftantiam quandam tepidam obtinet, certe fi u ib¬
ridis fit . Siquidemdumareicit, haec prima exhalet neceiTeeft,nianctq> quae terrea
eft Si frig ida adftringensq?,8£ ea quae calida Si acris.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Hedera omnis acris 6 i adftringens eft. Neruos tentat. Flores trium digitorum
carptu,in uino bis die poti,ad dyfentericos faciunt, Ambuftis cum cerato illiti pn>
funt.Tenera folia ex aceto coda,aut cruda cum pane detritajienes fanant.Folioru
Si corymborum fuccus cum irino unguento, meile, aut nitro naribus infunditur.
Et contra ueteres capitis dolores uaiet,atque eo perfunditur caput cum aceto Si ro
faceo, Dolentibus SC purulentis auribus cum oleo medetur. Nigrae hedere fuccus,

n aut

PLANTA RV M HISTORIAE

Λ

424

CAP, CLIX,

C aut epoti corymbi imbecillitate pariunt, mentemqp turbant largius iumpti. Pilulae
quinque corymboru trita: calcfidaeqFn malicorio cum rofaccoii inftillentur m
contraria aurem, dolorem dentium mitigant. Denigrant capillum illiti corymbi.
Foliam iiinodecoda5omniüulccrum generfetiamft cacoethe fint,illinuntur. Vi¬
tia cutis m facie S^ambufta, uti iasn diximus decocfla/anant, Moucnt menfes triti
Si fubditi corymbi . lidem poti poftpurgationes fccminaru drachm^ pondere Ae-
rilitatem faciunt. Pediculus folioru meile irrigatus , ac uuluae inditus, menftrua ci
icctuscxtrahit.SuccusinfHllatusinnaribuSjgraueolentia&lputredines expurgat.
Lachryma cius depilat, pcdiculosq? illita necat. Radicum fuccus cum aceto potus,
phalangiorum morfibus fuccurrit.

EX GALENO»

V iridis, folrjs eius in uinodecocAis, ulcera grandiaconglutinat, quaeque tnali-
gna fu nt, ad (anitatem reducit. Igne etiam fa<Aas exulcerationes cicatriceincludit.
Cum aceto dccocAa folia lienoiis profunt . Flores autem quodammodo ualidiorcs
iunt,utadleuorem redacta cum cerato ambuilis conueniant.Praeterea fuccus me-
dicamentucffquodnaribusinfufum capiti purgando idoneum exiftit. Vetuftas
aurium fluxiones fanatrad haec ulcera uctera tum in auribus, tum in naribus. Por¬
ro fi acrior appareat, autrofaceo, aut dulci oleo imfccatur , Lachryma eius pedicu¬
los interimit,pilis nudat,ufqueadeo calidae poteftatis ut obfcure adurat.

EX PLINIO.

Natura omnium Hederam in medicinaanceps. Mentem turbati caput pur¬
gat largius pota.Neruis intus nocet, lifdem neruis adhibita foris prodeft . Eadem
natura qua: &aceto,eiefl:. Omnia genera eius refrigerant. Vrinam ciuntpotu,ca-
pitisdolorem fedant, praecipue cerebro : contincntiq? cerebra membranae utiliter
D mollibus folrjs inipo(itis,cum aceto Si rofaceo tritis & decocflis, addito poflea rofa-
ceooleo. Illinuntur autem fronti, &decocfoeorafouetur os.caputcpperungitur.
Lieni & pota Scillita proiunt. Decoquuntur 8C contra horrores febrium, eruptio-
nescj? pituitae, aut in uino teruntur . Corymbi quoque poti ucl illiti lienem fanant:
iccinoraautcm illiti. Trahunt & menfes appofiti. Succus Hederae taedia nariii gra-
ueolcntiamq!cmcndat,praecipuealba:fatiuae. Idem infufus naribus caput purgat,
efficacius addito nitro. Infunditur etiam purulentis auribus, aut dolentibuscum
oleo. Cicatricibus quoque dccoi em facit. Ad lienes cfficacior albae e fl, ferro calcfa-
<ftus:iatiscßefl: acinos fex in uini cyathis duobus fumi. Acini quoque ex eadem al¬
ba terni, in aceto mulfopotftineas pelluntrinquacurationeucntriquoqueimpo-
fuiffe eos utileefl·. Hederae quam chryiocarponappellauimus, baccis aurei coloris
uigintfinuini fextario tritis, ita ut terni cyathi potentur, aqua qua: cutem fubierit,
per urinam educit Eraflftratus.Eiuidem acinos quinq? tritos in roiaceo oleo, calc-
£a<Aosqun cortice pumcfinffillauit dentium dolori a contraria aure. Acinfquicro
ci fuccü habent, praefumpti potu, a crapula tutos praeflant. Item ianguine excrean¬
tes, aut torminibus laborantes. Flederae nigrae candidiorescorymbipoti fterilcs
etiam uiros faciunt. Illinitur decoAain uinoomniu ulcerum generi, etiam fi cacoe¬
the fint. Lachryma Hederae pfilothrum effphthiriafimq? tollit. Flos cuiuicunqjge
neris trium digitoru carptu, dyfcntericos &aluum citam emendat,inuinoauftcro
bis die potus. Et ambuffis illinitur utiliter cum ccra. Denigrant capillum corym-
bi. Radicis fuccus in aceto potus,contraphalangia prodeft. Huius quccp ligni ua-
fefplcneticosbibcntesfanariinuenio.Etacinostcrunt, moxqjcoburunt, & ita illi¬
nunt ambufta, prius perfufa aqua calida. Sunt qui &incidatiuccigratia,eoq? utan¬
tur ad dentes croios, frangi 9 tradunt, proximis ccra munitis ne ledantur»
Gummi edam in Hedera quaerunt,quod ex aceto utilifsi-
mum dentibus promittunt»

DE CE-

4*ό DE CERASO»· C A P»· CLX*

NOMINA.

CerdfutUttdc

Μ*.

epasoe Grecis, Cerafus Latinis,Gcrmanis^trfcbcttbmtmdicitur.
mm Ccrafum autem arborem,ut Athen^usrefertlib.b.Dipnofoph.a Ce-
rafunte Pontica ciuitate,primus in Italiam Lucullus intulit, debellato

_ Mithridate. Ille idem eft qui etiam frueftum cognomine duitatis ap-

pellauit Cerafium.

GENERA,

Multa Cerafiorum funt genera, in Germania tamen tria,quod fciam,duntaxat
vrlrnrn . proueniunt. Primi enim generis funt rotunda, ac maxime rubent, fuaq; uoce illis
Samdwtt . dicuntur Hmavcikn, Alterius generis, quod ad figuram atdnet,prioribus fimilia
funt,differunt autem colore, qui illis ad nigredinem accedit. V ocantur autem ho-
T ertium* rum lingua TPctcbfcl.Tertfi generis praedieftis minora funt ac longiora, partimqj
rubent,partim nigricant : a nonnullis priuatim Ivtrfcfic n uel licrfcficsr appellan¬
tur. Nos una icone omnia tria complexi fumus. Q,ua? in utrocp genere nigra funt,
ea uefcentiu manus Si labra fucco fuo,qui fanguineus eft,mororu inftar inficiunt.

FORMA.

Cerafus folio fere Mefpili,duro,latiore,& in ambitu ferrato coftat, cortice leuo,
an candido nigricante,flore albo racematim congefto, frucftu rubro aut nigro, ma¬
gnitudine faba?.

L O G V S.

Frequens eft in omnibus hortis Cerafus. Qug tamen pofterioris generis Cera-
fta profert,in fyluis nonnunquam Si nemoribus etiam reperitur. Gaudet autem
aquofis montibus.

T E M P V S.

d lunio ac Iulio potifsimum menfibus fruftus maturitatem confequitur. Flores
primo ftatim uere apparent.

TEMPERAMENTVM.

Cera iorum non unum idemq? eft temperamentum, quod ex eorundem facul¬
tatibus peripicuum fit. Symeon tamen Sethi frigida Si humida eife tradit.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Cerafia quidem ipfa fi uiridiafumantur,uentri utilia funt. Eadem ficcataaluum
fiftunt. Gummi Ceraforum cum uino diluto fumptu,uetufta? tufsi medetur. Co¬
lorem commendat* Vifum exacuit. Appetentiaminuitat, Idem ex uino potucal-
culofis auxilio eft.

EX GALENO.

Cerafus arbor fruftu fert non paris adftricftionis in omnibus particulatim plan¬
tis participem. Nam Si in horum, ficut etiam malorum granatorum, & malorum,
quibufdam auftera qualitas, in quibufdam uero dulcis, in nonnullis autem acida
exuperat.Quinetiamipforumdulcium ea quae nondum conco&a funt ac matura,
quardam admodu acerba funt,qua?dam fimiliter moris acida. Sed in moris imma¬
turis acida qualitas acerba exuperat,in Cerafrjs non femper. Ergo que dulcia funt,
magis quacin inteftinis funt fubducunt,fedminusapta ftomacho funt. Contra
auftera* Qua^cunq? uero acida funt, eapituitofis excrementofisq?ftomachis con-
ueniunt. Siquidem aufteris magis exiccant. Si nonnihil etiam incidunt. Porro ip-
fius arboris gummicomunem omnibus uilcofis&mordacitatem expertis medi¬
camentis facultatem obtinet,quae&ad arterias exafperatas accomodaeft.Proprie
autem (fi quidem uerum eft quod quidam fcribunt)calculis uexatos cum uino po
tum adiuuat.Nam ficiili tenuium partium quaedam facultas ineft.

EX PLINIO.

Cerafa 8£aluum molliunt, ftomacho utilia. Eadem ficcata aluum fiftunt, urina

ciunt.

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLX, 427

A ciunt, Inuenioapudautores, fiquis matutino rofcida deuoret cum fuis nucleis, in
tantum leuari aluum,ut pedes morbo liberentur.

EX SYMEONE SETHI.

Cerafia mali fucci funt,uentrem fubducunt,humidum uentriculul^dunt, prae*,
fertim cu m non funt matura , Profunt autem calidis & ficcis ucntriculis ac tempe

raturis.Gummi uerb arboris cum uino fumptum calculofis auxiliatur,

APPENDIX.

Suntqui tradunt gummiquodex arbore deftillatueteri tufsi mederi, exq?ufr
no fumptum gutturis lenire afperitates/aftidia difcutere,& ciborum appetentiam
moliri . Colorem cutis facere gratiorem, & oculis afferre claritatem , Lichenes in*
fantium ex aceto fanare.

DE CYANO CAP> CLXI^

NOMINA.

y a μ ο ς Graecis, Plinio & Latinis alqs Cyanus appellatur , NonnCrL
lis Baptifecula,quod fecantibus & metentibus officiat,retiifa in eius oc
curfu falce . Nam & feculam ueteres falcem dixerunt . Re&ius tamen

_ Blaptifecula uocaretur,quod Grascis nocere fignificet. Noftri

dorem frumentorum, Germani autem blave 'Rombiumcn nominant, quodicilf
cet in frumentario nafcat agro. Cyanos uerb dicfla efl hasc planta, ob florem quem
profert coeruleum, aut quod honorem nomencp dederit coeruleo colori . Hinc efl:
quod pueri in hodiernum ufque diem barbulas calycibus erutas, ex candido oui
liquore terant, quo in pingendis grandioribus literis coerulei nitorem mentiantur*
B FORMA.

Caulis illi efl: angulofus,folia angufta & oblonga, calyces rofarum, fed iquarofi
atque triftes,quos plurimas coeruleas ftipant barbulas. Radix oblonga, lignofa, fi'
bris quibufdam capillata.

L O C V S.

Triuialis flos eft,pafsim in frumentis nafcens,

T E Μ P V S.

Ιΰηίο potifsimum menfe floret, nec parum gratias fuo coeruleo colore frumen*
tis adfert. Hinc efl quod rufticorum etiam coronis inferatur, quanquam inodorus
prorfus fit.

TEMPERAMENTVM.

Frigidas efl: temperaturas atqueadeo repellentis,id quod guflus etiam facile indi
catjUifcofitatem manifeftam,& nullum prorfus caloris indicium pras fe ferens.

VIRES.

Recentiores re<fl:e tradunt huic herbas facultatem ineffe, qua oculis alrjsq? parti*
bus inflammatione laborantibus profit.

BdptifecuL·

F los frumentom
Cyanos cur didit

n 4

DE CRO M'

A

DE CROMMYO CAP» CLXII»

NOMINA.

429

vnyon un···

lip|fpgpip OHHYON Grsecis,Cepa,&m neutro Cepe, Latinis dicitur. Officinc
genuinum nomen retinuerunt. Germanis ^bvxbcl appcllatur:quod ia
neuocabulum a Gallico detortum efle uidetur : quandoquidem Galli
pJÄÄii iita lingua Cepam uocent Siboulam.Crommyon autem, A ri fto tele i n cror,
problematis autore, diiflum eil, quod oculi pupillam comprimi cogat. Nam oau dedttkm.
losuellicandocxprefsisfubindelachrymis contrahi pupillas certum eft. Itidem Ib CeP* Vixr' UOs
brononoDipnofoph.tcffatur Athenaeus. Cepa uero a capitis magnitudine»

FORMA.

Folia habet fere porracea,intus concauarcaulem teretem rotundumq?,per cuius
faftigium flores primum candidi,acfubinde femen,in orbem fparguntunradiccm
capitatam pluribus compacfta tunicis,qu£ fummatim praetenuibus rufistp ucftitur
membranis,uertice nigricantc,aquofibra; capilliti) modo fruticant.

L o c v s.

Terram Cepte amant pinguem , uehementer fuba&am & irriguam, pafsimq?
hodie in omnibus plantantur hortis.

T E Μ P V S.

Floret Iuliopotifsimu menfe, Sc deinceps femen profert, quod non ante legem
dum,quam cum nigrum colorem pra: feieret . Siquidem eo colore perfeflionem
fatetur,nigritiaq? maturitatis index efl.

TEMPERAMEN T V M.

Ex quarto efl: ordine excalefacientiu,effentiaq? eius crafTarum efl partium. Si fuc
cum eius exprimas,quod reliquum efl admodum terrea: fubff antiae eft,eiusq; cali-
B dae;at fuccus aquea: aeriscq? caliditatis.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Cepa longa acrior efl quam rotundantem flaua quam candida, ficca quam ui-
ridis, & cruda quam coefla, aut fale condita . Omnes tamen mordicant, flatus gi-
gnunt,appetcntiam inuitant,extenuant,fitim excitant,faflidium pariunt & expur
gant. Aluo utiles funt.Detracftis tunicis incp oleum conie(flae,ac pro glandibus iub
dita?,hemorrhoidas, reliquasq?excretionesaperiut.Succuscummclleiilitus, ocu-
lorum hebetudinibus, argemis, nubeculis, ^incipientibus fuffu Aonibus auxilia^
tur,anginaqtiaborantibus,SuppreiTos menfes mouet. Caput purgat naribus in fu
fus.Canis morfibus cum fale,ruta Amelle illinitur. Cum aceto autem in foleinun
(ftus alphos fanat. Cum pari fpodio, fcabras lippitudines iedat. Varos cum fate re-
primit.Contra caIceamentorumattritus,cumgallinaceo adipe utilis efl. Alui fluo¬
ribus prodeft. Aurium grauitati,ac fonitui confert. Ad purulentas aures, S^clicien
dam aquam in ijs interceptam ualet. Alopecia: earum fucco utiliter perfricantur;
celerius enim quam Alcyonium pilos euocat. Largior Ceparum cibus capitis do¬
lores ciet. Coda uehementius urinam pellit . In morbis, cocfla etiam, copiofi usco^
mefta,lethargu ‘efficit, Cum pafsis uuis,& fico illita,tubercula coco quit & rumpit.

EX GALENO.

Hemorrhoidas aperit,tum appofita,tum cu aceto inuncfla.In fole alphos abfler
git,& alopccrjs attrita pilos Alcyonio citius rcftituit.Porrb fuccus eius rjs qui fuffu
fione oculoru laborant,aut aciem oculoru obtufam pra: crafsitudine h umoru obti
nent,inun<fhis prodeft.TotaCepamanducata flatuofaefl. Itaq^que temperatura
funt ficciore,minus flatuu generant, Craffbs corporis humores extenuat,glutino-
foscpincidit.Bis tamen aut ter in aquadecoffa,acrimoniafpoliatur, quanquam ne
fic quidem uim perdit extenuandi ; uerum facultate quandam obfcurifsimäalendi

corpo-

ägtot'M,

plantarvm HISTORIAE CAP, C LX II, 431

ä corporis exinde acquirit,cuius antea quam decoqueretur,nihil prorfus obtinebat,

EX PLINIO*

Cepae olfa&u ίρίο &delachrymationi, δί caligini medentur, magis uero fuc-
ci inunctione. Somnum etiam facere traduntur, &C ulcera oris lanare, commandu,
catae cum pane* Et canis morius uirides ex aceto illitae, aut ficce cum meile δί uino,
itautpoftdiem tertium loluantur. Sic 8c trita lanant. Toftam in cinere epiphoris
multi impofuere cum farina hordeacea, &genitaliurn ulceribus. Succo 8£cicatrices
oculorum,^ albugines, SC argemas inunxere,8£ lerpentium morfus,& omnia ul-
cera cum meile. Item auricularum cum Ia&e mulierum, SC in rjfdem fonitu aegra-
uitatem emendantes, cum adipe anierino, aut cum meile ftillauere. Et ex aqua bi¬
bendum dederunt repente obmutelcentibus* In dolore quoq?ad dentes colluco»
dos inftillauere,& plagis beftiarum omnium,priuatim fcorpionum, Alopecias fri»
euere δί pforas tufis cepis. Co&as dylentericis uefcendas dedere,& contra lumbo¬
rum dolores. Purgamenta quoq? earum cremata in cinerem, illinentes ex aceto fer
pentiu morfibus,inter ipfas quoq? multipedes ex aceto.Reliqua inter medicos mi¬
ra diuerfitas. Proximi inutilia eile praecordqs &concodioni, inflationemq? &fi-
tim facere dixerunt. Afclepiadisfehola ad ualidum quocp colore profici hoc cibo*

Et fi fuccum ieiuni quotidie edant,firmitatem ualetudinis cuftodiri, ftomacho u ti¬
lia eiTe,acfpiritus agitationi, uentrem mollire, ha?morrhoidas pellere fubditas pro
balanis, fuccum cum fucco foeniculi contra incipientes hydropifes mire proficere*

Item contra anginas,ruta 8C meile* Excitari eifdem lethargicos*

EX SYMEONE SETHI.

Cepa lotium cit,Memen genitale gignit.Cibi appetentiam excitat. Capitis do-
B lores facit, δί ftomacho officit. Rationem etiam, ut aliqui feruntjaxlit, Si uero co¬
quatur, plurimum malignitatis deponit, & utilis fit ad thoracis aiperitates, &tuf
fes. Haemorrhoidas im pofita aperit, & cum aceto inuniftum alphos extergit. Etfi
autem craftarum partium fubftantia habeat, humores tamen craffos SC lentos ex¬
tenuat* Ventriculum uero inflat* Si crebrius quis ea utatur,in lienis uitia incidit*

DE CAMPANVLA* GAP* C L X 1 1 1»

NOMINA*

V V M nobis non conftet quo nomine ueterib us appellata fit haec herba,
placuit illam Campanulam, a florum fimilitudine, qui campanä plane cwpmU un*
referunt, nominare* Germanis iOalprmif,hoceft Ceruicaria, dicitur, duMa
quod fcilicet ad oris,8£ ceruicis,fauriumq? mala mirifice conferat* LC micam.

FORMA*

Caulem profert quadrangularem,hirfutum,rubefcente,folia oblonga,hirfuta,
in extremitatibus incifa SC ferrata, ad V rticam proxime accedentia, flores purpu¬
reos campanae aut calatho fimiles, in medio luteum quid prominens obtinentes,
quibus emarcefcentibusin rotundis capitulis femen prouenit* Radicem multifa¬
riam intortam,5£ candidam*

L o C V S*

Gignitur in pratis ficcis,in quibus dumeta plurima exiftunt.Propemodu enim
nunquam nili in dumetis reperiri poteft*

T E Μ P V S*

Floret Iunio 5C Iulio menfibus*

TEMPERAMENTVM*

Guftuadftring!t,uthincexia;andiilliuimeiIequifq?contjcerequeat*

VIRES.

Adftringendi habet facultatem, ideo^ decoctum illius unice ad oris exulcera¬
tiones.,

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CLXIII.

Tatium,

433

A tiones, aliaqp eiuldem mala qua? adftridione indigent,confert . V cilis etiam haud-
dubie ad alia qua?uis ulcera,obinfignemquam obtinet in exiccando facultatem.

DE CALAMINTHA» CAP» CLXIII I»

NOMINA.

αλαμινθη Grgcis, Calamintha Latinis, officinis Calamentum no¬
minatur. Germanicas appellationes paulo poft indicabimus. Calamin cdmntba ψχ
tha uero dicitur quaii uel bona,uel utilis menthamancp nidore fuo fer- redifia.
pentes fugat. Q.uod teftatur etiam Ariftophanes rjsuerbis: avJio&s
■κζλοιμίι >ΰΗς>οφίωςίλκ&κΰ. Nifi quisexiftimet a wäs, hoc eft,ligno, quali lignofam ap¬
pellari mentham»

GENERA.

Calamintha? Diofcorides tria facitgenera.Primum amat montes,ideo huius ge vrimum .
nerisCalamintha montana uocatur. Germanis 0tew ober 3xnt$cnmünt} dicitur.

Alterum Latini proprie Nepetam,uulgus eo quod Pulegio fimile fit,fylueftre Pu Secundum .
legium nominat. Germani etiauulgi opinione {equentes,wtlbctt polcy bC^xotn^ Pulegl“mfylue*
muw$ uocant. Officina? pro Calamento hoc iolo genere utuntur .Tertium Men- ^tj
. taftro fimile eft, Germanice dkclmtim$ comode appellatur.

FORMA.

Primum Calamintha? genus folia Ocymo fimiliahabet,fubalba,ramulosangu
loioSjflorem purpureu. Alterum Pulegio iimile eft,maius tamen, propter quod
quidam, ut didum eft, fylueftre Pulegium nominant, quoniam & odorem illius
aemuletur. T ertium Mentaftri fimilitudine eftjongioribus folijs, caule bt ramis
B pra?didis maius,fed minus efficax;flore luteo.

L O C V S.

Primi generis Calamintha in montibus bC afperis gignitur,unde bC montana di
da eft:. Alterius incampeftribus 8£agris.Terti) inaquofis locis»

T E M P V S.

Florentlunio,potiisimumuero Iulio,menie,

TEMPERAMEN TVM.

Calamintha effientia elf tenui & calida, ficcaq? in tertio quodammodo ordine.

Horum manifefta funt indicia,partim guftuapparentia,partim experientia cogni
ta. Guftu quide acris bC palam calida eft, ac paulum omnino amaritudinis obtinet»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Omnium folia guftu feruentia admodum bC acria.Radix inutilis. Pota aut illita
demorfis a ferpente opitulatur . Decodum eius potum urinas bC menles expellit.

Ruptis, conuulfis,orthopncea?,torrninibus,cholera?,rigoribusq? auxiliatur . Pra?-
fumpta in uino uenenis refiftit. Regium morbu expurgat. Lumbricos & aicaridas
cum fale bi meile pota,enecat. Nec fecus coda crudaq? fi terat. Elephanticos efitata
adiuuat, fi poftea ferum ladis bibatur. Folia trita bC appofita,menfes ducunt, & fcc
tusinterimunt.Accenfa aut fubftrataferpentes fugant. Nigris cicatricibus cando¬
rem reddunt,in uino coda Scillita. Sugillatatollunt. Ifchiadicis imponitur, uthu-
morem ex alto euocet,meatusqp tranfmutet,fummam cutem exurens. Vermes ne¬
cat fuccus auribus inftillatus.

EX GALENO.

Periclitantibus bC corpori admouentibus extrinfecus impolita, primu quidem
ualde excalfacit &mordicat,cutem9laniat,poftremo etiam ulcus efficit.In corpus
autem intro aftumpta, tum ipiaper ie ficca,tum etia cum melicrato,perfpicuo calfa
cit, & fudorem ciet,omnecp corpus tum digerit, tum exiccat. Ea ratione dudi qui¬
dam ipfam contra rigores per circuitu repetentes adhibuerunt , foris quidem oleo

© ineo-

calaminthae

CVNDVM GENVS*

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLXIIII, 437

A incoidam toti corpori inungentes cum fricdione non fegnfiintrb uero adumentes,
ficuti eddicdum. Quinetiä&coxendicibuseamquidam in ac’gritudinibusifchia-
dicis tanquä drenuum remediu illinunt:trahit enim qua; in profundo hzcrent, to-
tumqj adeo articulum excalfacit, cutemqj non obfcure adurit, menfescy tum pota,
tum appofita admodu efficaciter prouocat. Bonum etiam elephanticoru remediu,
non eb tantum quod drenue tenues humores digerat,uerumetiä quia extenuet bC
incidat ualenter crados,quales funt qui hunc morbu procreant. Sic bC cicatricibus
atris candorem reddit, bC fugillata digerit.Sed ad talia recentem magis quam arem
tem adhibere praedat, Quippe arefacta uehementior redditur, bC ad urendu prom
ptior.Porro talis cum fit, ad uenenatarubeffiaru morfus adumitur,uelutetia cau¬
teria, bC quaecuncp medicamenta calida funt bC acria,tenuium9 partiu, quaeq* facile
ex alto ad fefecircumiaccnte omnem humiditate podunt attrahere. Caeteru qua ciL
li ined amaritudo, plane exigua ed,uerum ad quaeda ita efficaciter agit, ut quae ua-
lentifsima ed,nimiru quum coiuncda fit uehementi calori cum tenui edentia. Qua¬
re &afcaridas bi lumbricos fuccus eius infufus aut potus enecat.Eadem ratione au
rium uermes, aut fi alicubi in parte corporis finuofa aut implicata quae putredine
tentetur,talis prouenerit affe<dus.Sic bC conceptu (eu pota,fcu admota interimit bC
ericit.Igiturincidendi quidem ei uis aded propter calore eius,tenuitatem,& amari
tudine;abdergendi uero propter unicam amaritudinc.Itacp adhmaticis ob omnia
antedi&a proded . Idcricis ueropotifsimum ob amaritudine, ficut alia fere omnia
amara, utpote abftergentia bC expurgantia in iecinore prouenientesobdrucdfi>
nes. Ad omnia iam dida efficacior eft montana,

EX PLINIO.

Decocda in aqua ad tertias difeutit frigora. Mulieru mendruis prodeft. Aedate
B {edat calores. Vires quocp contra ferpentes habet. Fumu ex ea nidoremqp fugiunt,
quam bC fubdernere in metu obdormituris utile ed . T ufa aegilopis imponitur, bC
capitis doloribus recens,cum tertia parte panis temperata aceto illinit. Succus eius
indillatus naribus fupinis,profluuiu fanguinis fidit. Item radix cum myrti femine
inpado tepidogargarizata,anginis medetur.

DE CRITHE^ CAP» CLXV*

NOMINA.

p i ο h Graecis, Hordeu Latinis bC officinis dicitur. Germanis (Bcrfiett.

Ex eo polenta,quam Graeci κλφί-τζψ nominant,&Ptiiana,medicamem pota,
ta ueteribus ufitati(sima,conficiuntur.

_ GENERA.

Rudici duo ede Hordei genera tradunt. Vnum Polydichu,quod ficdidum ed Hordeum poly»
quia in multos uerfus fpicatur.Sunt enim ex hoc genere que fpicam tribus,interdu
quatuor,nuncfex,nunco(douerfibus didineda proferunt. Germanis groß (Bcrft/
hoced, Hordeu magnum uocatur. Alterum Didichu nominatur,quod icilicetin Diftichum·
duos duntaxat uerfus (picetur. Germani fclctn (Oerflcn/id ed, Elordeum exiguum
appellant.

FORMA.

Culmum habet tritici, fragiliore tamen minoremcp,quinque, fex, bC interdum
pluribus geniculatu articulis, fimplici in dipula folio, bC eo quidem fcabro ac lato.
Grana fere nuda,longiore capillamento,mordad9 arida. In uerfus (picatur,radice
frequenti,capillis fibrata.

L O C V S.

Hordeum pinguifsimum amat agrum.

o 3

TEMPVS,

iSMteS&fi,

ο 4

HORDEVM DI

S T I C Η V M;

44ο

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CLXV,

c T E Μ P V S.

Erumpit a primo fatu die feptimo,& caput alterum grani in radicem exit,akeru

in hcrbam. Metitur Augufto menfe.

TEMPERAM ENTVM.

Hordea primi funt ordinis in exiccando & refrigerando.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Hordeum optimu eft candidum, purumq? . Minus quam triticum nutrit. Pti-
fana tamen ob cremorem in elixationc redditum, plus alimenti pra:betquam po¬
lenta ex hordeo facfta. Contra acrimonias atcp faucium fcabritias,exulcerationesq?
pollet,quibus edam triticea ptifana praddio eft, fcd plus alit, magiscp urinam mo-
uet. Lac abunde fuppeditat,fi cum Fccniculifcminedecoda iorbeatur. Abftergir,
urinam cict,inflat,ftomacho aduerfatur,&ecdemata concoquit. Farina hordeacea
cum fico in mulfa aqua decola, ccdemata & inflammationes difeutit. Duritias cu
pice,refina & fimo columbino concoquit. Cum meliloto autem & papaucris caly¬
ce dolores finit qui latus excruciant . Aduerfus inteftinorum inflationes , cum lini
fe m in e, fccn ogr aeco & ruta illinitur.Strumas cum pice liquida,cera,oleo, & impu¬
bis pueri urina, ad concodioncm perducit . Cum Myrto autem, aut uino, aut fyl-
ueftribus pyris,aut rubo,aut malicorio,alui profluuia fiftit. Podagricis inflamma¬
tionibus cum cotoncis,aut aceto prodeft. Decoda in acri accto,modo quo hordea
ceum cataplafina^calida impofita,lepris medetur. Liquata eadem cum aqua,atqp
cum pice δί oleo decoda, pus excitat. Cum aceto autem liquata, & cum pice deco
da, contra articulorum fluxionesprodeft. Farina ex ijs aluum cohibet, inflans
mationesq? mitigat.

EX GALENO.

D Hordea pauxillum etiam abfterfionis habent. Paulo etiam plus deficcantquam
farina fabacea,cui non infint cortices. Cytera uerb fimiliafuntforis utentibus. In ci¬
bo autem hoc praeftantfabis,quod flatuofam natura exuant: fabis quantumcuncp
que coxeris, flatuofa natura remanetifunt enim craisioris eflentiae quam hordea,
quamobrem rjs plus etiam nutriunt. Quoniam uerb ambo paulum a medio receft
ferunt, multo funt ufui . Nam talia medicamenta multis alrjs mifccntur ceu mate¬
riae quaedam:itaque etiam cera & oleum paucis medicamentis coniunguntur. Po¬
lenta uerb multo plus hordeo deficcat. Plura de hordeo, ptifana &C polenta apud
Galenum libro primo dealimentoru facultatibus offendes*

EX PLINIO.

Farina ex hordeo & cruda 8dlecoda,collediones impetusq? difcutit,Ienit &con
coquit . Decoquitur alias in mulfa aqua,aut fico ficca , Ad iecinoris dolores eam in
pofca politam cocoqui opus eft,aut cum uino. Cum uero inter coquendum diicu-
tiendumfy cura eft,tunc in aceto melius,aut in fece acetfiaut cotoneis pyrisue deco-
dis. Ad multipedia morius cum melle,ad ierpentium in aceto & contra fu p pura n-
tia,ad extrahendas fuppurationes ex poica,additarefina & galla. Ad concodiones
uero & ulcera oetera cum refina . Ad duritias cum fimo columbino, aut fico ficca,
auteinere. Ad neruoru inflammationes, aut inteftinoru ucl laterum ucl uirilium
dolores,CLim papauereaut meliloto, quoties ab oisibus caro recedit. Ad ftru-
mas cum pice &C impubis pueri urina. Cum oleo SC fccnograeco contra tumores
praecordiorum, uel in febribus cum mcllc,uel adipe uetufto. Suppuratis tri¬
ticea farina multo lenior . Ncruis cum Hyofcyami fuccoilli-
ζΤ\( Έίΐώαηώ ln > (y " nitur. Ex aceto Si meile lentigini.

titilh rtit'r’mr ~ /urr* — -

DE CRO-*

44*

lj

441

DE CROCO

CAP^ CLXV!>

Crocmmde

ditius*

NOMINA»

POK02 Gra;cis,Crocus Latinis appellatur. Officinae antiquu nomen
retinuerunt. Germani &affvan uocant (impliciter, aut cum adiediox
ne, ©itffmtt.Sic uero uocatus a Croco iuuene,qui propter

amorem Smilacis uirginis,in florem fui nominis uerfus eft;quod OuL
dius teftatur,qui fic feriptum reliquit:

Et Crocum in paruos uerßimeum Smilaceßores ♦

FORMA.

Crocus folio eftangufto adufque capillamenti pene exilitatem:flore purpureo
Colchici floribus non admodum difsimili, in quo flammea Croci ftamina : radice
bulbota,copiotacp ac uiuaci.

LOCVS»

Nafcitur in Coryco monte Cilicia; optimus.Proxima nobilitas ei qui in Olym^
po Lycia; monte prouenit. Dein ei qui ex Aegis &to\ix urbe affertur. Nunc in
plerifque Germania; locis plantari coepit haud infeliciter, quod uiribus e lods iam
comemoratis allatis haud cedat.

T E M P V $.

Florem ante folium seditr per autumnu nan^ Vergiliarum occafu flore£,neque
ultra menfls fpaciumflores durant.Poftquaautem hi decidunt, ftatim folia angu,
ita di oblonga prodeunt,uirentq? tota hyeme.

TEMPERAMENTVM.

Crocus paulum quid adftringens obtinet,quod terreum frigidumq? eft: fed iu^
peratin eo calefaciens Squalitas &facultas,ut tota effentia fecundi fit ordinis exca
lefadentium,& primi exiccantium.

D VIRES. EX DIOSCORIDE.

Crocus emollit, concoquit,leniter adftringit,urinam eit, di coloris bonitate effL
cit. Arcet crapulam cum paiTo potus.Fluxiones oculoru cum lade muliebri inun^
dus fiftit. Potionibus qua; pro interaneis parantur,utiliter mifcetur : item rjs quae
uulux fediqi fubijciuntur di illinuntur. V euere ftimulat. inflammationes eryfipe*
latofas inuneffus lenit. Aurium remedijs utiliisimus eft. Letalem tane dicunt hunc
fi trium drachmam pondere cum aqua bibat.Radix eius cum paffo pota,urina cit»

EX GALENO.

Crocus concoquendi uim quandam habet,adiutante icilicet in hoc di pauca a d^
ftridione. Qiiippe quibus medicamentis,quum non admodu excalfaciat,paucula
adeft adffridio,eaparem facultate habent effentrjs emplafticis nominatis , quas
cum iundas caliditati non uehementi contigerit,concoquentes effe conftat.

EX PLINIO.

Difcutit inflammationes omnes quidem,fed oculoru maxime ex ouo illitu. Vui
uarum quocp ftrangulatus. Stomachi exulcerationes,pedoris &renum,iecinoru,
pulmonifucficarumcp, peculiariter inflammationi earum uehementer utile . Item
tufsi di pleuriticis.Tollit di pruritus. Vrinam cit. Qui Crocum prius biberint,cra^
pulam non fentient.Ebrietati eo refiftunt. Corone quoq? ex eo mulcent ebrietate*
Somnum facit.Caput leniter mouet. Venere ftimulat. Flos eius igni tacro illinitur
cum creta Cimolia. Ipfum plurimis medicaminibus mifcetur.

EX SYMEONE SETHI.

Stomacho bonus eft,ciborumq: concodione efficit. Ob ftrudiones tollit. PituL
tota ^lethargica uitiaiuuat. Diicutiendi quoque uim obtinet,8£uiiceribus utilis
eft,adfpirituscpdifficukateconducit. Si quis illo mediocriter utatur, bonum colo^
rem habebit; fin uerb citra modum, pallorem contrahet, di capitis dolorem, cibiq?

inappe^

PLANTARVM HISTORIAE CAP» CLXVI, 443

inappctcntiam faciet. Cum opio&la&eSt rofaceo pedum doloribus impofitus
ubi dolent,iummopereprodcR,{uperpofitis Beta? folijs.

DE CYNOCRAMBE^ CAP* CLXY 1 1>

NOMINA*

vnokpambh, HKWjlct,HÄiv0(casisc:y^ictK^[w Grccis,Canina Braisica, Cy
nia,&iylueRris mercurialis mas Latinis,wtlb 23iwjcÜ:tmitb<ts mctm*
Ic/iOiittb^t'Al Germanis appellatur*

FORMA*

Caulem ex fe mittit dodrantalem, tenerum & fubalbidu.Folia Mercuriali firniß
lia, albciccntia ex certis interuallis. Semen prope folia paruum,rotundum*Ex qua
quidem deliniatione folc meridiano clarius eR,herbam cuius picRuram damus eile
Cynocramben , Siquidem ea caulem binum palmorum altitudine habet, mollem
& fubcandidum* Folia Mercuriali fimilia admodum, certis interRitrjs, fubalbida*
Semen item iuxta folia cxiguum,rotundurn,geminoru in Rar teRiculorum conne*·
xum:& in fumma,nihil eR quod non in ea deicriptioni adamufsim refpondeat*

1 LOGVS*

In iyluis copioie prouenit;*

TEMPVS.

Semen ueris initio,nempe Aprili m en fc, profert, matureicit autem Maio*

TEMPERAMENTVM,

Quum guRu nihil a fatiua Mercuriali diRet Cynocrambe, colligitur hinc idem
quod illa obtinere temperamentum*

VIRES* EX DIOSCORIDE,

Caulis & folia pota, & olerum modo ccmcRa aluum cient ♦ Ius uero decodoi u
bilem & aquofa detrahit,

APPENDIX.

Alia eR Cynocrambe ab hacnoRra,ca cuius mentionem facit Galenus, Paulus
a!q,adde etiam Diofcoridcs, uerum fub nomine Apocyni ; quod lecRorem , ne
diuerfas herbas unam eile putaret, monere uolui.

DE COLY·*

44?

DE COLYTEA^

CAP» CLXVIII»

NOMINA.

ο λ v t E a Grocis,CoIytea Si Colutea Latinis dicitur : a nullo tamen,
quod fciam, ueterum,quamaTheophraftolib. iij. de piant, hift, cap.
χνή. celebrata.

GENERA.

Duo eius funtgenera. Vnum quod priuatim Colytea uocatur,officinis incogni

tum. Germani wclfcfi dinfett appellant. Alterum officinis cognitum &frequem
ti ufu a medicis ufurpatu, Mauritano Termone Sena nominatur . Germani ad eam
alludentes appellatione, 0cnct nuncupant. Differunt autem inter femagnitudb
neffiquidem primu genus maius eft altero, utpote quod quadriennio, Theophra-
ftoloco paulo ante citato teftc,fe in arborem efferat.Siliqua? etiam illius magis tur^
gido ipiritu diftenduntur , Sena uero filiquas profert limatas, nec ita protumidas.
Semen den ίφ Colytesc rotundum, lentis obtinens fimiIitudinern;Sena: autem ob
longum,cordiscp humani inftar acuminatum.

FORMA.

Frutex eft ramis exilibus, folio focnigroci,flore geniilx aut pifi luteo, membra¬
neo folliculo, pellucente, protumido. Si ueluti quodam fpiritu diftendente turgi-
do,ita ut digitis fi prematur,crcpitans difsiliat,in quo femen atrum,durum,latum,
lentis magnitudine,pifi guftu,in ordinemcp digeftum clauditur,

L O C V S.

Satum utrunquein hortis prouenit.

T E m p v S.

Floret Colytea Maio Si Iuniomenfibus, ac fubinde infiliquis oblongisiemen
B profert*

TEMPERAMEN TVM.

Arabes calidam in principio fecundi,^ ficcam in primo ordine ftatuunt.
VIRES. EX ACTVARIO.

Sene filiquofus quidam trudus a barbaris appellatur, qui citra noxam drachme
pondufculo potus, pituitam Si bilem derjcit:poft hos reliquos humores modeftifi
fime purgat,retorridam atramq? bilem,eiuscp fuffufiones ex gallinaceo iure depeb
Iit. Vetufto capitis dolori, fcabiei, comitialibus, impetiginifuccurrit. Sed feruefa-
Λί ius potius quam triti farina propinatur. Interaneorum obftrudiones tollit.

APPENDIX.

Qpum non forma tantum,imo etiam iaporeduohax: Colytea: genera fibi finffi
lia fint, facile etiam hinc colligitur facultate inter fe minime differre. Quare utrun^
que citra moleftiam atram bilem retorridamcpeducit,caputcpac cerebrum. Si in,
ftrumentafenfuum anoxqs purgathumoribus. Quid multa iaduerfus
omnia uitia ab atra bile nata ualet*

Colytea

Colytetede*

fcrtpno.

P

DE CORO"

DE CORONO PO CAP» CLX1X»

NOMINA.

ΟΡΩΝΟΡΟΤ2, Graecis, Pes Cornicis Si Sanguinaria Latinis di

I dtur*Oftidnis incognita herba. Germanis comode ober

44S

c

Ff τί Cornicis.

Coronopus un --
de dida*

Sanguinaria. ___ _

h erbafleL·. Sanguinaiisue uocata eft, quod fanguini fiftendo apta fitherba* Suntqui herbam
Stellae nominant, alludentes hauddubie ad graecam appellatione aftrion* Nonnul
li quod folium eius multipartito confedum in ceruini cornu imaginem effigietur*
Comuccrmum Geminum cornu uocarunt*

peitfnß appellari poteft , Coronopus enim non alia ratione dici cccpit,
quam quod Cornicis pedem effigie repradentet. Sanguinaria autem

FORMA»

Herbula e fi: oblonga, per terram ftrata, folrjs fiisis, radice gracili &C adftringem
te . Ex qua quidem deferiptione * etfi concifa admodum, fatis liquet, herbam hanc
cuius piduram damus efle Coronopum » Herbula enim eft Folrjs oblongis & fciC
fis ac in multas partes iadniatis,atqueadeo cornicis pedem effigie referentibus,hu-
mi quoque feinper fparfa proferpitrradice denique tenui admodum S&idftringen-
ie praedita* Quibus omnibus id quoque accedit,quod Dioicorides Pfylliumfolia
Coronopo fimilia habere icribitjquod fi uerum eite ex utriufque herba? collatione
experiri uolueris, fenties Coronei - dos noftri folia plane Pfyllfj folrjs fim illima
cfte, potifsimum ubipdmum L ampunt : imo quod ad folia, flores &femi-
na attinet, omnia in utriicpfibi ü . deprehendesdneoc^iblodiftarecomperies,

quod Pfyllium folia non fifla habe ;.,&in altum furgat,fingula^iam dida maiora
producattcontra Coronopus humi repat,minoraq? omnia proferat. Vtracp igitur
herba luteos obtinet flores, &ieminain capitulispulidbusfimilia* Capitula uerb
m Coronopo funt multo quarn in Piyllio tenuiora ac longiora,id quod pidura
D graphice monfirabit» Ex rjs quoque manifefium fit errare illos toto ccclo, qui gra¬
men aculeatum & Coronopum unam 8C eandem herbam efle contendunt,cum
tamen forma non parum difiare uideantur. Atque hinc eft quod omnesueteres
tamGrcci quam Latini utranque herbam feorfim,& in diuerfis locis dcfcripferint*
Plinius fiquidemlib.xxni), cap.xix* aculeatum gramen in cacumine aculeos plurL
mum quinos habere,atqueadeo Dactylon uocatum effie hoc nomine,quod fcilicet
digitorum fpeciem referat, feribit . Coronopus uerb neque quinos, neque in cacu¬
mine aculeos obtinet, fed tantum folia iiiTa, uel fi aculeos placet appellare has fiflu-
ras,non in cacumine,fed in ambitu paisim foliorum eas reperies; ut certum fit Co¬
ronopum non die aculeatum gramen.

L o c v s*

Diofcorides in incultis, femitis. Si iuxta domicilia nafei tradit * In Germania ta¬
men, quod fciam,nufquam nifi fata prouenit*

TEMPVS,

Floret lunio menie, ac lubinde in oblongis capitulis femen profert*

TEMPERÄMENTVM,

Ex adftridioneipfa fatis conftatradicem ipfam ficcandi ui praeditam efle*
VIRES, EX DIOSCORIDE.

Herba coda efiur olerum modo * Radicem habet in cibo adftringentem , qua?
coeliacis conducat*

EX GALENO*

*

EX PLINIO*

Seritur interim Coronopus,quoniaradix coeliacis praeclare facit in cinere tofta*

DE CYCLA-

44 9

45®

€

DE CYCLAMINO CAP> C LXX>

CycUminus m»
dediäa.

NOMINÄ,

ΥΚΛΑΜΙΝ02, « jrfvidHfoy Graecis, Rapum Si tuber umbilicusq? terra:
Latinis, Cyclamen officinis mutata uoce,Panis porcinus Si terrae,atqs
Arthanita a noftre £tatis herbarfjs, Germanis ^£rbwuri$ ober 3fpffcl/
0dixvemobcr Gcwbtot dicitur. Cyclamino Graeci nomen fecerunt*
eircuma&a in orbem eius circinatione contemplati, λ?? -nfl kvk λ*, quafi ab orbe Cy>·
ciaminon,hoceft,orbicularedixerunt, Fuitcphaec prior Si antiquior plante huius
ichthyotheron. appellatio, ichthyotheron uerb fjdem,quod piiees ea necantur nominauerunt,Ro
Rapm terr<e. mani Rapum terrae,quomam eius radix in terra uclut Rapum extuberat, Qua fL
Tuber teme. ne ratione terrae tuber,quod in molem quandamintumeat: aut umbilicum terrae,
VmbiUcwi tm# quoniam ut umbilicus circinata forma emergit, fic &Cyclaminus fub terra confpf
P4ms porcitm. citur3etiam appellarunt. Panem porcinum hauddubie primum uocarunt fubulci,
Pamterr*. qui pecori fuo radicem huius gratam pabulis cognouerunt.Caeteri antiquum Cy^
clamini nomen ignorantes, quod faepius radicem in orbem circuma&a intuerem
tur, quae non in globum intumefeens, fed ueluti prefta feie in latitudinem explica.»
m, qua forma quotidiano ufu panes uifuntur,terrae panem c ceperunt appellare*

FORMA,

FofiaHederehabet,piTrpurea,uaria,fuprainfraq5albicantibusmaculis,Cauiem
longitudinequatuordigitorujnudumjfolrjs^carentemjinquoßores rofiarum ef¬
figie purp urefiRadicem nigram,rapo fimilem,inlatitudinem fe pandentem*

L O C V S.

Nafcitur in umbro iis Si uepribus,maxime fub arboribus*

* T E Μ P V S,

Cyclaminus ad finem Auguffi folia fua quae per integruretinuit,amittit,8£ fub*
D inde noua emittit,at<f ftatim inter ea flores offendit, qui integro durantautumno*

TEMPERAM ENTVM,

Clarum eft ex particularibus operationibus,quas ftatim fubr)ciemus,Cyclamf
sium eile calidam Si ficcam in tertio ordine.

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Radix Cyclamini cum hydromdite pota, pituitam, aquamcp per inferna trahit*
Menfes pota Si appofita cit. Tradunt fi praegnans mulier radicem tranfgrediatur,
abortum fieri. Partum appenfa accelerat. Bibitur Si in uino contra letalia, praefer^
dm lepore marinum, illita contra ferpentiu icftus remedio eft . Immifta uino ebrie^
tatem facit. Regium morbum fiftit tribus drachmis pota cum pafto,aut diluta mul
fa.Sed oportet eum qui bibit cubiculo calido reclinare, multis ucftibus cotedum,
quo fudet.Eicdus uerb fudor felleus colore inuenitur, Succus eius ad purgandum
caput,nanbusinftil!atür.Sedietiamdeqdendaexcrementain lanafubrjcit. Vmbi
lico, imo uentri Si coxae illitus fuccus aluu mollit,uerum abortu efficit , Suffufis SC
hebetibus oculis inunctus cum meile fuccus prodeft, Medicamctis abortu inferen
dbus admifcet.Sedem procidente cum aceto inundus fuccus copefdt.Exprimitur
tufa radice fuccus,8£ ad mellis crafsitudine decoquit. Radix cutem extergit.Exan-
themata reprimit . V ulneribus per fe ex aceto aut meile medet. Illita liene minuit*
Vitia cutis in facie a fole Si alopecias emendat. Decodo eius luxata,podagra. Si ca
pitisulcufcula,pernioncscyutiliterfouent,Ipfa9inuetere oleoferuefada,adcicatri
cem perducit quae oleo illo inunda fuerint . Cauata radix oleo explet. Si cineri fer^
eenti imponit,adiedo interdu thyrrhenicae cerae modico, ut ftrigmend craisitudf
nem contrahat unguentu, cum primis utile pernionibus. Radix Scillae modo com
cifa reponitur. Narrant ad amatoriam aflumi cotulam. Si in paftillos conformata,

EX GALENO.

Cyclaminus uarias uires obtinet,nam Si extergit, Si incidit, tora uenarum ape
rit,& attrahit, &diicudc, Clarum uerb id eft ex particularibus operibus, Nam fuc.

cus eius

CYCLAMINVS

βφίχ>«ηί»ο(.

PLANTARVM HISTORIAE

4fz

CAP, CLXX,

C cus cius haemorrhoidas referat,uiolenterq? ad receflum prcuocat in floccis appofL
tus.Sic etiam medicamentis tubercula,ftrumas,aliascß durities difcutientibus com
mifcetur, acfuffufis cum melle illicuscompetit; ad haecquccp pernarcs expurgat*
Adebeftuehemens eius facultas, ut abdomine illito uentremfubducat,&fcctum
interimat. Nam Si alioqui ualidum interimendo conceptui medicamen eft,in pefi
fo addita. Tota uerb radix fucco imbecillior eft, quanquam &ipfa uehemens flt*
Nam Si menfes flue epota,fiue appofita euocat, Si regio morbo prcdeft, non mo/
do ipfum uifcus expurgans, fed etiam qua? in toto corpore bilis fuerit, eam per Tun¬
dorem excernens . Proinde a potione omnibus modis fudoris adiuuanda prouo-
catio eft. Modus eius bibendi e ft drachmarum trium, liue cum melicrato,fiue cum
paiTo. Cutem extergit cum in alrjs, tum quod alopecias, ephelidas , omniaq? exan¬
themata curet. Lienem quoque induratum iuuat illita,tum recensitum arida, Sunt
qui radicem ficcam afthmaticis exhibeant.

EX PLINIO.

Cyclamini radix contra (erpentes omnes bibitur. In omnibus ferenda domibus,
fi uerum eft, ubi fata fit,nihil nocere mala medicamentaramuletu uocant;narrantqj
ca ebrietatem repraefentari, addita inuinum radice. Et ficcata Scilla? modo concifk
reponitur,decoquiturq? eadem ad crafsitudine mellis . Suum tarne uenenum ineft
ei, traduntq? fi praegnans radicem eam tranfgrediatur, ab ortum fieri. Radix de,
nique tribus drachmis bibitur in loco calido, Si perfrictionibus tuto;fudores enim
felleos mouet*

DE CYPERO GAP» CLXX 1*

NOMINA.

y p E p ο ς ««t/Vef©- Grecis,Cyperus &Cypirus Latinis dicitur.Quum
enim Graeci quandoq* diphthongo, utThcophraftus, quandocpuo-
cali breui, quemadmodii Diofcondes, Galenus Si ali] quidam,penulti
mamfcribant,fitutaliqui e,alr}uerb i retineant. Poeta? qui e exdiph-
thongo retinuerunt, merito penuldmam in Cypero producum:. Officina; latinu
nomen retinuerunt. Germanis wilder uocatur,

FORMA.

Cyperus porri folia habet Jongiora tam^n,graciIiora Molidiora.Caulem cubL
talem, &n5nunquam altiore,angulofum, fchceno fimilem, in cuius cacumine mb
nutorum foliorum ac feminis produdio eft. Radices illi fu b fu nt, quarum ufus eft,
oblongae, oliuarum modo fibi inuicem comiiTa?,autrotunda?,nigra?,{uauiterolen
tes,S£ amara?; uel, ut Theophraftusdeliniauitfinyqualcs, partim crafTa?,carnofa?q?,
partim graciles atq? furculofic. Ex quadeferiptione omnibus eile perfpicuum arbn
tramur,ftirpem cuius nunc pidura damus eiTe Cyperum. Siquidem folia fertpor^
racea,longiora exiliorac^:caulemaltitudinecubin,autaltiorcm,angulofum,in cu^
ius cacumine minuta folia prodeunt,inter qua? femen refidet. Radices huic funt ob
longa?,oliuarum modo inter fe connexa: ac inuicem hn plexa?, au t rotunda?,nigra?,
iucundefpirantes,guftu amara? ♦ Pra?terea magna ina?qualitate notantur, quod
pars quaedam craiTacarnofaq?,qua?dam gracilisatquehgnoia fit. Nemo enim non
uidetradids ten ui täte furculofam protinus in oliuaria tubercula uerticillari. Na*
fcitur quoque e latere huius radicula,quod Theophraftus etiam notauit,unde cau
licui us erumpit alius, ut pidura affabre mon ftrat.

L O C V S.

Nafcitur in locis cultis Si paluftribus . In Germania certe non nifi cultus in hor*
tis prouenit. T E M P V S.

Minuta folia in cacumine cum femine Iunio Si Iulio menfe producit.

TEMPE"

__

ϊΜΟρ-

t

D

CdtdputUminoY
quare difia

CutdputUminor

4$4 PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLXXI,

TEMPERAMENTVM

Cyperi radices maxime ufui funt, excalfacientes pariter SC exiccantes citra mor¬
dacitatem*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Radici Cyperi calefaciendi uis ineft, urinamq? mouendi , Calculofis &aqua in¬
ter cutem correptis pota fuccurrit.Aducrfus fcorpionu idus remedio cft. Refrive ]
rationibusuulua: &preclufionibus fotu auxiliatur, Peiiitmcnfes* Arida trita oris
ulccribus,ctiam fi dcpafcant.prodeft.Malagmatis calefacientibus mifcetur,& un¬
guentorum ipiflamentis accommodatur.

EX GALENO*

Cyperi radices maxime ufui funt, excalfacientes pariter SC exiccantes citra mor¬
dacitatem. Itaqj ulceribus qua: prae nimia humiditate cicatricem difficulter admit-
tunt,mirifice profunnhabentenim quiddam etiam adftringens, quapropter ulce¬
ribus item oris conueniunt.Quin SC incidendi uim quampiam illis ineflfe teffifican
dum,qua SC calculo uexatis congruunt,^ urinam menfesqj mouent*

EX PLINIO*

Cypero uis in medicinapfilothri. Illinitur pterygqs, ulceribus^ genitalium, SC

quae in humore fiant omnibus,ficut oris ulceribus. Radix aduerfusferpentiu idus

Si (corpionum praefertim remedio eft. Vuluas aperit pota. Largiori tanta uis, ex-
pellit eas. Vrinam ciet &calcuios:ob id utiliisima hydropicis. illinitur &ulceribus
qua: ferpunt/cd his praecipue quae in ftomacho funt, ex uino uel aceto illita . Iunci
radix in tribus heminis aquae decoda ad tertias tufsi medetur. Semen toftum Si in
aqua potum/iffitaluum&fceminarumenies^apitis^ dolores facit*

DE LATHYRIS CAP* CLXXI !►

i

N Ο Μ I N A*

a θ y p 1 2 Graecis, Lathyris Latinis, officinis Cataputia minor, sf.
quodmpiliiiisquibufdam,feupotiuscatapotijs,femenferat:aut,S^
quod uenfimilius eil, quia granis eiusad aluumfubducendarrr^ /'

pro catapoffis utantur . Germani m

ober ‘(Tmbleowcr appellant,quod femen fcilicet nifi in tempore
auferatur,fua iponte ex loculamentis faliendo excidat*

FORMA.

Caulem profert cubitalem, uacuum, digiti craisitudine : in eius cacumine funt
alae.Foliain caule oblonga,amygdalinis fimiliajatiora tamen&laeuiora.Quaeue-
roin fummis funt ramulis,minora, Ari ftolochiae aut oblonga: Hedera: figura, Fru
dium fertin fummis ramis tribus loculamentis diffindu,iOtundu ccuCapparin,in
quo terna funt femina putaminib.inuicedifcreta, rotunda, maiora eruis, quaequu
corticibus exuunt, candida funt,&gu flu dulcia. Radix illi tenuis Si inutilis.Totus
autem irutexla(fleoiiquore,Tithymali modo,plenus eil. Hanc certe deicriptione,
fi lingula comparare uclis, ita Cataputia* minori quadrare inuenies, ut nulla pror-
fus fitnota,quam non pidura referat. Nam haec caulem cubitali emittit longitudi¬
ne, SC digitali crafsitudine.Gignunt in faftigio alae, & folia in caule oblonga,amyg-
da!aeproxima,latiora SGaeuiora, Qua* autem in fummis emicant ramulis, minora
fisqua* caulem ambiunt conipiciuntur, Ariftolochiae autlongioris Hedera: figu¬
ra. In cacuminibus frudum gerit triplici cellula conceptaculouc diffindum, ceu
Capparin rotundum,in cuius uentriculis grana tria intercuriantibus membra¬
nis diuifa continentur, eruis maiora, rotunda, quae corticibus exuta alba ipedan-
tur,gu(Iatu dulcia*

LOCVSi

45$

P LA NT1RVM HISTORIAE

CAP* CLXXII*

c LOCVS»

Nafcitur locis cultis bC fabulofis»

TEMPVS,

Carpitur autumno dum frudtu praegnans eft, femenq? eximitur dum tuniculae
quibus induditur,inaruerunt.

TEMPER AMENTVM,

Calidam in tertio,8dnprirnoordinehumidam ftatuunt*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Purgant aluum grana eius fex uel ieptem fumpta in catapotio, aut comefta, aut
cum caricis aut palmulis deuorata, frigida fuperpota aqua ♦ Ducunt autem pitui¬
tam &bilem,5c aquas. Succus Tithymali modo exceptus, eundem effedum prae-
ftat, Folia cum gallinaceo aut oleribus decoquuntur ad eofdem effedus»

EX GALENO.

Sunt quiLathyrin dicant Tithymali effe ipcciem, tum quod fimilitcrillisfuc-
cum habeat, tum quod eodem modo purget,uniuerfaq? illis facultate iimilis fit, ni-
fi quod femen guftantibus uideatur dulce ; quod fane etiam maxime purgatoriam
uim obtinet·

EX PLINIO.

Grana uicena in aqua pura aut mulfa pota, hydropicos fanant» Trahunt Sibi¬
lem. Qui uchementius purgari uolunt,cum folliculis ipfis fumuntea, nam ftoma-
chum iaedunt;itacp inuentum cft,ut cum pifce,aut iure gallinacei fumerentur·

DE LEVCOIO DIOSCORIDIS^

CAP, CLXXIII,

N Ο Μ I N A.

e v k o i o n Graecis, Viola alba, uel Viola fimpliciter Latinis, officinis
Mauritanauoce Cheiri uelKeirim appellatur,Germanis ^Octcl» Non
autem temere ad iedueft Diofcoridis:hacenim uoce a Leucoio Theo
phrafti,de quo fuo loco dicemus,fegregare uoluimus.

GENERA.

Etfi Leucofj nomine V iola fignificetur candida,tamen bC pro lutea, bC coerulea,
bC purpurea (olet ufurpari. Quatuor itaque V iola* huius funt genera,quae iola flo-
vicU purpurea rum diuerfitate inter fe differunt. Alia enim candida,alia lutea,alia purpurea. Non
dupiex, eft tamen quod per purpuream hic intelligas eam quae Graecis <V> bC Latinis pro¬
prie V iola dicitur;nam eius alia ab ea de qua hic agimus familia eft,huicq? tum qua
litate tum facultate,adde etiam forma,comraria.taenim quae top Graecis uocatur,
humilis eft, ob id a nonnullis Sefsilis dida, 8^ latiore folio. Contra noftra illa, ut
mox dicemus, cubitali eft altitudine, bC minime fefsilis . Idem de candida didum
viola candida putes,nam ea quocp duplex eft; una de qua hic fit fermo, alia feisilis, de qua in prae
duplex» fentia nihil dicemus. Nos tria duntaxat genera pitfta damus;cccruleas enim uidere

nonIicuit.QuarefuppofitiriumhocuerburrunDiofcorideputo,maximecum Pii
niuslib.xxi. ubidefatiuis Violis loquitur, purpurea fcilicct, lutea bC alba, nullam
de ccxrulea mentionem fecerit»

FORMA,

Cubitali altitudine profiliunt,ramofae, caule Brafsica* exiliore,foliolongo,mol-
li,canefccnte,flore quadrifolio. Violae fylueftris odorem referente, non unius colo
ris,nam ali) candidi,ali) lutei,ali) purpurei. Semen foliaceum tenuibiisquidem,icd
quincunciaiibus filiquis continetur.

L O G V S.

Vbicp fere in hortis bC cultis reperiuntur . Non enim naicuntur magna ex par.
te nifi fatae fuerint* T E M p v s.

QDetcl,

I

ϊ

'Ί

4 6θ PLANTARVM HISTORIAE CAP* CLXXIII,

C TEMPVS.

Primo uere Si Maio potiisimu menfe,inter flores emicat Leucoion, Hoc itaque
tempore flores carpendi, Semen inter seftatis initia profert,

TEMPERA MEN TVM.

Leucoion ab flergente facultatem poisidet,& tenuium eft partium, Galeno au^
tore,proinde ut calidum fit neceile efl:,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Lutea in medicina prxcipui ufus efl: * Huius flores aridi efferuefafli in defcfsio.>
nibus, contra imlux inflammationes ualent,& menftrua educunt. Cerato excepti f}
rimas fedis fanant:cum meile oris ulcera , Semen eius duüm drachmarum pond^
re ex uino potum,aut cum meile appofitum,menfes, fecundas S i foetus educit, Ra
dices cum aceto illita?,reprimuntlienem,& podagricos iuuant,

EX GALENO.

Leucofi frutex uniuerfus extergente facultatem obtinet, ac tenuiu partium efl:,
plus tamen flores, 8dn ter hos qui lunt ficciores magis etiam quam uirides, adeo ut
& oculorum craflfas cicatrices extenuent. Tum menfesquoq?decoclu eorum mo,
uet,& fecundas,fcetumcp emortuum elicit, & fi bibatur,abortum facit, Efl: ergo id
medicamentUjUt fi quod aliud, amarum , Quod fi quis uirium eius uehementiam
multa aqua admifla mitiget, aut certe id genus aliquo, habebit & ad phlegmcnas
bonum medicamentu ♦ Sicdecocftum eius fi non merum fuerit, uteri phlegmcnas
identidem perfufum fanat, potifsimum qua* diutino tempore ad ί cirri modum im
duruere. Siccum cerato ulcera a’gre ad cicatricem peruenientia curat. Sunt uerb
etiam qui cum meile ad oris ulcera adhibeant . Semen quum eiufdem fi t facultatis,
aptifsimum efl: duarum drachmaru menfura potum, tum menfibus ciendis cum
D meile appofitum conuenire creditur, fcetumqj uiuentem interficere ac mortuum
efi cere. Radices fimilis quoque facul tatis, nifi quatenus crafsioris funteflentia?,8£
magis terrena?, cum aceto lienes induratos fanant. Nonnulli uerb Si phlegmo^
nas induratas fis curant»

EX PLINIO.’

Extenuant,menflrua Si urina ciunt.Minor uis efl: recentibusddeoq? aridis pofl
annum utendu. Lutea dimidio cyatho in aqua? tribus,menfcs trahit . Radices eius
cum aceto illitgfedantiienem.Itemjpodagram,oculoruinflammationes,cumrnyr^
rha Si croco . Folia cum meile purgant capitis ulccra,cum cera rimas iedis. Si qute
in humidis funt.Ex aceto uerb collecftiones fanant.

DE LAPATHO^ CAP^ CLXXIIII*

NOMINA.

^[απ ΑΘΟΝ Gra?ci, Rumicem Latini,barbari Lapatium uoCant.Lapa-
wf 1 thum autem ab efletflu nomen accepit, quod Ailicet exinaniat: etenim
My λΧ7ίάξϊψ uacuare uel exinanire Gra:cis efl;omnium fiquidem generum
folfisdccodisaluusmollitur,

GENERA.

Trimum. Huius quatuor genera facit Diofcorides . Primum oxylapathon Gra?cis Si La^
npatiumacu* tinis dicitur. Officina? Lapatium acutum, Germani (&cn$dvoMt$/(Biint)tvpntt$/
tum. @ti*ey ffvoxitq/lSittetvoii TF i Ib atnp (fer nominant. Oxylapathu,quamuisam
ceps in acidum fapore uel acutam figura uideatur fignificatio, tamen nomen hoc a
Secundum, folfis qua* in mucrone delinunt accepifleuidetur, Secundu genus hortenfc priori
diisirmle,nonqindeinuniuerium,fcdduntaxatinfolfis,qua?Serapionetefi:e,muL
to fundatiora. Hoc genus hauddubieeftRhabarbarumonachorum,quodpa(sim
hodie in hortis plantatur ; Oxylapatho enim per omnia fere fimi i c efl, folia tamen
latiora obdnet,&ob cultri paulo tenerius efl. Cum autem primum erumput folia.
Tertium, purpurea ferefimt,deinquotidie uiridiora fiunt, ut pictura ipfa monflrat, Tertium

iylue*

idpdthum unde
dittum.

λχπβ,ζ&μ.

4&ι

q 5

i

i

Μ

OXYLAPATHVM

0

II

l.

!

I

PLANTARVM HISTORIAE GA P, CLXXIIIR 46 f

A fyluefl:re,paruum,plantaginifimiIe,mol!e&humileefl:,quoduulgatonominebQ
nus Henrich us^germanice gut ev iOc tnvtd) dicitur,id quodex forma primum cob
ligitur : foliaenim eius oxalidi, nifi quod ampliora funt, atqueadeo ad plantaginis
nonihil accedunt folia,fimilia funt.Flores autem eius & feinen fic Oxylapathu refe
runt,utuix ab inuiccdifcerni queant. Dein uires etiam coueniunt:uulneraria enim
herba eft Bonus Henrichus, ac mirifice ad fordida purganda, ac glutinanda ulcera
confcrt,fic ut appenfa ctiam,ac trita uulnerib. impofita, uermes qui in fis nati funt
excidere faciat. Quartu genus Grtrci οξαλίδα, Latini Oxalidcn,officin^ Acctofam, Qu# tum'.
Germani ©mtr QUnpffcv nominant . Oxalis autem ideo di&a eft, quod in guftu Acetoft.
acore plane refipiat, unde etiam uulgus Acetofam uocauit.Hanc proprie Romani
appellarunt Rumice,forfitan quod ab ea fuccus non aliter atep mamma,quam Ru Rumex unde
men ueteres dixerunt, fidentibus exugi foleat, Galenus tria tantum genera Lapa-
thi facit, Oxaliden,Oxylapathon Si Hippo!apathon,quod fic Graeci quafi grande
Lapathum dicunt, magnis amplisq? rebus hippo proponere foliti, ab equoexceb Hippo.
lentis amplitudinis animali magnitudinem mutuantes,

FORMA.

Oxylapathu folfjs duris SC in cacumine acutis, femine herbaceo acuminato ex mi oxyUpathi.
nutifsimispediculisdcpendente,radicelongaMuteaueIpotiuscrocca. Secundu
genusOxylapatho perquam firmle effifolfis tarne latioribus ac tencriorib.conftat,
caule bicubitali interdum, ftriato,floribus exiguis, luteis, femine ut Oxylapathon
triangulari,radice longa Muteafeu crocea. Tertiu genus, quod uulgus hodieBo
numHcnrichu uocat,foliuOxalidi,latius tame,autAro,ucl utDiofcoridcs inquit, oxalitäs.
plantaginiue fimile obtinet. Aliqua enim Ari, aliqua aute plantaginis folia referut.

Caule prioribus duobus humiliore, in quo flores & femina racematim multa de^

B pendent. Radice uero longam &fubflaua. Oxalis aute folia fylueftri 5^ paruohu^
rmliue Rumici fimilia habet. Caulis eius no adeo grandis effoefquicubitü altus. Se
men acuminatum, rubrum, quod foliaceo ucftitur inuolucro, fapore acri,quod in
caule & adnafeentibus coliculis nafeitur,

L 0 C V S.

Oxyiapathoninpaiuftrib.&circafoiraspotifsimunafcitur.Secundugenusho'·
die in multoru hortis confitum proucnit.Tertiupaisim in arcis, fepibus 2^ circa itb
ncra crefcit, Oxalis in omnibus pratis copiofifsimeproucnit,

T E M P V S.

AUdate antequam prata demetantur omnium copia haberi peteft.

. : . TEMPERAMENTVM.

Rccentiores Acctoiam AatuuteiTe frigida & ficcä in fecundo. Atqui quale huius
& rcliquaru Rumicu fit tcropcramcntu,ex facultatibus carundem,quas mox dice^
muSjfacilcdeprehcndent fludiofi. Secundi generis Rumex in folfis manifeftifsima
aciditatem oftcndit,uthinc etiam conficere liceat efle Rumicem, utcuncp monachi

&C cum fis multi quocp medici, Rhabarbarum efle contendant,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Omnium Rumicu olus decoctu aluum mollit . Crudum illitu cum rofaceo aut
croco meliccrides difcutit.Scmefylueftris &Oxylapathi SiOxalidis cum aqua aut
uino utiliter contra dyfcnterias,cceliacos afle<fhis,fi:omachi fafbdia,fcorpionumcp
i cius bibit.Si quis etia in potu praefumat,nihil ieflus patiet. Radices ipfarii ex aceto
& crudae illita:,lepras,impetigines,fcabrofosep ungues fanat. Sed antea locus aceto
& nitro in fole perfricandus cil. Pruritus decoctu earum fedat.fi cofoueantur.Co'

(ftac in uino fi cum iurc colluant,aurium dentiumq? dolore mulcent. Strumas paro
tidasc£ difeutiunt fi cum uino decocflae illinant, Lienes aute cum aceto. Aliqui utun
tur radicibus contra fl:rumas,uinculo collo eas appcndcntcs.Tritar&appofitcfoc^
minaru fluxiones fiftunt.Dccocfiycüm uino Si pote regio morbo correptos ernenn
dant. Calculos ueficarcominuunt.Menfes cient. Scorpionum idibus auxiliantur,
Hsppolapathon cafdem antcdich's Rumicum generibus uires obtinet.

EX GA-

CAPf C LX X ί I l U

4 66' PLANTARVM HISTORIAE

C EX GALENO.

Lapathum moderate digerente facultatem habet, oxylapatbum uerb miAamt
nani fimul cum eoquod digerit, nonihil quoq? reprimendi facultate participat. Se-
men eorum manifeftarnquandam adftridioneobtinet, adeb ut&dyfenten'as, Si
alui profluuiafanet.potifsimumautemoxylapathi, Flippolapathoneafdemdidis
facultates obnnct,fed imbecilliores.

EX PLINIO.

Sylueftria Lapatha fcorpionu idibus medentur, Si ferire prohibent habentes.
Radix aceto decoda 0 coletur, fuccus dentibus auxiliatur : fi uerb bibatur, morbo
regio.Semen ftomachi inextricabilia uitia fanat. Hippolapathi radices priuatim un
oues fcabrofos detrahunt. Dyfentericos, femen duabus drachmis in uino potum,
liberat. Oxylapathi femen lotum in aqua coelefti, fanguinem rerjcientibus,adieda
acacia lentis magmtudine,prodefl. Pra?ftantiisimos paflillos faciunt ex folrjs Si ra¬
dice, addito nitro SGure exiguo. In ufu aceto diluunt. Sed iatiuuin epiphoris ocu¬
lorum iliinuntfiOntibus.Radicemdicenas&lcprascurant.in uino uero decoda,
(frumas Si parotidas Si calculos . Poto uino Si lienes, ccdiacos seque Si dyfenteri¬
cos Si tenafmos. Ad cademq? omnia efficacius ms Lapathi, & rudus facit, Purina
ciet, Si oculorum caliginem difeutit. Item pruritum corporis, in folia balnearii ad-
ditum,aut prius ipfum illitum fine oleo, Firmat i comanducatadentes.Eademde
coda c u m u i n o, fi fti t al u u m , Fol i a iol uu n t ad i e do fal c.

APPENDIX.

R hahdvdiimo* Alterius generis Rumicis,qui Rhabarbaru monachoru uocatur, radix purgan-

mcbonim facul q* cnam uirn obtinet , fi in puluerem redada drachma? pondere iumatur . Neq? id
mirum admodum, cum etiam Diofcorides ipfe omnium Rumicum olusdecodu
aluum mollire, atq? decoctas eorundem radices cum uino, regio morbo correptos
cmendare,ob bilis nimirum per inferna cdudionem, teftetur»

DE LIMONIO CAP^ CLXXV^

NOMINA.

Beta fylueflrU
unde difia.

Tmmabulum

terre

P yrok»

ei μ n n i o n Gra’ds, Li monion. Beta fylueflris Si Tintinabulum ter¬
ra? Latinis, uulgo Pyrola , Germanis VPtntetgvütt/foolQtiuincfolt/
Walbtnumgolt/obcv TPalbtfbi appellatur. Beta autem fylueflris hgc
herba did:aeft,quod in fyluis Si locis mufeofis, hortcnfi Betsc primum
erumpenti haud difsimilis, proueniat. Tintinabulum , a floribus eius tintinabu-
lo fimilibus, Pyrola, quod eius folia arboris pyri folio firnilia fint.

FORMA,

Folia Betsr firnilia habet, tenuiora tamen Si minora, decem, autplura. Caulem
tenuem, redum, lilio mqualem, femine rubro, guftuqr adftringente plenum. Ex
qua liquidem defcriptioneabimdeliqueqherbam quam uulgusPyrolam uocateC
feLimoniu. Folrjs enim Beta? fimiliseft, uerutn tenuioribus Si minoribus (legen*
dum enim in Diofeoride μικρό ττ$χ, Sinon μχκρότάρχ, Plinio libro uigefimo, capite
ocia uo,tc fle) decem, interim pluribus . Caule tenui,redo,li!io fimili, pleno fe¬
minis rubri, quod guflu adflringit. Quibus accedit quod germanice TValhtman*
cjolc/ideft, Beta fylueflris nominatur. Neque uiresdifcrepant; adflringit enim,
uulnerariaq? herba eft Pyrola, haud fccus atque Limonium . Flores deniquetm-
tinabulo fimiles funt, ut citra ullum diferimen Pyrolam Diofcoridis eiFe Limo*
nium aiTcuerare liceat.

L O G V S.

In umbrofis S^fylueflribusprouenit locis.

TEMPVS.

LIMONIVM

CAP» C LXXV,

4^B FiANTARVM HISTORIAE

C TEMPVS*

lum'o menfe floret»

TEMPERAMENTVM*

Foh'a SC fernen guftu uehementer adftringunt,ita ut in tertio ordine flccitatis il¬
lud rede recentiores collocent»

VIRES. EX DIOSCORiDE.

Semen tritutn in uino potum acetabuli mcnfura, dyfentericis ac coeliacis auxilia
tu r. Rubrum focminarum profluuium fifh't»

EX GALENO.

f jmonrj fernen utpote au flerum, coeliacis, dyfentericis SC ianguinem IpuentL
bus cum uino exhibent . luuat Si profluuium m uliebre . Satis autem eft acetab uli
menfura»

EX P L I N 1 O»

Huius folia ambuftis utilia, guttantia adftringunt . Semen acetabuli mcnfura
dyfentericis prodeft. Aqua? e radice codg maculas ueftium eluere dicuntur, ίίειηφ
membranarum.

EX RECENTIORIBVS.

Pyrola?deco<ffum interna Si externa uulnera potum fanat . item fiftulis ac alr|s
malignis ulceribus medetur.

DE LAMIO*»

CAP* C L X X VI*

Arehcttigdicet.

D

Vrtica mortui

quure ditia* bus fit, 6 i mitifsima.

NOMINA.

Ά mxvm Plinio lib.xxi. cap.xv. 8£lib.xxrj. cap.xiiij. uocatur. Vulgo
Vrtica iners Si mortua» Sunt qui albam Vrticam nominent, &Archan
gelicam * Officinis inufitatum,germamce ^ohmcffcl/ ober ITmibncf-
fei dicitur . Iners Si mortua cognominata, quod foliis non mordend*·

GENERA.

Vrtica? mortua? tria inueniuntur genera* Vnum albis, quod proprie Lamium
dicstur:alterumiuteis,&tertiumpurpureis flori jus conflat» Nos,quiafolis Aori-
bus differunt, nec in eorum foliis aliquod difcrimen ^pparet, una icone omnia tria
complexi fumus genera.

FORMA.

Foliis conflat Vrtica? pu ngen tis,m i n oribus, fimbriat' ?, ca nudioribus, JanugF
nenequaquä mordaci, caule quadrangulo, flore albo, fUt 3, aut purpureo, radice
ex interuallis cincinnis capillata. Graui odore tota ffagratfinnoxia eft Si morfu ca-
ret» Semen in caulibus per interualla copiofum Si nigrum proffrt»

L O G V S.

Paisim circa femitas Si fepes naicuntur.

T E M P V S.

Vereprimo,Maiopotiisimummenie,floribusaib mdant,8£ tota fere a?ftate.

TEMPERAMENT V M.

Calidum Sc iiccum eflLamium,ueluti etiam alia Vrtica? genera,id quod ex gu-
ftu,ems^ facultatibus deprehenditur.

VIRES. EX PLINIO»

Medetur cum mica falis con tufis incufsisq?, inuftis Si flmmis,tumoribus,poda
gnsjuulneribus . Album habet in medio folio, quod ignibus facris medetur. Qui¬
dam e noftris tempore difereuere genera. Autumnalis V rtica? radice alligatam ter
tianis,ita ut aegri nuncupenturcum eruitur ea radix,& dicatur qua?, &cui, Equo¬
rum filio eximaturjiberari morbo tradiderunt. Hoc idem contra quartanas polle-

re.lidem

r

PLANTARVM HISTORIAE

470

CAP» CLXXVI,

C rejidem radice urticse addito iale,infixa corpori extrahi, Folfis cum axungia ftrm
mas difcutijUel fi fuppurauerint,erodi complcriq?.

EX RECENTIORIBVS»

Recentioreshacinerti Vrtica utuntur fi ftendo ruentis e naribus ianguinis irm
petufimaeccruici uel {capulis alligandofindefperantin aduerfum trahi cruoris ma^
nantis impetum , Vlceribus denique, putredinibus fiftulis mirifice conferre,ac
mederi tradunt» y

DE LINO GAP» CLXXVII^

NOMINA.

i pj o n Graecis , Linum Latinis &C officinis. Germanis Cctit/obetr
ξΐαφίρ appellatur*

FORMA*

Herba eft tenui caule,folfis anguffis, oblongis, &C in fummo acumL
natis, Roribus cccruleis, fpeciofis, quibus decidentibus folliculus enaiciturin quo
femina continentur fulua»

L o c v s*

linum agris Gaudet pingui folo & modice h umido. Agris autem noxiu effideteriores enim
noxmm. eos facltj quod fis carminibus in Georgicis fignificauit Virgilius:

J/nt enim lini campum figes 7urit auenx7
Ierunt letbeo perfiifa papauera fimno *

T E M P V S.

Vellitur aefta te ubi maturitate comecutum fuerit, quae fane duobus argumentis
D intelligitur,intumefcente femine,uel flauefcente colore*

TEMPERAMENTVM.

Eft in primo ordine calidifiac humiditatis Meritatis quodämodo in medio fitu»
VIRES» EX DIOSCORIDE,

Semen Lini eandem Fcenogrscco facultatem obtinet » Omnem intus forisqftm
flammationem difeutit & emollit, cum meile, oleo, exiguacp aqua decodum, aut
meile codo exceptu. V itia cutis in facie crudum, uarosqj cum nitro & ficu illitum»
Cum lixiuia autem parotidas, duritiesq? difeutit , Hcrpetas in uino decoctu, & fa*
uos purgat. Vngues fcabros cum pari modo Nafturtfi mellis eximit.Cum meb
le uicecclegmatisfumptum,eaquacin thorace funt educit. Tufsitn lenit, Venerem
fbtmilatfi cum melle&pipere mixtu pro placcntalargius fumatu^. Huius decodui
sntcftinorumutericp crofiombus iniedum medetur, adqj^xcreircntoruedudio^
nem prodeft. Ad uuluae inflammationes in defcfsiombus haud aliter quam FcenE
graeri perquam utile eft*

EX GALENO.

Lini femen efum flatuofum eft, etiamfi frigatur, adeo iane excremen titia humi-
ditate plenum eft, Vifceribus tamen que circa hypochondria funt, ut fi quid aliud,
gratum exiftit. Quidam hoc tofto inftar obfonfi non fecus ac faci itio faile cum garo
utuntur. In ufu eft &C meile confperfum. Inferunt nonnulli panibus quoque * Sto*
maelio Seconcodioni repugnat. Tenuiter corpus alit. Quod fpedat ad deiedio^
nem, nec laudandum, nec uituperandum, perexiguam tamen uitn mouendaeurri
n3etenet,quaein tofto efficacior eft, Idem quoque aluum magis fiftit.Rufticifaepe^
numero torrefado adieda portione mellis utuntur*

EX PLINIO*

Lini femen cum alfis quidem in ulu eft . Et per fe mulierum cutis uitia emendat
in facie. Oculorum aciem fuccoadiuuat* Epiphoras cum thurei aqua, aut cum
pi yrrha.Cum uino fedat parotidas »Cum melle,aut adspe,autcera, ftomachi folu-

tiones

LIN VM

471 PLANTARVM HISTORIAE CAP. CLXXV1I.

C tioncs infpcrfum polenta? modo. Anginas in aqua & oleo dccocrtum.& cum ani o

illitum. Torretur ut aluum fiftat. Coeliacis &dyfentcncis imponitur ex aceto. Ad

iecinoris dolores eftur cum uua palla & ad phthifin utilifsime.bemtnc fiunt & edi.

ornata. Mufculorum.neruorum.articulorum.ceruicum duritias, cerebri membra

nas mitigat farina feminis, nitro autfale, aut cinere additis . Ladern cum hco item
concoquit ac maturat. Cum radice uero cucumeris fylueftris extrahit quaccunque
corpori inhxrcnt . Sic& fraffa offa . Serpere ulcus in uino decoaa prohibet tru.
ptiones pituita? cum meile emendat. Vngues feabros cum pan modo NaUurtii,
& tertium uitia & ramices cum refina & myrrha,&: gangraenas ex aqua. Stomach
dolores cum Focnogra?co fextarqs utnfcp dccodtis in aqua mulfa. Intcltinorum S i
thoracis perniciofa uitia,dy rtere in oleo C\ meile.

D E LICHENE*· CAP*· CLXX VIII*·

H epaticd.

lichen quare
difla ,

ficpdtica quare.

D

NOMINA* _

EIXHN Grxds, Lichen Latinis,officinis & herbares Hepatica,Ger
manis @tcm ober Bnmiwnlcbcrhmut dicitur.Lichena autemGrac
ci & Lad ni nominauerunt,quod cotra Liehe nas omnibus rcmedrjs
anteponatur: aut a re ipfa nomen dederunt, quoniam laxa quibus

hscrct linguae modolambat* Hepaticam uero recentioics uocaiunt^

quodiecinorum Abris fimilis conipiciatur.

FORMA*

Folio fucd pleno, mffo&oblongo conflat, rorulentis petris adhaerente , lub
quo caulkuli,pediculorum forma,ca>itula ftellatahabentes,excunt*

L O C V S*

Nafcitur in rofeidis & grauiter olentibus Taxis*

T E M P V S.

Iulio menfe ea qua picfta eA forma decerpitur*

TEMPERAMEN TVM*

Abfleroentemac modice refrigerantem facultatem, utranqj ueto reficcantem
habet * Ab Aergentem quidem at<$ cxiccantem a petra, refrigerantem autem ab
queo humore*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Lichen illitus fanpuinis eruptiones fiftit,& inflammationes compcfcit . Impeti,
pines fanat, lnuncrtus cum meile regio morbo affefiis prodeft . Oris & lingua; de.
fluxiones arcet*

EX GALENO.

Lichen qui in petris nafcitur, efl ueluti mufeus quidam, fed rede ex plantarum
genere cenferi potefl.Sic nominatus uidetur,quod hchenas feu impetigines curet*
Extendentem & mediocriter frigidam facultatem obtinet . Porro quod ex talious
fubftantils coponitur, aduerfum efle inflammationi nihil nurum efl* An uero fam
amnis eruptiones Oftat,ut Diofcoridcs ait, id neutiquam dicere queo*

EX PLINIO*

Sanguinem iiflit uulncribus infliliatus, & colledicncs illitus * Morbum quoq*
rem um cum meile ianatore illito lingua, otigmata etiam delet»

i?

DE LINO

4 7^

474

DE LiNOSOSTE^ CAP^ CLXXIX*

C NOMINA.

ΐΜοζηΣτίΣ,« ίρμα ßoTtcwy,» πόα Graecis,Mercurialis Latinis &C ofhcb
nis dicit. Germanis 15in$dh'<iin/ &Oevcumte&<int/ obcr&iuwir#»
Mercurialis dicta eft,quod a Mercurio inuenta fit.

_ _ _ GENERA.

Duo eius genera, mas & focmina, qua: facile ex eorundedeicriptionibusdifcer^
ni poterunt. Folia uerd maribus nigriora.fccminis candidiora.

FORMA.

Mercurialis folia Ocimo fimiliahabet,ad Helxines foliorum figuram acceden*
tia, minora tamen.Ramulos gcniculatos^alaru caua multa 6i denfa habentes. Fe*>
mina femen fertracemofum &C multum. Mas ueroiuxta folia exiguum, rotundu,
geminorum tefh'culorum modo connexum, Totus frutex dodrantalis, bi non*
nunquam maior.

L O C V S.

Nafcitur in campeftribus cultis,uinetisq?,aliquibus locis tam copiofa SC efficax3,
utfaporefuo uina etiam in fidat. & bibentibus ingrata reddat,

T E m p v S.

Augufto menfe femine praegnans eft.

TEMPERAMENTVM,

Calidam & ficcam in primo ordme eife afferunt,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vtracpaluum mouctolerumodocomefta, Coda in aqua SC epota aqua,biiem
8x' aquofa d ucit. Creduntur praeterea fccminae folia trita Si pota.aut poil: purgatio*
nem pudendis appofita, ut fceminae concipiantur efficere , Mafculae uero fimiliter
D adhibita,mares progenerare.

EX GALENO.

Mercuriali omncsduntaxatad uentris purgationes utuntur, Verumenimue*
rofi quis eius facere periculum uolet in cataplafmate, fane digerentis admodum
facultatis eile experietur,

EX PLINIO.

Mirum efi: quod de utroq? eorurn genere proditur:ut mares gignantur hunc fa*
cere,ut fccminae illam. Fiocco tingere fi a conceptu fuccus protinus bibatur in pafi
io,edanturuc folia decocfa ex oleo & fale, uel cruda ex aceto . Quidam decoquunt
eam in nouo fi&ili cum heliotropio, & duabus aut tribus fpicis , donec decoqua*
tur . Dccodum dari iubent & herbam ipiam in cibo altero die purgationis mulie*
ribus per triduifquarto die a balneo coire eas . Hippocrates miris laudibus in nut
herum ufupraedicauit illas. Easq? ad hunc modum adhuc medicoru nemonouit.
Ille eas uuluaecum meile, uel rolaceo, uel irino, ucl lirino admouit.Item ad cien*
dosmenfes,fecundasq?, Hcc idem praedare potu fotuq? dixit. Infh'llauit auribus
furdis fuccum , inunxitq? cum uino uetere , Aluo folia impofuit, epiphoris, ftran*
guriae & ucficae. Decodlum eius dedit cum myrrha & thure. Aluo quidem foluen*
dae,uelin febri,decoquiturquantummanuscapiat,induobusfextarfjsaquaeaddi
midias3bibitur fale 8<fmclleadmixto:necnon cum ungula fuis.aut gallinaceo deco*

dum faiubrius. Purgationis caufa putauere aliqui utranq? dandam,fiuecuni
maluadecocftim.Thoracenipurgantjbilemdctrahunt,
fed ftomachum laedunt.

DE LIBA*

DE LIBANOTIDE CORONARI A*

C A P. C L X X X.

NOMINA.

ιβΑνωτις Gra?cis,Roimarmus Latinis Si officinis, Gernianis Kof
marirt appellatur. Libanotis uerodidaeit, quod odorem thuris red-
dat.Libanotidaautem no eam qua fimpliciterfic nominatur a Grads
intellige,fedeam quccumadie&ione, coronaria Libanotis appellatur*

FORMA*

Rofinarinus qua ncdentes coronas utunt, uirgas habet tenues, circa quas funt
folia tenuia, crebra,oblonga Si gracilia,intus candicantia,exteriore autem parte ui-
ridia, grauitcr odorata * Florem, quod Diofcorides omifit, in candido cccruleum,
radicem nigram, multis fibris capillatam.

L O C V S.

Hodie paisim in hortis Si fuftilibus uafis plantatur . In Narbonenfi autem Gal¬
lia fua {ponte prouenit tam copiofe,u t eius incolae aliud lignum non urant.

T E m p v S.

Carpitur Maio mcnfe Si deinde ufque ad Septembris medium. Floret^ bis an-
nuatim,uere Si autumno.

temperamentvM.

Calida Si ficcaeil, id quod exguilu Si uiribus conficere quiiep poterit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Calfacit, Regi'um morbum ianat, fiquiseam in aqua decoxerit. Stante exerci¬
tia bibendam dedcrit,dein poli exercitia Iauerit,8£ uino potauerit. Mifcetur etiam
acopis,& mufteo oleo.

EX GALENO.

Libanotidis,qux ad coronas eft utilis, quam Romani Rofmarinu nuncupant,
dccocftum regio morbo laborantes potum adiuuat, Omnes enim Libanotides ab-
ftergentis Si incidentis facultatis funt participes.

APPENDIX.

Rceentiorcs Rofmarinum fuffitu tufsim Si deifillationem iedare tradunt. Et
quod in primis nobile,tutam prarilarein pefblentia domum crematam, nidore im
probam aeris diluentem perniciem , Adrjdunt&ahas facultates, eas nempe: Rof¬
marinus corroborat cerebrum, fenfus interiores, memoriam Si cor . Succurrit tre-

morfircfolutioniq? partium. Loquelam amiiTamrcparat,&aliamultapoteit,
qua' comemorare fupcruacancum eil.

DE L i g

4 77

Rofinarinus ;

Libanotis cur
dicta.

Libanotis cos

muria»

479

9

DE LIGVSTRO CAP* CLXXXI*

NOMINA.

IG v STR VM Plinio al η s φ Latinis nominatur. Officinis in ufitatum.
Germanis 15cin\)Qlt^iin/COunbi\)cit^/l!xcinobct: ©cfiiUwdbcn diefi

U tur . Quo autem nomine Gratis appellatum fit, nondum certo nobis
conftatrnequeenimut fereomnes hodie putant Cypros eil:, quaa Pli-

Ligußrum non
eft Cypros.

niolibro duodecimo teile, fernen habet Coriandrfpcregrinaq; exiftit arbor. At LX
guftrum femen non Coriandro fimile, quod rotundum ac fubflauum eft,fed po-
tiusatrum,& altera parte latum modiceq?cocauum in racemis profert. Necarbor
efi:peregrina,fed fponteinfepibus & fenticeds ubiq? prouenit. Mca tarnen fenten
tia Phillyrea potius apud Diofcoridem erit, quod hac Cypro congener ac fimilis PhtHyrea uide*
fit,eafdemq? quasLiguftrum facultates habeat. Iudicium tamen penes prudentem lurejJc^1
letflorem eile uolumus.

FORMA.

Liguftrum arbor eftparua,folrjs Olea fimilibus, floribus paruulis, candidis Si
odoratis,racematim florentibus,fru&ibus initio uirentibus,procefTu temporis nfi
gris,uuarum more congeftis»

L O C V S.

Nihil frequentius Liguftro in uepribus occurrit,nihilqj crebrius in dumetis in*
uenitur,ita ut hoc nomine contemptui habeatur. Quapropter huc rcfpiciens Vir>-
gilius in Bucolico carmine, eius flores negligi ä paftoribus, ac inutiliterperireca^
nit,dicens:

T E m p v S.

Maio menfe floret,autumno autem cum maturis baccis nigrefeit.

TEMPERAMENTVM.

Etfi forma nonihil a Cypro diltet Liguftrum, temperamento tamen eodem eft
praditu. Eius enim folia & furculi mixta qualitate conftant:difcutiens enim quid»
dam cum aqueafubflantia, modicecalida, & quiddam etiam adftricdorium ex ter.,
rena fubftantiafrigida,& fine morfu ficcante,obtincnt.

VIRES. EX PLINIO.

Succus eius neruis, articulis, algoribus, folia ubicp ueteri ulceri cum falis mica3
& oris exulcerationibus profunt . Acini contra phthiriafin, item contra intertrigb
nes,foliaue.Sanant & gallinaceorum pituitas acini.

APPENDIX.

Recentiores Liguflri fuccum ulcera oris, ueretriq? fanare tradunt . Idem etiam
pofle folia in uino decocfta adrjciunt : ut hinc euidentifsimu fit, folrjs Liguftrfihaud
fecus atque Cypri aut Phillyreaa, adftri&oriam inefleuim, propter quam coman-*
ducata&decodajorispotiisimum ulceribus opitulantur.

Ulba hgu/lra cadunt ?uacinia nigra leguntur

1 *

'i

DE LY*

DE LVNARIA MINOR E*

4Si

A

CAP. CLXXXII.

NOMINA.

IV multumqj de huius herba: nomenclatura fuimus foliciti, at utcum
quemultosinterrogauerimuSjtamenaliudnomen quam idipfumquo
nunc appellamus expifcari haud potuimus. Vocetur itaque Lunaria LumrU minor .
minor, donec certiorem appellationem habere contigerit. Germanice
dein tfDonftttut/ut iit ad Latinam nomenclaturam alluiio qucdam,nuncupetur.

FORMA.

Rotundo ed caule,cui folia utrincp feptem annexa,cordis fere humani formam
habentiatin fummitate caulis femen Beta: iimile profert.

L O C V S.

Nifciturin montibus . Copioiifsimeautem Tubinga: in pede montis Auftria^
ci prouenit. Prope hanc nunquam no Ophris,de qua fuo dicemus loco,inuenitur.

T E Μ P V S.

In fineMaij SC Iunio mcnfe inuenitur,dein datim cuanefeit*

TEMPERA MENTVM.

Terredre quid pra* fe fert gudata, atque parum addringit, ut hinc mediocriter
frigidam öi iiccam ede ueriiimile iit.

VIRES.

Vis foliorum eius hauddubie uulncribus efficax, glutinandi nanque facultate
pra:dita ed . Chymicorum nugas, quibus eius herba* ufus frcquentifsimus ed, iu^
bensprgtereo.Codatautem experientia, ad fupprimendos menfes,& album mu,
liebrcproduuium,miniice conferre hanc herbam.

s

DE LEPl"

L V N A R I A

Μ I N O R.

4^3

DE LEPIDI C A C L X X X 1 1 !►

N Ο Μ I N A.

εριδιο n Grcecis, Lepidium Latinis appellatur . Vulgus herbarioru
Piperitim nominat. Quam denominatione fequentes Germani noftri Piperitis ■.
pfcjfctdrtmit uocant. Nomen uero hoc a pipere traxit, cuius acrimo¬
niam herba ha:c guftata refert. Diuerfa eft uero,ut obiter parum atten-
tos moneam, ab ea planta quam Plinius Piperitim nuncupat,de qua fuo loco dice-
mus copioie.Sunt qui Lepidium alio nomine raphanum nominent,quod non alia r aphanuscurdi
fit ratione, quam quod herba haec quod ad folia attinet, raphano fyiueftri, quem eutur Lepidium.
Amoraciam alio nomine dicunt,admodum iimilis fit . Lepidium uero appellatu, ixpidiumunde
quod λί7«<Λ*?, hoc eft,fquamas 8C maculas in facie deleat Si repurget. ditium*

FORMA.

Fruticofum eft, in cubitalem altitudinem furgens, folrjs laurinis, fed mollibus,
Si maioribus. Sic quidem Lepidion depingit Plinius & Paulus . V nde fole clarius
fit,herbam cuius piefturam damus efife Lepidionrcubitalis enim Si interdum bicu¬
bitalis eft, caule folido SC rotundo, folrjs oblongis Si laurinis, maioribus tamen Si
mollioribus, guftu piper referentibus Si acribus, magnopereq? linguam ueilican-
tibus,floribus candidis exiguis admodum,femine paruo,radice oblonga. In fum-
ma,forma totius herba: raphano,ut diximus,iylueftri fimilis eft.

B

L O C V S.

In hortis potifsimum prouenit,in quibus uiuacitatem fuamufque ad multos
annos prorogat.

T E Μ P V S.

Floret Iunio Si Iulio menfibus,deinde femen profert.

TEMPERAMENTVM.

In ordine quarto calefacit,ut Nafturtium,exiccat autem ipfo minus.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Salgamorum more, fale cum lafte conditur ♦ Foliorum uis acris Si exulceratrix
eft. Quapropter ifchiadicis prüfend remedio illinitur,tritum cum radice Inula:, Si
quarta unius hora: parte impofitum, Similiter Si lienofis prodeft. Lepras idem pel
lit. Radix collo adalligata,dentium dolorem leuare creditur.

EX GALENO.

Facultate Nafturtio fimile eft.

EX PLINIO.

In facie cutem emendat exulcerando, ut tamen cera Si rofaceo facile fanetur . Sic
lepras Si pforas tollit femper facile, & cicatricu ulcera . Tradunt in dolore dentium
adalligatum brachio qua doleat,compeicere dolorem.

APPENDIX.

Lepidion craiTos& glutinofos cibos & humores extenuare, Si incidere ualet;
ideoqj culinaria eft herba, & faliamentis idonea.

s z

DE L E

4SS

DE LEVCOIO THEOPHRASTI*

A CAR C L X X X I I I I.

N Ο Μ I N A.

EYKoi ον Theophrafti hoc loco defcribimus, quod plane diuerfum
efta Leucoio DioicoridiSjquod fupra depinximus, id quod tarnen ple
rique etiam doch uiri nonanimaduerterunt. Latinis Viola alba dich viola Sa,
tur. Germanice wcij?Dotmm(j(5blumm/obci:(V3eri5c»bliimcit. Non
autemabre Viola albadicicccpit:flosenim huius herba: colorem album, St Vio. viola alba cur
larum odorem refert, ditta.

FORMA.

Folia habet Porro fimilia, tenuiora tamen St molliora, ex radiccbulbofa pro.
deuntia. Pediculum etiam profert dodrantalem, tenuem ac fere iunccum, in quo
ca,ndidus Hos eft, in medio croceus. Violarum purpuream odorem referens, quo
decidente, capitula Nucis aucllanae quantitate erumpunt, in quibus femen Sinapi
haud diisimile continetur. Quod fi ad hanc defcriptionem adhibeas eaqux de
Viola albaTheophraiius libro iexto & fcptimo de Airpium hiftoria tradit, certe
folemanifeftius erit herbam hanc cuius picturam damus effe eam, quam
Theophraflusuocat. Nam haec prima florum feoflendit. Emicat ubi coelum cie- Theophrafti aU
mentius ftatim, etiam non hyeme exacfla : ubi uerb immitius, poftca. Celeriter bauiola.
quoque cuanefcit.Radiccm denique bulboiam St florem odoratum obtinet. Que
fingula etiam de hac noftra herba uere dici poiTunt. Prima fiquidem florum, hye. flos februarii
me etiam nondum exa<fla,Februario nimirum mcnfe,&diediuoValcntinoiacro, uocaius ,
ubi ccclum clementius fuerit, apparet, in Aprili, ubi appropinquare iamcccpcrit
Maius,euanefcit.Flositcm cius. Violarum purpurearum prorius odorem refert.

Radix etiam ad Bulbi fimilitudinem orbiculata exiftit, ut hocnomine nemini du>
biurn efle dcbeat,quin fit Viola alba Theophrafti,

B L O C V S.

Prouenitin umbrofis fyluisSdccis, qualis efl non procul a Tubinga paulo fu.
pra& infra monafterium Bcbenhufum uocatum,ubi copiofifsimenalcitur. Plan,
tatur nunc etiam pafsim in hortis,

T E Μ P V S.

In Februario Aatimha?cerumpit,utdiximus,hcrba,8dntcnnitia Martq ad per
fectionem uenit.Semcn in Aprili oftenditin capitulis,ut in altera pifturauides.

T E M P E R A M E N T V M.

Folia ferequalitatis omnis expertia,radix autedulcis St glutinofa efl, uthocno.
mine adftringat St exiccct,ut reliqui bulbi.

VIRES.

Digcrcntcmlcuitcr, St cum hoc adflringentefacultatem,ficut reliquos bulbos,
habere cx i)s quaacomcmorauimus fatis conflat.Tamen nunc null us, quod fciam,
eius ftirpis u fuse A.

s 3

DE LITHO"

I I

! i

Μ

4SS DE lithospermo cap» clxxxv*

NOMINA*

ιθοςρερμον Grsccisj Lithofpermum Latinis, officinis Si medf
cis hodie omnibus Milium folis appellatur. Germanis ODecvbivfi/
ober ©tcmfomm. Nomen a lapidea feminis duritia accepit : neque
enim Lithofpermon aliud fonat Gra:cis,quam lapideum femen.
Quum itaque femina tanquam calculos ferat,candore Si rotunditas
te margaritarum, duritia uero lapidea, comodiisimauoce Lithofpermon di&um
efl: .Milium uero folis recentioribus nominatum puto, quod femen eius candore
folis & lucis iplendore fulgeat.

FORMA*

Folia habet Olea? fimilia,longiora tamen Si latiora, Si qua? in ima parte funt,
humi iaccnt. Ramulos uero re&os, tenues, crafsitudine Iunci acuti, iblidos, ligno-
fosq?.In quorum cacumine bifidi diuaricaticj? exortus, cauliculorum fpeciem exhi-
bent longa habentes folia, inter qua: femen lapideum, rotundum, paruum, eruo
cquale. Plinius graphice candore Si rotunditate margaritas referre dixit.Noftrum
autem Lithofpermon multo minus quam DiofcoridesScPliniustradiderunt ie-
men profert, quod foli diuerfitati acceptum referendum erit * Radix etiam Litho*·
ipermi,quod adrjcicndum eile arbitro r,exteriore fui parte rubore perfunditur.

L O G V S*

Lithofpermon afperis&fublimibuslocis gaudet .Satum etiam in hortis pro>
uenit.

T E m p v S.

Floret Iunio Si Iulio mcnfibus,eoc£ tempore fernen etiam profert.

D TEMPERAMEN TVM.

Semen Litho^ermfcuius maxime ufuseft,calidum &ficcum eile facile ex eiuF
dem facultatibus conrjcitur. Omnia liquidem urinam cientia, Galeno lib. v.dc
iimpl. medicam, facult. cap. xij. te fte, calida & ficca funt.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Semen cum uino albo potum,calculos frangit, Si urinam ducit»

EX P A V L O*

Semen cum uino albopotum,calculos conterit,& urinas pellit»

EX PLINIO*

Lapillis eius drachma: pondere potis uino albo calculos frangi pelliq? conflat.
Si ftranguriam difeuti»

Milium folis.

jJthofpcrmon
unde difium.

DE LYSI-

DE LYSIMACHI CAP>- CLXXXVI»

tyfimachU utu
deappcUata.

NOMINA*

yxiMAXio N gra?ce, Lyfimachia latine, uulgo Salicaria, germanice
TFcibmcfi nominatur. Lyfimachia uero ab eins inuentore Lyfima*
cho appellata,aut quia uis tanta herbe, ut iumentis difcordantibus im*
pofita iugo, afperitatem cohibeat. Quare a diiToluenda difsidentium

Sctlicma, pugna,non inepte Lyfimachia uidebit nominata* Saiicaria uero quod folia iälicis,
aut quod inter falices nafcatur,di(fia ed.

GENERA*

Lyfimachicduo effe genera ex Diofcoride Plinio fatis liquet.Plinrj enim pur
pureum florem habet, hinc nos illam purpurea appellauimus , Germanice bteim
lX)etberid).DiofcoridisueiOrufos,hoced,aureos,utmetipfeinterpretatur,flores
obtinet,ideocy luteam nominauimus,Germanice gcclTPdbmch* Et ha:c quidem
altera magis addringit,inq? ufu medico hoc nomine eidem praeferenda*

FORMA*

Caules profert cubitales, aut etiam maiores, tenues, frutico ibs, quorum a geni*
culis folia exeunt gracilia,falici fimilia,gudum addringentia,flores rufos,autad au
ri colorem declinantes. Ex qua piefiura nulli non notum fit,plantas quas pitflas da*
mus eile Lyfimachias ♦ Caules enim emittunt cubitales, 8£ multo quoque longio¬
res, tenues & fruticofos ♦ Folia etiam habent falicis, cum lentore quodam adftrin*
gentia. Flores haec rufos,illa autem purpureos habet, ut non contemnendus autor
eil Plinius* His accedit locus natalis, 8C alia quae referre non attinet.

L O G V S.

Nafcuntur paluilribus locis, SC prope aquas, potifsimu ubi falices proueniunt*

T E Μ P V S.

D Junio & lulio menfibus florent,acfltbmde purpurea in filiquis oblongis femen

producit, lutea uero decidentibus floribus, femen exiguum. Coriandro haud diF
fimile profert,quod guilum non fecus atque folia adft ringit*

TEMPERAMENTVM.

Superantem adilriiftonam qualitatem, adeoq? exiccatoriam uim obtinent*
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Succus foliorum eius,cui adflringendi facultas eil, ad fanguinis excreationes Si
dyfenterias potus & in fu fuscon fert. Si (Iit & mulierum fluxum appofitus. Contra
erumpentem e naribus ianguinem herba ipia utiliter inicritur. Vulneraria etiam
eil, & ianguinem compeicit . Incenia acerrimum habet fumum, ut ferp entes qui*
dem abigat, & mufeas enecet*

EX GALENO.

Vulnera glutinat, erumpentem^ ex naribus ianguinem emplaftri modo illita
fidit : quin 8C reliquas fanguinis eruptiones compefcere tum ipia, tum iliceus eius
multo magis poteil, Pota dyfenterias, fanguinis reiecdionesacmuliebrcmfluxum
fanat*

EX PLINIO.

Vis eius tanta cd, ut iumentis difcordantibus iugo im pofita , a feritatem co-
hibeat.Pota uel illita, uel naribus indita, fanguinis profluusum fidit . Vulneribus
ijspriuatim qua: calceamento faeda fu nt contrita larida infricata efficax ed.

D E L A G O'

r

49}

DE LA GO PO CAP^ CLXXX VII>

NOMINA^

αγωγούς Gr^cis, Leporinus pes Latinis, Trifolium humile SdTri τ 'rimtuu
nitas a tribus folrjs herbarfjs dicitur . Officinis noftris ignota eit her¬
ba. Germanis 10afciifdi5/obct*.Hai5Ctt^lcc/obet:.li4^icnominatur*
SicuerbGrccci atque Latini hanc herbam appellarunt, quod Lepo- Ldgopmcur
rino pedi flmilem paniculam habeat. duhu

forma.

A nul!o,quod Iciam, Lagopus dcfcnbitur . Herba autem quam pro eo exhibe-
mus,caules habet rotundos, hirfutos, folia Loto trifolia* qua? in pratis gignitur fl-
milia, femen in paniculis mufcoiL lanumnofi§^, leporino pedi fimilibus admodu,
adflringentisguftus. Qhioa

LOC V~S> ί '

In fegetibus, Plinio etiam authorc. Si in hortorumareis, utteftatur DiofcorL
des,gignitur.

T E Μ P V S.

I u lio & A tigu ffo m cn fi b u s po t i fs i m u m a p pare t.

TEMPERAMENTVM,

Exiccandi facultatem obtinet, Galeno teile, Lagopus.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Vim habet Lagopus herba fiffendi aluum cum uino pota . Febrientibus autem
cuin aqua danda, Alligatureadcm contra inguinum inflammationes.

EX GALENO,

Fluxus alui probe exiccat,

EX PLINIO.

Lagopus fiftit aluum e uino pota, aut in febri cx aqua . Eadem inguini adalliga¬
tur in tumore,

APPENDIX.

Ex qs omnibus abunde conflat, herbam eam quam depieflam damus effe Lago
puni, liquidem Si nomen &C forma illi aptifsimerefpondent, Locus etiam conuc-
nittnafeiturenim copiofifsimeinfcgctibus.Ncctempcramentumabhorrct, quod
ilii efladftrictoriuin &exiccans. His omnibus accedunt uircs:uulob enim

O

omnes hac planta in dyienteria,& alui profluuio utuntur.

t

DE LARI'

4 95

DE LARICE* CAP* CLXXX VIII»

A NOMINA,

apis Gra:cis, Larix 8i Larex Latinis, officinis & uulgo Larga, Ger, ^rixfeuurex
manis tZoictybaum appellatur*

FORMA,

Larix arbor eft magna,Picea: fimiiis,craisior,la?uioriqp cortice, folio
uillofo pecilinum modo,pingui & denio, molliq? flexu, materia pra:ftanti, ruben¬
te, odore acri * Hinc erumpit nonnihil liquoris melleo, Diofcoride ac Plinio tefti-
bus,colore atque lento,nunquam dureicentis* Eft autem reflna quam Larignam, Refm yidna
aut certe Laricinam uel Lanceam uocant, qua hodie omnes fere officina: pro tere- hodie pro tere*
binthina,non flne errore utuntur* T crebinthina enim candida efl:, pellucida, in binthina utuntur
modum coloris uitri coerulea &C odorata * Lignum eius propemodum ignibus in- 0fßcin<et
ui(fturn,necp flagrat, neep in carbones recidinnec alio modo ignis ui confumitur,
quam faxum in fornace ad calcem coquendam adhibitum,q#uod quidem nec flam¬
mam recipit,nec carbone remittit,fed longo fpacio tarde comburitur* E ramis eius
panicularum modo nucamenta dependent, quod pictura affabre offendit*

LOCVS.

Larix, ut autor efl: Vitruuius,circa ripam fluminis Padi, litora maris Adria*
ticinafeitur* Copiofiisime autem in Sileffaprouenit,unde Iiluftrifsimus Princeps
GEORGIVS Marchio Brandenburgenfis dominus meus clementifsimus, plures ceorci vs
arbores Onoltzbachiu transferre curauit, a quo fane hanc etiamcuiushic damus Machio Bran»
pifluram ad me T ubingam tranfmifit . In Silefla ex eius arboris ligno hypocaufta dcn^UYZcnßu

conftruuntur,tantus illius ibidem prouentus eff*

T E M P V s*

Larix nullo exhilaratur flore,fed turgens tantum cedit germina*

TEMPERAMENTVM.

Minimum in eius temperamento ignis & aeris, humoris autem terreni pluri¬
mum* Hinc cum non habeat fpacia foraminum quapoisit ignis penetrare, fit ut
eiusuim, quemadmodu paulo ante diximus, resciat, nec patiatur ab eo cito laedi*

Adffri efforiam itaque facultatem, haud iccus atque piceae, eius folia 8C cortices, ut
ftatim dicemus,obtinent*

VIRES* EX DIOS CO RIDE*

Cortex eius adftringit,ac intertriginib*tritus 8C illitus prodeff,& ulceribus funi
mam cutem occupantibus, ambuftisq? cum lithargyro & manna thuris. Vlcerain
teneris corporibus cerato myrtinoexceptus ad cicatricem perducit. Tritus cum
atramento futorio,ferpentia cohibet. Foetus 8fiecundas fuffitu erjcit. Potus aluum
flftit,& urinam mouet* Folia eius trita illita^ inflammationes leniunt, 8C uulnera
ab inflammatione uindicant.Tritauero SC in aceto coda, calida collutione dentiu
dolorem mulcent.Refina cius, ut omnes aliae,emollit,calefacit, difeutit, expurgat*

T ufsientibus ac tabidis in ecligmate per fe aut cum meile conuenit* Thoracis uitia
expurgat. Vrinam etiam cit,maturat,& aluum mollit. Pilos in palpebris glutinat*
Cotralepras cum aerugine,atramento futorio,8f nitro inungitur* Auribus faniem
ftillantibus cum meile &oleo,& in genitalium pruritu, Mifcetur etiam cmplaftris,
malagmatis acopis .Lateris doloribus per fe inunda SC impolita auxiliatur*

EX GALENO.

Cortex eius uincentem habet adftridoria facultatem ulqueadeo, ut SC intertri¬
gines bellifsimeianet, & uentrem potus fiftat ♦ Sed SC ambuftis cicatricem inducit*

In folrjs arboris, ut qua: multo funt cortice humidiora,uis ineff uulnerum glutina*

toria.Refina eius deficcat & calefacit.

EX P L I N I O.

Laricis folia trita δ£ decocta in aceto, dentium dolori profunt* Cinis corticum

t z inter-

I i fi&X

ißpJif' jifs·

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CLXXXVIII, 497

A intertrigini 8£ambuftis mcdetur.Potusaluum fiftit. Vrinam mouet. Suffitu uuL
uas corrigit.Refina larigna tufsi efficax habetur,polletc£ contra uilcerum ulcera»

DE MELISSO PHYLLO CA F* CLXXXIX»

NOMINA.

ΕΛ12Σ0ΦΥΛΛ0 n, « μιλίφνλκομ Graacis , Apiaftrum fiue Cit ra-
go Latinis, officinis Meliffia dicitur. Germanis (föelif|m/(30e,
Ufjmfmut/ DontgMtmt. MelifTophyllum non alio nomineap-
pellatum eft,nifi quod apeseius folio magnopere deletftenrur;
neq? enim μ^λιονόψ νΤλομ aliud quam apum folium fignificat. Me-
liphyllon uero, qua uoce Nicander ufus eft, mellis folium indi¬
cat. Sic itaque nominari c cepit, quod hinc apes mellis materiam colligant , Pari ra^
tione Latini Apiaftrum hauddubie dixerunt, quod ea herba apes plurimum la:-
tentur,adeo ut 1Ϊ ea aluearia confricentur perunganturue, detentum in eis examen
non fugiat . Citraginem autem ab odore Citri;narcs enim fi confulantur Citrium
malum olebit,

GENERA.

Duofuntex uulgarium herbariorum fententia MeliiTophylligenera . Vnum
uerum;alterumadulterinum,quod Germani IPnwjcntrnut nominant^utpaulb
po fi: dicemus,

FORMA.

Folia ^cauliculi ucri Meliflbphylli,Balloti feu Marrubio nigro iimilia funt,ma
iora tamen & tenuiora3nec ita hirfuta, citri mali odore. Perperam hodie officina;
B pro ueraMelifla utuntur herba pafsim in hortis proueniente3 quam Germani, ut
diximus,quiacimices olere uidetur , IPanQcn&ttttt nominant . Foedus itaq? cum
huius herba? odor fit, non eft cur apes ea deledentur, necp ei florenti infident, fed
eam potius fugiunt . Contra illa quam prouera picftam damus unice obletftantur,
quod illius tam gratus odor fit,ut in aedibus ftrata,eas gratiisimo odore compleat,

L O C V S.

Nafcitur in fyluis uerum,adulterinum autem in hortis,

T E Μ P V S.

Carpitur aeftatejunio potifsimum mcnfe,quo floribus praegnans eft,

TEMPERA MENTV M.

MclifiTophylion ex fecundo ordinccalefacicntiu cenfctur,deficcatuerbnona>
que,ied ipfum quifpiam in hoc primi ordinis e fle pofuerit,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folia cum uino pota aut illita, contralcorpionu, phalangioru, canumq?morfus
profunt. Dcco&u corundem,fi eo perfundantur, idem potefl. In infefsionibus ad
ducendos menfes utile cfl. Dentes eodem in dolore colluuntur. Dyfcntericis inie-
dum prodeft.Fungoiu ftrangulatiombus, folia cum nitro pota fuccurrunt . Tor^
minibus auxiliatu, Danturineclegmateorthopnoicis. Illita cum ialeftrumasdif-
cutiunt.Vlcera purgant. Articularios dolores illita mitigant.

EX GALENO.

Meliflophyllon Marrubio facultate firmle eft, fed plurimu ab eo uincinquam-
obrem nec utitur illo quifpiam, Superuacaneum fiquidem foret prarfen te Marru-
bio,cuius tantus efl ubiq^ terrarum prouentus,uclleuti Meliflophyllo. Ceterum
ii cui forte ad manum quandoq? Marrubium non fuerit, illo ad quaccunque uti li-
cebit,modo quanto ab hoc exuperetur cognitum habuerit,

EX PLINIO.

Meliflophyllo fiue Melittacna fi perungantur aluearia, non fugient apes : nullo

t' 3 enim

Mcliflj.

Mclijjophylltw τ
undeiuftuin*

Apiaßru ;,·?3
Citrago ,

MEUSSOPHYLLVM

VERVM*

$00 PLANTÜRVM HISTORIAE CAP«. CLXXXIX,

C enim magis gaudent flore.Copiaiftius examina facillime continentur. Idem pra?-
fentifsimum eft contra i(ftus carum uefparumq*, araneorum, item fcorpionum,
rcmcdium.Item contra uuluarum ftrangulationes addito nitro. Contra tormina e
uino, Folia cius ftrumis illinuntur^ fedis uitrjs cum fak decola. Succus fccminas
purgat, & inflationes difcutit, & ulcera fanat. Articularios morbos fedat,canisq?
morfus. Prodeftdyfentericisueteribus,&cccliacis, orthopnoicis,lienibus,ulceri-
bus thoracis. Caligines oculorum fucco cum meile inungi eximium habetur.

EX SYMEONE SETHI.

Ad ftomachi ex frigiditate morfus, & a nigra bile triftitias & timores qui fine ra¬
tione ex illa fiunt,confert.Hilaritatcm efficit,&admeIancholicu acpituitofumhu-
morem prodeft. Fertur quod induflriam afFerat,& quod ante fomnum fumptum,
bona fomnia faciat,contraria ratione cum Brafsica, qua? mala infomnia affert, Bu¬
bones la?dit,

DE MARATHRC* CAP^ C X O

NOMINA,

APA0PON grscce, Fccniculum latine, officina? antiquum &C latinum
nomen retinuerunt, Germanice 5cnd?d dicitur. Marathrum Grarcis
diftum putant ä marcefcendo, quod ad codienda plurima cum inarue,
riteomendatiisimum fit. Fccniculum autem dici exiftimant, quod la¬
tum magno cum fccnore femen reddat.

FORMA.

D Fccniculum ferulacei generis eft,hominisq? pleruncp proceritatem fuperat, cau¬

le geniculato,fungofaimus medulla, leui exterius cortice & herbaceo, folia Abro-
toni,fcd longiore molliori qGucundo odore, umbella rotunda, ampla,lutea,in or^
bem radiatim circinato, in qua femen nudum dependet, radice candida, longa 8C
odorata,

L O C V S.

Palsim in hortis fatum prouenit. Sua etiam fponte interdum ceu Anethum
nalcitur»

T E Μ P V S.

Coi!igiturcauleturgefcente.FloretIunio& luliomcnfibus,

TEMPERAMENTVM,

Fccniculum tam ualenter excalfacit, utex tertio ordine excalcfacientium cenleri
poisit.Exiccat Liero non a?que,fediplum quifpiam in hoc primi effe ordinis pofue-
rit.Proindelacprocreat,quod,fi admodum deficcarer,non fime efficerer*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Fccniculi herba come fla rnammas lacftc replet. Idem pGteft ferne potum,aut de¬
coctum cum ptilana. Coma?deco<Aumfubditumimpofitumue, renum Stuefica?
uiti]s utilerquippe quod urinam ciere potefl . Contra ierpentium iiflus in uino po¬
tum prodeft.Meniesducit.In febribus naufeam,& ftomachi ardorem exaquafrfl
gida potum, fedat. Radices contrita? Si cum meile illita?, morfibus canum meden¬
tur. Succus caulsbus & folrjs exprefsisin fole ficcatus, medicamentisquaiadexci-
tandam oculorum aciem coficiuntur,utiliteradncitur . Extrahitur etiam fuccus ex
femine uiridi, folfis, ramulisq?, ad eadem utilis . Radix in prima germinationeex-
primitur, In occidentali Ibcria liquorem gummi fimiiem reddit . Caulem medium
dum herba floret incola? demetunt, igmcpadmoucnt,quo facilius ui caloris exu-
dans gummi remittat* Hoc eflicacius fucco eftad medicamenta oculorum,

EX GAL1-

Marathrum cur
appellatum .

F «niculum·

5Ό2.

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CIC,

u EX GALENO,

Fceniculum lac procreat. Suffufis auxiliatur. Vrinas menfesq? eit, ln condimen»
tis afsiduus Anethi ufus,Fecniculi uerd in obionrjs.Äpud nos in hocrcponunt,
non fecus ac Pyrethrum 8C Terebinthum condientes, ut in totum annum ufui fit,
quemadmodum δί cepas δί rapas & alia huiufmodi quaedam in folo aceto, alia in
oxhalme afiferuantes,

EX PLINIO,

Ad fcorpionum idus 8C ierpentium, femine in uino poto uaiet . Succus δί auri-
bus inftillatur,uermiculosq? in his necat. Idipfum condimentis prope omnibus in-
feritur , Oxyporis etiam apdisime , Quin 8£cruffis fubditur panis , Semen ftoma^
chum diilol utum adftringit , Naufeam ex aqua tritum iedat , Pulmonibus δί ieci-
noribus laudati (simum . Ventrem fiftit cum modice fumitur, urinam excitat,8£
tormina mitigat decodumffadiscp defedu potum mammas replet, Radix cum pti
iana pota renes purgat,fiue decodo fucco, fiue femine fumpto , Prodeft Si hydro-
picis radix ex uinocodatitem conuulfis , Illinuntur folia tumoribus ardentibus ex
aceto , Calculos uefica? pellunt , Genitura? abundantiam quoquo modo hauftum
facit . Verendis amirifsimum, fiue ad fouendum radice cum uino coda, fiue con¬
trita in oleo illitum , Multi tumoribus Si fugillatis cum cera illinunt. Et radice ira
i iicco uel cum melie contra canis morfum u tuntur. Et contra multipedi ex uino*

EX SYMEONE SETHi,

Lac procreat, Si fu ffu fis remedio eft, Vrinam cit,8£ menfes ducit*

DE MELANTHI 0> CAP» CXCI»

D NOMINA.

eaan0!on Gra?cis, Papaucr nigrum. Nigella Si Gith Latinis dici¬
tur. Officina? omnes Nigellam appellant.Melanthionautem Si Nigel
la,a nigro feminis colore ha?c herba hauddubie dida eft,

GENERA,

Etfi apud Diofcoridem aliosq? ueteres una duntaxat Nigella? fpecies reperis-
tur, nobis tamen domefticas & horten (es tres uidere contigit, quarum dua? qui¬
dem habent femina nigra, tertia uerb fubflauum , Inter eas qua? habent feminam*
gra, prima \d)Voatn, Siommtd) germaniceappellauimus,alteramautem fd)\vavt$
Cotwnfrcr/quod folia cius Coriandri folii s non difsimilia fint, Tenia,quod ad fo¬
lia Si Rores attinet, prima? per omnia fimilis eff, in femine tantum quod flauefeit,
ut diximus, diueria. Herbari) huius temporis Nigellam citrinam nominant, Prae*
ter has tres iam comcmoratas eff quarta, qua? fylueffris Nigella dicitur, quod fci-
licet fua fponte in aruis nafcatur , Germanis wilb Cottmtber nomina¬

tur. Videtur autem effc penus tertium genus Cumini fylueffris,

FORM A.

Mchnthion, Melanthion frutex eff pufillus, ramulis tenuibus, altitudine palmorum duo¬
rum uel amplior, foltjs paruis Senetionis herba? fimilibus, multo tamen exilio¬
ribus, capitulo in cacumine, exiguo ceu Papaueris,oblongo,mtercurfantibusin-
ternediffindionibusloculofis quinque aut fex, in fummitate extrinfecus cornicu-
iatis,quibus femen nigrum, acre,odoratum includitur.Sylueftrealteri hortenfi fe¬
re iimile eff, folia fiquidem anethi habet, flores primo fimiles, nifi quod colore
fint eleganti ores. Capitulum plane Aquiieia?re(pondet, atque in fe femina nigra
Si odorata continet.

LO CVS*

MELANTHIVM HÖR

TENSE PRIMVM.

PLANT ARV M HISTORIAE

CAP»

CX C It

fQ$

a * L O C V S.

Melanthion dotnefiicum non nifi in hortis fatum prouenit. Sylueftre autem,
ut diduni eft,in agris fua fponte prouenit.

TEMPVS,

Melanthion floret lum'o menfe, lulio autem 8>C Augufio femine praegnans cft.

TEMPERÄMENTVM,

Melanthium excalefacit atque deficcat tertio ordine»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Gapitisdoloribus illitum fronti Melanthiu,& incipientibus fuffufionibus cum
irino tritum SC naribus infuium prodeft* Tollit lentigines,lepras,ccdemata uetu-
fta,duritiesq? cum aceto illitum. Circunfcarificatos clauos excutit cum uetere uino
impofltum. Dentium doloribus cum aceto SC teda deco<flum,fi eo colluantur, fuc-
currit.Rotundos uentris lumbricos expellit,ex aqua umbilico illitum.Tritu m au¬
tem SC in linteo colligatum SC olfa(flum,defiiHatione laborantes adiuuat.Pluribus
diebus potum, urinam, menfes Si lac prouocat ♦ Difficultatem fpirandi cum uino
potum finit . Phalangiorum morfibus drachmae pondere cnm aqua hauftum au-
xiliatur.Suflitu ferpentes fugantur.Tradunt largius epotum enecare.

EX GALENO.

Tenuium efl partium Melanthium, unde deftillationes fanat calidum in linteo
admotum, atque afsiduo olfaftum. Quinetiam fl intro in corpus fumatur, uel ma¬
xime flatus extinguit. Hinc conflat eiTentiaeipfumeflTe tenuis, &ad unguem a cali-
ditate elaboratae. Propterea iane etiam amarum efl . itaque mirum non efl fi lum¬
bricos interimat non efum modo,fed etiam foris impofitum. Neque iane etiam mi
randum fi lepras,clauos,myrmecias eqciat . Sic uero etiam orthopnoeam iuuat, SC
D menfes prouocat, qui ob crafsitiem aut uifcedinem retenti fuerint . In funima, ubi
mcifione,exterfione3deficcatione, excalefa&ione efl opus, praeftantifsimum id fe-
medium efl.

EX PLINIO.

Melanthion medetur ierpentium plagis Sc fcorpionum * Illini ex aceto SC meile
reperio, inccnfoq? ferpentes fugari. Bibitur drachma contra araneos . DeAillatio-
nem narium difcutit tufum in linteolo olfa&um . Capitis dolores illitum ex aceto,
SC infufum naribus mitigat. Cum irino oculoru epiphoras SC tumores lenit . Den¬
tium dolores codumcum aceto. Vlcera oris tritum δί comanducatum . Lepras SC
lentigines ex aceto tritum emendat. Difficultates ipirandi addito uino potum. Du
titias tumoresqHicteres SC fuppurationes illitum , Lac mulierum auget continuis
diebus fumptum. Colligitur fuccus ut Hyofcyami. Oculos purgatjurinam &men
flrua ciet. Similiter largius uenenumeft,quodmiremur,cum femen granisime pa¬
nes etiam condiat.Quinimolinteolo alligatis tantum granis triginta, fecundas tra
hi reperio. Aiunt SC clauis in pedibus mederi tritum in urina ♦ Culices iuffitu neca-
teatem mufeas.

EX SYMEONE S E T Η I,

Efl tenuium partium, lumbricos in uentre necat, flatus difcutit, pituitamq? in¬
cidit. Ad orthopnoeas SC defluxus capitis facit odoratum,praeiertim poftquam ca¬
lefactum fuerit. Dicitur uero quod fi teratur, &cum aceto uentri imponatur,etiam
liclumbricos necare.Et fi cum meile fermentetur, ^calida aqua hauriatur,calculos

m renibus SC uefica minuit,urinam cit,menfes ducit,&ueluti remedium con¬
tra uenena efl, fi quis ipfum ieiunus aflumat.

DE MALA'

MALVA

MALVA SYL VE 1k β<φΜ&,

STRIS PVMXLA. " ' -

?10 DE MALACHE^ CAP^ C X C ll>

NOMINA.

a λ a x h graece, Malua lati ne, officinis latinum nomen retinuit, Ger¬
manice pappcl dicitur. Malua autem Grarcis ab emollienda aiuono<>
men traxit; μχλκφι/ enim mollire fignificat.Quinctiani Latinis Varro
Maluani quafi moluam, quod aluum molliat, di(ftam effe contendit*
Antiqui enim ea utebantur in acetarqs cum Laquea ad fubducendam aluum, Vn,
<de Martialis libro decimo ait:

Exoneraturas uentrem mihi uilhca maluas
Attulit uanas quas habet hortus opes *

GENERA.

Maluaru genera efleduoDiofcoridesSiGaicnustradunt.Vna enim hortenfis,
Ή orten fis altera (ylucftris Malua dicitur . Horten fis, quae in hortis fata prouenit. Germanis
Malua. Jvosmfcbc puppcl/ucl Airtemrojj/quod fialicet mefsis tempore floreant, uel Perbfl
t*oj? nominatur. Huius iterum uaria funt genera:alia liquidem roias purpureas,Si
has uel fimplici uel multiplici fofioru textura conftantes, utpiftura monflrat: alia
candidas Si iterum folioru textura differentes producit , Nos una pieftura quatuor
Sylueftris . haechortenfis Malua: genera complexi fumus , Sylueffris non qua: in fyluis, aut
afperislocis, fed quaein incultislocisfuafponte nafeitur, intelligi debetiid quod
roux, gra’ca uox qua Diofcorides utitur, maxime docet. Haxenim Graecis im

cultam Si inelaborata terram fignificat, qualis in femitis,pratis,alrjscß huiufcemodi
ntris Si agri partibus eft. Erratica haxfeu fylueftris Malua itidem in duas diftrri
Pumila. buiturfpecies : quaedam enim pumila eft, Si humi ferpens, hanc Germani (&en$*
Arborefam. pappcl/.ldj? obet* iOufmpappcl uocant. Quaedam altius attollitur,^ fere arbo^
refdqhancgermanice K ofpuppcl nominant,

D FORMA,

Hortenfis. Horten fis Malua grandefeit in arborem, eiusq? fcapus tanta magnitudine pn>
ficit,ut baculi ufum praebeat. Folia huic ampla, circinatae rotunditatis, multis in am
bitu Tegmentis. Caudex fimplex, luxuriofaeproceritatisattollitur, a medio fere ad
uerticem pulcherrimis floribus decoratus, breui admodum pediculo dependentb
bus,qui ucnuftate rofis non cedunt, Si fi fuppeteret odor, de principatu certarent*
Colore conftant purpureo,uermiculatoue Sicandido.Capitula quadam breuibus
annixa petiolis, Si leuiter in mucronem faftigiata primum e caule profiliunt, flsq?
paulatim intumefcentibus,praegnantia floru inuolucra fatifcut,in quibus dehifcen,
£es rofaefefepandunt,&explicantinfoliaquincp, interdum ftrudtili quadam feries
ut diximus, numerofa, calycibus apices paucos coplexis, qui lutei medfls emicant,
quibus decidentibus erumpunt purpurea ftamina. His foetus fuccrefcit multiplicL
ter tunicatus,atcp in umbilici formam numerofo femine coagmentatus, in quibus
cum decuffa funt folia, reliquarum Maluaru modo (emina recluduntur. Sylue^
Sytucfimpu s ftris pumila 8i humi repens, folio rotundo, pingui, Si in ambitu ferrato conftatt
mik. caule magno, floribus ex candido purpurafeentibus, radice candida. Sylueftris

sylueftris pro altior folio magis laciniato nafcitur,floribus ex coeruleo purpureis,radice candida*
emor, L O CVS.

Hortenfis io hortis fata prouenit. Sylueftris autem locis incultis, pinguibus p©^
riisimum,Sihumidis,

T E Μ P V S.

Hortenfis floret lulio Si Augufto prae fer tim menfibus: neque enim flos is u£
rofä fugax eft, fed diu uigor uitaq? durat. Sylueftris pumila per totam aeftatem, S C
in maximam autumni partem durat. Arborcfcens autem Junio Si iulio menfibus,
floribus q u a ι n maxime a b undat.

Malua quare
difla.

μίζλςάτΐ&μ.

TEMPERA-

plantarvm HISTORIAE CAP, CXCIU ?u

A TEMPERAMEN TVM,

Malua fylueilris digerentis paululum, Remollientis leuiter eil facultatis. Hör-
tenfis uero quanto plus habet aqueaehumiditatis, tanto facultate imbecillior eil.

Frucflus eius tanto ualidior e(l,quanto Si ficcior , Inter Lacfluca,Betam Si Maluam
id eil difcriminis, nempe quod ficciora fint fylueftria, fatiua humidiora ♦ Permiilu Syluejkiafatiuis
eil Malucfucco aliquid glutinofum,quo Lacfruca caret. Arefrigeradi facultate ma fuctor*·
nife(leabeft,utante fumptioneccrnerelicet, fi ex ambobus particulatim oleribus,
quemadmodüfaffitare homines confueuerunt,cataplafma ad calidum quempiam
affixflum, qualis eil eryfipelas, componas, molliufcula folia diligenter tundens do-
nec ad leuorem redacta fint exa<ftiisimum,Tum nanque cognofces Laducam ma,
nifeile refrigerare, Maluam uero modicum, Si quafi tepidum quendam calorem
obtinere. Facile hoc olus deorfum labitur, non tantum quia humidum eil,ied
etiam quia glutinofum.Si horum trium olerum fuccos inter fe compares,tenuis Si
abilerforius Betae, craisior glutinofiorq? Maluae, in utriufqj medio Laduca;{la-
tuetur,Ha;c Galenus lib.rj.de alimentoru facultatibus,

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Efui aptior hortenfis multo quam fylueilris . Stomachonoxia, aluum bonam
efficit, praeieram caules, inteilinis Si ueficae utiles. Folia cruda illita, Si cum modi¬
co fale addito meile comanducata, £gilopas fanant. V erum in inducenda cicatrice,
ea fine fale utendum eil . Contra apum ueiparumfyiclus illita prodeil . Et fi cruda
tritafy cum oleoanteafe inunxerit aliquis, non feritur. Achoras, furfuresq? cum
urina illita fanat , Sacris ignibus&ambuftisdecodafoliatritaq? utiliter cum oleo
imponuntur.Eiusdecodum uuluasinfefsioncmoIlit.Prodeilerofionibusinteili-
norum,uuluae fedisfy,clyilere infufum, Ius dccoda; cum radice fua omnibus leta-
B libus uenenis auxiliatur, fi continuo a bibentibus reuomatur , Contra phalangio-
rum morfus remedio eil.Lac proritat , Semen eius admixto Loti fylueilris femine
potum cum uino ueficae dolores lenit,

EX PLINIO,

Malusc contra omnes aculeatos idus efficacior uis, praecipue fcorpionu, ueipa-
rum fimiliumfy, Si muris aranei , Quin Si trita cum oleo qualibet earum perundi
ante, uel habentes eas non feriuntur. Folium impofitumicorpionibustorporem
affert. Valent contra uenena. Aculeos omnes extrahunt illine cruda;, aut cum
t anetho pota;.Decode uero cum radice fua, leporis marini uenena reflringunt:8£ t Muceto;
ut quidam dicunt, fi uomatur.Deeifdemmira 8<faliatraduntur,fedmaxime,fiquo
tidiequisfucci ex qualibet earum iorbeatcyathumdimidium,omnibusmorbisca-
riturum * Vlcera manantia in capite fanant, in urina putrefadaelichenas, Si ulcera
oris cum meile , Radix decoda furfures capitis Si dentium mobilitates . Eius qua;
unum caulem habet, radice circa dentem qui doleat punge, donec definat do -
lor. Eadem ftrumas Si parotidas panosque, additahominis ialiua, purgat citra
uulnus . Semen in uino nigro potum, a pituitis Si naufeis liberat. Radix mam¬
marum uitrjs occurrit, adalligata in lana nigra. Tufsim in lacfle coda,N forbi-
tionis modo fumpta, quinis diebus emendat. Stomacho inutiles Sextus Niger
dicit, Olympias Thebana, abortiuas effe cum adipe anferis . Aliqui purgari fcc-
minas, folrjs earum manus plena; menfura, in oleo Si uino fumptis * V tique coiv
ilat parturientes fubllratis folrjs celerius folui, protinus a partu reuocanda,ne
uulua iequatur. Dant Si fuccum bibendum parturientibus ieiunis, in uino de¬
cola hemina. Quin &iemen tritum adalligant brachio, genitale non continen¬
tium, Adeoque ea; Veneri nafcuntur, ut femen unicaulis afpcrfum genitali, fcc-
mi narum auiditates augere ad infinitum Xenocrates tradat. Item tres radices iuxta

u 4 . adalli-

PLANTARVM HISTORIAE

fil

CAP. C X C I I*

^ adalligatas, tenafmo&dyfenterids utilifsime infundi . Item fedis uitrjs,ucl fi fo,
ueantur. Melancholicis quoque fuccus datur cyathis ternis tepidus 3 & in fani enti¬
bus quaternis. Decofta: comitialibus heminae iucci. Hic &calculofis,8£ inflatione,
& torminibus, aut opifthotonico laborantibus tepidus illinitur . Et facris ignibus
Seambuftis decocta in oleum folia imponuntur, 8£ ad uulnerum impetus cruda
cum pane . Succus decodae neniis prodeft, &C ueficae, & intefhnorum rofiombus.
V uluas iRcibo Sdnfufione mollit in oleo. Succus decodc pori meatus fuaues facit.

EX SYMEONE SETHI.

Ventriculum facile fubit,nonfolum propter hurniditatern,uerumeria glutino.*
|j'tatem,atq5 inprimis ficum oleo &C garo offeratur, uino quo editur tempore irro-
rata. Veficarn,thorace,pulmonem^iuuat,&l raucam uocem lenit. SylueftrismaE
ua, ut ferunt, comeifa, dolores ex ueiparu morfu tollit. Si quis moifus a ueipis aut
apibus,fucco Maluae,praefertim iylueftris, perungatur, ccnfeftim dolore Ieuatur.
Dicitur etiam quod huius decodum potum, lapides conterit, fomnum conciliat,
facilem spartum prae if at, fi mulier ea crebrius utatur. Illita inflammationes lenit,
eaq? quae indurata funt emollit . Illud Maiuse peculiare eft, utimpofitaidibus ue^
fparum & apum,dolores leuet.

DE MYRICE» CAP» CXCIII»

Tmarifcus.

D

NOMINA.

y p i k h Graecis, Myrice & Tamarix Latinis,oificinis T amarifeus, Ger
manis ^mnavtfcc & potft nominatur.

GENERA.

Diofcorides duo Tamaricis genera facit. Vnaenim fylueftriseft,
qualis eft ea quae in plerifq? Germaniae locis prouenit, quamq? hic pidam damus.
Altera fatiua,quae priori in caeteris fimilis eft, nifi quod frudifera eft,& mini me, ut
illa,fterilis.

FORMA.

Sylueftris arbuftum frutexue humilis eft, ramis ex herbaceo fu! uoq? colore ua*
riegat!s,folfjs Sabinae aut Erices,flcre mufcofo, c]ui demum in pappos euolat. Sa-
tiua caetera fimiliseft fylueftri, frudum tamen gallae non difsimiicm profert, qui
guffu inaequaliter adifringit.

LOCVS,

Proximcpaludes,refides ftagnantescp aquas naicit. Sylueftriscpcopioiain Gen
mania ad Rhenum & Ifarum, infignes fluuios, prouenit« Satiuain Syria &iEgy-
pto,ubi procenisimas aequat arbores,gignitur.

TEMPVS.

Perpetua coma frondet. ·

TEMPERAMENT VM.

Myrice abifergentis eft ac incidentis facul tatis, ab fq? perfpicua deficcationeeha^
betuero etiam adftridione nonnullam , Caetcrumfrudus & cortex non paucam
iortita eft adftridione,adcb utgallae omphacitidi ieu immatura* proxima fint,niil
quod acerbitas euidens eft in galla, fed Myrices frudui temperatura ineft inaequa^
lisrimmifta eft enim naturae eius multa partium tenuitas, atque uis abftergendf,
quod fane galla* haud ineft. Porro Myrica* combuftae cinis admodum defiecato-
na* facultatis eft, plurimam abftergendi facilitatem habens, pauxillam adftria*
gendi.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Fradu uicegall^m oris oculorumq? medicaminibus utuntur, Cruentis ipuris in

potu

ϊ'4 PLANTARVM HISTORIAE CAPr C C X I I If

C potu,ccdiacis,fccminarufluxionibus, morboregio,&phalangiorumorfibuspro
deft, Oedemata illitus reprimit. Cortex eadem quaefru&us poteft, Dcco&urm fo-
liorum cum uino potumjienem minuit. Ad dolorem dentium in collutionibus ia-
lutare eil:, δ£ mulierum fluxionibus in defeisionibus . Apte his in quibus pediculi
Seiendes abundant circunfunditur, Cinis lignorum eius appofitusprofluuiuex
Calices potorij utero fupprimit. E trunco eius nonnulli potorios calices fabricant,quibus inlieno-
tx trunco tct* fis pro poculo utuntur,quo datus in fis potus proficiat.

EX GALENO.

Myrice prodeft admodu lieni indurato, decoftis cum aceto aut uino radicibus,
fiue folfis, fiue extremis ramulis. Sanat uerb etiam dentium dolores.

manas*

EX P L I N I O.

Lenseus fanari ea carcinomata in uino decofta tritaq? cum meile dicit. Ad lienem
praecipua eft,fi fuccus eius expretius in uino bibatur, Adeoq? mirabilem eius anti¬
pathiam cotra folum hoc uifcerum faciunt,ut affirment, fi ex ea alueis fadis bibant
fues,fine liene inueniri. Et ideo homini quoque fplenetico cibum potumq^dant in
uafisexcafadis. Lignum & flos & folia & cortex in eofdem ufus adhibent, quan-
quam remiisiora. Datur ianguincm reficientibus cortex tritus,8£ contra profluuia
foeminarum, coeliacis quocp . Idem tufusimpofituscpcollcdiones omnesinhibet.
Folfis exprimitur fuccus. Ad htee eadem & in uino decoquuntunipfa uerb adiedo
meile gangrenis iilinuntur.Decocftum eorum in uino potum, uel impofitum cum
roiaceo & cera fedat.Sic & epiny&idas fanant. Ad dentium dolorem auriumq?, de
coftum eorum falutare eil . Radix ad eadem, fimiliter & folia . Haec amplius ad ea
quae ferpunt imponuntur cum polenta. Semen drachmae pondere aduerfuspha-
langia &faraneos bibitur.Cum altilium uerb pingui furunculis imponitur.Efficax
D & contra ferpentium iefius, praeterquam afpidum.Necnonmorboregio,phthiria-
fi,lendibusq? decocftum infufum prodeft,abundantiamq? mulierum fiftit, Cinis ar
boris ad omnia eadem prodeft.

DE MECONE RHOEADE* C A P* CXCIIII*

NOMINA.

h k n n foiocs Gra?cis, Papauer rhccas, hoc eft, fluidum aut erraticum
Vdpam rubeü. I Latinis, Papauer rubeum officinis & herbarfis. Germanis aftrepitu

quem ludentes pueri harum folfis concauo pugno impofitis,altera pal
ma incufla aedunt, ^Lppmofcrt/quafi dicas crepitaculares rofas, SC
RhoeM unde di * (Bhtfajcn/bC wilb OOam/ ac 'llotiirofcn appellant. Rhccas autem a flore, qui ei
tium. protinus dccidit,didum eft,

FORMA.

Folia Erucae,aut Cichorio fimilia,8e incifa habetjongiora tamen &afpera. Cau
f alias iunceum lem tlanuginofum,re(ftum,afperum,cubitalcm. Florem puniceum, & aliquando
candidum, fimilem fylueftris Anemones flori. Caput oblongum, minus tamen
quam Anemones. Semen rufum . Radicem oblongam, fubalbam, minoris digiti
crafsitudine,amaram . Ex qua deliniatione omnibus perfpicuu fit, herbam quam
Papauer rubeum hodie uulgb nominant,eiTe Rhceada,quod fit folio Eruca:, laci-
niato,fcabro. Si longiore : caule lanuginofc^reifto, afpero,cubitali : flore fylueftris
Anemones puniceo,nonnunqua albo,oblongo capite : femine rufo,radice longa,
p apduerrubeu fubalbida,minoris digiti crafsitudine,guftuamara.Errantitaquequi Anemonem
no eft Anemone, efle arbitrantur, quod folia eius, quae Coriandri funt, euidentifsime reclament.

Nos Rhccadis utriufque picturas damus. Vnius, atqueadeo primi, quod Erucae
folia habeqaltenus quod Cichorfi,

LO CVS*

PAPAVER ER

PAPAVER ERRATI )j Jf

GYM ÄLTER VM, 77 77

PLANTARVM HISTORIAE

CAP* C X C I 1 1 1*

5*7

A LOCVS,

Naicitur in aruis & (egetibus pafsirn.

TEMPVS.

V ere & aeftate dum frumenta meflem appetunt, floret:quo etiam tempore de
ccrpitur.

TEMPERAMENTVM.

Refrigcrat,ut alia genera Papa ueris .

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Huius Papaueris quinque fexue capita cum tribus uini cyathis decola donec
ad duas reducantur,potui dabis quibus fomnum acccrfere uoiucris . Semen aceta-
buli menfura cum aqua muifa potum, aluum leniter emollit . Ad idem praeilandit
mellitis&dulciarrjsimmiicetur. Folia cum calycibus illita inflammationes fanant*
Eorundem perfufione SC fotu fom nus allicitur.

EX GALENO.

Papauer quoddaRhceas nuncupat,quodfdlicet celeriter flos eius defluat. Hu-
ius femen ualidiusrefrigerat,itautnequaquam eo quis innoxie iolo uti poisit,uelu
ti fatiuo melli admilcens. Admodu uerb ita iumptum fomnum conciliat.Sed & pu
filium eius infpergunt ijs qua: ex m cllc con fici u ntur bellarrjs,placentis & panibus»

EX PLINIO.

Aluum exinaniunt capita quinq?decoclain uini tribus heminis; pota fomnum
faciunt»

EX RECENTIORIBVS.

Sacro igni medetur. Mulierum menttruaprofluuiacompeicit. Sanguinem ena
ribus fluentem iecori impolitum iiflit . Lingua ex decocflo eius lota, ardorem fau-
B cium fanat. Pudendoru tumores detumefcereficit. Temporibus illitum, phrene¬
ticis fomnum conciliat. Calidos oculorum dolores linteo impolitum mitigat. V n-
derurfus omnibusliquet, Papauer hoc rubrum non eile Anemonem, quod fcili-
cet haec ipfa contrarias plane facultates obtineat.

DE MECONE SATIVO» C A P» CXCV»

NOMINA.

ΗΚίΐΝ graece, Papauer fatiuum latinedicitur. Officinae antiqua
nomen retinuerunt. Germanice <T)*tgfomcttobcr OOhn uocatur. Di-
dum autem Graecis μπ^ωμ a μη^ν^μ, hoc eff, non miniffrando, quod Mecon qxm <tp
fuis fungi munrjs uefcentcs non patiatur. pdetur.

GENERA.

Satiui Papaueris duplex genus, albfi uidelicet, cuius flos & iemen candidu:& ni
grum,quodfeminc nigro coftat.Nos utrunqpgenus unapidtura complexi fumus.

FORMA.

Folbs conffatlongis,pcrambitum fcrratis^nullo^pcdiculocaiiliadhqrentibus;
floribus uel candidis, uel ex candido leniter purpureis ; capitibus oblongis,in qui¬
bus femen atrum uel candidum,

LOCVS.

Pafsirn in hortis fatum prouenit.

TEMPVS.

Atftate floret,ac fubinde femen profert.

TEMPERAMENTVM.

Refrigerat, ficut omnia alia Papaueris genera,in quarto ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE,
Comunisipflsrefrigerandi uiseff; proinde folia & capita inaqua decocta fotu

x fomnum

plantarvm HISTORIAE CAP, CXCV, ?t<>

A fomnum accerfunt.Bibitur Sidecodum contra uigilias. Capita trita S&rCtm polen,
ta cataplafmatis mixta, ignibus facrisSiinflammadonibus profunt. Oportetau-
temuiridiaipfatundere,8iinpafi:iHos conformare, ficcatosq? reponere acuti. Capi
ta per fe etiam ad dimidias in aqua decoda, dein iteru cum melle dum humor den *
feturcraflefcatq? decoda, eclegmamedicamentuefficiunt,do!ore mitigansin tuC
fi,fluxionibus arteriae Si coeliacis affedionibus. Efficacius redditur adicdo Hypo*
ciffidis fucco 5i Acacia. Papaueris nigri femen tritum cum uino bibitur contra flu*
xiones alui S C focminarum profluuia . In peruigilrjs fronti temporibus^ cum aqua
illinitur.Eiufdem liquor plus refrigerat,infpiflat,ficcat^. Erui quantitate fumptus
dolorem Ieuat,fomnum conciliat SC concoquit.T ufsi atque cccliacis affedibus au.
xiliatur . Maioriautem copia hauftus nocet, lethargicos efficiens,& interimit. Ad
dolores capitis cum rofaceo perfufus facit. Aures dolentibus cum amygdalino,
myrrha SC croco inftillatur.In oculorum inflammationibus cum tofto oui luteo SC
croco. Igni facro SC uulneribus cum aceto, podagris cum lade mulieris SC croco fe^
di pro balano fubditus,fomnum allicit.

E X G A L E N O.

Satiui Papaueris femen panibus utiliter ceu dulciarium infpergitur,non fecus ac
Seiamum. Candidius nigriore praeflat, uimq? refrigerandi habet, ideoq? fomnifi.
cum efi: , Si ucrb liberalius fumatur, foporcm etiam inducet, aegreq? concoquetur.
T uisim prscterea ex thorace SC pulmone compeicit. Confert aduerfus tenues ex ca
pite defiillationes.Corpori nullum notatu dignum exhibet nutrimentum*

EX PLINIO.

Candidi femen toflum in fecunda menfa cum meile apud antiquos edebatur.
Calyx ipfe teritur SC bibitur fomni caufa.Semen elephantijs medetur. E nigro Pa^
B pauere ladeus fuccus fcapo incilo exprimitur, qui denfatur. Si in padillos tritus in
umbra ficcatur,non ui foporifera modo,uerum fi copiofior hauriatur, etiam mor.
tiferaper fomnum:opion uocant. Seminecius tritoinpaffiHos,elade utunturad
fomnum.Item ad capitis dolores cum rofaceo. Cum his aurium dolori inftillatu.
Podagris illinitur cum lade mulierum . Sic&folrjs ipfis utunturad facros ignes.
Item uulneracum aceto. Ego tamen damnauerim collyrijsaddi, multoqj magis
quas uocant lexipyretas, quas^ pepticas SC coeliacas . Nigrum tamen coeliacis in
uino datur*

EX SYMEONE SETHI.

Melius efi: album quam nigrum . Somnificam uim habet. Si difficilis efi: conco^
dionis,parumcpnutrit.Siautemcum meile edatur,femini genitali adrjcit. Prodeft
8C thoraci, SC a fpera: arteria?, ac tuisi* Ventrem fiftit,etfi quidam falfo putauerunt
ipfum mouerc, cum contrariam habeat uim. Laedit caput, fi copiofius fumatur,
idemq? aggrauat.Sunt qui ipfum conterunt, SC uigilantiu fronti imponunt, in hoc
ut fomnum conciliet ♦ Caeteru nigrum Papauer frigidius efi:, SC magis fomniferu,
adeo ut fi quis eo immodice utatur,fomno profundo fimiliter lethargicis capiatur.

Cum rofaceo impofitum capitfeiufdem dolores a calore ortos fanat. Dicitur
etiam quod illitum cum lade muliebri Si croco, podagricos iu'
uet.Huius lachryma uenenum efi. Nigri autem
fuccus efi: uocatum opium*

x %

DE 3SEC0'

T) > > ι ι } ι ι I rt I

DE MECONE CER ATiTE* CAP> CXCVI* &

NOMINA«

ηκων κ^ΛτΤ7ί? Gra?cis,Papauer corniculatum Latinis,officinis Papa- p apauer cor*
uer cornutum, Germanis (Selb oltrwgcn appellatur . Corniculatum a mm ·
frudu,quem producit, cornu modo inflexo nominatum eft.

FORMA*

Folia habet candida, hirfuta, Verbafco flmilia, per ambitu Papaueris fylueffris
modo ierratatcaulem etiam fimilem,florcm luteum pallidumue,frudum paruum
ut cornu inflexum, focnigrteci corniculo fimilem, unde Si nomen inuenit . Semen
pufillum, nigrum quale Papaueris ♦ Radicem in fuperficie terrae herentem,ni-
gram,craiTam«

LOCVS.

Dioicorides in maritimis Si afperis locis prouenire ait« In Germania tam en no^
ftra non nifi iatum fuerit naicitur.

T E M P V S*

Iunio floret menie, Semen autem circa meiles legitur.

TEMPERAMENTVM.

Calidum Si flccum efle,facultates eius,8£ in guftu ni trofltas, fatis offendunt,
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix ad dimidias coda in aqua &pota,ifchiadas,& iecinoris affedus lanare po
teft. His etiam qui craflas Si araneofas faciunt urinas prodeft. Seme acetabuli men
fura cum aqua mulla potum,aluum leniter purgat, Folia praeterea floresq? cum
oleo illita cruftas emarginant. Eadem inunda iumentorum argema acnubecu-
las emendant.

EX GALENO*

B Papauer corniculata nominatum quidem eft a frudu leuem inuerflone haben-

te,ueluti&fo:numgra:cu,utbouis cornu fimileeffeuideatur* Vim habet inciden¬
di Si abftergendi « Proinde radix herba: in aqua decoda ad dimidium,iecinoris af-
fedus adiuuat. Folia Si flores, fordida ad modum Si maligna ulcera iuuant. Sed ab
his abflinere oportet ulceribus iam purgatis:adeo enim abftergere ualent,ut Si pu
ra?quoque carnis nonnihil eliquent. Hoc facultatum robore non fordes duntaxat,
led Si crudam ulceribus detrahit,

EX PLINIO.

Semen aluum purgat dimidio acetabulo in mulfo.Folia trita cum o!eo,argemas
iumentoruianant. Radix acetabuli menfura coda in duobus icxtarqs ad dimidias,
datur ad lumborum uitiaSdecinoris.Carbunculis medentur ex mcllc folia.

DE MORO CAP» CXCVIF

NOMINA.

o p ε a, » συηϋμινίχ Gnccis, Morus Latinis, officinis Si uulgaribus her-
barrjs Morus celfi, Germ anis ßOmUbcrbaum appellatur,

FORMA.

Morus arbor notior eft quam ut defcribi dcflderet , Folia autem ro-

Mom celfi.

tunda ferehabet,nifl quod in fummo fint acuminata, in extremitatib. ferrata,& ad
Mentha' horten fis primi &fecundi generis folia accedentia. Flores lanugineos, fru
dum ffatim ab ortu candidum, cum pubefdtrubrum, ubi maturuitatrum , Non
eff certe filentiotranfeundum, quod Mori folrjs quadraginta fere diebus ä Vergi¬
liarum exortu ufcpadfolffitiupaffi uermiculi,qui Gra'cis, Latinis bombyces
ac Seres nominantur,fericeu ucllus, quo turgetutcrus,pcdibus explicantes confL
dum : nulla enim in re alia natura fagacior deprehendit, nec ars aliquid ab rjs accc,
piiFe Liidebitur,in quoingenioflus laboraucrit,fi tam multas dum id ucllus perfici- ^lSt

x 3

Seres uemicuti
unde nutriuntur ,
C7 eorundem mi
rundu metuntor*

turna-

I

,^ν

A tur natura? mutationes, & artis dum ad uita?ufum difponiturlaborcs a?ftimemus.
Appetente fiquidem uere oua, pifeium ouis haud difsimilia, linteolo chartarue ad^
hscrcfcentia,qua? proximo autumno produxerunt,radfis folis exponuntur,aut ca.
lido in Ioco,hypocauftonimirum,feruantur.Qiio fit ut uermiculi excludantur exi
gui, qui mox Mori folfis nutriuntur, quoad grandiores fadi fuerint: tum ftatim
penulsc cuiqs chartacea?, uel potius inuolucra conficiuntur, quibus inclufi mirabili
natursc opere lanitio fefe inuoluunt, ac congefto glomeri fe condentes, poftquam
fuum nendi obierunt munus emoriuntur, adeoutiemeftris tantum illis apud nos
uita fit. Mortuis teftacea fubinde tunica inducitur, qua aliquot diebus obdudi re^
uiuifcunt, acafcitis fibi alis in uolucres papiliones degenerant, qui afsidueinuicem
infidentes coeuntesq?,tandem relidis ouis milfi forma bC colore,quibus fua rediuF
ua proles fequente anno renafeitur, iteru moriuntur, atqueadeo cum nullius pra?-
terea fint ufus abficiuntur . Oua autem ad ueris ufep initia feruantur . Hanc mirifi^
cammetamorphofinquam no rarofumma cum admiratione ac deledationefum
contemplatus,non potui non cSmemorare, quo ftudiofis uermiculorum iftorum
qui Mori folfis pafcuntur natura prorfus perfpeda eilet.

L O C V S.

Naicitur in hortis quibufdam* Amat autem inprimis loca calida fabulofa^, Gau
det fofsione bC ftercore.

T E Μ P V S.

Nouifsima urbanaru germinat,nec nifi exado frigore, ob id dida fapientifsima m omfitpicm
arborum. Proinde cum hanegerminare uiderimus,frigus minime timendum erit, tißimctrborZ .

TEMPERAMEN TV Μ.

Immaturus Mori frudus ubi exaruerit admodu ad ftringit. Maturus autem me
B diocriter ad ftringit. Cortex radicis arboris amaritudinis cuiuidam bC purgantis fa*
cultatis particeps eft, Folia & germina quodammodo media temperie inter adftrF
dionem 5 C purgatoriam facultatem funt praedita.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Morifrudus aluum foluit. Facile corrumpitur. Stomacho inimicus cft,Pra?fta£
boc idem cius fuccus. Decodus autem aereo uafe, aut infolatus, magis adftringit.

Admixto mellisexiguo,adfluxioncs,nomas Sdonfillaruinflammationes facit. Au
getur uis eius adiedo fcifsili alumine,galla,croco Simyrrha, item tamaricis femine,
iride bC thure.Mora uerb immatura ficca tufaq?,Rhois uice obfonfis mifcent,8£ccc
liacos iuuant.Radicis cortex decodus in aqua &potus aluum ibluit.Latos uentris
lumbricos expellit : fis quocp auxiliat qui aconitu hauferut. Folia trita bC cum oleo
illita, ambuftis igne medentur . Dccoda in aqua ccelefti cum uitis bt nigra* fici fcv
Ifis capillos tingunt. Succus foliorum cyathi menfurapotus,phalangiorum morli/
bus auxiliatur ♦ Corticis bC foliorum decodo colluuntur utiliter in dolore dentes*

Colligitur per meilem fuccus,circufofla&fedaradicearboris : inueniturenim po
ftridie concretus,qui in dolore dentiu utilis eft. Tubercula diicutit,8£ aluu purgat*

EX GALENO.

Mori frudus maturus uentre quide fubducitnmmaturus arefadus medicamen
tum fit latis coftringens,adeo ut ad dyfenterias bi coeliacos aftedus, alios^ omnes
qui ex fluxionum funt genere efficax fit. Contunditur autem & obfonfis mifcetur,
ueluti Rhois ff udus:aut fi cui ita uideatur, ex aqua aut uino bibitur . Porro quod
maturorum fuccus ad ftomaticamcdicamentafitutilis,proptereamuidelicetqua?
inclt ilii adftrid:ionem,neminem latet, Preterea ad alia complura particularia, quae
mediocrem pofcunt adftridionc, competit. At immatura praeter acerbitate acidL
tateetiam participant.Totaquocp arborin omnibus fuis partibus miftam aliquam
obtinere facultatem ex conftringente & purgante compofitam uidetur. Attamen
in radicis corticepurgatoria cum quadam amaritudine exuperat, adeo ut bc latum
.... .. x 4 lumbrF

?24 FLANTARVM HISTORIAE CAP, CXCVII,

C lumbricum interficiat. In alrjs autem partibus conflringens uincit , In folrjs tarnen
Si germinibus media quodammodo coprimentis & fubducentis facultas c(l. Ca>
terum Mora ubi in uentriculum purum, Si prima fuerint ingeila, citifsimeperim
tcilina tranfeunt,& alrjs cibis fuo ueluti duftu uiam ilruunt, Verum fecundo loco
aflumpta, autprauum in uentrehumoreinuenientia, celerrime alqs una cum cibis
corrumpunt, extranea quandam atep inexplicabilem corruptelam inducentia fimi
liter Cucurbitis. Tametfi enim fugacibus ha?c omnia fintefculentis innocentiora,
corruptione tamen nifi uelociterdeorfum concedant,nonfecusacPepones, uitian
tur. Porro quando uentriculi os iqualidum calidumcp erit,tum ficut peponibus, ita
Si Moris utendum , T ale nanqs iecur etiam tuncefle neceffe efi: . Immatura Mora
ab arbore decerpta,ficcataq?,in hyemem reponunt,ut fibi medicame ex tjs parent,
utile ad dyfenteriam, aluiqp diuturnum fluorem perianandu . Quod quidem facile
deicendant forte eis ufuuenit fola fubilantia: humiditate Si lubricitate, forte etiam,
admiilione acrioris facultatis,qua: flimulandg ad excretionem aluo fit fatis . Nam
adilringens qualitas adeo nihil ad deiecftionem opitulatur, ut etiam reprimere ilb
pareq? fit nata. Proinde Moris exiguam quandam eius facultatis portiunculam in*
cfle coi]cio3cuius permagna in purgantibus medicamentis habetur : qua: facit non
folum ut facile derjeiantur, uerumetiautdiutiusmoratainuentre corrumpantur*
Quod fi corruptionem eflugfant,omnino quidem hume<flant,fed non planerefri*
gcrant,nifi frigida accipiantur. Parciisimecorpusalunt,fimiliterutPepones?haud
tamen uomitum cient,necfl:omachoutilIiadueriantur.

DE MYRRHIDE» GAP* CXCVIII»

& NOMINA.

y p p i ς Ιμυςςχ Gnccis,Myrrhis Latinis, uulgaribusherbarrjs Cicuta*
ria,quod fcilicet caule & fol ή s Cicuta: fimillima fit. Hacfimilitudine
quidam decepti,ueram effe Cicutam putauerunt,cum tamen ab ea,ui*
ribuspotifsimu,diuerfifsimafit. Germanis IPilbcrfrnffcl appellatur*

FORMA.

Cicuta: caule Si folrjs fimilis eil, radicem obtinet longam, teneram, rotundam,1
odoratam,in cibo non infuauem, Ha:c tota Diofcoridis deliniatio,nulIa prorfus re
clamante nota, herba: cuius effigiem damus pi<ffam fuffragatur . Siquidem caule
ilriato,foIrjs Si flore Cicuta: fimillima eil, adeo ut eam nonnulli a Cicuta diicerne^
re nefeiant. Radicem etiam habet longam, teneram, rotundam, cibo iucundam
& odoratam.

L O C V S.

Paisim in hortis Si pratis nonnullis prouenit.

T E M P V S.

Maio menfe loca in quibus nafdtur huius floribus quafi candicant.

TEMPER AMENTVM,

Ex fecundo eil ordine cxcalfacientium,adiun(fla partium tenuitate.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Phalangioru morfibus radix Myrrhidis fuccurrit cum uinopota . Menfes pur*
gat Si fecundas educit. Cocflain forbitionetabidis utiliter datur. Ferunt pra:terea
aliqui eam bis te'rue die potam ex uino in peililentialibus conilitutionibus, a moL
bo ieruare incolumes.

EX GALENO.

Radix eius menfes mouet,qua:cp in thorace Si pulmone funt expurgat.

EX PLINIO.

Cit menilruaSr partus cum uino. Aiunt quoque eandem potam in peflilcntia

ialutarem

Cicutim.

Error de duplici
Cicuta.

516

planta rv m historiae CAP, CXCVIII.

C ßl iitarcm ciTe. Subuenit & phthiiicis in forbitione, Auiditatem cibi facit . Phalam
giorum morfus reftringit* Vlcera quoque in facie aut capite fuccus eius in aqua
triduo macerata? fanat»

DE MELILOTO CAP* CXCIX*

Sertulacur

difla.

Corona regia.

NOMINA.

fi λι λ η τ ο ς Grac?cis,MeliIotus,Scrtulacampana,8<!Coronarcg{a La
tinis dicitur, Meliloti nomen officina? retinuerunt, Sertulam uerb dixe
runt , quod flos eius coronamentis dicatus iit, &C quia ex ea antiquitus
corona? & ferta fa<ilitata fint, Coronam autem regiam, quoniam luteis

floribus fuperne coronetur.

GENERA.

vulgaris Mea Tria Meliloti hodie faciunt genera. Primum uulgarc, ffatima radice frutico*
k'ms, fäm, cubitalem, folio fccnigra?d minutoaclente fimbriato,flofculoluteo,odoris
Frjmumgenm fuauis,tercti per ramos diffufo femine. Hoc quanquam tertio generi,quod nos ue-
meftucraMe rLim ef[c putamus, folrjs & floribus fimile fit,tamen cum nullam guft u pra: fe ferat
ad (frictione, quam fumme requirunt Diofcorides, Galenus alt^ ueteres medici,
praeter amaritudine haud exiguam acrimonia habeat,fit ut inter Melilotos,meo
quidem iudicio,re<fte conumerari non poisit. Hinc eft quod nos infra,hanc alio no
Germanica Mcs mine dignati fumuSjSaxifragam^ luteam appellauerimus. Alterum afpecffuca
hlotust no,Crori flore, folqsTrifolfj,minutifsimis,ut paulo pbif fufius dicemus. Hoc (ane

genus nos Melilotum germanica uocauimus,quod illa,& non prior,in Germania
noftrapro uera Meliloto fltufurpanda, ob ad ftridionem illam manifeftam quam
guft u praefert. Accedunt folia qua? pinguia funt, & flores Croci colore referentes,
D quos Diofcorides requirit . Sententia noftram confirmat antiquus manuferiptus
herbarius,qui hanc pro Meliloto pingit. Necpobftatquod ha?c herba non adriKV
dum odorata fit : fatemur enim non cfle laudadfsimam Melilotum, fed eam quam
Germania noftra profert. Nam quum Plimoiib,xxi.cap.xi,teffe,Meliiotusubiq?
nafcatur, fuam quaeuis habeat fere regio necefie cft. Nihil igitur mirum fi huic her
ba? non ad fint fingulac? notae,quas illi ueteres Graeci 8C Latini attribuunt. Satis au^
temeif ei mi fiam quandam, nempe adftringente8£ digerentem inefle facultatem,
haud fecus quam optima?, Germani hanc herba nominant ‘X)iifevfviiXOcnfd)uct)s
Italica Melilotus im/ uel tvtlbcn ctcc. Tertium genus nos optimam & legitimam e fle arbitramur
Melilotu, quam nos maioris diferiminis caufa Italicam nuncupauimus,quod mos
fit patrius Germania? noftrae,omnia fere peregrina uocare Italica. Germanice itaqj
haud inepte wclfd?et* 0tcmi?lcc nominabitur.

FORMA.

Melilotus Ger* V ulgaris Meliloti deferiptione inuenies fuo loco . Germanica, herba eft humi«·

manica. lis,palmi altitudine, folio pratenfis T rifolf),pingui & cano,flore pifi,minore tarne,

Italica, luteo, femine in filiquis, radice rufa. Italica, quam e Campania allatam in Gcrma«
niam arbitror,caulem habet fubrufum,rotundu,folium foenigraeei, in ambitu fer*
ratum,floreluteo,odorato,feminein filiqualunata,utpicfuraluculenteroftendit«.
Tota etiam herba odorata eft, ut hinc etiam cont)cere liceat ueram efleMelilotum«.

L O G V S.

Germanica pafsim in pratis Germania?, montofispotiisimum, nafcitur.italica
in Germania, nifi fata fuerit, non prouenit.In Campania uerb circa Nolam, Dio*>
fcoride tefte,copiofe naidtur.

T E Μ P V S.

Floret fere per integram aeftatemutrunque genus. Siliquas tamen in fine Julff
3C Auguft o menie proferunt.

TEMPE"

A?

I

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CXCIX,
TEMPERAMENTVM.

Mixtae eil: Facultatis : habet enim quiddam adftringcns, fed &difcutit SC matu^
rat:copiofior enim in ea eft fubftantia calida quam frigida»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Melilotus adftringendi facultate obtinet. Mollit omnes inflammationes,pr£cft
pue autem oculoru,uteri,fedis 8C teftium in paffo decoda Si illita. Aliquando aute
addito oui luteo affato, aut focnigraeci farina, aut lini femine, aut polline molario,
aut capitulis Papaueris,aut Intybo.Recentes meliceridas per fe cum aqua,&acho^
ras cum cretaChia 8diino aut galla illita (anat. Stomachi dolore cum uino coda,&
cruda cum antedidis leuat. Aurium etiam dolores crudae expreffus fuccus,& cum
paffo inftillatus fedat, Capitis dolorem Ienit,cum aceto & rofaceo infperfa.

EX PLINIO.

Melilotos oculis medetur cum lade,cut cum lini femine. Maxillam quoq^ dolo
res lenit,& capitis cum roiaceo : item auriu e paffo, quaeq^ in manibus intumeicunt
uel erumpunt. Stomachi dolores in uino dccoda, uel cruda tritacj?, idem eftedus
eft ad uuluas.Teftes uerb Si iedem prociduam,quaeqj ibi funt uitia,recens ex aqua
decoda,uel ex paffo, Adiedo rofaceo illinuntur ad carcinomata. Deferuclcit in uft
no dulci. Peculiariter Si contra meliceridas efficax.

DE MANDRAGORA» CAP» CC»

NOMINA.

a ΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, « KipLcux Gnccis, οά9?ού7ημο{>φ<& Pythagorae, Latinis
canina aut terreftris malus, officinis Mandragora, Germanis 2UrmitT
dicitur, Qui Circaeam uocarunt,nomen illi a Circe fecerunt, quoniam
creditur radix eius ad amatoria conducere. Pythagorashauddubieab
humana forma, quam radix eius referre mdetur, Anthropomorphon appellauit,
Hincfurnptaoccafione,agyrca:8Gmpoftores illi circuforanei radices humana effi¬
gie infignitascircunferunt, quas Mandragoras effe teftantur,cum tamen conftet
eas effe fiditias,& manu fadas ex cannarum radicibus humana fpecie iculptis, po-
ftea pl^ntatis.Nafcunturantem fubinde radiculae paruae, quae repnrfcntant capil¬
los, barbam, pedinis pilos.Sc ex terra eum acquirunt colorem, ut radices efic appa
reant. Sunt&alia multa qua? nebulones illi fabulantur ut pecuniam ab imperitis
extorqueant,qua?comemorareinpraefentianihilattinet. Terreftrem malum Ro^
manidixerunt,quod mala proferat,nec in altum ut reliquae arbores furgat.

GENERA.

DuoDiofcoridi Si Plinio Mandragorae funt genera. Mas candida eft, μω&ορ
Graeci uocant.Huius hic effigic,citra tamen poma,quae habere non potuimus,da-
mus.Fcemina nigra, Grgcis ύ&^χκίχς a fimilitudine foliorum appellata. Theophra
ftus tamen lib.vi.de hiftoria plantaru,cap.f), tertium quoddam genus Mandrago
raeconftitucreuidetur,cuiusfrudus ftt οινακΑπς 'τωχνμν, hoceft,ni

ger,acinofus,& fapore uinofus . Et nifi hoc genus a priorib. diuerfum effe ftatuas,
diferepare inter fe non leuiterTheophraftu &Diofcoride neceffe eft fatearis. Nam
Diofcorides palam afferit poma priorum duoru generum uitellis ouoru effe fimft
lia,& pallida : contra Theophraftus nigra,acinofa, ut diximus, A! fapore uinoia eft
fe tradit, Accedit quod idemTheophraftus eodelocoMandragorycaulem tribuat,
perindeatque Plinius, quem Dioicorides penitus aufert: ut hoc nomine neceffe
fit hxc omnia ad tertium hoegenus Mandragore referre, quod nos tamen infra in
ter Solani genera recenfebimus,ubi etiam eius piduram offendes.

FORMA*

Fccmina anguftiorib.& minoribus quam Laduca folijs eft,grauiter odoratis Si

y uirofis.

Circ.edcjUjredU
Λχ Mandragora
Anthropomors
phoscur nomi *
nutu.

Agyrtdrum corti
mentum .

Temßrk malui

MUS.

Tocmitut .
LocusTheophrd
fli explicatu dif» ·
ficilis .

Fccmittae .

PLANTARVM HISTORIÜE CAP, C C,

A uirofis, per terram fparfis, iuxtaq? folia pomis uitellis oui fimilibus,pallidis,odora-
tis,in quibus femen quale pyri,radicibus magnis,binis ternisue,fibi inuicem impli
citiSjin fuperficie nigris, intus candidis Si craisi corticis . Caulem uerb non fert.
Maris folia funt magna, candida,lata,la?uia ut Beta?. Mala duplo maiora quam fee
mina?, croci colore, cum aliqua grauitate odorata, qua? comedentes paftores qua/
dantenus foporantur, Radix fupradifta? fimilis, maior tamen candidior^ , Orba¬
ta &ha?c e ft caule.

L O C V S»

Prouenitin fyluis Si umbrofis locis. Nunc in hortis etiam plantatur.

TEMPERAMENTVM.

Mandragora uincentem habet facultatem refrigeratoriam, adeo ut terti) fit or¬
dinis refrigerantium, Veruntamen nonnihil etiam caloris ineft,&in pomis humi-
ditatis.Radicis cortex non tantum refrigerat, fed hi deficcat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Succus colligitur e cortice recentis radicis tufo Si prsclis Tubiecflo, quem infola-
tum cum iam cocreuerit,in ficftili uafe reponere oportet, Colligituritidem e pomis
fuccusdgnauiortamcn.Delibraturradidscortex,^ traieftuslinoad ufum fufpen
ditur . Quidam Mandragora? radices in uinoad tertias decoquunt, hi traiebtu per
colum ius feruant, utentes cyadii unius menfura in peruigilrjs, 8i doloribus. Si in
his quos fine doloris fenfu fecare aut urere noluerint, Potus obolorum duoru pon
v. dierecum mulfil aqua Mandragora? liquor, pituitam, nigramq? bilem ueratri mo¬
do purgat, V erum maiore copia potus uitam adimit. Mifcet medicamentis ocula¬
ribus^ ijs qua? dolores finiunt,pefsis quocp emollientibus. Per fefcmioboli pon¬
dere appofitus, menfes Si foetus trahit , Sedi pro balano fubditus fomnu facit. Ra-
B dix ebur emollire fertur,fi fenis horis cum eodecocfa fit,8dn quamuolueritaliquis
formam fingi Si formari facilem reddere.Folia recentia,oculoru &quas ulcera exci
tarunt inflammationibus cum polenta illita profunt.Difcutiunteademomneduri
tiem,abfccirus,ilrumas,tubercula9,quin9autfexdiebuslenitercofricata.Stigma
ta fine ulceratione delent. Folia condita (ale (eruantur in eofdetn ufus. Radix aute
trita ex aceto ignibus facris,& ferpentium i&ibus ex meile aut oleo medetur. Stru-
mas atque tubercula ex aqua diirjcit. Articuloru dolores cum polenta fedat. Con¬
ficitur citra cocftione uinu e cortice radicis. Terna? mina: in uini dulcis metreta con-
rjciuntur.Dantur ex eo terni cyathi,rjs qui fecari,aut uri debent,ut antediftum eft.
Siqujdc nullo tunc afficiuntur dolore, eb quod fotnno quodam prefsi torpefeant.
Mala olfa<ftu,&comeftaibporem afferunt. Poteft idem Si coria fuccus. Nimius ta
men eorundem ufus obmutefccre facit . Semen malorum potum uterum purgat,
appofitumq?cum fulphure ignem non experto rubra fccminarum profluuiafiftit.
Colligiturex radice liquor, ea fcarificata multifariam. Si eo quod erumpit, in ca-
uum uas recepto , Eft autem liquor fucco efficacior. Sed non ferunt omnibus locis
liquorem radices,id9 experientia oftendit.

EX GALENO.

Soporem conciliandi uim habent Mandragora? poma, Radicis cortex ualentif-
fimus eft,reliquum quod intus eft imbecillum exiftit.

EX PLINIO.

Succus fit Si e malis Si e caule, decifo cacumine. Si radice punctis aperta aut de,*
cofta.utiIisha?cuelfurculo.Conci(aquoquein orbiculos feruaturin uino. Succus
non ubiq? inuenitur, fed ubi poteit, circa uindemias quaeritur . Odor grauis eius,
fed radicis Si mali grauior. Mala matura in fole ficc intur . Succus ex i)s fole denia-
turntem radicis tufa?,uel in uino nigro ad tertias dccodty. Folia (eruantur in murrjs
efficacius, alias recentium fuccus pcftis eft ; fic quoque uires noxia? , Grauedinem

y z afferunt

CAP. CC,

y$Z PLAN TARVM HISTORIAE

C afferunt ctiamolfadu, quanquä mala in alfjs terris mandantur, nimio tarne odere
obmutcfcuntignan.Pctuquidemlargioreetiammoriuntur. Visfomnificapro ui
ribus bibentium. Media potio cyathi unius. Bibitur & contra ferpentes, Stante fe*
Diones pundionescp,ne fentiantur . Ob haec fatis eft aliquibus fomnu odore quae-
fiffe. Bibitur Si pro Elleboro duobus obolis in mulfo. Ad brumas radix Mandra¬
gorae cx aqua bibit . Articulis profunt folia cum polenta, uel radix recens tufa cum
cucumere fylueffri,uel decoda in aqua. Cum cerato apoftemata Si ulcera tetra,fo-
lia Mandragorae recentia fanant. Radix uulnera cum meile aut oleo*

mßdinfandnon
funt tertia Matis
dragor# fpecics.

Mj.lt infana cur
dn Ία.

Amoris poma
quareuocata.

DE MALIS INSANIS» CAP» CCI»

NOMINA*

V AE mala infana hodie appellantur, Si a Neapolitanis Melanzana, ab
alfis amoris poma,a Germanis uerb CXOclant^nn/num ueteribus cogni
ta fuerint affeuerare non aufim . Non latet tamen Hermolaum in Co-

= _ rollario fuo in ea eife fententia,ut putet elfe tertiäMandragore fpeciemB

quamMorion uocant.Quam tamen fententiam cur non probem, facit inprimis
Theophraftus,quilib, vi.de hiftoria ffirpium cap.fj. eius frudum effenigruirpaci-
nofumq? feribit, qualia mala infana non funt . Dein quod Morfi frudus letalis iit,
mala uerb infana minime, ut paulo poft dicemus. Mala autem i infana dida funt.no
quod letalia fint, fed quod difficulter concoquantur . Amoris autem poma, quod
propter elegantiam Si pulchritudinem digna fint quae amentur^J^wW

GENERA. lWpje[tyri

Duo funt malorum inianorum genera . Aliqua enim purpurea fere tota, aliqua
uerb lutea, aut candorem aliquem prae fe ferentia . Primi generis poma germanice
Hau n OO c Um^rnt/al teri u s autem,gccl$0d4tw$4tt uocantur*

FORMA*

Mala infanain frutice naicuntur, qui Perionatiam propemodum caule Si felrjs
refert. Differunt autem huius folia a Perfonatiae, quod longiora, magis® laciniata
fint . Flores habet purpureos, fpeciofos, fex folias e calatho ffelladm radiatis, fru-
dus oblongi mali forma Si magnitudine, in quibus femen filiquaftro non difsimi-
le. Radicem multis capillatam fibris luteamq?.

L O C V S*

In hortis apud nos feruntur, led frequenter in fidilibus Si penfilibus feneffraru
hortis. Et eodem cultu quo cucumeres Si melones gaudent*

T E Μ P V S.

Floret Auguffo Si Septembre menfibus, ac fubinde frudum profert*

TEMPERAMENTVM.

In his malis hauddubie ut in cucumere efculento, aut fungo, frigida Si humicla
temperies fuperat*

VI R E S*

Nullum, quod fdam, in medicina ufum habent . Eduntur autem ä nonnullis
ex oleofiale Si pipere fungoru modo coda . Αΐή ubi paululum inferbuerunt igni,
in orbiculos uel taleolas digerunt. Si in acetarfis ex oleo,uel pipere Si aceto come¬
dunt . Salgamari] in muria acida fer uant, cibo perhyemem Si uer ori grato, fed ta¬
men qui argrtus concoquatur.Quid multaedelicatorum Si omnia deguffare uolen
tium cibus eff malum inianum. Quare qui fanitatis ffudio aliquo tenen¬
tur, i) ffatim nomine ipio tcrriti,ufuni illo¬
rum euitabunt*

DE NYM'

554

c

fäenuphar,

Nympkieu cur
difla.

DE NYMPHAE A* CAP^ CCII*

NOMINA.

il v μ φ ai a Grands, Nymphaea Latinis, offidnis Nenupharbar^
$1 bara uoce nominatur. Germanis ©ccblum/ YP<tj}ct*m<lbc«.
Nymphesc autem nomen fibi uendicaffe uidetur, quod aquoia
amet loca : ucl, ut ex uetenbus aliqui fabulati funt, a Nympha,
qua: zelotypia Herculis intabuit & mortua eft,inq? paluftrem
hanc plantam mutata.

GENERA.

candida, Duo eius genera . Vnaenim a flore candido, Lilrj fimili, candida appellatur*
lutea. Germanice weij5 0ccblumen. Altera itidem a floribus, qui lutei funt, lutea no-*
minatur.Germanice cjccl 0ceblumcn.Poflent etiam radicibus difcerni,cum prior
nigra,altera uero candida coftet, adeo ut hoc nomine prima candida, altera autem
nigra diceretur.MuIto uero confultius eft a floribus,quam radice difcrim en fume-*
re, quod illi nunquam non oculis expoliti fint, radices autem non nifl effoiTcein^
£ueri pofsint.

FORMA.

Prima,folia Ciborio iimilia habet, minora tamen 8£ longiora, quadantenus ftL·
per aquam eminentia,aliqua tamen etiam fub aquis, plura ab una radice prodeum
da. Flos candidus. Lilio (inulis, in medio quod croceum (it obtinens , Hic cum de^
Horueritrotundus,&malo circunferentia,aut Papaueris capiti flmilis,colore niger
fit. In quo fane femen clauditur nigrum, latum, denfum, guftu glutinofum. Caulis
filii Ia*uis,minimecrafTus, niger, Aigyptia: faba? fimilis . Radix nigra, afpera, clauae
perfimilis. Hx lingula: nota: alteri Nenuphariuocato quadrant. Folio enim con*
D fpiciturorbiculato,la:ui,herbaceo,amplo,in ftagnantibus aquis fupernatante:flkv
recandido,Liliofimili,in medio croceum habente, &cum defloruerit capite Papa..
sueris,in quo femen latum, amarum, pingue. Caulis gracilis eit&laeuis. Radix ni*
gra & ampla, dulcis,nodofa,claua: formam repraefentans. Altera folia antcdicfig

fimilia habet,fed radicem albam & afperam:florem luteum, fplendentem, rofx 1L
milem. Qusc itidem notie in uniuerfum omnes alteri Nenuphari, qua: luteis eil
Boribus,refpondent.

L O C V S.

Nafciturin paludibus SC aquis ftagnantibus.

T E Μ P V S.

Flores in fine Mai] &C luniomenfe colliguntur. Radices autem in autumno e£
fodiuntur.

TEMPERAMENTVM.

Nympheaetum radix, tum femen refrigerandi & dtra morfum deficcandi uim
obtinet.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix prioris ficca cum uino pota, coeliacis & dyfentericis prodeft, Lienem ab^
fumit . Stomachi ueficxq? doloribus illinitur . Alphos ex aqua exterit . Alopecias
cum pice impolita fanat.Eadem contra Veneris infomnia bibitur, iiqu:deeacorm
pefeit. Paucis dicbus,fi quis continuo bibat, genitale infirmat. Idem femen potum
efficit. Alterius quxluteadicitur, radix &C femen contra muliebria profluuia exuF
no nigro bibuntur.

EX GALENO.

Nymphga: radix &(eme,uentris profluuia cohibent,femenq? genitale flue per (b
mnia,fiue alio paeffo immodice profluens retinet. Iuuatdyfentericos.C^teruNym
pha:a qua: candida radice habet, potentioris eft facultatis, ut 8>C muliebri profluuio

medea-

Nymphaea

CANDIDA,

ί

r

λ

r

;

I

PLANTARVM HISTORIAE CAP» CC1I, .^7

A medeatur . Verum &h sec, &ea quoque quae atram habet radicem, ex uino ni¬
gro auftero bibitur . Porro nonnullam etiam abftergendi uim obtinent, ita ut al¬
phos Si alopecias fanent. Ad alphos uerb macerantur aqua, ad alopecias pice liqui
da,Sedadha?c aptior eft ea cuius radix nigra eft,ficut ad alia,cuiusalba*

EX THEOPHRASTO.

Nymphaxt trita plaga? impolita fanguinem fi flere traditur. Vtilis Si ad difficut
tates inteftinorum pota.

EX PLINIO.

V enerem in totum adimit Nymph^a,femel in quadraginta dies pota Jnibmnia
quoque Veneris a ieiuno pota, & in cibo fumpta . Illita quoque radix genitalibus,
inhibet no folum V enerem,fed effluendam genitura*:ob id corpus alere,uocemq?
dicitur . Semen cum uino potum dyfentericis auxilio eft . Tenefmo radix eiufdem
ex uino bibitur. In uino quoque pota lienem confumit. Dolores uefica? fedat ex ui¬
no. Manantia fanat ulcera. Maculas omnes emendat.Trita plagis imponitur, VI-
ceribus, priuatim ijs qua: calceamento fada funt,prodeft arida infricata.

DE NAP ¥► C AP* C C ϊ I [►

NOMINA.

J a p Y"j«0iV»7rt grsece, Sinapis Si Sinapi ladneuocatur. Officina nomen rc-

tinuerunt. Perpera tamen faciunt,quodalterogenereproEruca,quam officinarum
fuo loco depinximus, utunt. Germanice (Bavtmfenff nomi- error,

natur . Sinapis autem nomen e Graecia uenit in Latiu, cenfetq? dieflum sinapi* unde
Athenaeus lib.ix.Dypnofoph. Sinapi, on aimvu τ^ςω-πκζ ψτπ ο^μ», hoceft,quodolfa Μλ.

B dum luminibus offleiat. Pleracp Grarcia Napy nominat quali Naphy,utidem eo ^pywruos
dem in loco interpretatur , quoniam non fine natura fit,fed acri Si proinde incom- c4tm*
moda donetur. Alrj Napy per priuationem uidclicet νητηομ, quafi immite dici uo-
lun^quo^am acrimoniae uehemcntis particeps fit.

GENERA.

Sinapis duo mueniuntur genera, foli]s, floribus 8i femine diflantia. Primum fL
quidem· genus rapidam frondem exprimit, floremq? luteum obtinet, ac femen al¬
bum profert. Nos a floribus luteis germanice §edcn(Battcn(cnfF nominauimus.
Alterum in Erucae folium laciniatur,floreq? albicante,^ femine ucfco pulloq? com
flat. Nos genus hoc ab albicantibus floribus vociffcn(S<tvtcnfcnff appellauimus,
ut eifet huius aliqua ab Erucae nomenclatura diucrfitas, quam Germani fimplici-
ter wciflcnÖenjf uocant.

FORMA,

Primum caulem habet hirfutum,longum,rarnofum, foliarapi, minora tamcSc
afperiora,floreslutcos,fiiiquas rotundas ac hirfutas, plenas femine candicante. Al¬
terum genus itidem hirfuto caule proditum eft,minore tamen,foIrjs Erucae,maio-
ribus tamen aclatioribus,laciniatis,floribus albicantibus,crucisq?eiiigiem referen
tibus,filiquis teretibus Si oblongis, femine pullo rufefccnteue refertis,

L O C V S.

Vtruncp in hortis fatum prouenit. Etquamuis nullo cultu pleruncp germinet,
terram tamen aratam Si congeftitiam magis amat.

T E Μ P V S.

Fleret utruncp lunio ac Iulio menfibus, eodemq? tempore femen in filiquis fuis
profert. TEMPERAMEN T V M.

Sinapi calefacit Si deficcat quarto ordine.

VIRES. EX DIOSCORIOE,
Calfacicndfextenuadi Stotrahendi uim habet. Comanducatu capitis pituita cli

cit.

Γ38

SINAPI p r i

MV« GENVS.

(Bcclcr <jwtcnjmfp

PLANTARVM HISTORIAE

cap, ccm.

540

C eit. Succus eiushydromcliti mixtus contra tonfillarumpra?duros tumores, ac ue-
terem caüoiamq arteria: icabritie conucnientcr gargarizatur* Tritum naribus ad-
motum,fiernutamenta det,Comitialibusqiioq?auxiliatur.Fceminasuulua?ftran
gulatu oppreilas excitat, Lethargicis,derafo capite,illinitur,Ficis ammißum&im
poiitum donec rubefeat locus, ad coxendicum cruciatusjienes, & omnis generis
diuturnos dolores confcrt,cum permutanda? paisionis caufa ex alto in cutis fuper-
fidem aliquid trahere uoluerimus. Aiopecijs illitum medetur. Faciem purgat. Su-
gillata cum melle,aut adipe, aut cerato delet. Ex aceto contra lepras,& feras impe-
tigines perungitur. Aridum contra febrium circuitus bibitur, aut potui polentae
modoiniperfum. Extrahentibus emplaftris, fcabiemq? extenuantibus utiliteram-
mifcetur.Grauitati aurium & fonitui,tritum cum fico impofitum prodeft. Succus
ad hebetudines oculorum & palpebrarum fcabritiem illinitur. Exprimitur autem
ex uiridi adhuc femine fuccus,& in fole ficcatur.

EX PLINIO.

Sinapi Pythagoras principatum habere ex his,quorum fublime uis feratur,iudi
cauitrquoniam non aliud magis in nares & cerebrum penetret. Ad ferpentiu iefius
&Tcorpionum tritum cum aceto illinitur, Fungorum uenenadifeutit. Contra pi-
tuitam tenetur in ore donec liquefcat, aut gargarizatur cum aquamulia. Ad den^
tium dolorem manditur . Ad unam gargarizatur cum aceto SC meile . Stomacho
utilifeimucontraomniauitia,piilmonibusq?. Excreationes faciles facit in cibo fum
ptum. Datur & fufpiriofis .item comitialibus tepidum cum fucco cucumeru. Sen¬
ilis atque fiernutamenta capitis purgat,aluum mollit, menftrua 8£ urinam ciet. Et
hydropicis imponitur. Curn fico & cumino tufum ternis partibus comitiali mor¬
bo , Etuuluarum conucrfionefuffitum excitat odore aceto mixto. Item lethargi-
D cos ; 8C fi uehementior ibmnus lethargicos premat, cruribus aut etiam capiti illini¬
tur cum fico & aceto .Veteres dolores thoracis, lumborum, coxendicu, humero¬
rum, 8C in quacunque parte corporis ex alto uitia extrahenda funt, illitum cauftica
ut emendat pufiulas faciendo. At in magna duritia fine ficoimpofiturmuel fi uehe
mentior urigo timcatur,per duplices pannos. Vtuntur ad alopecias cum rubrica,
piora3,lcpras,phthiriafes,tetanicos,opifi:hotonicos,inunguntquoq?fcabrasgenas
aut caligantes oculos cu meile, Succusq? tribus modis exprimitur in ficffifecalefdtcfj
in eo in fole modice.Exit SC e cauliculo fuccus lafieus, qui ita cum induruit, dentiu
dolori medetur. Semen ac radix cum immaduere mullo, conteruntur,manusq5
plena?meniLiraiorbcntiiradfirmandasfauces,fiomachum,oculos,caput,fenfusqj
omnes. Maliern etiam laisitudines,faluberrimo medicinccgenere . Calculos quo¬
que difeutit, potum ex aceto. Illinitur Sdliuoribus iugiliatisqp cum meile 50 adipe
anierino, aut cera Cypria .Fit 80 oleum ex femine madefado in oleo expreflocp,
quo utuntur ad neruorum rigores, lumborum & coxendicum perfridliones*

EX SYMEONE SETHI,

Sinapi uim habet difibluendi&difeutiendihurniditates qua? in capite 8d(loma^
cho funt. Confert etia lienis affe&ib. ahumiditate 8 C flatu procreatis ♦ Item quarta¬
nis morbis,qui ex adufta pituita contra&i funt : ad ha?c 8C podagris a pituita fadis*
Officit uerbuifui,& calido capiti,aciecori. Adiuuat concocfiione &diftributione
ciborum craflaru partium. Minuit qua? in uentriculo iunt humiditates * Illitum le-
pris,eas in melius mutat . Linguas etiam humiditategrauatas ficcat. Si cum meile
iumatur,tuffes rcfoluit.Cum caricis uer6ifchiadicisillitum,8<!lienofisut!le
e fi:; trahit enim qua? intus funt ad corporis fupcrfidem.Sufe
fitum ueio 8dncenfum,ferpentesfugat.

DE NE-'

c

Oleander.
R bododaphnc
curdifta,

Khododendros

quare.

D

B erberis.

Öxydcantha un
dedifta ♦

*4* DE NERIO CAP^ C C 1 1 1 !►

NOMINA.

hpion, « goc&cftaJcpvH, » goJb'Jlyvfyüy Gra:cis,Nerion Sc Rhododendron La
tinis, officinis & barbaris Oleander, Germanis ^Manbcr dicitur. Rbcv
dodaphnen autem Grscci dixerunt a rofse floribus & lauri folias, quse
fruticis huius praxipuaefuntnotsc. Nec refert quod Dioicoridesamy^
gdalarlolrjs eius folia coparaueritjauro enim 8C amygdalae no difsimilis magnope
re folioru figura eft.Fecit idem roia: flos & arbor, ut eade gens Rhododendru no/
minauerit. FORMA.

Notus frutex, amygdala: longiora &crafsiora folia habens, florem rofarum fL
gura,fru(fhim amygdala: fimilem, ueluti cornu, qui dehifcens lanea natura plenus
eft,pappis acanthinis fimili.RadixillieftacuminaiaJonga, lignofa, guftanti falia*

LOCVS. *

Naiciturinhortis,maritimis,& fecundum amnes locis.

TEMPVS.

Quo menfe floribus ffu&u praegnans fit Nerion, non fatis conflat: neque
enim uel flores uel fru&us eius nobis uidere licuit. Hinc eft quod etiam pieflura

quam exhibemus i) idem carcat.

TEMPERAMENTV M.

Neriu Arabes calefacere in principio tertii ordinis,&in fecundo flccare tradunt*
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Flores δ£ folia canes, afinos, mulos & quadrupedes plurimos enecant:hominu
nero cum uino pota contra uenenatoru morfuspra:fidiafaIutariafunt, pra?fcrtim
ii ruta: comifcueris. Infirmiora nero animantia,ut oues, capras q?, fi aquam biberint
in qua folia eius maduerint,moriuntur,

EX GALENO.

NcriumautRhododaphnenotusomnibuseftfrutex. Foris quidem illitus diC
cudendi uim obtinet . Intro autem in corpus aflumptus, perniciofus ac uenenofus
non tantum hominibus,uerumetiam plerifq? pecudibus.

EX PLINIO.

Rhododendros ne nomen quidem apud nos inuenit latinum: RhododapR
aicn uocant,aut N erium. Mirum, folia eius quadrupedum uenenum eile, homini
uerb contra ierpentes pra:fidium,ruta addita, & e uino pota, Pecus etiam &C capra:
fi aquam bsbennt in qua folia ea maduerint,mori dicuntur.

DE OXYAGANTHA* CAPv CCV»

NOMINA.

LOCVS,

z %

£44 PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCV,

c LOCVS*

Multis nafcitur locis, fyluis nempe, frutetis, campeftribus, montanis, ficcis bi
aquofis*

TEMPVS,

Germinatineuntc ucre,ab occafu autem Vergiliaru frudifera , Per Septembre
Itaque ac Odobrem mcnfcs carpitur, campos fyluasq? exornans*

TEMPERAMENTV Μ.

Oxyacantha adftringit&deficcat,atqueadeo quorundam fententia frigida
ficca in fecundo eft ordine* Frudus tamen tenuium eft partium,8£ paululum quid

dam incifiuum habet,

VIRES. EX DIOSCORiDE,

Huius frudus potus bi comeftus,alui profluuium,& muliebrem fluxum fiftit*
Radix trita bi illita aculeos bi (picula extrahit * Abortum facere tradunt , fi fenfim
uenter ter radice feriatur aut perungatur,

EX GALENO.

Oxyacanthus arbor ut pyro fylueftri fimilem habet fpeciem,ita ^facultates mi-

mmedifsimiles.Quin &ipfi frudus, Pyri quidem fylueftris prorfum atcp abfolute

auftcrus eft,Oxyacanthes autem tenuium partium eft, 8£modiceincidit* Porro ar-

boris huius frudus,pyri fylueftris fimilis non eft,fed Myrti potius frudui, rubens

ia Jjoasuidetur fcilicet bi t rarus. Habet uerb bi nucleos. Cscterum non tantum efus,fed Ebibitus

'pendunt, ut eft omnes fluxionum affedus cohibet atque fiftit*
mdDiojcor. 1

EX REGENTIORIBVS.

E baccis uinum exprimitur eodem fere ufu,quo uinum ex malo punico * Con-
diuntur item acini uel melle uel faccharo ad reftringendä fitim, depellendamq? fe-
D bricitantium malaciam , quoru morofum nimis palatum cibum ferre quemcuncp
refpuit* Elanguefcens appetentia grato huius acore recreatur»

DE OSYRIDE* C A CCVI*

NOMINA*

ς v p i ς Graecis, Ofyris Latinis, officinis Linaria,nonnullisherbauri-
nalis appellatur. Germanice $U' cbfämut / £γηϊν<ηη /

Dnfcr frawcn Lina

riam autem dixerunt recentiores a folrjs quae Lini facie referre uident»

FORMA.

Virgultum farmentumue nigrum eft Ofyris,tenues uirgas lentasq? habens ♦ In
quibus foliola funt terna bi quaterna, modo quina,interim &fena,ceu Lini nigra
initio,dein colore mutato fubrubefcentia . Iam fi rem diligenter expendas, nullam
deliniationis notam Ofyridi tradita,in Linaria dida hodie deefle reperies. Siquide
haec cauliculis fruticat nigricantibus,8£qui ob fuum lentorem haud facile frangun¬
tur , tenuibus, atris quoque folrjs , Lini facie , Concolori denique femine tantifper
dum maturcfcit,poftquam ematuruit rubefcente , Scncfccntcs quoque ramuli ni¬
gritiam in ruborem uertunt. His accedit antiqui bi manufcripti herbarrj teftimo^·
nium, qui Linariam eam efle herbam tradit, quae Diofcoridi Ofyris didtur, flo-
remqj habere luteum inquit, Refpondet ctianfperomnia pidura»

LOCVS*

r ' 1 , Päisim in campcftribus prouenit.

TEMPVS.

Floret aeftate tota bi autumno*

TEMPE-

?47

ο S Υ R I s

2 3

PLANTARVM HIS TORI AE CAP. CCVl,

C TEMPERAMENTVM,

Oiyridi amara inefl: qualitas, Si ob fixüdiones aperiendi, adcocp ut calida fit ne^
ceffee fl:. Amara nancp,GaIenolib.iirj.cap.x.de fimpl. medicamcnt, facult, teile,
qualitate pra?dita,omnia calida funt, Sic etiam eodem autore libo v.cap.xi.eiufdcm
tra&ationis,fingula quse poros Si meatus expurgant , ab infarduc^ liberant medf
lmm non eil camcnta,ca!idafunt &tenuiu partium. Vehementer itaque errant, qui Linariam
fngidit, frigidam 5i humidam eile afferunt , Et certe praeter ca quae iam dida funt, uel hoc
uno argumento erroneam illorum lentendam confutare omnium maxime licebit.
Cum etenim Linarise urinam mouendi facultatem ineffe feribant uulgarcs etiam
herbari] colligitur illam non eile frigidam &humidam,quandb Galeno libro iam
dtato cap.xrj.attdfante,omnia quar urinam ducunt ex acrium atqueadeb calidoru
Si ficcorum fint genere.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Huius decodum potum morbo regio affedosiuuat.

ν&ξημκϊχ enim
ho folum fcopus,
ut quidum arbU
trutur , uerumes
iictm 'l(S<TpLH[PCi3

Smdu er P hauo
rino kft ibus, hoc
efteomptoriaer
uenujlantiu fxcic
medicametagr o
cidixerutte quo
rum fune tumet
roOfyriscfi,quut
cu ditiora fit,exs
tergere etia que
funt in corpore ,
fiae poti f mü,
mucidus poteft.
Hinc rede P li a

EX GALENO.

JU ^ VJ ili-/ i-ί i ·* V/»

Oiyridi,cxquamedicamentaadexterendam leuigandamq? cutem, Graeci us>fL
μκχκ uocantjfieri folent,amara inefl: qualitas, & obftrudiones expediendi facultas,
quare Si in iccinore confidentes obilrudioncs adiuuat.

EX A E T I O.

Oiyriscft herba fubfruticoia, tenuibus uirgulis,fradionircnitentibus,folrjs Lf
no fimilibus,nigris primo, poftea fubmbeicendbus,gufiu amans,unde regio mor

bo conferunt.

EX PLINIO.

Smegmata mulieribus ex Qfyridis fclrjs faciunt . Radicum decodupotum,iL
nat arquatos* Eaedem priufquä maturefeit fernen concifac, Si iole fi ccata?, alnum fL
fiunt. Pofi maturitate uerb colledae, Si in forbitione dccodae, rheumatifmis uen*
tris medentur, Si per fe trita? ex aqua ccclefii bibuntur»

DE O C I Μ O C A P* C C V !!►

» iusexeiusfohjs
mulieribus , uipo
tc qu.s plus alijs
comere v uemi
flare fuciem [o*
ient , fmegmata
fleri trudit.

NOMINA.

k iMON Graecis, Ocimum Latinis, recentioribus Graecis βασιλιάς id
effregium appellatur , quod nomen apud omnes noflra? aetatis herba,*
rios Si officinas ufurpatur.Sunt tamen quibus Ocimum ganophyllatu
nominetur.Germanice 25 <? jtltctt/ucl ?0afilQV<im dicitur. Ocimum au

tem quibufda a nafcendi celeritate didum eii,fi'quidem a fatu tertio fiatim die emi
cat. Quod uerius Ocymo uidetur conuenire, quod pabuli Si farraginis quoddam
gentis eii, fic nominatu ab ums graecadidionc, quae cito fignificat. Proinde funt
c|uifignificantiuspcr z feribendu ducant Ozimum, ab ofa, quod redolere deno·*
tat,quoniam herba tota fuauifsimu fpiretodorem. Ab eodem odore, quod bafilL
Bufdicm, ca Si regia domu dignum fit, Bafilicum hodie nuncupatur»

Ozinnm cur
didum.

GENERA.

Sunt qui duo Ocimi cominifcantur genera: unum latiora folia habens, quod
priuatim Bafilicum : alterum angufliora, quod Ocimum gariophyliatum appeb
lant. Nos tria tibi exhibemus cx uno promifeue femine nobis nata.Primu maioris
difcriminisradoneOcimuexigLiu,Germanice Hem35ajUtcn/nominauirnus<Al'
rerum mediocre, Germanice mittcPBafdien. Tertiu magnum, Germanice fjtofi
35<t|tl:eit uocausmus.Necpenim nifi foli]sfolisdifl:areLiident,qua:inprimogene^
re exigua admodu funt,in altero uerb paulo latiora, in tertio primi refpedu ladisf
ina.Odor autem omnibus tribus unus idemq; elf.

/

FORMA.

O C I Μ Y Μ

EXIGVVM,

O C I Μ V Μ

MAGNVM,

6ίο6 SSitftitCtt*

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, C C V I I*

550

C FORMA,

Ocimum pedali altitudineprofilit,furculofum, ramulis rotundis, folio Mercu¬
rialis, diluti uiroris. Floret particulatim, primo parte inferiore, demum fuperiore;
floiculo candidojfemine pullo nigroue,cui cortex obducitur.Radix una defcendit
in altitudincm,craisior & lignofa,ca?tera? a lateribus funduntur exiles ac prolixa?.

LOCVS,

Paisim in figulinis ualis mulieres extra feneftras a?dium fouent Ocimu Jn hor¬
tis etiam fatum prouenit.

TEMPVS.

lunio & lulio menfibus floret,dein femen producit,

TEMPERAMENTVM.

Ocimum ex fecundo eft ordine calcfadentium,cum excrementitia quadam hu-
miditate,

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Copiofe comeftum oculorum aciem hebetat,aluum emollit, flatus mouet, uri¬
nam citjac euocat, atgrecp in uentre mutatur . Illitum cum polenta? farina, roiaceo
& aceto,inflammationibus, mariniq? draconis & fcorpionis icflibus auxilio eft. Per
ie autem cum uino Chio oculoru doloribus . Oculorum caligines fuccus eiufdem
abftergit,eorundemq?fluxioncs exiccat. Semen potum quibus atra bilis gignitur,
difficultati unna?,inflaiisqKonuenit,Olfacrtu per nares attra&um, copioia fternu-
tamenta mouet. Quod idem herba efficit. Porro inftanteftemutamentooculos
comprimere oportet.SuntquiOcimum cauentminimcq? comedunt,quandoqui-
dem manduca tu, &in folc politum uermes gignat. Libyes autem adiecerunt,quod
fi feriantur a icorpione qui Ocimum ederint, nullo dolore confli&ari.

D EX GALENO.

Ocimum excrementitia humiditatem habet,proindeneccomodum eftquod in
corpus fumatur, Carterum foris illitum, ad digerendum & concoquendu utile eft.
PJericp hoc etiam ut obibnio utuntur, ex oleo &garo offerentes. V itiofioris autem
fucci eft, Admentiimtur ob hoc quidam dicentes, fi tritum fitftili nouo indatur, ce¬
lerrime intra paucos dies icorpioncs gignere, pra?fertim ubi quis quotidie ollam
foli expoli tam calfecerit.Scd hoc iane a uero abeft. Id porro uerede eo dixeris, pra-
ui fucci,ftomacho inimicurn3&conco<ftu pertinax olus eile.

EX PLINIO,

Ocimum Chryfippus grauster increpuit, inutile cfte dicens ftomacho, urinsc,
oculorum quccp claritati. Praeterea infaniam facere, &C lethargos, & iecinoris uitia,
ideoq; capras idafpernarfihominibusquoqffugiendum cenfet.Adrjciuntquidam,
tritum fi operiatur lapide, Icorpione gignereicomanducatum, &in Iole politum,
uermes afferre. Alsi ucrd, fi eo die feriatur quifpiam a icorpione qui ediderit Oci¬
mum, fanari non poiTe.Quinimb tradunt aliqui,manipulo Ocimi cum cancris de¬
cem marinis uel fluuiatiiibus trito, couenire ad cusu fcorpiones a proximo omnes.
Diodotusin empiricis,criam pediculos facere Ocimi cibum , Secuta a?tas alacriter
defendit, nam id eile capras, nec minus quam mentham & rutam fcorpionu terre-
ftrium i<ffibus,marinorumq> uenenis mederi cum uino,addito aceto exiguo . Vfu
quocpc0pcrtum,dcfidennbusexacetoodoratymfaiutaremeffe.Itemlethargicis,
&C inflammatis refrigerationi, illitu capitis doloribus cum rofaceo, aut myrteo,aut
aceto, Item oculorum epiphoris impolitum ex uino. Stomacho quoq^ effe utile,in-
flationes & ruCtum ex aceto diffoluerefumptum. Aluum fiftere impolitum . Vri-
nam ciere. Sic Si morbo regio 5C hydropicis prodefle. Choleras eo &C deff illationes
ftomachi inhiberi. Ergo etiam cceliacis Philiftio dedit, & co&um dyicntericis Bi co
licis Pliftonicus.Aliqui 8ffn tenafmo,8ffanguineexcreantibus,inuino.Contradu
ritiamprecordioruilliniturmammis.Extinguit quocpladisprouentum. Auribus

utilifsi-

PLANTA RVM HISTORIAE C APt C CVII» 5JI

A utiliisimu infantium,praecipuecum adipe anferino» Semen tritum 8£ hauftum na¬
ribus, fternutamenta mouet,& deilillationes capiti quocp illitum » V uluas purgat
in cibo ex aceto ♦ V errucas mixto atramento futorio tollit» V enerem ilimulat»

EX SYMEONE SETHI.

Bafilica ocima olfacta cor & caput iuuant . Si aqua irrigantur, humidiora fiunt,

& fomnum conciliant» Semen eorum cardiacis affectibus fuccurrit, Animi moero¬
rem ex atra bile ortam,in hilaritatem & laetitiam mutat»

APPENDIX.

Vides in referendis Ocimi facultatibus non paru inter ie diiTentire Diofcorides
Galenu & Plinium,ita ut uix pugnantes illorum fententias conciliare poisis.Qiia-
recofultum erit ut hic, quemadmodu in ali)s etiam, Galeni amplectaris opinione,
qui quodammodo inter hos medius interfectus, comendatexteriorem eius ufum
in i)squae ανμπνίιμ Ki« Jlstepofmaty, id eil:, concoctionem Sidiicufsionedefiderant: da¬
mnat uero internum, ob excrementitiu humorem quo grauat & laedit interanea.

Et ad hunc etiam fcopum refpiciens, plerafq? alias Dioicoridis dC Plini] contradi¬
ctiones tollere poteris»

DE ORIGANO* CAP* C C VIII*

NOMINA,

ριγανος Graecis, Origanus ucl Origanum Latinis,officinis nomen
luu retinuit. Germanis 1P o Icjcmut/ Φ o (te t t/'-B z annh oyccn/uel t3crg-
militi % nominatur. Origanum uero quod montibusgaudeatappella- o rigmmunde
tionemapudGrecosinuenit, hkT&ofw, id eft, monte, 8d gaudio. d:äum‘
ts quoduifum exacuat nomen duxiffetcilatur, ab b§oS/ uidere, & yavSt
B clarifico,quafi aciem oculorum illuflrans .Theodorus grammaticus nomen ex ad-
uer(bdatuputat,a py», quod elf algeo,fieri giyctvoy, quafi rigens,cenfet,&randem
afeita litera pnncipe,o,in Origanum eile confictum,contrario tamen fenfu, quod
minime refrigeret.

GENERA.

Origani genera feu rectius cognomina quatuor elTe conflat. E fl enim Heracleo Heracleoticum*
ticum,Onitis,Tragoriganu,8<Tylueitre.Primumab Heraclea Ponti dictum, cae¬
tera a pecoribus cognomenta defumpierunt, Onitis,quodab almis impeteretur, oniri.
acin cibo gratum eflet. Tragoriganu, quafi hircinum Origanum, non alia forfitan Tragoriganm*
rationequam quodeiuspabuli uoluptate animal hoc caperetur. Sylue(lre,quod fi- Sylueftre.
ne cultura, & fua fponte proueniat, cognominatum fuit. Cacterum quum in tanta
cum nomenclationutum hiftoriae ambiguitate uarietate^ tam Graecorum quam
Latinorum no facile fit quicquam in (olidum de his (latuere, fatis fit unum genus,
fylueftre nimirum & uulgare,pro omnibus pictum exhibere, quod,ut Paulus ait,
utcunque nominibus diftinguantur, una tamen omnium fit facultas, adeoq? in re
admodum incerta, multum operae aut laboris temere infumere minime neccffa-
riumputaui.

FORMA.

Origanum uulgare fruticulus eft,tam folrjs quam ramis Serpyllo fyluetri fimi- vulgäre.
lis, comante fupra cacumen umbella, in qua flores haud fecus quam in Serpyllo in
albo purpurei, odore iucundo prediti emicat. Ex qua fane deliniatione fatis liquet.

Origanum hoc uulgare, Tragoriganu, uel faltem eiufdem fpeciem quandarn cfie,
quod hoc ut Diofcorides refert,folrjs & ramulis fylueilri Serpyllo fimile exiilat.

L O C V S.

Montibus cliuofiscp locis gaudet Origanum noflrum,paisimc£ in his propter
fepesnafcitur.

Hcrodian

TEMPVS*

/

P LA NTARVM HISTORIAE CAP, CCVIIL 55?

TEMPVS,

Floret Iulio men(e.

TEMPERAMEN TV M.

Omnes Origani (pedes, Galeno Si Paulo teftibus,calefaciunt 8 i exiccant in ter-
tio ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Heracleoticuexcalfacit,unde decoctum dus cum uino potum uCnenatoru mor
fibusprodeft: cum pallo autem fis qui cicutam, aut meeoniu: cum oxymelitefis
quigypfumautephemeruhauferunt.RuptiSjConaulfis, hydropicis cum fico rnan
ditur.Aridu acetabuli menfura potum cum aqua mulfa,atros humores peraluum
durit,menfesq?ciet.Lin(fluex melle tu isibus medetur. Prurigines itidem,fcabies,
regiumq? morbiFdecoctum eius cum in balnea deicenfum eit, iuuat . Succus eiui-
dem adhuc uirentis,tonfillas, columellas,orisq? ulcera fanat.Per nares cum oleo iri
no infufus trahit . Cum lade aurium dolores mitigat . Conficitur ex eo Si cepis,5C
ihu obfonioru uomitorium medicamentu.omnibus fis in creCyprio fub Canis ar
denti aaftu per quadraginta dies in folatis . Herba uerb fubffrata ferpentes fugat.
Onitis eadem qua? Heracleoticu Origanum praedat, non tamen cadern efficacia.
Sylueffrepriuatim folfisS^ flori buscu.n uino potis, uenenatorümorßb'us auxilia¬
tur. Omnia autem Tragorigani genera calefaciunt, urina mouent, bonam faciunt
aluum, fi decoctu eius bibatur:bilioia enim deficiunt. Lienofis cum aceto pota uti-
liarcum uino autem his qui Ixiam hauferunt. Menfes ducunt. Tulsicnnbus, pen-
pneur.ionicis,ex meile in eclegmare dantur. Eft Si efficax potio, quare cibum fiftfi
dientibus,& ffomacho male affecfHs,5c acida nudantibus datur. Item fis quibus t k
maris iacftatiorie naufea, &hypochondnoru calor excitatur. Oedemata cum po¬
lenta illita difeutiunt.

EX GALENO.

Origanus Heracleotica efficaciorcfl: Onitidc . Syluefrris liero utracpualcntior.
Omnes autem incidendi,extenuandi Si calfaciendi facultatem obtinent. Tragori-
ganus quippiam etiam adftri&ionis affumpfit.

EX PLINIO.

Origani priuatim ufus contra torfiones ffomachiin tepidaaqua, 8v cruditates*
Contra araneos (corpionescpin uino albo. Luxata &contufa in aceto Si oleo Si ia-
na.Tragoriganuurinamc/et,tumoresdifcutit,contrauifcum potuuipergepidum
efficacifsimfi, ftomachocpacida rudanti &pra?cordfis . Tuisientibus quoque cum
melledacur,& pleuriticis^pcripncumonicis.Hcraclium ferpentes fugat.Percuf-
fis cfui datur decodu. Potu urina ciet. Ruptis,conuulfis mcdeturcum Panacisra-
dice . Hydropicis cum fico,aut cum hyffopo, acetabuli menfuris decodu ad iexta.
Item fcabiem, prurigine, pforas,in dcicenfione balncaru. Succus auribus infundi¬
tur cum lacfde mulieris.Tonfillisquoqp&uuis medetur. Capitis ulceribus. Vene*
naopfi &gypfi extinguit decodu, fi cum cincre&uino bibatur. Aluum mollitace
tabuli mcnlura.Sugillatisiilinitur. Item dentiu dolorfiquibusetia&candorc facit
cum meile Sdnitro. Sanguine narium fiffit.Ad parotidas decoquitur cum hordea¬
cea farina. Ad arterias afperas cum galloSxi meile teritur. Ad lienem folia cum mei¬
le Si fale.Crafsiores pituitas Si nigras extenuat codum cum aceto Si falc fumptum
paulatim. Regio morbo tritum cum oleo in nares infunditur. Laisi perungun-
tur ex eo, ita ut neuenter attingatur. Epinydidas cum pice fanat. Furunculos ape*
rit cum fico trita. Strumas cum oleo Si aceto Si farina hordeacea.Lateris do¬
lores cum ficoillitum.Fiuxionesfanguinisin genitalibus tu-
Ium ex aceto illitum. Reliquias purgatio¬
num a partu.

f alus reple*
lione

aa

DE ORCHI,

ORCHIS MAS

ANGVSTIFOUA.

(Bcfpungt ftrtbcuh'rttiC
tnennle.

a a z

mina maior.

tnabcnvTviAt

tvciblin.

ORCHIS SIVE CYNOSORCHIS
FOEMINÄ MINOR.

Ιχη^αχϊναηινοάΗίη

ΐ>Λδ Hemer»

55δ

DE ORCHI* CAP* CCIX*

c

Tcflicului
sanis,
Orchis cur
difia.

Cyttoforchis ·

NOMINA.

pxi2 HKuuosoftis Graecis , Orchis Si Cynofbrchis Latinis ,Tcfh'cu!us
canis officinis, Germanis "Kruzbenfvant uocatur. Orchis didahccher
ba eft, quod radices (ibi inuicem haud fecus atque duo teiticuli cohae¬
reant. Cynoforchis uerb,quod canum tcfticulis fimilem radice habeat.

GENERA.

OrcheosduociTegeneraanimaduertimus^rnarem nimirum Si focminam, Mas
in uniuerfum maior quamfo:minaproceriorq?cfl;, utpidura ipfa pulchre decla¬
rat, Eftcp duorum generum. Vnum latioribus folijs ^candicantibus fere floribus,
quod Orchin marem latifoliam uocauimus . Alterum quod anguftioribus folrjs,
8£maculoiis magis, floribusq? purpureis confiat. Nos maioris diferiminisratio-
nem habcntes,Orchin marem angufiifolianuncupauimus . Fcemina itidem duo-
rum efi generumjuna enim maior,altera minor efi,utpidura fatis demonfirat.

FORMA.

Folia habet circa caulem & ima eius parte per terram (Irata, oleae molli fimi-
!ia,angüßiora tamen, leuia Si longiora. Caulem dodrantali altitudine,in quo
purpurei fieres. Radicem bulbo fimilem, oblongam, duplicem, in modum oliuas
ange fiam,fupcriorem alteram, inferiorem alteram:& hanc quidem mollem ac ru-
gofam,illam uerb plenam.

L O C V S.

Nafdtur locis,Diofcoride autore,petroiis SC arenofis .In Germania certe nofira
D in hortis Si pratisjocisq? fabulofis copiofe prouenit.

T E Μ P V S.

In Maio Si Iunij principio carpitur.

TEMPERÄMENTVM.

Radix eius maior calida & h umida efi, guftantibusqj dulcior efle apparet ♦ Mb
nor admodum elaborata efi,ad calidius ficciusq? tendit*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix cditurutbulbusco(fta.Ferturdcca,fimaiorem cdantuiri,maresgcncra-
ri: minorem uerb fccminae,fceminas. Addunt etiam in Theflalia mulieres paruam
cum caprino lade bibendam dare,ut ad uenerea excitent:aridam uerb ad inhiben¬
da atque diisipanda. Alterum etiam alterius potu reiolui.

EX GALENO.

Radix maior Orchios multam uidetur habere humiditatem excrcmentitiam Si
flatuofam:quapropterpota Venerem excitat. Altera uero,minor uidelicet, contra
non modo non ftimulatad coitum, fcd plane cohibet ac reprimit. Eduntur bulbo¬
rum more affae,

EX PLINIO.

Tumores Si uitia partium carum erumpentia, cum polcntaillita radix fedat,uel
per fe trita. Eadem ex ladeouillo neruos intendit, Si ex aqua remittit.

DE ORCHI

559

TRIORCHIS SERA ^nabm^ainmcnnic bas Heiner,

PIAS MAS.

aa 4

500

A

DE ORCHI SERAPIADE» CAP» CCX»

NOMINA*

p x i ς <nf«.7Hxs3H Paulo Si Aetio teftibus,Gra?cis dicitur. Orchis
fiuetefticulus Serapias Latinis * Officina? eius cognitione non habent*
Germanice dicitur * Serapias autem ab Andrea medico oh serapias ^are

multos radicis ufus,ut inquit Diofcorides,appellata eft . Sunt qui a Sa- diäa.
rapi Alexandrinorudeo nominata uelint,propter lafciuia im pudente, qua is deus
Canopi, ubi templum & cultu & religione excellens habebat, colebatur; de quo
Strabo in xvifffuse Geographia? libro. Triorchisuerb, manifeffoexea appellatio- Triorchis cur
ne argumento, quod non duabus, fed tribus tefticulatis radicibus in terra nitatur, dicatur.
Qua una quidem re facile a prioribus difcriminanturOrchibus,

GENERA*

Duo efTe Orchis Serapiadis feu Triorchis genera, res ipfa fatis monffrat * Etfi
enim in folrjs ac radicibus nihil aut parum difcriminis habeant, tamen in floribus
manifefte differre uidentur* Nam alterum genus, quod nos marem uocauimus, Triorchis nuu.
floribus conflat purpureis,^ parumper albicantibus. Alterum uero,quod nos ut
certius a priori difeerneretur, foeminam nominauimus, flores obtinet diuerfisco. Trionhvsfx*
loribus diftincflos,purpureo uidelicet,candido,uiridi ac nigricante, inferiore^ par w'* '
te fuci plane effigiem exhibent*

FORM A*

FoliahabetPorro fimilia,oblonga,latiora &pinguia,in alaru cauis inflexa. Cau
liculos dodrantales,fubpurpureos flores. Radicem minimis tefticulis flmilem,

L o C V S,

Prouenit in pratis Si campeftribus*

T E M p v S.

In fine Marj menfis Si initio Iuni) hoc genus apparet, dein nufquam inueniri
poteft,

TEMPERAMENTVM.

Valentius quam primo ordine exiccat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix illita tumores diffidendi uim obtinet, atque ulcera expurgat . Herpetas
cohibet. Fiflulas abolet,inflammatione laborantia illita mitigat, Sicca nomas com-
pefcit,ulceraq?putrefcentia Si maligna oris fanat. Cum uinopotaaluumfiftit, Fe*
runtur de hac etiam qua*cunque de Cynoforche diffa funt,

EX GALENO.

Orchis Serapias ad Venerem nofimiliteraccomodus eft. Oedemata illitus difl
cutit, Si ulcera fordida purgat. Si herpetes fanat . Siccatus multo magis deficcat,
adeo ut Si putrefeentia contumaciam ulcera fanet , Habet etiam quippiam fubad'
ftringens,acproinde uentrem in uino potus fiftit.

EX PLINIO.

Eius radices fanant oris ulcera,thoracis nituitas,aluum euino pota?.

Γ>Ε OENAN"

DE OENANTHE* CAP* CCXI*

NOMINA*

INAN0H, «λ*ι ϊκρνβομ Grcccis, Oenanthe Latinis, Filipendula officinis,1
SC Saxifraga rubea. Germanis rot0tcmb*ecb nominatur. Oenanthe
autem dida hauddubie eil: quod cum uino floreat. Leucanthon uero
a florum quos producit candore . Filipendulam ä numerofis illis & ro^
tundis in radice capitibus tuberibusue, quae quafi ex filo quodam pendere uiden^
tur,appellatam efle conflat,

FORMA.

Folia Paflinacae fylueftris habet,flores candidos,caulem cralTum,dodrantaicma
femen Atriplicis,radicem magnam, multa habentem capita rotunda . Ex qua de^
• icriptione palam apparet, Oenanthen eam efle herbam quam aetas noftra Filipem
dulam uocat, quod nulla prorfus fit nota quae illi non conueniat . Folrjs enim Pa^
ftinacae erraticae eft, quae plane eius herbae quae uulgo Petrofelinon hodie appeL
laturfolrjs fimiliafunt. Hinc eft quod in uulgaribusherbarfjs feribatur folia Petro
felino fimilia habere :quamuis Staphylino legendum efle putem . Manufcriptus
etiam herbarius Filipendulam folia Dauci agreftis habere tradit. Flores denique
illi albi, caulis crafliis,dodrantalis. Atriplicis femen. Radices quoque multa, quin,,
que interdum au tfex,nonnunqua etiam plura capita rotunda, tanquam a filo pen^
dcntia,utaitantiquusherbarius,habentes:ita uthincefleOenanthen abundecom
flet. Sed demus non efle,nihil tamen inde periculi erit,quod fcilicet Oenanthe eaf
dem quas Filipendula,ficut ex paulo pbft dicendis patebit, facultates obtineat.

L o c v S.

Nafciturm petris & montibus afperis.Tubinga: certe in monte Auftriaco no^
minato copiofifsime prouenit,&.' in iylua non procul ab arce eius oppidi diftante.

B TEMPVS.

luniomenfe floret,quo fane tempore quia facile ex floribus agnofeitur, carpi po
teft.Radices tamen inter autumni initia colligendae erunt,

TEMPERAMENTVM.

Amara admodum eft Filipendula,ita ut non temere hanc reccntiores calidam Si

ficcam in tertio ordine ftatuant.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Oenanthes femen,caulis & folia cu mulfo ad fecundas ei) ciendas bibuntur, Ra^
dix cum uino contra ftranguriam conuenit,

O

EX P A V L O.

Oenanthe fecundas eijcit, urina: ftillicidio,morboc)? regio medetur,

EX PLINIO.

Caulis eius Si folia cum meile ac uino nigro pota, facilitatem pariendi praeftant,
fecundascp purgant, T ufsim e meile tollunt. Vrinam cient. Radix uefica: uitrjs me^
detur,

EX RECENTIORIBVS.

Filipendula in lotrj ftillicidio SC urina: remoratu, neque non renum doloribus,
atque lapide eorundem, couenit. Eadem ftomachi inflationes difcutit,medetur8£
fufpiriofis 8C anhelantibus, & omnibus morbis quos caufa frigida concitauit.FarL·
nam eiufdem cibis comitialium infpergunt.

Γ<*$

Saxifragaruhea
Oenanthe quare
difla /

Filipendula*

DE Ο X Y,

DE OXY* CAP* CCXII*

Oxys qiure
dicia.

NOMI N Ai

sys gra?ce, Öxys Ρίίηίο & Latinis, Trifolium acctofum Si Allcluya Trifolium uce*
oflicinis,uulgoPanis cuculi.uel cjuod cuculus auis eo uefcatur,uel quia tofum.
hoccrumpente,cuculus uocem fuam cdere incipiat.GermaniSÖaurcr A^cluyd^

_ Hec/33ncbHec /15&d)anip\Y£t/15iid7hiot/(Banfyclcc/05nd$<ind)Uc<: Panh U‘CUL

& Drtfmf lee appellatur. Oxys uero ab acido fapore dida eil»

FORMA*

Humilis herba eit longis tantum pediculis, tria fu m mati m folia perinde atque
Trifolium profcrcns,cxigua,& in cacumine ladniata, fapore acido . Florem habet
candidum, in fimplici Aylo inter folia profilientemrrufum in lunatis filiquis femen.

Radicem in tranfuerfumlongam,geniculataacrufam . Antiquus Si manuicriptus
herbarius putat hanc herbam cife Lotum fatiua,cuius certe fententia,quod a Dio-
fooride non deferibatur Lotus, necp probo necp improbo. Cur tamen non fcquar,
facit quod herba quam Alleluya barbari uocant,non fit fatiua,fcd pafsim in fyluis
&alrjs locis umbrofisnafcaturfutunu tempe Aatis prcnuncia . Siquidem appropin
quante aliqua tempefiate,arrigitur contra tanquam tempeAati colludatura.

L O C V S.

Multis locis prouenit : nam in fyluis circa petrofa Si aquea loca nafccntcm com
fpeximus. Nullibi autem copiofiorem quam Tubingaein primo Aatim confccnfu
montis Auftriaci ad dextram proucnirc uidimus.

T E M P V S.

Aprili atque interdum Mafomcnfefloret,dum fcilicetcuculiuox primum exau
ditur, atep hinc Cuculi panem dictam eile puto,utdi<fiumeA antea. Obferuatuau
tem eft anobis,atqucadeo multorum aliorum experientia cognitu, quod cius her-
B bte copiofi flores, crebras illius anni pluuias, aquarum inundationes certo por-

tendant;pauci contra ficcitatem.

TEMPE Pv. AMEN T V M.

Quum acidum in gu Au faporem pra? fe ferat, idem cum Oxalide habere tempe
ramentum, frigidum nempe Si ficcum,euidcntifsimum eA.

VIRES. EX PLINIO.

Datur ad Aomachum diilblutum:cdunt8£ qui enteroccclen habent.

EX RECENTIORIBVS.

V lceribus,uuincribus Si fiAulis,potiisimum autem oris, medetur. Sitim arcet,
Si ut fu m mati m dicam, eafdem quas Oxalis, acetofam no Ari nominant, facultates
obtinet.

DE OPHRF CAP^ CCXXXI*

NOMINA.

PHRIN hancherbam nominare placuit, quod inuencrim planta binis o phtis*
duntaxat folrjs conAanterh hac appellatione infigmri. Germanicum
nomen nullum extorquere potuimus: neque enim ea e A qua? jDntcfi-
\T<tchö/hoc e A,Perfoliata uocatur, ideoq? hanc a geminis foli)s S'^cy-
blatt nominauimus.

FORMA.

Caulem a radice Angularem ac rotundu emittit, per bina qua? tantum habet fo¬
lia penetrantem, a cuius medio ad fu minum ufquecalyculi multi funt. Si mhis ue-
luti lingua? diffecAa? nutantes flolculi. Radix uerb illifubefttcnuis,adnafcentes fibi
radiculas multas,obliquas Si odoratas obtinens,

bb

L O C V %

$66

%'wtpbktu

plantarvm historiae

CAPf C C X I I I»

567

LO.CVS.

Nafciturin montibus. Si nullibi maiori copia quämTubinga? in pede montis
Auftriadprouenit.

T E Μ P V S.

Miio3Huniomeiiiibusfloret,deiu ftatimeuaneicit. Quapropterhoc potifsi-
mum tempore colligenda»

TEMPERA MENTVM.

Guftanti glutinofa efle apparet, Si quodammodo dulcis, ideoq? calidam Sdfic-
cam eiTe conrjcere licebit»

vt R E S»

Iuxtadiftarum qualitatum miftionem contrahendi S^conftringendi facultate
praeditam elfe nemini non conftat. Hinc eil quod ad rupta, Si uulnera coglutinan
da hac herba cömode utantur recentiores »

DE ORMINO^ CAP^ CCXIIII>

NOMINA,

MiNON Gra?cis,Orminum Si Geminalis Latinis,Gallitricum offici¬
nis. Germanis 0φ<ηΦίφ appellatur. Orminonautem Graecishaud-
dubie di(ftum cft,quia Venerem extimulat»

GENERA»

duo funt genera ♦ Vnum iatiuum, quod Gallitricum (impliciter nomi-
nant,8^germanice 0φα?1αφ» Alterum fylueftrc, quod alio nomine Saluiam fyl-
ueftrem herbarrj uocant. Germani \νίΙ&οη0φ^Φφ/ο^οτινί1^0£ΐ1)θ)%.

FORMA.

Orminum fatiuum herba efb folrjs Marrubio (imilis,caule quadrangulo, iemi-
cubitali,circa quem eminentiae filiquis fimiles prodeunt,ad radicem uerfus nutan,
tes,in quibus femen eft. Ex qua deliniatione abunde liquet herba quam hodie Gal
litricum uocanteife Orminum iatiuum : haec enim folqs Marrubio fimilis eft, nifi
quod funt maiora Si mirifice odoratarcaule femicubitali,quadrangulo,ab imo rufe
icente, calyculis circa caulem filiquarum effigie prominentibus,&ad radicem deor
fum fpeftantibus, in quibus femen nigrum Si oblongu includitunflofculis in can¬
dido purpureis, aut in dilutum ruborem inclinatis . Sylueftre priori non admodu
difsimile eft, folrjs fatis ad Saluiam accedentibus,rugofacp afperitate praeditis : cau¬
le fefquipedali,leniter hirfuto,in quadrangulum ftriato:fforibus e cccruleo in pur¬
pureum uergentibus, ad aquilini roftri effigiem falcatis, calyculis pluribus in ter¬
ram inciinatis,in quibus ad fummumquatuor femina, parua, rotunda &fulue-
fcentia reperiuntur»

L O C V S.

Satiuum nufquam non in hortis fatum prouenit.Sylueftreautem pafsim omnia
prata exornat,fua^ fponte in i)s nafeitur.

T E M P v S.

Vtrunque Iuniomenfe floribus Si femine praegnans eft.

TEMPERA MENTV M.

Orminum calidum Si mediocriter ffccum eft, id quod amaritudo atque adftri-
(ftio in guftu fatis monftrant»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Creditur femen fatiui cum uino potum Venere ftimulare. Cum meile argema
Si oculorum albugines purgat . Illitum cum aqua oedemata difeutit. Surculos ex¬
trahit. Herba ipfa illita eadem poteft. Sylueftre uehementiorem facultatem habet,
quare unguentis mifcetur.

GxWMctm*
Ormmon cur
difium.

Saluiufylueflris*

Orminum futi *
mm.

Sylueftre^

bb 2»

EX P A V-

PLANTAR V M HISTORIAE

CAP* C C X I I I I,

570

c EX P A V L O,

Orminon Venerem ftimu!at,oculorum craisities cum meile repurgat, oedema^
tadifcutit, 8£extrahs'tacuieos.Syiueftredomefticoeftuaientius*

EX PLINIO.

Semen ad Venerem fhmulandam, SC ad oculorum argema &C albugines ualet*
Vtroque genere tufo extrahuntur aculei ex corpore, perle illito ex aqua * Folia ex
aceto impolita, panos per Te ucl cum meile difeutiunt * Item furunculos, pnufquä
capita faciaiit,omnesq? acrimonias.

EX RECENTIORIBVS.

Recentiores etiam eafdem facultates fuo Gallitrico attribuunt: potifsimum au^
tem conferre ad albugines & oculoru caliginem tradunt, ut hinc etiam colligi poC
fit, herbam hanc Orminon eile Diofcoridis.

*

D

DE ORO BOs* GAP* CCXV*

NOMINA.

ροβος Grmcis, Eruum Latinis dicitur . Officina: graecam appellatio^
nem retinuerunt. Germanis ffirruett/ ad imitationem latini nominis,
appellari poiTunt.

^ GENERA.

Duo (untgeneraErufiunum enim candidum, alterum autem rufum inuenitur*
Nec inter fe nifi floribus ^radicibus diffcmnt,quemadmodu pidtura affabre mon
ftrat. Rufum uero fylueftre effifuaq? fponte in aruis,& inter dumeta prouenit*

FORMA.

Exiguus frutex cfl, tenuis, anguftis folrjs, floribus uel candidis, uel in candido
coeruleis aut puniccis, feminibus in Aliquis fine fepto cylindraccis, quemadmodu
piia,ieinuicem tangentibus.

L O C V S.

Lactatur iocomacro,nonhumido,qiiiapIerunque luxuria corrumpitur.

T E M P V S.

Florei Iunio Si Iulio men fibus,rjfdemcf? femina profert.

TEMPERAMENTVM.

Deficcat quidem Eruum exceflix fecundo mtenfo,calefacit uero primo.

VIRES. EX D I O S C O R 1 D E.

Capitis grauitate facit Eruum, uentrem turbat, (anguinemc? per urina ducit fi
comedatur. Cocfium tamen appofitu boties (aginat . Farina eius bonam facit aluu,
urinam cit, corporis colorem comendat. Frequentiorin efu aut potu (anguine eunt
torminibus per alnum & u e ficarii ducit. VIcera cum meile purgat, & lentigines, Eri
aipredine cutis in facie,eiufdemcp maculas reliquu corpus. Nomas,gangrgnasq?
cohibetj&mammaru duritias emollit.Fera ulcera, carbunculos,fauosq? rumpit. In.
uino macerata canum,bominu,uiperarum^ morfus illita fanat. Cum aceto autem
difficultates urine, tormina SC tenefmos lenit, Prodeft etia ijs qui cibo non nutriun
tur,nucis magnitudinefrixa &cum meile fumpta. Decoffium cius fouendo pernio
nes,& in corpore pruritus fanat.

EX GALENO.

Orobus quatenus amaritudinis eft particeps, eatenus incidit, extergit, atep o L·
(tmemones expedit. Cariem fi fumatur copioie, (anguine per urinas euocat. Horni
num cibis prorfus hoc femen damnatreilenim Sdnfuauifsimu&praui fucci.Eruo
autem inftar lupini prarparato ex meile utimur,ut medicamento craflbs pulmonis

tboracisqx humores expurgante. Candidum minus efl: medicamentofum,
quam id quod ad flauum aut pallidum colorem tendit.

DE OREO-'

DE OREOSELINO CAP*· CCXVI*·

NOMINA.

;p ß ο ς £ λ i μ o n, Ητΰί'τξοήλινομ κγξίομ Graecis, Sylueftre Petrofelinum, Si
Apiutn montanu Latinis, officinis&barbaram fetantibus medicina ApiS monunu,
Petrofeiinumdicitur.IdquodhincaccidiiTeputo, quod linguae grac a: Pttrofdinü ofjfi»
infeitia, Oreofelinum ditionem in Petrofelinum mutauerint : uel quia einmal
fimpliciter enunciauerinrquod cum adietione nominandum erat Petrofelinü iyL mmJy

ueftre,ad differentia nimirum Macedonici, quoduere eft Petrofelinum ueterum»

Germani pctcrftlcjcn uocant.Nos tentfeb pctcrfilgcn/obct* pcrcrlmnominaui
mus,ut difeerneretur ä Macedonico,de quo fuo dicemus loco,

FORMA,

Caulem habet unum dodrantalem a radice tenui exeuntem, circa quem ramuli
Si capitula Cicuta: fimilia,multb tamen tenuiora, In his femen oblongum,acre, te-
nue,odoratu,Cumino fimile.Ex qua iäne deicriprion e fole clarius apparet,Petrc-
felinum officinarum effe Oreofelinum ueterum:caule enim uno prouenit dodran
tali ex radice pertenui, qui per ambitum ramulos fpargit capitulis Cicuta:, tametii
multo tenuioribusnnrjs femen,acrimoniaguftupra:ferens,odoratum,tenue, Cu d hfeoridis h *
minoproximum.Nequeobftatquodinplcrifqueexemplaribus Diofcoridis capf wemendmn
tulorum Papaueris fiat mentio : error enim haud exiguus fubeft,quod fcilicet non
hoceft,Papaueri fimilia,fed mvka, id eft,Cicutae legendum fit, Id
quod in primis confirmant ea qua: feribit Plinius libro xix, capite otauo, in hunc
modum: Oreofelinum eft Cicuta: folrjs, radice tenuffemine Anethi, minutiore ta^
men,Quod fi tamen ha:c lententia minus arri ferit, nihil moror quin dicas PetrofL
linum german;cum,cum forma parum admodum a uero Pctrofelino di ftet,ut pa¬
lam fit utriufque piduras intuenti,

L O G V S,

B Nafciturinlocis petrofis&fmontanis,undeetiamnomenaccepit, In Germania

uero noftra in hortis pafsim plantatur,

T E m P V S,

Iunio Si Iulio menfe floribus Si femine praegnans eft.

TEMPERAM EN T V M.

Calidum eft in fecundo gradu extenfo,ficcum uero in medio tertrj,

VIRES, EX DIOSCOR1DE,

Semen Si radix in uino pota urinam cient, Menfes etiam ducunt.MifceturantL
dotis,necnon medicamentis urinam cientibus Si excalfacientibus, Non halSucina^
ri nos oportet, exiftimantes Oreofelinum eifequod in petris prouenit: aliud enim
ab hoc eft Petrofelinum.

APPENDIX*

Vtcunque autem diligenterhocmonueritDiofcorides,tamen cauerenonpo^
tuitquin pofteritas medicorum Oreofelinum efife Petrofelinum certo crediderit*

EX GALENO,

Oreofelini fimilis Apio uis eft.

E X P L I N I O,

Oreofelinum urinae &menftruis efficax,Eo etiam purgantur fccminae e uino.

DE OIS*

Λ

D E Ο I $> CAP>- C C X V 1 1>

NOMINA»

H Graecis, Sorbus Latinis,efl arbor cuius frudusGraecis cx^oOx, Ga. Sorkiti
leno tefte, Latinis uerb Sorba appellantur . Officina? latinam nomen, sorbx.
elaturam retinuerunt» Germanis 0pctcrlm#/uel ©potopffcl corru-

_ pta puto uoce pro öotbopffcl nominantur. Vel Ac ab au (feritate uo-

cata funt,quafi malaauftera.

GENERA»

Sorborum duo genera tradit Theophrafluslib.iq. de hifforiaflirpiurn,cap.xrj, Buofuntgenem
fceminam frugiferam, &C mafculam flerilem» Differre quoque frudibus idem feri, sorbori i Theos
bit,quod alia? orbiculatum, aliae ouatum ferant . Frudus autem orbiculati dulcio- PJnaft°-
res fentiuntur,ouati faepenumero acidi,minusq? odorati , Plinius lib» xv. cap» xxi. p//mM5 qMtuor
in Sorbo quatuor differentias Latinos noffc memoria? prodidit:alf)s enim eorum, differemiäs sor*
ait,rotunditas mali efl,alf)s turbinatio pyri,alrjs ouata fpecies ceu malorum. Quar b^um ponit .
tum genus torminale appellant. Nos piduram eius generis damus,quod turbina-
tumpyri inflarfru<ftumaedit,qui Germanis 0p0tbim/corruptauocepro0otb
btm/aut quaA auflerum pyrum dicitur.

FORMA.

Sorbus arbor cit procera,redo caudice, cortice leufpinguiufculo, colore ad fla-
uum albicante,cuius folia pediculo Angulari, prolixo, neruaceoq?, in uerfus condi¬
taria? modo a lateribus exeuntia, tanquam ex omnibus unum fiat, ad neruum ufl-
que laciniatum,uerum ampliufculo interuallo diflantia . Omnibus ramulis in ex¬
tremo pediculi folium impar prominet,cuius accefsione impar numerus efficitur.

Figura laurum tenuifoliam imitantur,uerum ambitu ferrata, breuioraq? funt, nec
13 in extremum acutum mucronata,fed in rotundius orbiculata.Flcs racematim An¬
gulari petiolo, e multis minutis SC candidis conflans. Frudus uel orbiculatus, ut di
dum efl, uel ouatus, uel pyri inftar turbinatus . Radices haud multas, nec alte de-
fcendentes,ualidas tamen 8C craffas &C incorruptibiles agit,

L O C V S.

Loca amat humida,montana & frigida, eodem Theophraffo autore.

T E Μ P V S.

Autumno frudus fuos Sorbus o (lentat.

temperamentvM.

Adfiringente obtinet qualitatem Sorbus,fed multo imbecilliorem cp Meipilus.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Sorba malorum colorem referentia, necdum mature(centia,diffeda &iii folc Ac
cata,cum manduntur aluum A fiunt. Farina eorum cum mola teritur, polenta? lo¬
co in eundem ufum fumitur.Potefl idem & decodum eorum.

EX GALENO.

Sorba quidem adflringunt,fcd multo fortius Mefpila quam Sorba . Quamob-
rem aluo fluenti in ciboaccomodatifsimeexhibcntur. Sorba maiori cum uolupta-
tefumuntunprorfiis enim initio nihil acerbi uti Mefpilahabent, fed fuccus eorum
citra acerbitate duntaxataufferus efl. Illud porro neminem puto laterc,hgcc omnia
parce, non large ut Acus, uuasq? effe comedenda ♦ Nequaquam enim eis
ut cibis,fed magis ut medicamentis egemus.

t>E Q PH ί ©<*

!

OPHIOGLOSSVM

578 DE OPHIQGLOSSO CA CCXVIII»

C NOMINA,

ΙΦ/ογλ(*οζΰμ E R B A haecappoGtiisimauoce graece « Οίόγλωοεομ appellari poteil:, non

(urdifia. 1 Wj>M 1 quod liceam ueteres autrecentiores greci noniinaucrint,fed quod cum
i jjHpfl i, germanica nomenclatura optime quadret. Necp enim certo conltat an
Ij Gra?ds,& fub quo nomine herba illa cognita fuerit. Quapropter ut no
uam ei inderemus appellatione neccffum erat : meliorem uerb hac ipfa quam retu^
l mgudfrpcn* limus,inuenire haud potuimus. Latine OphioglolTum, aut lingua ferpendna dici
poteft: germaniceenim £iatcv$xm${tn uocatur, a forma & figura quam refert. B
lingulis nanque folrjs fingulari pediculo prodit, quod ligulam ferpentis forma fua
referre uidetur,ut pi&ura affabre mon lirat.

FORMA.

Folium unicu obtinet pingue, digiti longitudine. Plantagini aquatica? uoeatte
haud difsimile, e cuius Onu inferiore pediculus exit, cui quippiam herbacei coloris
infidet,quodferpentinaelinguaeuocatiiapilli fimilitudine refert.

L O G V S.

Copicfe in monte prope T ubinga Auliriaeo nominato prouenit . Amat Si a lia
prata in montanis lita,

T E M p v s.

Maio menfe repcritur,fubinde autem cuanefcit,acnufquam apparete

TEMPERAMENTVM.

Citra caliditatem infignem exiccat,id quod gulius fatis docet*

VIRES.

Vulneraria eft herba, maligna liquide Si curatu difficilia uulneraianat* Tuma.
B res edam difcutit,& fere Symphyti facultates obtinet.

DE X A N T Η ϊ O GAP» CCXIX^*

NOMINA.

a n Θ ! o n, « q>Qtcrycivo\) gra?ce,Xanthium fatinenominatiir. Ab hetv
barrjs nolira? tempeifatis Lappa minor Si Lappa inueriauoca^
tur, Germanice ^Betderelcup/obct ^Bnbcnleti^. Xanthion di«
<ftum,quod hoc eli, flaues capillos faciat*

FORMA.

Caulem habet cubitalem, pinguem,anguIofum,8Gnipibala§
multas.FoiiaAtriplidfimilia,incifurashabenda,odoreNaiturti].Frudurotundii
ceu grandem oliuam,acoleatum utPlatani pila, contactu ueffibus adherente. Ex
qua quidem deliniatione nemo non uidet herbam cuius pidura damus effe Xam

thion,quod illi omnes notae ad amuisim refpondeant. Caule enim eft cubitalijpin^
gui,angu!ofo,crcbras fundente alas,foli]s Atriplicis incifurashabentibus,Naftur-
tium manifeffifsimeolentibus.frucffii magnae oliuae modo rotundo,ut Piatam' pila
fpinofo,contadu uelies apprehendente. Nucleus qui in echinata pilula clauditur a
pueris eliur dulci Si grato cibo.

L O C V S.

Nafcitur lactis Si pinguibus locis, Si lacubus paiudibusue exiccatis»

T E M P V S.

Fru&us Autumno maturcfcit,quo lane tempore colligi debet.

TEMPERAMENTVM.

Cum difeutiendi uires habeat,facileco!ligitur temperamento efle calido Si Gceo
pracditum,id quod ex fapore edam,qui di amarus Si fubacris, deprehendi poteft.

VIR.ES,

/

?6θ FLANTARVM HISTORIAE CAP, CCXlX,

C VIRES, EX DIOSCORIDE,

Pole ft fructus antequam penitus inarefcatcolle<ftus,tufus,8<l in fidiii uaferecon
elitus, capillos flauos reddere, fi quis cum ufus exigit tryblq pondus ex eo Turnens,
iepidaq? aqua madefaciens,nitro prius capite prceparato illinat, Ali] cu uino tufum
ipfum reponunt. Fructus etiam comode tumoribus illinitur,

EX GALENO,

Xanthion uocatur etiam Phaigamon,Frudusdifcutiendifacultateobtinet,
DE XYLO CAP^ CCXX^

NOMINA,

YLON 8C Gofsipium Plinio bC alqs Latinis dicitur, Gra?ci,quod Teiam,"
eius nuTquam meminerunt,Barbaris ac Arabibus Cotum bi Bombax
Teu Bombafum, Germanis '-Bmimwoil appellatur . Linum eius coto^
nium uulgo uocatur, ficut lanugo ipTacotonu, Ab huius generis piam
^yhneue £aue{|es xylina:, & lina xylina nominata Tunt ♦ IuriTconTulti lanam hanc ligneam
Juliam, nuncupant,

FORMA,

Gopplon,

Cotum.

C otoriim.
Cotottim-

Frutex eft exiguus, folio liitium, Ted minore, floribus luteis in medio purpura*
{centibus,fru<ftu barbata: nuci iimili,lanugine pleno, quy netur in linum candidif·
fimum, molUfsimumq? , Nux autem ipTa cum hiaTcens TatiTcit, lanuginis globos

reprarieniat.

L O C V S,

Superior pars Aegypti in Arabiam uergens, Plinio lib. xix, capite primo tefte,
D fruticem hunegignit. In Creta etiam nafcitur,&mApulia,ac Maltha prope Sieb
liam infula . Nunc in Germaniae noftrac hortis plantatur, ut plurima alia peregri*

sia,nobis antea prorius incognita,

TE Μ P V S,

Tam fertilis hic frutex eft, ut ftmulatque adoleltit, quod duorum menftum fpa*
cioacddit,nunquam deftnat florem bi frudum proferre, donec aiperitate S^incle^
menda hyemis impediatur,

TEMPERAMEN TVM.

Arabes, ut annotauit Serapion, fruticis huius lanuginem calidam bi humidam

cfle ftatuunt.

VIRES EX ÄRABIBVS,

Foliorum fuccus medetur infantium alui profluuio atque torminibus. Semen
tufsi bi thoracis uitijs , Oleo feminis emaculantur lentigines bi faciei puftulae ♦ Se*
men etiam eius genitale femen procreat.

DE PARTHE'’

582,

C

DE PARTHENIO*· CAP* CCXXI*

NOMINA.

ΑΡΘΕΝΙΟΝ, κμχξΧΗ$>ν,)@μοΰ.μ,Ηλ9μ Graecis :Partheniu, Amaracum.,
Solis oculus,Millefoliu Latinis : Thufcis Cauta,officinis SC her.,
barijs Cotulafcctidadicirur . Germanis ^rotccnbiU/lOtittbjF
blmn/wtlb Cbamillm. Catterum cogitabunthocloco fludiofi.,
Amaracum de quo nunc agimus diuerfum effeab eo quem alio
nomine Sampfychon Graeci uocant, ut fuo loco fufius dicemus*
FORMA.

Folia Coriandro fimilia habet tenuia, Flores per ambitu candidos, in medio lu-
teos,odore graui Si fubuirofQ,guftuq$ amaro. Haec Diofcoridis deferiptio pulchre
SC per omnia herbae illi quae hodie uulgd Cotula foetida nominatur,refpondet. Si"
quidem ea folrjs eft Coriandri tenuibus, flore per ambitum albo, intus luteo,odo-
re graui,& iapore amaro. Folrjs autem Coriandri,non quidem iam erumpentis SC
paulo ante enati, necdum maturefeentis, quae funt quadantenus lata Si fubrotun-
da,atque in extremitatibus incifa:fed maturi, cuius quidem in alto folia ad C hamae
mdiautFceniculi foliorum formam accedunt, capillataq? funt, conflare fdas.Sic
enim utriufque folia fimilia funt,ut Coriandrum Partheni), SC rurfus Parthenium
Coriandri prorfus referre folia uideatur. Quod ut diferteinnueret Dioicorides,
id cfl, folia tenuia dixit, ut fcilicethacuoce latiora, quae in infima funt
Coriandri parte, fecluderct . Quod autem de fis folrjs Diofcorides locutus fit,ex
tranandi ordine abunde liquet. De tribus fiquidemherbis,Charna?melo, Parthe.,
nio &Buphthalmo, qua: fane inter fc congeneres, atque folrjs admodum fimiles
funt, ordme agit, quod nunqua feciflet fi nulla inter has fimilitudo intercederet fo-
D liorum, adde etiam florum . Buphthalmu tamen folrjs acIFceniculi formam pro¬
pius quam reliquae duae accedit. Sententiamhancnoftramconfirmat,quodaliqui
Parthenium, ob fimilitudine quam habet cum Anthemide, Chamaemelon dixe¬
rint. Tam fimilisenim efl Chamaemelo, ut frequenter etiam ab imperitis pro illa
carpatur. His accedit Si hoc, quod oh foliorum tenuitatem nonnullis Millefolium
appellatum fit Parthenium, quod fieri minime potuiflet fi ad latiora Coriandri fo-
CotuUuoxunde lia Dsofcorides refpexiflet . Praeterea efle Parthenium Cotulam, nomen quod illi
deduda. Thufci indiderunt fatis declarat: Cautam enim appcllauerunt, undediminutiuu

Cautula dedueftuna eft,& tandem corrupta uoce Cotula. Foetidam autem efle,gra
uisodor qui in ea omnium maxime fentitur, euidenter declarat. Nequaquaitacp
Pirthenium no ea efle herba poteft,quam Matricaria uulgd uocant,ut Hermolaus,&altj multi do
φ Matncam, (ftj um hunc iequentesputannqudd huius folia latiora fint,quamutcum Chamae.*
meli, Buphthalmi aut Coriandri tenuibus foliis coparari queant,tantumabeflu£
iimiliaiint.Hucaccedit,c]uod omnium maximeeuertereuideturaduerfariorufen-
tentiamineniounquam exrecentioribus Matricariaehcrbaebilis & pituita: per in,,
ferna tracftricem facultatem tribuit,quam tamen ParthenioDiofcorides,Paulus SC
ali) ueteres afsignant, utetiarn hoc nomine Parthenium non poisit efle Matricaria
herba di(fta uulgd.

LOCVS.

Nafcitur inter fegetes SC iuxta femitas,intermixta fere femper Chamxmelo ♦ Ita
hortorum etiam fcpibus,Pliniotefte,piOuenit.

T E M P V S.

Primo ftatim ucre,Maiopoiifsimu mcnfe,crumpit,actotam aeftatem durat.

TEMPERAMEN TVM.

Haud mftrenue,Galeno autore qui Amaracum uocat, calefacit, non autem uc-
liementcrdcficcat.ltacp in caliditate terti) eft ordinis,in ficcitate uero fecundi.

VIRES.

PARTHE NIVM

584

PLANTARVM HISTORIAE

CAP* CCXXI,

C VIRES* EX DIOSCORIDE*

Sicca cum oxymelite, aut falepota, non fecus atque Epithymum bilem atram
& pituitam per inferna ducit* Afthmaticis ^melancholicis prodeft. Herba ipia flo
ribus demptis a calculofis SC afthmaticis utiliter bibitur. Decoctum eius ad infiden
dum prodeftin uuluac duritia δί inflammatione . Illinitur cum floribus facris igni*
bus,8£ inflammationi.

E X P Ä V L O*

Parthenium aridum in potu fumptum atram bilem per inferna deducit.

EX PLINIO.

Siccatum cum meile 8c aceto potum, bilem trahit atram. Ob hoc contra uertigb
nes utilis & calculofis . Ad infidendum decocftu in duritia uuluarum 8£ inflamma*»
superüihofm * tionibus, Illinitur & facro igni,item ftrumis cum axungia inueterata.Magi contra
tertianas finiftra manu euelli eam iubent, diciq? cuius caufa uellatur, necrelpicerei
dein eius folium aegri lingua: fubi)cere,u£ mox in cyatho aquae deuoretur.

DE POLYGONATO CAP^ CGXXII*

NOMINA.

oAvroM Atom Graecis, Polygonatu: Latinis dicitur . Officinis,item
herbarias S£uuIgo,figillum SalomoniSjGermanislXJctfhmms/hoceft,
radix alba nominatur. Polygonatu autem a radice geniculoru frequem
tibus nodis ex interuallis tumente appellauerunt.

GENERA.

Duo eius genera damus* Vnum uerum ,latioribus folrjs : alterum multo angu*
D ftioribus, quemadmodu piclura graphice oftendit . Afolijs utrique nomina funt
indita.

FORMA.

Frutex eft cubito altior, folia lauro fimilia habensjatiora tamen 8dguiora,fapO'
re mali cotonea: aut punica^guftatum enim adftridione quandam refipit.Per ihv
gulos foliorum exortus candidos flores promit numero maiore quam folia, fuppu
tatione a radice facfta. Radicem habet candida,mollem,longarn,geniciilis plenam,
dcnfam,graueoIcntem, digiti crafsitudineobtinentem . Iam fi fingulas Salomonrj
sigillum Salo? figilli notas libeat profequi, omnes, nc una quidem reclamante, adefle comperies.
monim. Nanque in montibus gignitur, frutice cubito proceriore, folrjs lauri latioribus, SC
la:uioribus,qua:guftata quendam mali cotonea: aut punicg faporem referant cum
aliqua adftridione . Flores per fingulas foliorum eruptiones exiliunt candidi, qui
folia numero longe fuperent,a radice ad cacumen fupputata. Siquidem bini, terni,
aut plurcs ab unoquoque foliorum fimi prodeunt . Radix illi candida, mollis, lom
ga,crcbris nodis articulata, denia, grayiterolens,digitali craisitudine.Floribus ex*
cufsis bacca: pifi fere magnitudine dependent, ex uiridi nigricantes,^ in quendam
ordinem digeftae.

L O G V S*

Nafcitur in montibus.

T E M P V S.

Maio menfe floret,quo etiam tempore carpi debet.

TEMPERAMENTVM.

Polygonatum miftam habet qualitatem . Eft enim in eo adftricfiionis pariter SC
acrimonia: quippiam,necnon faftidiofa: cuiuiHam amaritatis explicatu difficilis.

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Radix illita uulneribus auxiliatur. Qiiinctiauuitus maculas delet aufert.

EX GÄLB'

Sigitlum Salo*
monis.

Volygomtum
m ditiunu

POLYGONATVM

latifolivm.

VWt$

P LA NTARVM HISTO RlAE CAPr CCXXIL

5S?

Λ

EX GALENO.

Radicem Polygon ati quidam uulneribus illinunt* Sunt etiä qui illo naruos ma-*
culas^ in fade detergant.

APPENDIX.

Hodie quocp mulieres figillo Salomonis fibi fadem extergunt & fucant,utpla^
ne nullum fubfit dubium,quin Polygonatum eife conftanter credamus.

DE POLYP ODI CAP> CCXXIII*

NOMlNü.

ΟΛΥΡΟΔΙΟΝ graece,Polypodiu, Filiculalatine, officinae grsccam ap^
pellationem retinuerunt, Germanice

rnirtj uocatur. Polypodio nomen a radice qua? polyporum modaciL Polypodiumm

ros obtinet inditum eil:. Filiculam autem Latini a fimilitudine folioru de ditium*

Micula*

adeo tenuibus. Radix illi eft hirfuta, cirros polyporum modo habens, minimi digi
ti crafsitudine.Deraia haec intus uiridis eif,acerba,guffu fubdulcis.Parteauerfafo
lia fuluis maculis notata,fine femine.

L O G V S.

Gigniturin mufcofis petris,8£ in agreifibus quercuum truncis, :

T E M P V S.

Radix in fine Augufti carpenda,

TEMPERAMENTVM,

Polypodium dulcem fimul St au fleram habet uincentem qualitate,ut facultatis
fit admodum deficcantis,citra moritim tamen.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Purgandi uim obtinet. Coquitur autem cum gallina, aut pifcibus, aut Beta, aut
Maluaad purgationem. Arida aqua? mulfa?infpar(a, bilem St pituitam ducit, Ra^
dix trita Scillita luxatis confert, & ad fifTuras quannter digitos funt.

EX P A V L O.

Polypodiu exiccat admodum citra morfum. St potum per inferna purgat.

EX PLINIO.

Radix in ufu. Exprimitur fuccus aqua madefa<fia,8dpia concifa infpcrgitur ole^

ri,St Beta?, St Malua?, uel falfamento, uel cum pulticula coquitur ad aluum leniter
foluendam,uel in febri. Detrahit bilem St pituitam. Stomachum offendit. Aridae
farina indita naribus Polypum confumit, Illita luxatis medetur.

DE P R A $ I G,

/

A

DE PRASIO CAP^ CCXXIIII* ^

NOMINA«

PA2ION Gra?cis,Marrubiu Latinis,Pra(siumofficinis uocatur.Ger/ m unubiim*
manis 3(nbotn ί>4β weiMw/wctß %nb<>xn/00<itobd/<Bott^x>ct^c^ vrafllum.

FORMA*

_ _ _ Frutex c fi: ab una radice ramofus, fubhirfutus, albicans, uirgisqua-

drangulis. Folium pollici a?quale,fiabrotundu,hirfutu,rugofurn,guftu arnaru. Se-
men per interuallä in caulibus eft. Flores afperi uerticilloru figura. Haec deliniatio
adamufsimMarrubio hodie dido refpondet.Siquidem fingulari radice,angulofis Mumhiuni*
ramulis fruticat, lanuginofum:foli]s fere orbiculatis, pollicis magnitudine, inca¬
nis, hirtis, amaris, la&eo flore, uerticillato ciniftu caulem ex interuallo ampleden-
te, cui fuccrefcitteres & aiperum femeti.

L Ö C V S.

Nafciturdrcadomicilia collap(a,& in ter rudera.

T E Μ P V S.

Colligitur herbain a?ftate,Iulio potifsimu menfe,dum (emine eftpra?gnans.

TEMPERAMENTVM*

Marrubiu in caliditate quidem fecundi ordinis iam completi eft, in ficcitate ue-
rb terti] medrj aut completi.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Huius foliaarida cum femine deco&a in aqua,aut uiridium expreflus fuccus,da-
tureum meile afthmaticis, tuisientibus &C tabidis ♦ Crafla e thorace cum iride ficca
ducunt . Datur mulieribus qua? non purgantur, ut menftrua & fecundas pellant.
Item difficile parientibus, his qui a ferpentibiis morfi funt, 8£qui letale quid bibe*»
runt.Vefica?tamen& renibus nocent. Folia cu meile illita iordida ulcera purgant,
B pterygia nomasqj cohibent ♦ Dolores laterum mitigant . Ad eadem pollet ex foltjs
contufis expreffiis fuccus & fole coacftus. Cum uino & meile illitus, oculorum cla¬
ritatem exacuit. Morbu regium per nares expurgat . Aurium doloribus per (e,au£
cum roiaceo inftillatus prodeft.

EX GALENO.

fVafium ut guftu arrtarum c % ita fi quis utatur confentiente huic iapori aefiione
habet,iecur ac lienem obftrucftione Iiberans,&thoracem pulmonemq? expurgans,
ac menfes promouens. Sed & illitum detergit ac difeutit . Succo eius cum meile ad
aciei oculorum claritatem utuntur. Quinetiam & per nares morbum regium pur¬
gant, & ad aurium dolores inueteratos adhibcnt,in quibus utique obftrucfiionem
d i fi] ce re, m e a tu m cp ipfum & explantationes membranam expurgare necefte eft.

EX PLINIO.

Huius folia fernen^ contrita profunt contra ferpentes,pedorum ßdateris dolo-
res,tuisim uctere. iis qui fanguine erjciunt eximie utile,fcapis eius cum panico aqua
deco(ftis,utafperiias fucci mitigetur. Imponitur ftrumis cum adipe . Suntqui uiri-
dis femen, quantum duobus digitis capiänt,cum farris pugillo deco<ftu,addito exi
guo olei & falis,forbere ieiunos ad tuisim iubeant, Ali] nihil coparant.In eade cau-
faMarrubi] & Focniculi fuccis ad fextarios ternos exprefsis,decod:isq? ad fextarios
duos,fi cochleari] menfura in die forbeaturin aqua? cyatho , Virilium uitrjs tufum
cum meile mire prodeft * Lichenas purgat ex aceto.Ruptis,conuulfis, neruorum
contraftionibus falutare* Potum aluum (oluit cum (ale Si aceto, item menftrua 8£
fecundas mulieru . Arida farina cum meile ad tufsirrt ficcam efficaciisimaeft . Item
ad gangrenas &pterygia.Succusucro articulis,&enaribusmorborcgio,minuen-
dsx^ bili cum meile prodeft.Item contra ucnena inter pauca potens. Ipfa herba fto
machu&excreationes pe&oris purgat. Cum iride &C meile urinam ciet. Cauenda
tarne exulcerata? uefica?,& renum uitrjs* Dicitur fuccus claritate oculoru adiuuare*

dd DE PERISTE^

DE PERISTEREON E* CAP* CCXXV*

5<H

NOMINA*

fi pi2 τΕΡΕΛΝ,ί^αϋοτ^ν« grece: Verbenaca, Verbena,Columbaris ieu ver&e/M«.
Columbina,herba Sagminalis Iatine,herbarrjs AofFicinis Verbenauo verfrc/w.
catur* Germanice iirtfcittraiJt/uel ^tfcmb4rt/hoceft,ferraria,quod
nomen ut olim,fic hodie quocp habet. Periitereon nomen inditu aco^ Periflereoncur
umbis,qui in ea uerfari plurimum dele&antur. Hierobotane autem,hoc eit/acra
herbaideodi(fl:a,quodeaolimapudRomanosdomuspurgabatur,familialuitra> co oa
batur,Iouis menfa ad facrificiu Cepulas uerrebat, Afceciales in facris legationibus
illa coronabantur,uel ut Dioicorides inquit,quod in expiationibus fufpenfa Aalli
gata mire utilis fit. Sagminalis uero, quod inter fagmina, hoc eit, gramina ex loco SdgmmUs*
iacro,praefertim arce Capitolij,cum fua terra cuulfa, primum haec honore haberet.

GENERA.

Duo Verbenacae A Graeci A Latini fecerunt genera. Dioicorides A ali) Graeci
ä plantae habitu rectam A fupinam. Plinius ä fexu marem Afceminam.Re&a Dio
fcoridis, eit Ρίίηη mas,alioq? nomine Cri ita gallinacea, a ferratis folqs quae gallina crifia g<Mi*
ceaecriitae formam referunt,dicitur.Re<ita autem nominata eit,quodre(itisramU'
lis aflurgat. Supina autem Diofcoridis apud Plinium fccmina eitjRomanisqp Cin
cinnalis uocatur. Supinam uero uocarunt,quod femper humi fupine procumbat*
Germani etiam per fexum genera illa diitinguunt, uocant^ redtam V erbenacam
iirtf tnfcvantbas mcnnle/Supinam uero $>40 wcible*

FORMA.

Re&a fiue mas herba eit altitudinis palmi,aliquando etiam maioris. Folia huic Rcfia.
incifa,fubalbida,e caule prodeuntia, qui ei unus eit magna ex parte,quemadmodu
B A radix una. Flos luteus, quo folo fere a fccmina differre uidetur. Haec deferiptio
pulchre Verbenacae mari refpondet; eit enim herba dodrantalis, interdum uero
procerior,quemadmodu ea eit quaeinGermania noitra prouenitmunquam enim
autrariffime palmi altitudine non excedit. Folia habet incifuris diuiia, albefcentia3
erumpentia e caule. Singularis denique illi, ut plurimum, caulis A radix una ♦ Su^ Supm,
pina feu fccmina ramos profert cubitales,aliquando etiam maiores,anguloios,cir^
ca quos folia funt perinteruallaquernis fimilia, anguitiora tamen & minora, per
ambitum inciia,colorefubcaefio. Radicem habet oblongam,tenuem . Flores pur*
pureos, tenues. Cuius iterum deliniationis notae Verbenae fccmina? adamuisim
conueniunt.Siquidem multis itatim a radice angulofis coliculis conitat,coma fub
tus incana,folio querno non difsimili,nifi quod minus eit A anguitius, multis per
ambitu inciiuriV.fiofculo ex albore A purpura uerficolore. Quibus omnibus ma,
nuferipti codicis,qui Periitereon interpretatur V erbenam, accedit teitimonium,

A communis omnium confenfus, a quo fine manifeitisconiedluris Arationibus
nunquam eit difcedendum.

L O C V S.

Vtraque in planis A aquofis locis prouenit.

T E m p v S.

Mas citius quam fccmina apparet . Colligi debent,potiflimu fccmina,circa Ca^
nis ortum,nam hoc tempore floret.

TEMPERAMENTVM.

Vtraque deficcat A aditringit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Redlae Verbenacae folia cum rofaceo, aut adipe fuillo recenti appofita, uulua^
rum dolores finire putantur. Ignem (aerum cum aceto illita reprimunt. Putrefcen
tia ulcera cohibent. V ulnera giutinant,ueteraqj ex meile ad cicatricem perducunt*

dd z Supinae

ERBENACA SVPI

NA SIVE FOEMINA.

594 PLANTAKVM HISTORIAE CAP» CCXXV,

C Supina? autem folia di radix in uino pota illitaqj, aduerfus reptilia ferpentesue fa¬
ciunt » Eadem drachma? pondere cum thuris obolis tribus, & uini ueteris hemina,
quadragenis diebus iciuno contra regium morbum bibuntur» Vetera oedemata,
di inflammationes illita mitigant.Sordida ulcera purgant.Tota autem herba in ui
no decoda tonfillarum cruilas abrumpit, oris nomas gargarififata cohibet, Fer^
tur fparfo aqua triclinio qua maduerit »laetiores conuiuas fieri. Datur potandum in
tertianis febribus tertium a terra geniculum cum adiacentibus folfis : quartanis,
quartum»

EX GALENO.

Vim habet adeo deflorantem ut uulncra glutinet»

EX A E T I O.

Verbenaca recta ad capitis dolores fummo prarfidio e fle teftatur Archigenes,f?
ea coronetur paticns,aut fi teratur cum aceto & rofaceo di illinat,aut oleo decoqua
tur, ac foueatur caput . Nec tantum capitis dolores fedat,fed capillos quocp fluen¬
tes compcfcit » Radicis decodum calidum ore retentum dentium dolores mitigat,
ac mobiles firmat, orisqj ulceribus medetur» Ad colicos^radicesfemicontuias in
aqua ad dimidiam decoquito, & diebus quinque decodum potandum dato : effi-
caciffimum id eile experientia compertum eil. Facit &ad calculos atep ad inchoan¬
tem elephandafim, ii cum meile propinetur. Vtere itidem ad epilepticos, SC ad
quotidiana,quartanaue febre laborantes. Ad podagricos uerö & coxendicu mor¬
bo affedos uino decoda exhibetur. Succi e radice expreß! collutio ad fiilulas com-
modiflima eil» Et fi mororum liquori ac melli mixtus exuratur, di acidus illinatur,
fiilulas fanat.Poteil etiam meile aiTumi,& fiilul&’ tanquam collyrium infiefiae mi¬
rum in modum prodeil.

D E X PL IN I O.

Aiunt fi aqua ipargatur triclinio qua maduerit Verbenaca, laetiores conuidus
fieri. Aduerfus ferpentes conteritur ex uino» Omnibus uiiceribus medetur,lateri-
bus,pulmonibus,ierinoribus,thorari, peculiariter autem pulmonibus,&quos ab
fisphthifis tentat.Dyienteriasemcndatcx aqua data carentibus febre, aut ex uino
aminaeo cochlearibus quinque,additis in cyathis tribus uini»

EX SYMEONE SETHI.

V erbcnaca reda facit ad capitis dolores & defluentes capillos inunda « Dentia
dolores fedat,& motos atep concufTos cofirmat» Oris ulcera fanat. Decodum eius
colicos &calculoiosiuuat. Pota fis qui primum elephantia laborare incipiunt, di
comitiali morbo affedis fuccurrit . Item quotidiana & quartana laborantes fi mili¬
ter iuuat.Podagricos ucro di coxendicis morbo captos,uulneratosq5 illita fanat.

DE PTERIDE> C A P* CCXXVI>

NOMINA.

T ß p 1 2, nm&oy Grsecis^Filix Latinis dicitur . Officina? latino nomine
utuntur. Germanice TOalbtfan . Pteris autem di Pterion ab alis auiu,
quarum forma in ramulis difpofitaciusfoliareferunt, Graecis dicitur:
pennatus enim, bi pennatis folfis frutex Filix eil.

GENERA.

p terti. Duo Filicis funt genera, mas icilicet di focmina . Mas Graecis fimpliciter
Thelyptcris . Latinis Filix mas,Germanis Wnlbtf<in mernilc dicitur.Focmina Grgcis tinAvtflzi?»
Latinis Filix fccmina,Gcrmanis IFalbrfim wcibtc appellatur.

siSöo/j/v

- „

.«fc° r'T/V'O/"’5^>

„r^or<X^T^„\XVWa fJ'Av?'

-i«\ femi >y Λν o° ..* _ li^irv. ///

ß5ikri>^ i m'\ vg^

^ °o^Q°)A<kj

mrfvm^

wSMm^n

λΧνί^

■0

- - -~~lr£jt

yj^m

^o^^y^yyy

^fyrrfr

ύΖ^-ψ^Κα rrrr^by,

^</ ' ^TT C \ VJ^·3^ ' ‘^“Ni

,v*'A

' iM^Wkmr^ Ά * '

MT*·

t^Ot:

"«a

FILIX MAS

mmL

mmmms

^aföfdwmmsiie.

PLANTARVM HISTORIAE

C A Pt CCXXVI.

597

A FORMA*

Filix mafcula folia habet fine caule, fine flore, fine femine,ex uno pediculo cubi- Filix mafcuL·.
tali longitudine exeuntia, incifa, alarum auium modo explicita, odore fubgrauia*

Radicem in terra: fuperficie foris nigram , craffam, oblongam , adnafcentias ap.
pendicesue multas habentem. Ex qua fiquidem defcriptione fatis conflat hanc
quam fub hoc nomine piflam damus herbam eile Filicem mafculam : h sec enim
neque caulem(quod enim in ea fupra terram extollitur, pediculi folioru, non cau-
lis rationem obtinet)neque florem,neque fernen habet:folia ex uno pediculo cubi
tali ä terra flatim, aut ex flipite eius exeunt, utroque latere pinnata, fubgraui odo¬
re ♦ Radix denique illi efi per fumma cefpitum nigra, 3C ut Theophraftus ait, craf-
fa,oblonga, multis adnatis capillamentis fibrata, atque, utfummatimdicam,o-
mnes illi notae adamuffim refpondent. Filix foemina folia priori fimilia ob tinet, f ilixfxmm,
non tamen uno fingulariq? pediculo utillahaerentia,fedadnafcentes ramulos mul¬
tos altioresq? habentia, Radix illi longa,obliqua,in nigro colore fubflaua, aliquan¬
do uerb rubefcens. Que defcriptio iterum per omnia cum ea herba cuius pitfluram
exhibemus ita conuenit,ut nulla prorfus fit nota quae illi non refpondeat*

LOCVS.

Nafcuntur ubiq?,fed maxime in montibus,{yluis δί (axofis locis»

T E M p v S.

Effodiuntur Vergilrjs occidentibus,hoceft,autumno*

TEMPERAMEN TVM*

Amarae funt Filices,paulul um habentes adflridionis,ut euidentiffimum fit has
calefacere 8£ exiccare pofle*

B VIRES* EXDIOSCORIDE*

Filicis mafculae radix pellit latos lumbricos pondere drachmarum quatuor cum
aqua mulia pota. Melius autem fi cum Scammoniae,aut ueratri nigri quatucr obo
lis detunucruntamen oportetfumentesalliapraefumpfiffe, Licnofis utreflituan-
tur prodeft pota* Radix etiam cum axungia illita contra idus ab harundine factos
utilis eft* Eius autem haec probatio. Peribit Filix quam per ambitum copiofior ha-
rundo coronet : & contra euaneicet harundo, quam obfepiens multa Filix in or¬
bem cinxerit. Fccminae radices curn meile in eclegmatefumptae, latos lumbricos
pellunt. Cum uino autem pondere trium drachmarum pota:, rotundos lumbri¬
cos eficiunt. Mulieribus datae flerilitatem faciunt. Et fi praegnans lumat, abor¬
tum, Siccae & in farinam tritae,h umidis &C i)s quae difficulter fanantur ulceribus in-
fperguntur. Medentur iurnentorum ccruicibus . Folia eius nuper prodeuntia ole¬
rum modo elixa comeduntur,aiuumq5 molliunt.

EX GALENO.

Filix mas radicem habet maxime utilem datum enim lumbricum interficit, fi
quis eam quatuor drachmam pondere in aqua mulia fumpferit . Ad eundem mo¬
dum foetum quidem uiuum necare, mortuum autem erjcere mirum non eft. VI-
ceribus impofita ualenter deficcandi facultatem obtinet,no tamen mordax eft . Si¬
milem ei uim habet Thelypteris nominata.

EX THEOPHRASTO. 1

Thelypteris feu foemina Filix, contra lumbricos uentris & latos ^graciles utilis
eft.Contra latos quidem cum meile mixta,contra tenues autem in uino dulci cum
polenta data.Quinetiam mulieri fi detur,praegnanti quidem abortumjfimpliciter
autem foeminis flerilitatem facere affirmant*

EX PLINIO*

!

55>8

CAP. CCXXVl.

*

PLANTARVJM HISTORIAE

C E X P L i N I O.

V fus radicis in trimatu tantum, neque ante necp poftea. Pellunt interaneorum
animalia. Ex his tineas cum meile, cacrtera ex uino dulci triduo pota? . V traque fto-
macho inutilifsima. Aluum foluit, primo bilem trahens, mox aquam . Melius ti-
neas cum Scammonrj pari pondere . Radix eius cjuum oboloru pondere ex aqua,
poft unius diei abftinentiabibitur,mellepra:guftato,contrarheumatifmos.Neu-
tra danda fceminis,quoniam grauidis abortum,c£teris fterilitatem facit.Farina ea¬
rum ulceribus tetris infpergitur. lumen torum quoque ceruicibus ♦ Folia cimicem
necant, ferpentem non recipiunt, ideo fubfterni utile eft in locis fufpetftis ♦ V ftas
etiam fugant nidore.

APPENDIX.

Filixfminepm Falfum Si comentitium hauddubie eft quicquid neoterici aliqui de Filicis femi-
(mearet. ne fabulantur : quod fcilicet una folftitiali node floreat, eademqp hora cum deflo¬

ruit maturum in terram femen cadat, ideoq? nifi quifpiam tuncaffuerit, necuideri
florem, nec colligi femen pofle,tum quia incredibilia funt,tum quod omnes,Theo
phraftus fcilicet, Galenus, Dioicorides, Plinius,fterilem 8C One femine dixerunt.
Neq? etiam medici uel Arabes ucl Perfacad magicas uanitates nati, feminis huius
meminerunt. Quapropter omnia hxc agyrtarum comentaefle uidentur huma¬
na: ignorantur ad qurftum impudenter illudentium, qurcerteuel una hac ratio¬
ne abunde fatis confutari poffunt,quod cuntfta illa fieri &obferuari natali node di-
ui Ioannis Baptifta: pra:cipiunt,cum natalis ea nox di folftitialis illa duodecim die¬
rum numero nunc inter fe diftent.

d DE PEVCEDANO C A P> CCXX ¥!!►

NOMINA,

ευκεδανος Gra:cis,Peucedanus Latinis, officinis Si herbarijs no-
ftra: sctatis Fceniculus porcinus dicitur. Germanis Dmrjfrmtcf/Sew-
fcnd^cf/obct* ÖcbwefclwitrQ/quod lachryma e radice fulphuri aut thu
ri fimilis exudet. Peucedanum autem nomen inuenit ä pinu,quse Grae-
ikä&z* cis τσϋΐίκΗ dicitur, cui folio par eft . Hinc pofteriores Latini Pinaftellum eum uo-
Pmticttm. cauerunt.

p anicuiut por»
mia.

Peucedattut Mb

FORMA.

Caulem emittit tenuem, macilentum, Fceniculofimilem . Comam habet circa
radicem copiofam di denfam. Florem luteum ,radicem foris nigram, intus albam,
graui odore, craffam, liquore plenam . Ha: fane omnes nota:, nulla prorfus recla-
offiemm Ptu* mante,huicquam pidam exhibemus hei breonueniunt. Officina:,qua:nonraro
sedama non eft adulterinas pro genuinis uendut herbas, Peucedanu oftenduntradice no fuccofa,
gemina. fed lignofa,nccgraui odore, ied iucundotunde fatis coftarepoteft uerum non effe»

L O C V S.

Gigniturin montibus opacis, potifsimum in monte propeTubingam,cui olinn
arx impofita fuit,in itinere uerfus Rotenburgum fito.

t E M P v S.

Floret lulio di Augufto menfibus,atque deinceps femen producit. Radix fodi¬
tur exitu autumni.

TEMPERAMENTVM,

Calefacit ordine fecundo iam comp!eco:deficcat uero tertio iam incipiente.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radice adhuc tenera Peucedani cultello incifa liquor eftunditur,profluenscp fta
tim in umbra reponitrin fole fiquidem Ianguefcit, Facit cum colligit capitis dolores
dC uertigines,nifi quis antea rofaceo nares pra:ungat,& caput irrigat. Radix affata

inutilis

6oo plantarvm HISTORIAE CAP, CCXXX1II,

C inutilis fit. Colligitur 8fe caulibus 8C ex radice ficut e Mandragora liquor atcp fuc
cus. Minus tamen efficax fuccoliquor,&uelocius expirat.Interdu etiam cocretain
ueniturlachryma thuri fimilis,caulibusradicibusq5adha:rens,Exaceto8£rofaceo
inundlus lethargicis,phrenetiris,uertiginofis,comitialibus, diuturnis capitis dolo
ribus, reiolutis,ifchiadicis, conuulfistin uniuerfumqjneruoru affeclionib. ex oleo
8C aceto inungitur. Strangulatu uuluac laborantes olfactus, ibporeq? profundo cor
reptos reuocat, Suffitu ferpentes fugat. Aurium doloribus cum rofaceoinftillatus
prodeft . Cauis dentium erofis inditus eorundem dolores mitigat ♦ Contra tufsim
in ouo fumptus facit ♦ Difficultati ipirandi, torminibus <$C inflationibus fubuenit«.
Aluum leniter mollit.Lienem minuit.Difficiles partus egregie adiuuat. Ad ueficg
renumq? dolores 8 i diftentiones potus confert , Aperit uuluam . Radix ad eadem
utilis eft,fed inefficacior. Eius decodtum bibitur. Sicca trita fordida purgat ulcera,
oisiumc^ fquamas detrahit, ueteraq? cicatrice obducit. Ceratis malagmatiscpcalex
faciendi ui praeditis mifcetur. Eligi debet recens, non cariofum, folidum, odoris
plenum . Succus ad potiones amaris amygdalis, aut ruta, aut pane calido, aut ane#
thodiflbluitur,

EX GALENO.

Peucedani radice quide maxime,fed tamen etiam fucco & liquore utimur. Sunt
auteha:c omnia eiuidefpecie facultatis, Ied ualentior liquor, admodu excalfaciens
8C digerens, Quare affeclibus omnibus circa neruos confiftentibus conuenire cre#
ditur,tum morbis in pulmone & thorace ex craisitudine atque uiicofitate humoru
fadlis. Et intro quidem in corpus fumpta, ied tamen etiam olfacftu profunt ♦ Porro
quod incidat atque extenuet,fa?pe etiam dentium perforatorii dolores cauitati im#
pofitus protinus fedauit,quiauidelicetefttenuiupartium,8£excalfacftorius.Quiri
D etiam lienes induratos iuuat, nempe incidendo, digerendo & extenuando craflos
humores , Sed 8£ radice ad ha?c uti licebit,qua: Sc fquamas ab oisibus celerrimede^
trahit,quia uidelicet ualide deficcat,minus tamen quam fuccus excalfaciens ♦ Et uL
ceribus malignis arida illita optimum eft remedium ; ipfaenim expurgat, carnem
generat,8£ ad cicatricem perducit.

EX PLINIO.

Peucedani radices conciduntur in quaternos digitos ofleis cultellis, funduntcp
fuccum in umbra, capite prius & naribus roiaceo peruneffis, neuertigoientiatur«
Et alius fuccus inuenitur caulibus adhaerens, incifisq? manat. Probatur cralsitudi#
ne mellea, colore ruffo, odore fuauitcr graui, feruens guftu« Et hic in ufu & radix,
δ£ decoctum eius pluribus medicamentis , Succo tamen efficaciisimo, quireiblui#
tur amaris amygdalis, aut ruta,bibiturq? contra ferpentes,& ex oleo perundios tue
tur . Idem pedioris doloribus fubuenit . Pituitam & bilem detrahit Peucedani ra^
dix.Eademdecodbi lieni 8 i renibus prodeft, Perungunt radice fudoris cauläeli#
ciendi, quoniam cauftica uis ei eft . Peucedano ad recentia uulnera tanta uis eft, ut
laniem oisibus extrah at , Cum femine Cupreisi bibitur, fi ianguis per os redditus
eft,fluitq?ab infernis . Strangulatus uulua? nidore uftum recreat, laxanturcpfuffb#
cationes eo; Ied quidam ammifccnt in uino femen Cupreisi cotritum. Potum cum
coagulo uituli marini a?quis portionibus comitiales fanat. Succus infantium rami#
ci,& umbilicis eminentibus inungitur. StrangurEe cum meile medetur.

Item femine lethargici excitantur, & ut perhibent ex
euphorbio naribus tadlis Peuce^
dani fucco,

SE ?EiUX>

/

6<Λ DE PERSICA ARBORE»· CAP»· CCXXVII>

Verpcäcur

difta.

NOMINA.

-r-Λτ:·^. τ ερςικη μηλ^α Gra:cis,Perfica malus Latinis : antiquum nomen hev,
barrj uulgares minuerunt: Germanis pfcrftcbbmmt appellatur* Per*
fica forte dida, quod ex Perfide primum adueda fit*

FORMA*

Perfica folqs amygdala: maioribus confiat: flore fubpuniceo, pomo carnofo,
fucculento,foris lanuginofo,dura intus & fcabra nuce, in qua nucleus qualis amy^
gdalis. L O C V S*

Pafsim in hortis,uineis potifsimu, nafeitur* Gaudet autem aquofis*

T E M p ¥ s*

Floret primo fiatim uere,frudus uerb eius autumni fere exitu matureicit, celer^

nmemarcefcens*

TEMPERAMENTVM.

Perfica arbor in germinibus & folqs uincentem amaram qualitate habet, ut hoc
nomine calidam efle nemo dubitare pofsit * Frudus eius in fecundo ordine frigL
dus & h umidus exiftit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Perfica perna fiomacho gratafunt, matura bonum faciunt aluum, cruda uerb
aluum confiringunt.Siccata uchementms adfiringunt. Siccorum decodum hau^
ftum ftomachi Si uentris fluxiones fiftit,

EX GALENO,

Folia Perfica: trita STuper umbilicum impofita lumbricosnecant, Alioquiia/
ne etiam difeutiens medicamenta efi* Pomorum uerb eius fuccus & ueluti caro fa¬
cile corrumpitur, οιηπίηοφ noxam infert, quapropter haudpoft alios cibos ultib
D mo^,ficutnonnullifolent,illaofFerrioportet:naminfummonatantiacorrumpuii
tur* Huius uerb,quod omnibus comune efi, meminitfe oportet: quaecunq* uitio^
fi fuccfiqua: humida & lubrica funt,facilecp defeendunt feceduntue,pra: ali)s come/
denda eilerfie enim ipfa celeriter fubcunt,&ali)s prseeunt,ac quali iter muniunt*
Poftremb autem fumpta,una fecum alia quocp in corruptionem trahunt*

EX PLINIO VALERIANO*

Pcrficoru cibus efi: quidem fiomacho inutilis,eb quod cito fuccus eiusinacefcat,
& caro ccque in digeftione uitietur , ucrum minimegrauis, dum non diutius in in*
tefiinis moratur, & ad ima femper exitu celeri feftinat. Perficorum cibus negatur a
medicis membra nutrire* Sed & Galenus fuadet nunquam omnino pofi cibum fu ^
mere, corrumpi affirmans fi cibis ca:teris innatent * Pcrficoru folia trita 8dmpoiL
ta uentris animalia perimunt & expellunt, Eadem ficca &in puluerem tuia, recem
tes plagas cruentoru uulnerum claudunt. Nucleus perficorum capitis dolori cum
oleo & aceto tritus illinitur: quamuis quidam cum (olo roiaceo terere maluerint*
Gummi gutta quam Perfici truncus illachrymat,fluenti aluo medetur.Eadem mt
xtacum uino etiam in uefica lapillos frangit. Trita ex aceto impetigines reprimit*
Decoda cum croco tumores faucium mitigat, Afperam arteria: canalem leuiorem
facit. Excreantibus fanguinem miro modo fubuenit. Thoracis obftridos finus re>
ferat;uitia pulmonis expurgat*

APPENDIX*

Flores Perfica: faccharo conditi, inftar roiarum aut uiolarum, aluum haud leufi
ter mouent atque fubducunt.

DE PEPLO*

PEPLOS

«folfifatfl#»

CC 2

^4 DE peplo cap* ccxxix*

c NOMINA*

e TuUrotuniU* λος Graecis,Peplos Latinis,officinis 8£uulgo Efula rotunda, Ger.*

mams (Tctsfcijlmucbappellatur*

FORMA*

_ Exiguus frutex eil albo liquore plenustfolrjs paruis ut Ruta?,latiori

busta men. Tota eius coma dodrantalis,rotunda,humi fufa ; femine fub folrjs par^
uo Si rotundo, minore quam candidi papaueris * Radice una, ex qua totus frutex
prouenit* L O C V S*

Nafcitur in hortis Si uineis*

T E Μ P V Sf

Colligitur mefsibus,iiccaturq? in umbra,& continue uertiturf

TEMPERÄMENTVM,

Idem cumTithymallis habet temperamentu, atqueadeo ex quarto calefacient
dum ordine e il*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Herba ipia multos habet ufus, radix uero inutilis * Semen eius tufum, feruidaqj
aqua madefactu reconditur . Pituitam Si bilem acetabuli pondere cum hydrome^
litis cyatho potu ducit* Obioni)s mixtaherbaaluuconturbat * Conditur in muria*

EX GALENO*

Peplos frutex liquorem fimilcm Tithy mallis habet, cum in ali] s, tum quia pur^
gat ceu illi*

EX A E T I O*

Pituitam ac bilem ducit acetabuli menfura cum mulfte cyatho bibitum Pepli iL
B men.Sale etiam herba maceratur,flatusqjdiicutit,ut Hippocrates aiTerit.Sumnxv
pere igitur confert flatuo iis affedibus, qui in melancholia dominantur, item diu^
turnis lienis Si uteri Si coli fladbus,tumefa(fl:isq? oedematibus in abdomine*

EX PLINIO*

Semine Pepli potoaluusfoluitur,bilis ac pituita detrahitur. Media potio eil ace
€abuh'mcniura,inaqua:muifa?heministribus*Et cibis inipergitur obfonqsq? ad

molliendam alnum.

DE PILOSELLA* CAP^ CCXXX*

NOMINA.

VO nomine ucteribus Grccis aut Latinis nominata htharc herba, inge
nue fateor me ignorare ♦ Neqj enim eil μυοςΊκ Dioicoridis * Cum ita^
que grseco Si latino nomine deilitueremur, barbaro uti nobis neceile

_ fuit , nifi plane herbam hanc uulneribus glutinandis mire utilem, prae.*

p iloßmde terire uoluiiTemus.Herbarrj itacp noftrae tetatis a copiohs pilis quibus uefh'tur, PL
lofellam. Germani tfOeußotlttt/uocant*

GENERA*

mior. Duo eius herba: genera reperiuntur5in nullo fere nifi floribus diilantia, V. num

genus maioribus foli]s,&qua?fe afolo fuftollunt, floribusqduteis,maior Pilofelia
minor, nominatur, Germanis proprie Vtagdlmnt . Altem minoribus folijs, in terra feL
filibus,floribus purpureis, Si quali in pappum euanefeentibus, Germanis (foeufr
®ilin/obev Dafcrtpf&lin peculiariter appellatur. Sic etiam fuam Pilofellam manu
feriptus herbarius in maiorem Si minorem digefsit*

FORMA*

Herba eil folqs in terram graminis modo iparfis, pilofis, albicantibus a terra,

fuperne

PILOSELLA

MAIOR»

1

6g$

A fuperne uirentibus, floribus luteis aut purpureis, radice in exilitate multam exte¬
nuata * Ex qua deferiptione fole clarius flt, eam herbam qusc a Grsccis Myolotis, a
Latinis autem Auricula muris dicitur,non efle Pilofellam:nam, ut reliqua taceam,
neque maior neque minor Piloiella coeruleum flofculum uelut Anagallis obtinet:
ut non parum errent herbarrj noftri temporis qui Pilofellam alio nomine Muris
auriculam appellari tradunt»

LOCVS,

Nafcitur utrunque genus locis montofis Si collibus terrenis ♦ Maior autem itv
uenitur etiam in alperis Si incultis agrorum limitibus»

T E M P V S.

Maio Si Iunio potifsimu menfe florent . Minor tamen Piloiella paulo poft inL
tia Iunrj menfis difperit,8£ nufquam fubinde inuenitur»

TEMPERA MENTVM.

Efle calidas Si ficcas Pilofellasguftus palam declarat:habent enim adftri&ione
cum exigua quadam acrimonia coniun&am, ut hoc nomine ad purificanda ac fub-
inde glutinanda uulnera fint mirifice utiles.

VIRES EX RECENTIORiBVS.

Ferunt foliorum farinam uulnera mirum in modum olutinare. Herba? recentis

u

fuccum exprimunt ad cohibendos quartana? febris horrores. Eodem tingunt gla¬
diorum ariem,ut omne ferrum aliud domet, fecetq? : ferrum enim quod huius luc¬
eo comaduit tantam contrahere duritiam, tamq?magnu induere robur produnt,
ut chalybis aciem refpuat . Has certe omnes facultates manuferiptus herbarius Pi-
lofellaeadicribit. Recentiores huius herbae radicem Maio menfe effbflam, ficcata.
Si in puluerem redacffam,ac fubinde potam,aut in cibo datam, effkacifsimu efle ad
B uerfus ramicem remedium tradunt.

DE PIMPINELLA* GAP* CCXXXI*

NOMINA.

T appellata fit Grsccis aut Latinis herba haec quam hodie uulgus her¬
bariorum 5 i officinae Pimpinellam uocant, nondum nobis certo fcire
licuit. Sunt qui Pampinulam Si Bipennulam nominent. Germani Bf
bwcllm Si Bibernellen appellant.

GENERA.

Duum eff generum Pimpinella. Vna maior,radiceadmodulonga,foiijs multi¬
fariam fciisis. Si faro haud difsimilibus,caulibus angulofisjfloribusq? in fummo exi
guis Si candidis . Altera minor, caulibus rufefeentibus, folfis^ minoribus. Si non
diffe&is multifariam,fed ferratis tantum,alias priori per omnia fimilis*

FORMA.

Herba eff folio mucronato, difle&o, aut in extremitatibus (errato, caulibus ab
eadem radice binis aut trinis,angulofis. Si interdum rubentibus, in quorum fum¬
mo na icuntur flores minuti Si candidi. Si fis decidentibus femen exiguum Oreo-
felini femini fimile.Radice crafla,longa,& fubrubente,acri admodum,

LOCVS.

Lucis Si opads locis minus, in pratis autem maius, affatim citra cultu erumpit*

T e m P v s.

AIffatc in autumnum ufque floret.

TEMPERAMENT VM.

Quum acrimoniam non exiguam in guftupra?fe ferat, hauddubie infecundo
ordine calida & ficca erit, imo fecundum calefaciendi ordinem excedere credibile
eff, & ad tertium fere accedere.

Myo fotis non eft
PilofeUa.
Auricula muris
nonejl PilofeUa.

Pampmk,

ee 4

VIRES

PIMPINELLA

MINOR.

6t ο

PLANTARVM HISTORIAE

CAP. CCXXXlt

C VIRES EX RECENTIORIBVS,

Pimpinellae fuccus bibitur contra ferpentium morfus. Ex uino pota calculos
terit , Stranguria etiam decccfia leuat ♦ Succus cius potus omne uenenum difcutit.
Aqua cius ignis ui expreffa oculoru caliginem difcutit. Ha: funt facultates quas illi
antiquus herbarius tribuit ♦ Alrj tradunt fuccum eiufdem faciei maculas detergere
pofle, E ft autem radicis Pimpinella? tum ufus praecipuuSjquum fatuientis popula-
tim peftilentimcontagiaarcereconamurtuniceenim uenenis adueriatur,&corpo-
Sättguifor u no ra ab hac lue uindicat3utadfirmant3 fi tantum in ore teneatur. Quod certe non po-
eft pünpineJ L·. teil ea quam hodie Sanguiforbauocant herba. Quare mirum in modu errang qui
hanc cum Pimpinella confunduntut fufius fuo dicemus loco.

DE PASTORIA BVRSA» CAP> CCXXXIX»

N Ο Μ I N Ä.

vo nomine herba quam uulgusPafioriamburiam appellat gra?cisS£
latinis medicis di&a fit, ignorare me ingenue fateor. Sunt qui peram
etiam pailoris nominent, a folliculis in exigua; uulgae fimilstudinem
comprcfsis,turbinatacordiseffigie. Germanis iDcfcfiellttaiit Si Dir-
tcnftdcl uocatur.

FORMA.

Herba raro pedealtior3ramo{a, Eructcfoliahabens, at minora . Flores exiguos.,
candidos. Semen in uulgis minutum Si nigrum. Radicem candicante & oblonga.

L o c v s.

Nafcitur propter uias pafsim3& in parietinis.

D T E Μ P V S.

lunio S C Iulio menfibus leoitur.

O

TEMPERAMENTVM.

Refrigerat Si adftringit.

VIRES EX RECENTIORIBVS.

Ex aceto trita colledionum inflammationes refrigeratae eo confluentes humo-
mores cohibct,imponitur facrisignibus38^quibusiiOmachusa*fi:uat. Succus eius
purulentis auribus infunditur. Cruenta fanat uulnera. Medetur dyfentericis, ian-
gumemexcreantibus3nccpnonrnuliebri profluuio, Manufcriptus herbarius ad-
dithanefanguinemenaribus profluentem fi flere mirifice pciTe. Herbam quoque
manu tantum gefiiatam, mox idem efficere tradit . Quid multa? mire ef¬
ficax eft in comprimendis omnibus (angui¬
nis eruptionibus.

B urfu dut pe»
ra pafwriuur
dicit*

DE PEDE

l

l!

p

11!

ißl

■jjif

||

I

I»

~>~ΊΤΓΠ ιτγτττττ rinnij rrr

DE PEDE LEONIS* CAP* CCXXXIII*

NOMINA*

V A M uulgus herbarioru Pedem leonis nominat, non eft Diofcoridis uontopoiion
Leontopodion, id quod deicriptio fatis monftrat» Quo uero nomine diofcoridis non
Graecis &C Latinis appellata fit,mihi nondum conflat. Sunt ex barbaris
qui Alchimillam, alij etiam qui plantam leonis nominant.Sicautem di- jfchmTLu
<fla, quod folia habeat inftar leoninipedislata&rotunda. Germanis QyntMXO/ p cskoniscm
J^orccutupcn/Cbxvcnfuf/S^x'nfer frurcctt mumcl uocatur. difa.

FORMA»

Dodrantalis efi: herba, folia lata, criipa rotunda ofto ferratis incifuris diftin^

<fta,non tamen ad pediculos ufque, qui ftatim e radice exeunt, filia habens , Flores
item exiguos gluteos profert, Radicem digito craisiorem,8t fefquipalmolongio^
rem,fubrubefcentem »

L O CVS*

Paisim in pratis,in alto potifsimum fitis,nafcitur*

temp vs»

Maio menfe erumpit,ac inter Iuni] initia floret*

TEMPERAMEN TVM*

Folia&radix adftricftione uehementiparticipant,atqneadeoexiccant, Recen*»
tiores ldipfum in fecundo efficere ordine tradunt*

VIRES EX RECENTIORIBVS.

V ulneribus glutinandis aptiisima eft, Decocfto enim illius lauant utiliter omnia
uulnera* Linteum quoque in eo madefa&um illis comode imponitur * Mulierum
mammas impenle laxas linteum decocfto eiufdem intincftum &Ü impolitum, duras
(olidas^ efficit.Dccocftum denique hoc epotum interanea uulnera,rupturasq? gl u
B tinat . Et quod dicftu mirum eft, tanta eius plantae in glutinando uis eft, utramices
inteftinorum,in pueris potiisimum,fanarepofsit»

DE POLYGONO MARE* CAP* CCXXXIIII*

ne dkftumeft»

NOMINA.

ολυγομον αξξψ graece ; Proferpinaca, Seminalis a feminis multitia Seminalis cur
dine,& Sanguinalis a cohibendo fanguine nominatur , Officinis Cor^ di&u
rigiola & Centumnodia* Germanice / iDctmgtttf? /TPcgp inguinalis*

btitt appellatur »Polygonon a geniculorum frequentia,&multitudL· clnmwdU»

FORMA.

Herba eft ramis tenuibus,teneribus, copiofis, geniculis interfe&is, in terra gra^
minis modo repentibus* Folrjs Rutae fimilibus,longioribus tamen » Iuxta fingula
folia femine,unde mafculum uocatur.Flore albo aut puniceo»

L O C V S.

Nafcitur pafsim,quotidie^ pedibus conculcatur, fua fponte in aggeribus &C iL
mitis proueniens»

T E m P v s.

ALftate floret,quo etiam tempore legitur*

TEMPERAMENTVM*

V ti adftricftionc quandam obtinet Polygonum,ita (ane uincit in eo aqueum fiL
giditm,ut uidelicet fecundi fit ordinis medicaminu refrigerantium,aut etiam quo^
dammodo ininitio tertrj.Eft etiam exiccatorium.

VIRES» EX DIOSCORIDE»

Vim habet adftringendi 5C refrigerandi fuccus Polygoni potus.Prodeft fangui

ff nem ex-

PLANTA RVM HISTORIAE CAP» CCXXXIIII, dtj

K nem expuentibus,&alui defluxionibus,cholericis SC urinse ftillicidio. Vrina enim
euidenterducit.Cumuinopotusuenenatorumorlibus auxiliatur. Valet etiam ad
febrium circuitus una hora ante accefsione fumptus. Muliebre profluuium appo-
fitusfiftit.Auriumdo!oribus,8£purulentisauribusinftiHatusconfert. Cumuino
decocflus meile adie<flo,eximie ad genitalium ulcera facit. Folia contra ftomachi ar
dorem,fanguinis reiectionem, herpetas, ignes lacros, inflammationes, ccdemata,

SC uulnera recentia illinuntur.

EX GALENO.

Polygonii rjslane quibus flomachus aeftu feruetextrinfecusillitum auxiliatur:
ueluti etiam ignes facros Si calidas phlegmonas iuuat.Porro tale cum fit,& fluxio¬
nes reprimit, & hac ratione uideturexiccatoriumefle. Quare cum herpetum,tum
ulcerum, aliorumq? bonum efl remedium : efficadlsimu autem inflammatione 5 C
fluxione laborantium partium. Efl; di cruentorum uulncrum glutinatoriu . Sed 8C
auriuulceribusprodeft:5i ii uel latis puris iniit, hoc tamen etiam deliccat.Eafdem
ob facultates Si muliebre profluuium,^ dyfentcria,& languinis eiecfliones,^ un¬
decunque aliunde immoderatiores impetus liftit. Refert Diofcorides quod Si uri¬
nam prouocet exhibitum flillicidio affecftis . Non tamen affedum exatfledifcrimi-
nat in quo dari ipfum expediat.

EX PLINIO.

Succus eius infufus naribus fupprimit fanguinem, Si potus cum uino, cuiusli¬
bet partis profluuium excreationesq* cruentas inhibet. Vis eius fpiflarc ac refrige¬
rare . Semen aluum largius fumptum foluit, urinam ciet, rheumatifmos cohibet:
qui ii non fuere, non prodeft. Stomachi feruori folia imponuntur. Velicae dolori
illinuntur, 8d ignibus facris. Succus Si auribus purulentis inflil!atur,& oculoru do
\ lori per fe, Dabatur 8dn febribus ante accefsiones,ducbus cyathis in tertianis quar
tanisue praecipue.Item cholerids,dyfentericis,S£ in lolutione flomachi.

DE PEGANO^ C A CCXXXV*

NOMINA.

h r a n o n κΗπ&Ύομ gra:ce, Ruta hortenlis latine: officina: retinuerunt
nomen latinumr&mitcn Si TF anmuten germanice uocatur . Pega¬
non Graeci, Plutarcho libro tertio fui fympofij tefte, a facultate, quod p egmnmde
calore liccitateq? genituram coagularet, dixerunt: «yryw&ae enimeoa- dtftonu
gulare, Si quali in glaciem contrahere efl. Hinc uterum geftantibus inimica etiam
coronis inferta putatur»

FORMA*

Frutex efl Ruta hortenlis grauilsimi odoris, femper fere uirens; folio exiguo,
pene rotundo, csefij coloris, denfo, furculolis ramis : flore luteo, angulolis calyci¬
bus, in quibus femen album continetur.

L O C V S.

Prouenitpafsim in hortis,amat aprica Si liccaloca.

T E m p v s.

Floret acftate, femen autem Autumno maturefeit, quo etiam tempore carpen¬
dum uenit.

temperamentvm.

Guflu non folum acri,led Si amaro eft,ex tertio ordine excalfacientium, Si ftre-
nuedeliccantium.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vrit, calfacit, exulcerat, urinam mouet, menftruaque ducit. Aluum fiflitpota

ff i 8£co-

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCXXXV. 61?

A 8£comefl:a. Letalium uenenoru antidotum efl,fi femen acetabuli menfura in uino
bibatur. Folia per fe ante cibum fumpta,& cum nucibus iuglandibus,aridisepficis,
inefficaciauenenareddunt. Contra ferpentes fimiliterfumptaprofunt, Genitura
tam in cibo quam potu extinguit . Codum cum anetho ficco, tormina fiftit . Facic
etiam ad lateris thoracisq?doiores,diflicultatefpirandi,tuflres,pulmonisinflamma
tionem,coxendicum,articulorumq? cruciatus,rigores circuitibus certis repetentia
febrium,uti praedidu eil,pota . Ad inflationes coli, uteri 8C redi inteflini, decoda
cum oleo & infufa . V uluae flrangulatu liberat trita cum melle., fi a genitali ufep ad
federn imponatur.Feruefada cum oleo 5C pota,lumbricos excutit, Articuloru do-
loribus cum melle, aque inter cutem,quachypofarcadicitur,cum ficis illinitur.Eif-
dem pota auxiliatur,in uino decoda ad dimidias partes,8£fi ea abftergantur.Cru-
da,faleq? condita ac comefla, uifus aciem exacuit, 8C oculoru dolores cum polenta il
lita fedat.Cum rofaceo & aceto capitis doloribus fuccurrit. Sanguinis narium pro-
fluuia trita & impofita fiflit . Teftium inflammationibus cum Lauri folfjs illita, SC
exanthematis cum myrto cerato prodefl. Cum uino autem,pipere & nitro con-
frida,albae uitiligini medetur.Cum fjfdem illita thymos 8£ myrmecias toüit.Cum
melle Si alumine impofita lichenibus prodefl: . Succus in malicorio calfadus & in-
flillatus aurium doloribus fuccurrit. Oculoru hebetudinibus cum fucco Fceniculi
& melle inundus fubuenit. Ignes facros, herpetes & achores cum aceto, cerufla Qt
rofaceo inundus fanat, Ceparum palliorum acrimoniam comanducata domat*

EX GALENO.

Ruta incidere atque digerere craflbslcntosq? humores potefl. Obeam autem
uim furinas mouet, Quinetia tenuium efl partiu,flatusq? extinguit. Quare ad in-
Piationes prodefl:, ac Veneris appetitum cohibet. Difcutitatcp exiccat ftrenue; efl
B enim ex eorum medicamentoru numero qua: ualenter exiccant,

EX PLINIO.

Quecuncp Ruta & per fe pro antidoto ualet,foli]s tritis & ex uino fumptis.Con
traaconitumaximeSdxiam.Itemfungos,fiuein potu detur,fiue in cibo.Similimo
do contra ferpentiiiidus, utpote quumuflelac dimicatura: cum his. Rutam prius
edendo fe muniant. Valent SC cotra fcorpionu idus,&araneoru,apum,crabrcnu,
uefparu aculeos, & cantharidas,ac falamandras, canistie rabiofi morfus,acetabuli
menfura fi fuccus e uino bibitur,8£ folia trita uel comanducata imponunt cum mei
le &fale,uel cum aceto &pice decoda.Succo uero perundos, aut etia habentes,ne
gant feriri ab his maleficrjs, Serpentescp,fi uratur Ruta, nidorem fugere. Efficacifi
fima tamen efl: fylueftrisradixcum uino fumpta: eandem adrjciuntefficaciore eile
fub dio potam. Pythagoras oculis noxiam putauit falfo, quoniam fculptores & pi-
dores hoc cibo utuntur oculoru caufa . Cum pane quocp uel nafturtio fatiuae atep
fylticflris propter uifum . Vt aiunt, multi fucco eius cum meile attrito inundidifl
cuflerunt caligines, uel cum lade mulieris puerum enixa:,uel puro fucco angulis
oculoru tadis. Epiphoras cum polenta impofito . Lenit autem capitis dolores po-
ta cum uino,aut cum aceto 8C rofaceo illita . Si uero fint cephalaea, cum farina hor-
deacea,uelaceto.Eadem cruditates difcutit,moxinflationes, dolores flomachiue-
teres. V uluas a perit, corrigi tfy conucrfas,illita in meile toto uentre & pedore. Hy¬
dropicis cum ficu, bC decoda ad dimidias partes, potacp ex uino. Sic bibitur & ad
pedoris dolores Iaterum^,8dumboru,tuires,fufpiria;pulmonu,icdnoru,renum
uitia : horrores frigidos. Ad crapulae grauedines decoquuntur folia poturis . Et in
cibo uel cruda uel decoda conditaue prodefl: . Item torminibus in HyiTopo deco-
da, & cum uino. SicS£fanguinemfiftitinteriorem,8£ narium,indita:iic&coliuris
dentibus prodefl: , Auribus quoque in dolore fuccus infunditur,cuftodito ut dixi¬
mus modo . E fylucllr i uero contra tarditate & ibnitum cum rofaceo, uel cum lau-

ff 3 · reo oleo

6lS PLANTA RV JM HISTORIAE CAP* CCXXXV,

reo oleo,aut cumino Si melle. Succus 5c phreneticis ex aceto trita: snitillatur in tem
pora & cerebrum. Adicccruntaliqui &Serpyilum,& Laurum,illinentescapita8£
colla. Dederunt Si lethargicis ex aceto olfadendu.Dederunt ^comitialibus biben
dum decodaeiuccumin cyathis quatuor ante acceisioncs, quarum frigus intolera^
bileefl. Alfiofisq?crudamdariin cibo. Vrinam quoque uel cruentam pellit* Fce.
minam etiam purgationes, fecundasq?, etiam emortuospartus, ut HippocratiuL·
detur, ex uino dulci nigro pota . itaque illitam Si uuluarum caufa etiam fuffire iu^
bet.Diocles Si cardiacis imponit ex aceto Si meile cum farina hordeacea. Et contra
ileum decocta farina in olco,5>C uelleribus collecta . Multi uero 5C contra purulen^
tas excreationcs ficcse drachmas duas , fulphuris unam 8i dimidiam fumi cenient»
Et contra cruentas, ramos tres in uino decodos * Datur Si dyfentcricis cum caieo
in uino contrita. Dederunt SCcum bitumineinfridam potioni propter anhelitum*
Ex alto lapfis feminis tres uncias,ex olei libra,uimq? fextario. Illinitur cum oleo
dis folrjs partibus quas frigus adufierit . Si urinam mouet, ut Hippocrati uidetur,
mirum eftquofdam dare uelut inhibentem potui contra incontinentia urinae.Pio^
ras Si lepras cu meile Si aluminciliitaemendat.Item uitilsgines uel rugas, ftrumas.
St fimilia, cum hircino & adipe fuillo, ac taurino feuo. Item ignem facrum ex aceto
5C oleo.ucl pfimmythio. Carbunculum cx aceto. Nonnulli laierpitiu una illini iu-
bent, fine quo epinydidas puftulas curant. Imponunt Si mammis turgentibus de
codam,8£ pituita: eruptionibus cum cera.Te Aium uero epiphoris cum ramis lau,
rex teneris, adeb peculiari in uifceribus his efledu, ut fylueftri Ruta cum axungia
ueteri illitos ramices fanari prodant.Frada quoque membra (emine trito cum cera
impofito.Radix Ruta: (anguinem oculis (uffiifum,8ftn toto corpore cicatrices aut
maculas illita emendat.Ex reliquis quoque qua: traduntur,mirum eft,cum feruen
tem Ruta: naturam eiTe conueniat,fafcicuIum eius in rofaceo decodum addita un*
eia aloes, perundis fudorc reprimere* Itemq? generationes impediri hoc cibo, ideo
profluuio genitali datur, Si Venere crebro per (omnia imaginantibus ♦ Prcecauen^
du rn cidgramdis,ab(lincanthoccibo,necarienim partus inuenio.Eadem ex; omni
bus fatis quadrupedu quocp morbis in maximo ufu eft,fiue difficile fpirantibus,(L
ue contra maleficorum animalium idus, infufa per nares ex uino: aut fi ianguiiu^
gam exhauferit, cx aceto, Si quocunque in fimili morborum genere, utin homine
temperato.

EX SYMEONE SETHi.

In cid it craflos 5 t tenaces humores,perq? urinam uacuat,& ad inflationes condu
cit,appeten tiamq! V eneris compefcit,ac ftrenue exiccat. Ad inflatas aquas inter cu
tem. Si anafarcam, morfos a uipera, fuccum Papaueris aut aconitum bibentes, co^
licoscy,pota Si inieda. Traditur quod comefta uifum acuet,ob id antiqui pidores
hanc afsiduedeguAabant.Nonnulli &fuccum eius melli comifcentes,medicamen
tum ad ocuioru aciem acuendam coficiunt. Succurrit difficultati urina: fi cum oleo
coquatur, & ea uefica foueatur . Item difficulter fpirantescum meile data, conie*
ftim iuuat. Lethargicis pota, & per cly fleres iniedaremedium fit. Inteflinacorro^
borat,non folurn caliditate,fcd proprietate quadä. Fertur etiam quod fi pra,gnans
mulier cx eius fucco bibat, abortiat . Et fi in dies quindecim folia aflumat, idem fiu
cit.Obflrudionesiecoris Alienis toIlit.SiieiunusquiiquamipfamaiTum^
pfcrit,eo die a ueneno non Isedetur.

DE POTEN·'

620

DE POTENTILLA*· CAP^ CCXXXVfr

TotentiUd,
Tdndcetton fyU
urßre.

NOMINA.

VO nomine Graeci &C Latini hanc herbam appellarint, a nullo, quod
fciam,adhucproditum e ft. Rccentiores herbari) PotentiIlam,aIiqui ob
fimilitudine Agrimoniam & Tanacetum fylueftre nuncupant. Germa
ni,quod herba illa anferes in cibo delegentur, (5cnfcrict> uocant.

FORMA.

Herba Eupatorio,quod Agrimoniam hodie uocant,haud diisimilis. Caules ex
una radice multos proiert, humi ftratos . Folia Eupatorio fimilia, fuperne uiridia,
inferne candicantia. Fioresluteos fingulari pediculo pendentes.Radice extrinfecu«
rufefcentcm,intus candidam.

L O C V S.

Nafcitur paisini circa femitas &C loca aquoia, atque in fluuiorum ripis ac margis
nibus.

T E Μ P V S. : ;

iEftate floret,quo etiam tempore legi debet*

TEMPERAMENT V M.

Quum folia eius S C radix adflringant, temperamento a Pentaphyllo feu Quin-
qucfolio nihil differre uidetur. Quare ha?c,poti(simum autem eius radix, ex tertio
ordine defiecatoria eft,minimumq$ euidentis caliditatis habet ♦ Errantitacp mirum
PotcntilL· no tfl jn modum rccentiores, qui hanc humidam eile ffatuunt, nulla alia moti ratione
bmida, qoam quod in h umidis locis proueniatrquafi uero Nafturtium aquaticum, quod
Sifymbrium cardamine Diofcoridi uocatur, haud obftante quod in aquofisnafci-
tur, non etiam in tertio dcficcet ordine. Debuiilet certe illos abhacfententiadeter>
1 rcre non leuis illa adilridio,quc certiisimus eft ficcitatis indextadftringentia enim,
Galeno libro quarto de (impii, medicament. facult. capite iexto tefte, terrena iunt
& crafla corporis confiftentia, atqueadeo (icca.

VI R ES.

Rccentiores Potentilla fluxionibus &punduris oculoru prodefFe,recentia uuL
ncra glutinare,& exedentiafanare, mulieru menftruacopeicere, artus & membra
cofirmare,rc(ftetradunt:nam idipfum poffe, adftridio,quannhacherbahaudmo
dica eft, abunde docet. Et cum habeat Quinquefolrj temperamentu, eius etiam fa-
cultates obtineat necefie dt. Dentiu itaq? dolore finit . Exedentia oris ulcera fanat.
Dyfentericis & alui proflui? i)s,coxendicis articulorumq? doloribus fubuenit. San-
eu inis eruptiones fiftit, aliaq? poteft quaea Dioicoride Quinquefolio tribuuntur*
Quod uerb adrjciunt hanc etia lumbricos exterminare pofTe,id minus rede faciut.
Ea liquidem facultas non huic, fed illi ineft herba: quae uereTanacetudicitur,quse
h nhmj Potens quidem eft tertia,ut fuo diximus loco, Artemifitcfpedes. Proinde non fi-

tiüamaim Tamt ne magno errore, Potentillam cum ea qua: proprie

ceto confuderat, χ anacetum uocatur herba con¬

fuderunt.

DE PRV-

^ i . _ 1- 1

61%

G

Prüftet

D

Quinquefolium

uwkdiäum.

Maim P entds
pbyüon.

Minus.

Maius Quinque
folium eil uemtt
Pentaphyllon.

DE PRVNELLA* CAP^ CCXXXVII*

NOMINA.

ondvm nobis condat quo nomine hxc herba ueteribus tum Grads
tum Latinis appellata fit. V ulgus tarnen medicoru & herbariorü Pru^
[nellam nominant. Germani Ämmnellenober (Bottficyl.

_ FORMA.

Gaules habet in medio driatos, pingues & hirfutos: folia Ocimo fimilia, coloris
herbacei, & acuminata.Flores in fummis caulibus fpicatos,Lauandula? uocatg her
hx non difsimiles.Radicem tenuem,multis capillamentis fibratam*

L o c v S.

Nafcitur pafsim in pratis*

T E M P V

Maio dC lunio menfibus floret*

TEMPERÄMENTVM,

Calidam 8£ ficcam effe condat,id quod ex guftu pateGglutinolä enim admodufj,
3C modice amara eil;

VIRES.

V ulnerariam efle herbam euidentiisimu eil. Succum eius cum aceto SC rofäceo
mixtum, uehementes capitis dolores iedare recentiores uno confcnfu tradunt, ίϊ
tempora ex eo inungantur. Aphthas 5C oris ulcera, faudumq? uitia fuccus eiufdem
fanat*

DE PENTAPHYLLO CAP^ CCXXXVIO

NOMINA.

ίΝΤΑΦΥΛΛΟΝ Gracis, Quinquefoliu Latinis & officinis, Germa*
nis appellatur. Nomen anumerö

Folioru habetiin unoquocp enim pediculo quincp eife deprehendunt*

GENERA.

Etfi DiofcoridcsunumduntaxatPentaphylli genus faciat, tarne nos ad noflras
refpicicntes terras tria eius genera in uniuerfum produximus. Vnu quod maiusap
pellauimus,prorfus ad Diofcoridis pieflura accedes, ut hoc nomine ueru eife Quin
quefoliu putemus. Eflq; duum generu:unum quod paflidosieu candidos flores ob
tinet, hinc eil quod Quinquefoliu maius candidum appellauerimus, Germanice
grojl wctp 5mtf fmgcrttwit . Alterum floribus ornatur auri colore aemulantibus,
feu luteis. Nos ut difeerneremus a priori, Quinquefoliu maius luteum nominau^
mus ♦ Diofcorides ctia haec duo genera innuere indetur, cum inquit florem habere
uel candidum uel auri aemulu . Tertiu minus diximus , quod priori haud diisimile
dl, non tamen paisim ut illud quinque folia obtinens. Hoc, cum non haberemus
aliud nomen quo ipfum appellaremus, inter Quinquefoli) genera connumerare
placuit. VideturuerbHippocratesetiamduoQuinquefolr) genera nouiflfe, unii
humilius,alteruprocerius,ut hoc nomine nobis etia liceat minus Simaius (latuere*

FORMA. , . ,

Ramulos habet feducaru indar gracilcs,dodrantales,8dn ijs femen. Folia Men
tha? fimilia,in fingulis pediculis quina,raro plura,per ambitum ferra modo incifat
florem in candido pallidum, auri ccrnulu. Radicem fubrubra,oblongam,Elleboro
nigro craisiore. Ex qua fane deferiptione omnibus liquet,maiusQuinquefoliu ede
legitimum. Ex una fiquidem radice fubrubra 8cr oblonga, ramulos profert tenues,
ac prorfus feducaceos,8dn fis femen,folia Menthg, quina in fingulis pediculis, per
ambitum ferra modo crenata,florem luteum , aut aureum. Quibus accedut natalis
Iocus(in riguis enim nafdtuOSt immenfa addringendi facultas ; qua? quidem fim

gula ue·'

Ili

§:!

I

6l6 plantarvh HISTORIAE CAP* CCXXXVIII,

C gula ucrum eile Qiiinquefoliu docent . Adeocp mirari fatis non pofTum, cur non*>
nulli adulterina ha?c eife Pentaphylla Obi perfuaferint*

LOCVS.

Prouenit aquofis Iocis,8duxta aqua:dudus.Interdum etiam in incultis,ficcis 5 C
arenofis locis.

TEMPVS.

Floret Maio & Iunio menfibus potiisimum*

TEMPERA MENTVM,

VtriufqKertefolia,flores & radices uehementeraddringunt:atqueadeo,utGa
Icnus ait,radix,cuius multus ed ufus,ex tertio eil ordine deficcantiu, minimum ha
bens euidentis caliditatis.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radicis Quinqucfoli) decodum ad tertias depreiTum dedudumue, fi in ore re¬
tineatur, dentium dolores fedat. Putrefcentiaoris ulcera collutione fiilit* Arterie
afperitatesgargarizatum emendat. Contra alui profiuuia, Sddyicntcrias auxilia¬
tur. item articuloru &>C coxendicu dolores potum ianat. Cocain aceto & illita, her-
petas cohibet. Strumas didut!t,duritias,a:demata,aneuryfmata,abfceiTus,eryfipe
lata,digitorum pterygia, condylomata,foibsesq?fanat.Tenera? radicis fuccus, con¬
tra iccinoris pulmoniscpaffediones &uenena proded. Folia cum hydromcIite,au£
uino diluto, & exiguo pipere,contra febrium circuitus bibuntur: ii? quartana qui¬
dem quaternoru ramulorum folia,in tertiana nero trium,in quotidiana unius. Tri
ccnisdicbus pota comitiali morbo medentur. Succus folioru per dies aliquot triti
cyathoru menfura potus,celeritcr i egiu morbum fanat. V ulneribusac fidulis cum
fale & meile illita medentur . Fnterocelic/s, id efl, intedinorum ramice laboranti-
D bus fuccurrunt . Sanguinis eruptiones potum & illitum Quinquefolia fidit* Inci¬
ditur ad expiationes ludrationesue,{anguinis prefluuia &C cadimonias.

EX GALENO.

Pentaphylli radix deficcat uehementer,minimum uerb acris cd:quarein multo
edufu, uelutalia quoque omnia, quxquum fint tenuium partium, citra morfum
dcficcant,

EX PLINIO.

Quinquefoliuadhibeturpurgandisdomibus.StriTmis m edetur, &Γ pecoris ui-
ttjs. Idem iichiadicis bibitur & imponitur. Panos fanat. Impofitu articulis utilifsi-
mum . Fidulis qua? in omni parte ferpunt auxilio ed cum fale & meile . Phalangio
aduerfatur,liehenas emendat . Succus dc Quinquefolio potus cyathis tribus angi-
ne medctur.Idem iecinoris Sdpulmonis uitpSjfanguinemcprerjcientibuSjCuicunqi
(anguinis uitio intus occurrit . Multi fupra omnia laudant ad deploratosdyfente-
ricos Quinquefolia, dccodis in lade radicibus & potis . Item decodum ad tertias
in uino idericis dari atep illini utiliisimued. Eius folia ex aqua comitiales fanant.
Item contrita ex uino fumpta triginta diebus in betonicae farina' pondo denarioru
tredecim cum aceti fcillitici cyatho, comitialibus morbis liberant. Celerrime fuc¬
cus regio morbo medetur, tribus cyathis cum fale & meile potus. Quinque-
folrj folia quidam terna tertianis dedere, quaterna quartanis,plura
cscteris, omnibus obolis tribus cum pipere ex
aquamulfa.

ÖE PISIS.

D E PISIS»· CAP»· CCXXXIX»

61$

Pifum quare
diäum.

NOMINA,

ίσον, »a iKvS®' grxce, Pifum latine dicitur. Officinis hoc nomine no-
tum. Germanice ^rtbjpobcr iiH'weyffett. Sic autem a Pifa loco in quo
oÜm copiofiisimenafccbatur,nominatum eil.

GENERA.

Duo apud nos genera Piforum reperiuntur . Vnum in aruis caducu, humi fen
pens, quod genus Germani Hein feit» Ürrwcy |]e?t nominant . Huius, utpote uul·
garis,piduram haud damus, Alterum in altum fcandit,arboribus aut palis quibus
accubetadfixis, quibus lefe capreolis uinciens illigat ♦ Hoc Germani grop gärten
^rxveyffen uocant, Genus hoc pidum exhibemus»

FORMA*

Caules in terram ipargit concauos,ramoiosq? praetenui iurculorfolio frequenti
praeter exterorü morem longmfculo; flore papilionis forma,drca umbilicum pur»®
pureo:filiqua oblonga feu cylindracea:gram's rotundis,8<h ut Plinius Üb. xvirj. ca-
pite xrj.ait,angulos multos inxquales habentibus : radice imbecilla; ut mirari fatis
non pofsim,unde plerifcp iufpicio orta fit, ut Pifum noftrum legitimum eife dubi-
tauerint.Scio aute eife qui legumen hoc quod hodie pafsim Pifum appellatur, pu¬
tent eife Cicer ariednu, quod icilicet ualuulx feu filiqux eius cornu arietini forma
habeant. Quorum certe fententiam probare non poiTum,qubd,Plinio tefte,Cicer
arietinu fic non fit didum quia ualuulx effigie arietini cornu exprimant , fed quia
legumen ipfum feu granum Ciceris arietino capiti fimile fit . Eam autem formale-
gumen hoc quod Pifum nominamus non refert»

LOCVS*

Apricis gaudet focis /rigorum nancp impatientiTsimu, Tepidum itaquelocumj

Bi ccelum frequentis humoris defiderat*

T E Μ P V S.

Junio Iulio menfibus floret, & fubinde etia femina in traluulis profert»

TEMPERAMENTVM.

Quu Pifum fimile quid totafubftantia cumfaba,utteftatur Galenus,obtineat3
neceffeeft ut non multum a medio temperamento in refrigerando dC exiccando
recedat»

VIRES EX GALENO*

Similequid tota fub flantia cum fabis obtinent Piia, nec alio quam illa? modo
manduntur.In duobus autem euariant.Non enim fimiliteracfabginflant,necab*
ftergendi facultate habent,ideoc£ fegnius quam illa: per aluum fecedunt»

EX PAVLO.

Pifum molle quidem Bc laxum eft,non tamen adeo inflat»

DE POL YTRiCHO AP VLE IA N 0>

GAP, C C X L.

NOMINA.

Polytrichie Apu Ο N temere adiedu eft Apuletfr ne fcilicetqniipiam Dioicoridis &afio-

kij cur dictum. rum Grxcorum intelligeret Polytrichon, quod iane forma ab eo quod

j§j nunc deicribimLisalieniisimu eft» Germanice a colore aureo quam ha¬
bet, gulbmerTthbcrtbon uocatur» Officinisincognitaefthxcherba.

Poiytnchon dida eft a ramulis,qui capillorum inftar tenues funt»

g EN ER A»

plantarvm HISTORIAE CAPt C C X L»

FORMA»

Ramulos habet capilloruinftar tenues, colore aurum referentes, circumq? hos
folia multa capillacea, in fummo capitula lentis aquatica: fere forma, eiufdem cum
ramulis coloris»

L O C V S»

TEMPVS»

Menfe Iulio utrunque reperitur»

TEMPER AMEN TV Μ*

In caliditate & frigiditate fymmetra funt:deficcant tamen,extenuant SC digerut»

VIRES»

Decodum eorundem in aqua aut lixiuia capilloru radices firmat, ideoq? in alo^
pecia caput glabrum capillis ueftit, Potum, uifcoforum craiTorumq? e thorace puh
moneqj excreationibus non mediocriter confert; lapides frangit, & urinas ducit»
Morbo regio correptis Sdienofis auxiliatur.Strumas difcutit,5iiniummaeadem
quae Adiantum poteft* Recentiores fuperftitionequadamdudi,iIlis multa ridicu*
Ia ÖC incredibilia tribuunt.

Maius 'Polytricbum Mpuleij,
Qae cjro0 tjulfctn

Minus 'Polytrichum Mpuleij*

Hem rfulbm tDibmfyorc.

DE PERSICARUM CAPm OCX LI»·

6p

NOMINA.

ON dämme eft quam uarie ä multis diuinatum fit, quo nomine Perfi- p erfiuru.
cariauocata ueterib. fit. Sedmeaquideiententia, in uniuerfum omnes
coniecfturis ufi non iätis firmis,decepti funt.Et ego quidem fateor inge-
nue,nec mihi conftare num a ueteribusdefcripta fit, tantum abeft ut (ci-
re queam quo illam appellauerint nomine ♦ V ulgus herbarioru uno confenfu ho-
die,quod folia Perficae habeat, Perficariä nominant. Germani 5l0b&4tit. p erficuriuunde

FORMA.

Folia Perfica: arboris habet, fufea in medio macula plumbagineue ; caule geni¬
culato, rubente, longo : flore fpicaceo,primum candido, dehinc purpureo;femine
minuto,radice lutea,numerofa.

L O C V S.

In humidis Si paluflribus locis frequentius prouenit.

T E m p v S.

Iulio Si Augufto menfibus floribus ornatur.

TEMPERA MENTVM.

Frigidam Si admodum ficcam efle guftus abunde monftrat : mirifice enim giu
flata adftringit.

VIRES.

Vulnerariam herbam efle temperamentu eius fatis docet. Rede itaepiuniores
medici inuulneribus,& maxime fiflulis curandis utuntur. Vtilis hauddubie in
dyfenteria,alijsqs malis qua: refrigeratione Si adftricftionem requirunt.

DE PERFOL! A TA^ CAP> CCXLII*

N Ο Μ I N A.

Nha:c herba ueteribus cognita fuerit Gra:cis Si La tinis, affirmare certo
non poflum.Ego plane Cotyledonem putarem Diofcoridis,nifiradix
in diuerfam me traheret fcntentiam,qua: oliua: inftar rotunda non eft.

Hodie tamen, quod caulis eius fingula folia diflecat atq? penetrat, Per- pnfolUua <r

foliata ab omnibus appellatur. Germanice Si 33atcibwt«:£ dicitur, ditia·

FORMA.

Caulis illi rotundus,rubefcens,folia fingula penetrans,qua: Piforum folrjs haud
difsimilia funt, tenuia admodum Si glabra . In fummo coliculorum capitula. Si in
rjs flores lutei. Si femina formam fere Tithymalli, quam uulgo Efulam nominant,
pra: fe ferentia. Radix candida, fibris capillata.

LOCVS.

Nafcitur in hortis fata, & interdum fua (ponte in arenofis locis prouenit.

T E M p v s.

Floret Iulio menfe,& fubinde femina producit.

TEMPERAMENTVM.

Amara modice eft Si adftringit,ut hinc colligi liceat calidam Si ficcam efle*

VIRES.

V ulneribus Si ulceribus tam externis quam internis curandis aptifsima eft her-
ba:ha:c enim glutinat . V alet autem potiisimum ad ramices puerorum ianandos*
Auxiliatur etiam exulcerationibus &prominentrjs umbilici. Plurimushuius apud
chirurgos ufus>

gg 4

DE PORRO*

DE PORRO CAP» CCXLIII»

*33

NOMINA.

pa2on Graecis, Porrum Latinis & officinis. Germanis jCaticb ap
pellatur . Porrum autem didum putant, quod porro eat, & longe la- Porrum unde
i teqjgraffctur. diäum.

_ .. 1 GENERA.

Porri duo genera fignauitantiquitas . Vnum capitatum, iic nominatum quod CdpitaiumPors
eius radix in caput increfcatatque extuberet , Alterum fediuum, cui frondens co» ™m-
mafuper terram eminens aufertur amputaturue.HocGermani pulchre ad nomen S€^mm*
latinumalIudentes,0d;mttUttd) nominant, 8C

FORMA.

Capitatu fimplici capite ex albae ceruicis anguffps extuberante conffat, fronde
fuper terram carinata,8dn angulum oblonga. Scdiuo uero caulis eftlongus,intus
cauus,multis in uertice floribus aceruatim colledis, & in fpecie abfoluti orbis con^
glomeratis, id quod in bimo accidit:quod etiam iementefeit, fparfo per eius cacu»
men femine, S^emoritur.Radix candicans,craffa, multis fibris capillata, ac tunicis
quibufdam ueffita. L O G V S.

Laeto folo gaudct,odit rigua,

T E Μ P V S.

Duodeuigcfimo die a fatu prorurnpit,bimatumq? perfert,

TEMPERAMENTVM.

Calefacit &C extenuat perinde atque cepa, ut ex eius facultatibus euidentius in»
notefcct.Symeon Sethi calidum & ficcum in fecundo facit ordine,

VIRES, EX DIOSCORIDE.

Porrum capitatum inflationefacit.Noxium fuccum creat,diffi'ciliainibmnia pa»
B rit. Vrinam ciet. Aluoaccomodum. Extenuat. Oculorum obfcuritate facit. Men»
fes pellit,ueficam exulcerata, renesq? laedit. Cum ptifana uerb codum &C comefru,
ea quae in thorace funt educit . Coma eius in aqua maris & aceto coda, in defeisio^
nibus ad praedufiones uuluae & duritias,utilis habetur . Vna Si altera aqua codu,
aut aqua frigida maceratum, dulcefcit, & multo minus inflat . Semen acrius eff, Si
quandam adftridoria uim habet . Quare fuccus eius cum aceto, addito thure aut
manna,fanguinem,maximeenaribus prorumpente, fiftit. Venere ftimulat.Con»
tra omnia thoracis uitia pro delinctu efficax efr,& ad tabem com e ftu. Purgat etiam
arteriam. Sed fi aisidueefrur,uifus obfcuritate inducit. Stomacho aduerfatur. Sue»
cus ex meile potus, contra beffiaru morfus auxilio eff. Idem quoque illitus poteff.
Cum aceto, thure &C lade,aut rofaceo inff illatus, aurium doloribus 8C fonitui pro^
deff. Varos tollunt foh'a,cum rhoe obfoniorum illita. Epinydidi medentur.Cru»
ftas ex fale illita rumpunt. Veteres (anguinis reiediones cohibent feminis drach»
ma c bina? cum aequali baccarum Myrti pondere pota?,

EX GALENO,

Corpus calefacit, &craflbs in eo humores extenuat, glutinofoscp incidit. Bis
tamen aut ter in aqua decodum, acrimonia fpoliatur;quanquam ne fic quidem
uim perdit extenuandi.

EX A E T I O,

Porri capitati acris iaporisueluti&cepefunt,cuiusrationecorpuscalefaciunt,
craflosq? humores attenuant,ac lentos incidunt, urinam prouocant,fanguinepur^
gant. Praeffantiisimus ufus eorum qui bis coquunturfitaenim acrimoniam depo»
nunt,neque amplius deprauatum fuccum retinent.

EX P A V L O.

Porrumali fuccieft8£ acre. Vtaute Diofcoridesait,grauia facit infomnia,aluuqj
bonam, urina eit &C extenuat, Habet & abftergendi uim aliqua,cum ptifana; fiquri

dem

PORRVM CA

PITATVM.

PORRVM

C Τ I V V Μ.

PLANTARVM HISTORIAE

63 6

CAPt CCXL1II,

C dem eo dum, ea quaein thorace funt educit . Semen uero cius nephriticis mifcctur
medicamentis . Folia etiam nQnihiladdringtint,ob eamq cauiäm fuccus ipiorum
ianguinem fupprimit,

EX PLINIO*

Porro fe (it i lio prefluuiafanguinis fi di in naribus,contrito eo obturatis, uelgaL
Ia? mixto3aut mentha?. Item ex abortu profluuia, poto fucco cum lacfte mulierum*
Tufsi etiam ueteri, ac pedoris Si pulmonis uitijs medetur.iilitis folijs iananturam
buda, epinydidesrita uocatur ulcus aciem hebetans, & in angulo oculi perpetim
humor emanans. Quidam eodem nomine appellat pudulas Üuentes, ac noctibus
inquietantes. Et alia ulcera cum meile trito* Vel beftiaru morius ex aceto. Item ier-
pentium . Aurium uero uitia cum feile caprino, uel pari menfura mulfi * Stridores
cum lade mulieris * Capitis dolores, fi in nares fundatur, dormiturisue in aurem,
duobus fucci cochlearibus, uno mellis . Succus & ad ferpentiufeorpionumepidus
in potu bibitur cum mero,&adlumboru dolores cum uini hemina potus, Sangui-
nem uero excreantibus Si phthificis,deftillationibus longis, uel fuccus, uel ex ίρίο
cibus proded, Item morbo rcgio,uel hydropicis . Et ad renum dolores, cum ptiia-
na? fucco acetabuli menfura. Idem modus cum melle,uuluas purgat ♦ Todus uero
editur Si contra fungorum uenena, imponitur Si uulneribus * Venerem dimulat,
fitim fedat, ebrietate difeutit. Sed oculoru aciem hebetare traditur,inflatione quo-
que facere, qua? tamen dornacho non noceat, uentremq? molliat * Capitato maior
eil: ad eadem effedus. Sanguinem reficientibus fuccus eius cum caule aut thuris fa-
rina,uel acacia datur . Hippocrates Si fine alia mixtura dari iubet,uuluasq? contra-'
(das aperiri putat. Fcecunditate etiam fceminarum hoc cibo augeri * Contritum ex
meile ulcera purgare.T ufsim Si de (filiationes thoracis , Pulmonis S C arteria? fanat
D uitia,datum in forbitione ptifana?;uel crudum, prarter capita,fine pane,ita utalter-
nis diebus fumaturruel fi purulenta excreentur. Sic uoci uel V enerfiiomnocp mul¬
tum confert. Capita bis aqua mutata coda, aluum fidunt, Si inflationes ueteres*
Cortex decodus illitusq?,inficit canos.

EX SYMEONE SETHI.

Vrinam cit,& mali fucci ed. Aisiduecomedum uifus hebetudine edicit. Diffici¬
lia inuehit fomnia. Si dornacho nocet , Semen genitale calefacit. Si capitis dolores
excitat . lecur, renes Si ueficam laedit . Confert ad harmorrhoidas . Bis uero aqua
codum, Si aceto, garo Si oleo, cuminoq conditum, falubre ed fis qui frigido funt
dornacho.

DE PVLMONARIA* C A CCXLIIIX»

Pulmonaria cur
nominata.

remedium fit.

NOMINA.

T ueteribus Gra?cis Si Latinis nominata fit ha?c herba, nondum feire
licuit. Hodierni temporis media Si herbarfi Pulmonariam uocant,
Pt Germani QtmaenErmit. Sic autem hauddubie appellari cccpit, quod
Μ pulmonum uitfis , exulcerationibus potiisimum eorundem, praefens

FORMA.

Folia mollia habet,inuicem incumbentia,leniterlaciniata,cauis multis pratdita,
fuperiore parte uiridia, inferiore in luteo albicantia, ac uclutipundis aut pudulis
quibufda notata, atep hoc nomine aliquam pulmonis humani formam referentia;
unde etiam Pulmonariam didam effe conficimus.

L O C V S.

Prouenit in quercu arbore, & faxofis locis.

TEMFVS.

ilii

PVLMONARIA

PLANTA RV M HISTORIAE

C A Pt CCXLIIII*

6)3

C TEMPVS.

Tota aeflatcinuenitur locis iam mon Aratis,

TEMPER AMEN TV Μ»

Recentiores frigidam humidam effe,mea quidem fententia/alfo flatuut : aT
modum enim adAringit,ut hoc nomine idem cum quercu in qua nafeitur habeat
temperamentum , Deikcat itaque & paulo infra media calefacit, in genere eorum
qua: tepida funt,

1 VIRES.

Deiiccandi &adftringendi facultatem obtinet ,quamobrem uuinera recentia
glutinat, potifsimum autem pulmonis. Ad incipientes quoque ac crefcentes phle.
gmonas utilismam qua: iam uehementes funt,adAringentiarefpuunt,Confertau
temhauddubie etiam ad muliebre profluuium, &fanguinis expuitiones, &diu*
iurnos alui fluores.

DE PTARMICES CAP* CGXL ¥►

Sternutamenti*

riet,

Sylueüre Vyre*
thrum.

ΖΓ-ΖϊΕΞϊι

f f

r

m

NOMINA,

»i tapmikh Gra,ds,SternutamentariaLatinisdicipoteA,Suntqmfyl'
h\ ueilre Pyrethrum notrnnent,quod icilicet Pyrethri modo, quanquam
rl. I mitiuSjlinguam uelhcet, Atque hinc elf quod nonnulli pro uero Pyre^
thro, fcdudi eius titillante acrimonia, dcfcripferint , Germanis wtU>ctr

Pf dmicecur !>3cmvwn appellari poteft, Ptarmice dida eA,quod flores dus naribus obiedi fler
ditia. nutamenta eliciunt,

D FORMA,

Breuis frutex c A, parius,tnultis, teretibus, SC Abrotono ffmilibus ramulis, circa
quos folia multa,obIonga, oleaginis fimilia. In fummo Chama?meli capitulu,par^
s.ium,rotundum,olfaduacrc,ftemotamenta ciens,unde8^nomcninuentt,Hade^
nus Diofcoridcs.Quod fi itaq^ naturam atque imaginem eius fruticis redeexpem
das^ndiquacpeiplantiC'CuiuspicfiurfädamusJiac'cdefcriptioquadrabit.Namfur^
culis fruticatexiguis,multis,rotundis,Abrotono non diisimilibus, lente rufeicem
dbus,qui folijs frequentibus, longiuiculis, olea? fimilibus,angu Ais,utrincpleniter
ferratis ambiuntur,cacumine Anthemidis umbellam obtinente, qua: acri fuoodo^
re nares feriens Aernutamentum irritat*

L O C V S,

Inuenitur flepius in montibus altis & faxofis locis*

TEMPVS.

Floret a: Aate; radix eius extremo effoditur autumno,

TEMPERAMENTVM,

Eius temperies eff calida SC ficca, uiridis etiamnu ordine fecundo, ficcataetertio*
VIRES* EX DIOSCORIDE,

Folia cum floribus illita iugillata emendare poflunt , Flores Aernutamenta effL
caciisime mouent.

EX GALENO.

Ptarmices flores cienda? flernutationis uim obtinent,unde Si herba? nomen.Su
gillata 8>C reliquas ecchyrnofes difcutit,

EX P A V L O,

Ptarmices folia Aernutamenta mouent, Totus autem frutex uiridis fugillata, ll
uoresq? alios difqcit.

©E PYRE'

WS

£4°

c

DE PYRETHRO CAV> C C X L VT»

NOMINA»

υρεθρον graece, Saliuarislatine dicitur * Officinscgraecam appella-*
tioncin retinuerunt*Germanice Idctttmn nominatur. Pyrethronau^
tem aferuido,acignis fimili,qui in eius radice eftiapore,Grgci dixerüt*
j Saliuaris uerb,quod manfa uel ore tantum detenta eius radix, copiofam
quare nominata. fa[iuaill eiiciat,Romanis appellata eft.

FORMA»

Herba eil: caulem foliaq? fyluefrris Dauci, & Fccniculi infrar proferens* Vmbeb
lam Anetho fimilem orbiculatam ♦ Radicem pollicis crafsitudine, longam, fapore
feruidifsima.HaccDiofcorides. Vbi nobis monendus uenitleiftor. Pyrethrum no
ftri foli non ex omni parte huic deicriptioni refpondere. Non enim umbellam ane
Pyrethrum tm tho iimilem,fed anthemidis potius orbiculatum capitulum,quod Ptarmici tribuit
/b™» p tarmices Dioicorides,habere deprehenditur. Caetera omnia adamuisim refpondent. Siquri
flores obtinet. dem habet Pyrethrum caules bi folia Dauci fylueftris bC Fccniculi , radicem polli¬
cis crafsitudine,guftus ardentifsimi*

L O C V S*

In Germania noftra,quod fciam,non nifi plantatum prouenit»

T E M P V S*

Floret acftatis maxima parte*

TEMPERA MENTVM.

Excalfacit bi ficcatin tertio ordine,uel ut aliqui putant, in quarto*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Pituita elicit radixrideocp dentium doloribus deco&a in aceto, colluto inde ore,
D auxiliatur. Manfa pituitam extrahit.Sudoresciet,inun(fla ex oleo. Diuturnis rigo^
nbus efficax. Contra refrigeratas partes corporisacrefolutas eximie conducit»

EX GALENO*

Pyrethri radice potifsimu utimur urentem facultatem obtinente,qua uticp den^
tium etiam refrigeratorum dolores mitigat. Et ad rigores ante circuitum cum oleo
infricatur. Ad harc ftupidos bi refolutos adiuuat*

EX PAVLO,

Pyrethri radix adurentem poteftatem occupat, dentium qui frigori patuerunt
doloreslenit.Item ad febrium rigores ante circuitum infricatur cum oleo* Adha?c
qs quorum corpora ex refrigeratione ftupent, bi refoluta funt, efficacifsime adhri
betur*

Vyrc thron cur
didunt,

Saliuaris herba

DE PYXO*

BVXVS

A

DE P Y X O CAP* C C X L V I ]> *4?

NOMINA»

υξος Gra:cis,BuxusLatinis,Germanis 33ucfrßbeuttt dicitur*

FORMA.

Arbor immortali coma uirens:folio Myrti, exiguo,fubrotundo;flo^
re herbaceo;femine rufo &rotundo,omnibus animantibus inuiio*

LOCVS.

Gaudet frigidis 3C apricis,plurimaq? ubiq? Buxus*

TEMPVS.

Perpetua fronde uiret, neque ei ullo tempore decidunt folia. Quo nomine po*
tifsimum hanc celebrat germanica illa cantilena,eiufdem ac Salicis contentionem
continens.

TEMPERAMENTVM.

Recentiores temperatam eius arboris eflentiam efle{latuunt,idquodobmuL
tas caufas,quas recenfere fuperuacuum eil, non uidetur uerifimile.Hauddubie ue„
ro adilringit,atqueadeo exiccat»

VIRES.

Non admodum magnus. Buxi in medicina ufus eft. Folio eius in lixiuio deco<flo
rufant,aut flauefeere efficiunt capillos * Scobem eius deco<fIam in aqua alui proflu>
uium fanare tradut.Somnum capere fubhacarbore,cerebrouehementerincomO'
dat, quod eius odor naturae prorfus aduerfetur ♦ Ferunt ferpentes uulneratas eius
radice deguilata,ilatim fanitatem recuperare*

DE PETASI TE* C A P* CC XL VIII*

NOMINA.

fi t a ς i t h 2 Gr<:cis,Petafites Latinis appellat. Officinis penitus igne*
ta. Germanis pcfftlcngwure nominatur, quod nimirum eius radix
praefentaneum fit contra peftilentiales febres remedium . Petafites au* Pctaßtcs ψαη

_ tem a petafo, pileum fignificante, didla eft, quod foliu eius pediculo fu^

perpolitum,petafi modo amplum, ut fu ngus dependeat*

FORMA*

Pediculus eil cubito maior, crafsitudine pollicis, in quo petafi figura folium ma-
gnum,ut fungus dependet. Ex qua fanedeioriptionc fatis peripicuu fit, herbam cu
ius picfluram damus efife Petafiten. Haec enim ilatim inter initia Martffiflores fuos
in albo purpureos, agglomeratos,&botri figuram referentes profert,citra quidem
folia, quod Dioicorides omifit. Hi marccfcentes fine fruclu abeunt ac decidunt. Po
ilea purpureos emittit pedicuIos,cauos, hirfutos,quibus folia fuperpofita funt ma
gna,pilei ampli figuram obtinentia,fuperne uiridia, inferne uero candicantia;qua:
in tantam crefcunt amplitudinem,ut unum interdum,orbiculare mentem prorfus
tegat, Radix illi craffa & longa,intus candida,uehementer odorata Samara. QpiV
bus accedit quod uires huius herba: a uiribus Petafites, ut ex fequentibus patebit,
nondiferepentrut hoc nomine nihil euidentius fit, quam eam herbam eile plane
ueterum Petafiten,

LOCVS.

Nafcitur copiofifsime in pratis humidis & iuxta riuulos (itis*

T E m p v s.

Initio Martrj m en fis, ut comprehenfum eil, floribus luis confpicua elf herba,
qui Aprili imminente ilatim citra friuflum decidunt, Quo facflo folia cum pedicu>
lis fuis prodeunt*

hh 4

TEMPERA-

PETASITES

PLANTARVM HISTORIAE CAP. CCXLVIII, <<4?

TEMPERAMENTVM.

Ex tertio efi: ordine deficcantiu,id quod amaritudo eius,quam guftu deprchcn-
dimuSjfacile monftrat.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Facit ad maligna Si phagedaenica ulcera tritum Si illitum»

EX GALENO.

Ad maligna & phagedaenica ulcera, ea utuntur. Idem etiam de Petafite tradit
Paulus.

APPENDIX.

Experimento comprobatu efi: radicem hanc mirifice coferre pefiilentialibus fe-
bribus,quod fudore uehementer moueat,fi in puluere reda&a cum uino fumatur.

Nec minori efficacia bibitur ä mulieribus quas uteri tormina &pradocation es ex-
ercent. Valet etiam unice ad enecandoslumbricos . Succurrit quocprjs qui fpiritus
difficultate laborant.Ducit urina Si mcnfes. Efficax efi; ad uulnera praffiumida, Si
ad reliquas cutis foeditates. Hec uero pofie,amaritudo cius euidentifsime docet, cu
ius quidem hae funt facultates,ut ex fis quae fa*pe iam diximus, & Galenus lib. iii).
de fimpl.medi.facult.cap.xvrj.fufius docet, rnanifeftum eft.

PERICLYMENO^ CAP^ CCXLIX*

NOMINA,

fipiKAYMfiNON Graecis, V olucru maius Latinis, Scribonio Largo
Syluaemater,uulgo Caprifoliu Si Materfylua,& nonnullis Lilium in. syhum'cr.
ter fpinas dicitur. Germanis (BcyßbUtt/Öpcd? ober TlLUbtgUgm/ Cäprißunu
Si ScuuUncf · Siciane didum, quod circumuoluendo ad fe uicinas ar- int(r
B bores aut frutices uocet. muiymemn

FORMA. undedidm*

Simplex frutex efi:, ex interuallis folia fpargens ipfum ampledentia, fubcandi-
da,Hederg fimilia;flores candidos,Fabe fimiles,fubrotundos, quafi in folium pro-
cumbentes:iemen durum, &quod difficile ucllitur: radicem crafram, rotunda. Ex
qua quidem deferiptione perfpicuu fit, fruticem quem pidum exhibemus dTe Pc-
riclymenon:fiquidem caulibus fuis uicina ampleditur, gemina per interualla um.
bilicata folia habens,a terra caeffis/upemehcrbofis, ad Hederae fimilitudinc:florcs
albos, Fabae non di fsimiles,fubrotundos,potiisimum antequam dehifcant,baccas
hederaceas aut Rufcfradicem crafiam,

L O C V S.

Nafcitur in aruisac fepibus, conuoluens fe uicinis fruticibus . Nunc in hortis
etiam paisim plantatur» ✓

T E Μ P V S.

Floret Iunio Si Iulio menfibus.

TEMPERAMENTVM. -V

Vehementer calefacit 8d!cficcat,id quod gu itu etiam ipfo deprehenditur, Folia
liquidem acrimoniam quandam praefe ferunt gufrata.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Huius femen poftqua maturuit coIledu,8£ in umbra ficcatü,drachmae pondere
datur in uino quadraginta diebus,ut liene minuat abfumatue. Si laisitudine difeu-
tiat. Orthopnceg Si fingultui prodeft. V rina cit a fexto die cruenta. Partum accele¬
rat. Habent eafdem uires Si folia: qua: trigintaieptem diebus pota, fierilitate face¬
re produntur. In periodicis febribus cum oleoinun&a, earu horrores mitigant,

EX GALENO.

Periclymeni utilis efi: tum fru<flus,tum folia, adeo uehementer incidentis Si ex-

calefa-

DE

/

/

PERICLYMENVS

6ej>ßi>l«££.

PLANTA RV M HISTORIAE CAP, CCXLIX» 64?

Pk calefacientis facultatis, ut ίί plufculum bibantur, urinam fanguinolenta efficiant.

Principio quidem urinam tantum mouent : porro foris cum oleo illita calfaciunt,
Iuuat&lienofos,5^difficulter ipirantes.Copetenspotionismenfuraeft,drachmx
unius pondus cum uino. Ca?terum deficcat quoque femen, Et quidam aiunt,fi co*
piofius bibatur, fterilitate omnino bibentibus afferre ♦ Sunt etiam qui certum die^
rum numerum ad talem potionem pra?finiunt,quemadmodu Diofcorides,qui fe^
ptem bC triginta dies eos tradi refert. Hic quoque cruentam urinam reddi a fexto
die memorat,

EX PLINIO,

Semen eius in umbra Occatum tunditur,6dn paffillos digeritur.Hi refoluti dan
turinuinialbi cyathis tribus, tricenis diebus ad lienem, cumcp urina cruenta, aut
per aluum abfumit,quod intelligitur a decimo ftatim die, V rinam cient &folia de-*

coda, qua? bC orthopnoicis profunt,

APPENDIX.

Exiamcomemoratis facultatibus nemo non intelligit fruticem hunc effePeri^
clymenomcum enim guff u acrimonia pra? fe ferat, neceffe eft omnia ha?c qua? ue^
teres Periclymeno tribuunt,poisit.Quibus accedit, quod recentiores etiam herba
rrj fuo Caprifolioeafdem uires aisignent. Exiccare enim ipfum tradunt ulcera hu^
mida bi fordida,fanare impetigines, bC alias cutis foeditates, lienem abfumere,diff
ficultati fpirandi conferre, partus celeritatem facere, calculos pellere, faciei maculas
abftergere, bi alia poffe qua? non attinet referre,

DE PYRO CAP^ C Cl>

NOMINA.

y p ο ς Gra?cis,Triticum Latinis dicitur, Officina? antiquum latinum
nomen retinuerunt. Germanis TPeyfjcn appcIlatur.Triticumuerodf Triticum unde
citur, quod tritum exipicis fi t,utautoreft Marcus Varro, difium*

GENERA*

Tritici iumma genera triaobferuant qui frumentaria? rei periti funt. Primum P rimum.
quod Robus dicitur,quoniam bi pondere bi nitore prxffet. Germanis fimplicitcr
TPcyflcit nominatur,Secundumtrimeffre,& nonnullis Sitanium dicitur. Trime. Secundum (
ffre quidem, quod tertio fere fatum menfe maturefeat: id quod tamen noftro in or^
be non fit, in quo Martio menfe fatum, quinto tandem, hoc eff, iulio menfe meti,
tur, Germanis 3Uncltow dicitur,hauddubienon aliaratione,nifi quod ex hoege.
nere tritici amylum optimum conficiatur . Eius piduram dare hoc tempore non
potuimus. Tertiu genus tritiefinon undiquacp notum, Germanis tvclfcficr ITcyf. Tertium ,
fcit/& TPcy flento Ib dicitur.

FORMA.

Primum tritici genus culmo eff quam hordeu altiore, tribus geniculis conffan^
te, folio arundineo,fpicaafoliis remotiore,incondita, SGn nullos uerfus diipofita,.

Exteritur in area,ut alia quxda frumenta. Alteru culmo,geniculis,granis9 prio^
ri fimile, nec ab eo differt, niii quod fpicam multis ariftis uallatam, bi in duos uer^
fus difpofitam obtinet. Tertium genicula habet quaterna, alias pra?cedenti per
omnia propemodum fimile,

L O C V S.

Pafsim prouenitTritictim primi bi fecundi generis ♦ Poffremum in Alfatia, bC
agro T ubingenff gignitur,

T E m P v S.

Floret, ut alia fere omnia frumenta, Iunio menfedn Iulio autem metitur*

' TEMPERA-

Γ

6$o

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CCU
TEMPERAHENTVM.

Triticum ut medicamento foris impolitum, primi cft ordinis excalefacientiu,
tion tarnen nec reficcare,nechumecifare manifdlopoteft. Porro quod exeo confi¬
citur amyIum,eo tum frigidius eft,tum ficcius.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Optimum ad fecunda: ualetudinis ufum Triticum habetur quod recens SGam
perfe<ileadultum,& colorem mali refert. Crudum in cibis rotundos lumbricos gi'
gnit. Canum morfibus prodefi: manfum & illitu. ConfeCIus ex eius fimilagine pa^
nis,plus alit quam cibarius, quem Graeci o-vy^^sby uocant.E Sitanq farina panis
leuiorem cibum praebet, & qui facile in membra demandetur. Farina eius cum hyo
fcyami fucco illinitur aduerfus neruoru fluxiones. Item contra inteftinoru inflatio
nes. Lentigines ex oxymelite tollit. Furfures autem acri in aceto elixi & calentes ib
liti, lepras pellunt. Incipientes etiam inflammationes omnes illiti leniunt. In Rutas
tierodecoCfo elixi,mammas turgentes fedant. Viperaruicflibus auxiliantur,&tor
minofis profunt . Confectu ex farina triticea fermentum calefaciendi extrahendiq?
oim habet. Priuatim quae in plantis pedum funtextenuat.Cytera tubercula, furun
culoscpex fale concoquit,& aperit. Sitanrj farina contra uenenatos iCtus cum aceto
aut uino comode illinitur. Fadem fi decoCta in glutini modum delingatur,cruenta
excreantibus fuccurrit. Contra tufsim exafperatam arteriam, cum menta&bu,
tyro decocfa efficax elf. Tritici pollen fi ex aqua mulla, aut hydrelaeo decoquatur»
omne difeutit inflammatione. Panis & cum melicrato coCtus & crudus inflama*
iiones omnes illitus mulcet, cum emolliat, & quadantenus refrigeret, miVtus her*
bis fuccisq?quibufda. Vetus autem laridus per fe, adiech'sq?alrjs quibufda,citatn
aluum cohibct.Recens muria maceratus & illitus,uctuftas impetigines fanat.Glu
D tinum ex fimilagine Si polline, quo chartaeglutinantur, fanguinem excreantibus
prodcif,fi liquidius ac tepidum cochlearis menfura detur forbendum.

EX GALENO.

Triticum quiddam lentoris, &obifruentis naturae habet. Quod ucroexpane
fit cataplafina, uim obtinet magis digerentem, quam quod ex Tritico: nimirum
quum Si falem & fermentum panis adiun&a habeanquippe cum fermentum uim
habeat attrahendi digerendiq? ea quae in alto refident . Plura de Tritico petenda e*
runt ex capite primojibri primi de alimeritorum facuItatibus,quo in loco uari£ pa*
tiis fpecies exponuntur.

EX PLINIO.

Grana Tritici ferro comhufb,f)s quae frigus ufferit praefentaneofuntremedio*
Farina ex aceto cocfta, neruoru contractionibus auxiliatuncum rofaceo uero & fL
co ficca myxiscp decoCtis, Item fuppuratisneruis cum hyofcyami fucco illmitur.Ex
aceto & meile lentigini. Furfures ton filiis faucibus^ gargarizatione profunt. Sex.
Pompeius praetori) uiri pater, Hifpaniae citerioris princeps, quum horreis fuis ucn
rilandis praefidcret,corrcptusdolorepodagrc,merfitinTriticum fefefupergenua,
teuatusq? ficcatis pedibus mirabili modo, hocpoftea remedio ufuseft. Vis tanta
di ,ut cados plenos ficcet. Paleam quoq? tritici uel hordei calidam impo*
ni ramicum incomodis experti iubent,qua9 decodae
funt aquafoueri.

DE POTA--

POTAMOGETVM

<551 DE POTAMOG ETONE*· CAP»· CCLL··

c

Votamcgctonun
de difia.

Stachyites.

NOMIN Ä.

oTAMorfiiTiiN, Hsx\ynns grcrce, Fontalis SC Potamogeton Latinis
dicitur. Officinis ignota eft herba. Germanis Ömnfrmut uocatur.Po-
tamogeton autem quafi fluminibus uicinadi&aeft: fiquidem aquofis
& paluftribus locis nafci amat.Stachyites uerd quafi fpicata,ob caulem
mittit floribus & femine fpicatum.

FORMA.

Folium Beta? fimile habet,denfum,& paulum extra aqua eminens.Ex qua qui-
dem breui admodum deliniatione fatis intelligi poteft,herbam cuius picturam da¬
mus effe Pocamogetona. Caulem nanq^rotunduhabetjgeniculisinterfeduje qui¬
bus pediculi exeunt folrjs Beta? aut Plantaginis ueftiti, paulum fupra aquam emi-
nentibus.Flores etiam fpicatos,Plantaginis inftar, profert,acfubindefeme. Quid
tnultarfblia huius herba? plane referunt folium Indum uocatum officinis*

LOCVS.

Nafcitur in lacuffribus &C aquofis locis*

TEMPVS.

Floribus pra?gnans efflulio menfe.

TEMPERAMENTVM,

Refrigerat & exiccat,ut guftus etiam abunde docet.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Refrigerat &adftringit:pruritibus,ulceribusc^uetuftis,8<:qsqua?pafcendofer-
punt,confert.

EX GALENO.

B Adffringit SC refrigerat fimiliter Polygono, fed eflentia eius crafsior quam Po^

lygonieft.

EX PLINIO.

Potamogeton ex uino dyfentericis &C coeliacis medetur . Peculiariter refrigerat,
fpiflat . V fus in folrjs,cruribus uitiofis utilia, δί contra ulcerum nomas, cum meile

ud aceto.

DE PEDE ANSERINO GAP* C'.GLII>

NOMINA.

Bp™g|vo nomine ueteribustum Gra?cis tum Latinis fit appellata haxplan-
ta»non(^urn cognofcere potui : quapropter nouam ut illi nomenclatura
inderem neceffefuit. Aliam autem 8£comodiorem non licuit inuenire
[igSSSSll pra?ter eam, quam alludentes ad germanicam appellationem impofui-
Pcs anferinm mus . Nam fi folia eius fpecftes in arnbitu laciniata, plane anferini pedis formam ac
surditta* fimilitudine repra?fcntant.Hinc appofitilsime Germanis noftris uocata eff (Scnj?-

fup/obcr dxnffwfUc. Quum uerd eadem herba fuibus inimica admodum fit, at-
queadeo mortem infcrat,fa<ftum eft ut a mulierculis etiam fit nominata ©crefrob/
8C 0cbwcmj?tob . Etfi uerd in officinis eius herba? nullus fit ufus, tamen quia paC
fmi nafcitur, &temere fortaisis a nonnullis uires eius ignorantibus ufurpari pollet,
eam filentio tranfirenoluimus, qudfcilicet facultas tam uulgaris herba? omnibus
patefieret.

FORMA.

Caulem profert cubitalem, ftriatum: folia ad Halicacabi formam accedentia, in
ambitu tamen laciniata,atqueadeo anferini pedis fpeciem referentia; fioresexiguos

ruben-

V

<£54* PLANTA RV M HISTORIAE C A Pt CC L I It

C rubentes,femen racematiirpueluti in atriplice fylueftri,fingulis ramis infidelis i
dicem obliquam,multas^adnafcentiashabentcm,

L o C v s.

Faisim in hortis,alijsq? locis ubi fimum reponituiyiafci folet.

T E Μ P V S*

lulio menfe potifsimum floret.

TEMPERAMENTVM.

Hauddubiein fecundo refrigerat ordine,nonfecus atque Solanum hortenfe.

VIRES.

Suibus exitium affert berba haec comcfta, id quod experientia cognitum eft . irt
humano corpore idem poteft quod Solanum hortenfe ♦ Quare facultates eiufdem
iuo quaeres loco.

E PETROSELINO GAP» CCLIII*

NOMINA.

Apium ftxdtfle.

Officinarum er*
utum.

«I
mm

ετροςελϊνον Graecis, Apium faxatile Latinis,& Petrofelinum ap
pellatur. Germanice frcmbbcr pererfilicn nominari commode, ad ab
terius quodOreofelinum cft,utfuo diximus loco,differentiam,poteft.
Officina: eius herbae cuius nunc piduram damus femine pro Amomo
utuntur, non tamen fine magno errore, quum conffet omnibus, modo conferre
inter fe utriufquc hifforiam non pigeat. Amomum ab ea herba effe diuerfifsimum.
Nos ut tandem fciremus equa ftirpe femen hoc decerperetur, terra: illud manda^
uimus,& haec cuius picffura forma offendit herba erupit,quam nos uerum effe Pe^
D trofclinum,utpaul6pbffoffendcmus,credimus.

. FORMA.

Petrofclinum,inquit Diofcorides, femen Ammi fimiie obtinet todoratius ta*
inen, acre, S C aroma olens. Brcuis quidem deliniatio haec eff, atque imperfecfta, ut
nihil mirum fit, nos hacffenus quod uerum eifet Petrofelsnum non potuiffe cogno
Diofcorides ne* fcere. Merito itaque hoc loco, ut compluribus etiam alrjs,Diofcoridcs negligentia:
ghgmidnfimu infimulari poteft,utqui mancas ac mutilas plerafq? pofferitati relinquere ftirpium
hi ftorias uoluerit . Si ucrb quifpiam paucas etiam has notas expendat, hauddubie
herbam hanc cuius pi<fturam oculis fubiecimus,Petrofelinum cffecomperiet. Seg¬
men enim eius Ammi tam fimileeff, utabeouix difeerni queat: odoratius etiam
til i i j acre> ac aroma olet, in fumma,nulla eft nota qugilli no refpondeat,uthoc

nomine uerum Petrofelinum effe credam. Quinctiam tota eius herba: fcrma,quae
non multum a noffro & Germanico Petrofelino abeft, atque odor,Selini fpeciem
effe docent, ut pro Pctrolelino ufurpare hanc ipfam officina: tuto poisint : femen,
enim quo hodie utuntur,non Macedonicum Petrofelinum,fed Hippo(elinum,ut
fuo diximus loco,exiftit.

L O C V S.

In Macedonia frequens optimumcp nafcitur,hinc Macedonicu dicitur : ίηφ ia*
xis prarruptis potifsimu locis,unde cccpit appellari Petro felinu.Naicitur 8>C ali]s
in locis,utlib.i.de antidotis teffatur Galenus,at minus laudatum.

T E M P v S.

Floret Augufto menfe,atque fubinde femen profert.

TEMPERAMENTVM.

Petroiclinum utguftu acre eff cum amaritudine,fic &in operibus calidu ♦ Fue^
rit itacp δί ipfum terti) ordinis tum excalfacientium,tum deficcantium.

VIRES*

!

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Vrinam eit, 8£mcnilrua ducit. Stomachi bC coli inflationibus auxiliatur., bC tor>
rnmibus . Laterum quoque, renum & u e ficte doloribus in potu fumptum fuccur-
nt.Miiceturantidotis urinam cientibus.

EX GALENO.

Petro felini femen maxime ufui eft,quum tota etiam herba una cum radice Cimi,
Iem,led imbedlliore,facuItatem fortiatur. Incidendi etiam uim habet ; hinc menies
bC urinas largiter prouocat. Flatus quoque extinguit.

APPENDIX.

Sunt qui hanc herbam qiiam pro Petrofelino damus, Sifona effe putenttquom
lententia: cur non magnopere repugne, facit in primis Diofcorides, qui Sifona pe¬
rinde atq? Petrofelinu fuis notis haud defcripfit. Dein quod uiribus no difcrepent,
atqueadeo in ufu huius aut illius nullum fit periculu . Nos tamen noftram fenten-
tiam propter addudas paulo ante rationes deferere, nifi euidentibus conuidi ar-
gumentis, nonpoilumus.

DE ROSA*· CAP* CCLIIII*·

yy m i.

Rhodon ciiY
ditium-

VW/

vi' hilf

'rHi — D

οδο n graxe,Rofa latme,officmis eodem ieruato nomine appel¬
latur* Germanice Kofm, Rhodon autem Gnecis,Plutarchoau-
torc,nominatur, quod largum odoris effluuium emittat.
GENERA.

TheophraiduslibrofextOjCap.vi.depiaoiarumhiitoria^oene

„V« r . , . ra r°&ru0m m;,lta tradit,qua:foliorS multitudine, paucitate,

alperitatc, Icu.tatc, colore & odore differunt . Plinius etiam l.b.xxi, capite qua. to
ex loci diuerfitate multa rofarum genera colligit . Nos fimplieiter duodu.uaxatil-
larum genera faciemus.fylueflrcs fcilicet& domefticas.Sylueftres, quatetiä Cani-
naero.g uocantur.afper.ores tum uirgis,tum folqs funt, ac odore, colore.magnitu-
tudme a domeiticis fuperantur . Germani Deyi>rofc»/& mibrofe» uocant.In
utroque uero genere duplices exiftunt, punicea: nimirum &candida:.Nos utrim¬
que genus una pidura complexi fum us.

A. ·’ , , , form a.

b£*ET. V,U g° omfbus"°«.^· Virgas fiquidem fufeis maculis tindas, S'acu-

^ Icsplcnas em« ct. t : folia mc.fur.sd.uifa, nigricantia &afpera. Germinat primum
tnclula granofo eort.ee, quo mox mtumefcente, & in uirides alabaftros faftioia»,
paulatim rubefeens ; dehifcit.ac fefe pandit, in calycis medio fui ffantis complexa lu¬
teos apices ftammaqj capillamentis mfidentia,qua? proprie fleres dicuntur , Sylue-
j s Ρ°η§!θ!“ etiam produdt,quas plcraqj officina: Germania: noftra:,non fine
deteffando crroK pro Ledcgar ulurpant.-friidum quoqtparitrotundfi, initio uir i
dem, dem pumceu. L o C v S.

a jtCa pai's3m/!n ilortls Pr°uenit. Sylueftris etiam nufqiiam non in campe-

ttribus oC dumetis naicitur. *

TEMPVS.

Rofa ut nouifsima inter uernos flores erumpit,ita ctia ftatim deficit, Dccerpen-
da >taq; erit Iimio menfe ubi primum erupit, ne mox nufquam comparcat,

TEMPERAMENTVM.

uidewsf l"S CX aC!i,Ca caIida iubftanIt!a duabus ali) squalitatibus, adfiringenti
dc.icet & amara: m.fta,compofitacft, Hos earu magis etiam ipfis Rofis adftrin-
git,ac proinde faneexiccatorius eft.

Vires*

PLANT ARVM HISTORIAE CAP, CCLIIII»

65S

C VIRES, EX DIOSCORIDE,

Rofa refrigerat δί adftringit, ied fieca magis adftringit . Succus recentibus folrjs
vnguisc exprimendus, detraho forfice ungue. Sic appellatur quod candidu eftin folio : re.
, liquu mortario premi & teri debet in umbra donec denietur,&rita ad oculoradr.
cumiitiones recondi. Siccantur etiam folia in umbra crebro uerfata, nemueeicant.
Ex aridis rofis in uino decocHs expreiTus liquor, ad capitis,oculorum,aurium,gin
giuaru?n,fedis,reifti inteftini ac uulue dolores penna illitus,coliutusinfufusue,con
ducit. Eadem fine expreisionecon tu ia & illita, praecordiorum inflammationibus,
ftomachi humiditati,& (acris ignibus medentur . Siccteac trita: femoribus iniper^
guntur.Miiceri folent compofitionibus quas antheras uocant, & uulnerarrjs antri
dotis. Vrantur folia ad honeflandas palpebras. Flos qui in medrjs Rofis inuenitur
ficcatus, gingiuarum fluxionibus efficadterinipergitur . Capita pota, aluumpro*
fluentem,^ (anguinis refectiones fidunt.

EX PLINIO,

Vius fucci ad aures,oris ulcera, gingiuas, tonfillas, gargarizatu;ftomachu,uuri
nas, fedis uitia, capitis dolores ♦ In febre per fe, uelcum aceto ad iomnos, nauieas.
Folia uruntur in calliblepharum, E ficcis femina afperguntur. Epiphoras quoque
aridas leniunt. Flos iomnum facit ♦ Inhibet fluxiones mulierum, maximealbas, in
pofca potus, (anguinis excrcationes. Stomachi quoque dolores, quantum in uri
ni cyathis tribus. Semen his optimum crocinum,nec anniculo uetuftius,S<rin 11 m.
bra ficcatur. Nigrum inutile.Dentium dolori illinitur. Vrinam ciet. Stomacho im
ponitur. Item igni (aero non ueteri.Naribus fubditum caput purgat.Capitapota,
fanguinem 8£ uentrem fiftunt. Vngues Rofae epiphoris ialubres funnulccraenim
oculoru Rofa fordefeunt, praeterquam initfis epiphorae, ita ut arida cum paneim^
D ponatur. Folia quidem uitfis domachi,rofionibus,&uitrjsuentris, & inteftinoru,
6^prccordi)sutiliisimaudiilita. Cibo quoque Lapathi modo condiuntur. Cauen
dus quoque in fis fitus celeriter infidens. Et aridis 8C exprefsis aliquis ufus . Diapa^
fmata inde fiunt ad fu do res coercendos,ita ut a balneis inarefeant corpora,dein frri
gida abluantur.Sylueftris cum adipe urfino alopecias mirifice emendat.

EX SYMEONE SETHI.

Odorata calidis capitibus prodeft, humida uero offendit, eaq? deffillationi ob^
noxia reddit . Sumpta uerb ad febres ex flaua bile procreatas iuuat, & roborat ffo^
machum 8C k cur. Proprietate autem quadam teffes latdit,prohibet(facres exhala^
tiones ne ad caput ferantur.

Ä P P E N D I X,

Spongiolas ac fruclus Cynorrhodi (eu fylueftris Roias mirifice ualent contra cal
culum, urina: difficultates,!! leuigatas in puluerem exhibeantur.

R aphamts unde
dittut.

DE RAPHANO» CAP» CCLV»

NOMINA.

a φ a n ο ς, Hgxepecns Grascis : Raphanus, Radix, Radicula Latinis dicri
tur. Ha:c autem generis funt nomina, ideoqj errant non pauci noffras
astatis medici Siherbarfi, qui Radiculas nomen ad (atiuuduntaxatRa'
phanum transferunt. Raphanus autem fibi nomen qodmy id

Radix. eff,quodfacileappareat,adfriuit:namdietcrtioaiatuprofilit.Radicisuerbnomeii
fibi arrogauit, quod casteras amplitudinecorporis fuperet, uel quampauciisimis
magnitudine cedat. Etenim plcruncpin tantam molem coaiefcit, ut frigidis locis
quibus gaudet,ficut in Gcrmania,Pliniolib.xix.cap.v.tefte,infantium puerorum
magnitudineasquet. Et memini me ftupendac magnitudinis Raphanos Erfordig,
Turingiae celeberrimo oppido, uidiffe.

limfi hyj* n-f ut nr fTdjj > h'c iwtl u-i 3ENERA*

1 \iJyr - >

planta rv m historiae c a p, CCLV, 66l

A GENERA*

Raphani Graeci duo faciunt genera, fatiui & fylueftris , Satiuus officinis hodie
peculiariter Raphanus minor dicitur, Germanice Kctttcb, Sylueilris LatinisAr-
moracia appellatur. Germani ad uocem Romana aIludentes,COcncriib & llten
nominant.Noftri hodie herbarrfifua potius quam ueterum autoritate freti. Radi¬
cem fimpliciter,generis nomine,uocant* Nonnulli Raphanu maiorem appellant,
propter folia ipfa,quae fatiui folia magnitudine fuperant;aut quia acrimonia maio-
re,aut uiribus efficacioribus praeditus eil*

FORMA*

Radix fatiua caudice uno affurgit nonnunqua arboreo,radice ad Rapi fimilitu-
dine,folqs laciniatis,angulisq? horrida: floribus candidis, 8^ femine in filiquis * Syl-
ueilris dida Armoracia fronde copioflor quam corpore, folia fatiuae fere flmilia ha
bet, magis tamen ad Lampfanae forma accedentia,longa &C acutatradice gracilem,
mollem,Sinapi inilar acerrima,adeb ut caput tentet,& lachrymas incitet,

L O C V S*

Raphanus in hortis nafcitur. Amat autem terram pinguem,Pafladio lib.ix.cap.
quinto teile, folutam & diu fubada , Sylueftris etiam hodie in hortis habetur, ίιςφ
translatus ad culta, edomita feritate mitefcit melioro? fit. Crefcit alias circa margL
nes itinera, & loca arenofa, inq? pratis nonnunqua fua fponte copiofe prouenit, ut
iit in prato ad oppidum T ubingam fito,facrificoru uocato,

T E Μ P V S.

Cum frigoris patientiisimus fit Raphanus, non folum eflat^uerumetiahyerne
colligi potell.Eilq? illius ufus quotidianus.Florct aeilate,

TEMPERAMENTVM,

B Raphanis fatiua excalefacit quidem ordine tertio,deficcat uero fecundo * Sylue'
(Iris autem in utroq? efficacior eil. Quin & femen ipfum planta efficacius eil,

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Raphanus fatiuus excalfacit,flatus gignit,ori fuauis eil, fed ilomacho inimicus*.
Rudus $£ urinam cit.Bonam facit ahium. Si quis a cibo ipfum fumpferit,diilribu-
tionieiusrnagis conferet, Prcfumptusautem,dbumfubleuat.Prodeil ante cibum
datus uomituris.Senfus exacuit. Decodus contra ueterem tufsim, &crafsitiem in
thorace natam prodeil , Cortex eius cum oxymelite fumptus maiori efficacia uo-
midones citat* Hydropicis utilis.Illituslienofis etiam confert* Cum meile ea quae
ferpendo pafcunt fiilit. Sugillata tollit* Contra uiperarum idus auxiliatur. Alo¬
pecias pilis explet. Lentigines cum farina loliacea exterit. His qui a fungis ilrangu-
lanturfubuenit, Menfes trahit* Semen eius uomitum proritat, urinamq? mouet.
Cum aceto potum lienem extenuat* Codum cum oxymelite calido angina labo¬
rantibus utiliter gargarizatur. Contra Cerailismorfum ex aceto potum auxilio
eil . Cum aceto illitum gangraenas efficaciter difrumpit fcarificatue. Sylueilris
tam folia quam radix olerum modo in cibo coquuntur, Excalefacit autcm,urinam
citjcdluofus eil,

EX GALENO*

Facultas ineil Raphano difcutiendi, itaque ad fugillata,8£alios id genus Iiuores
ob eam facultatem conducit. Radix eius ex eorum numero eil quae obfonij potius
quam nutrimenti nomine frequenter comeduntur* Vis illi cxtenuatoria,cum qua
confpicue una excalfacit : acris enim in ea qualitas exuperat * V erno tempore cau¬
lem in altum aflurgentem producere folet,ceu alia quae nata funt excaulefcere. Hic
elixus eiltir ex oleo, garo 8C aceto, ut Rapte caulis, Sinapi $C Laducae . Et iane cau¬
lis hic magis quam crudus Raphanus nutrit, ut qui acrimoniam in aqua deponat:
quanquä minimam fane SC ipfe alendi poteilatem habeat, Quidam non folum cau

kk lcm,fed

R aphanus mi*
nor.

Armoracia .
Raphanus maior

Satiuaradix.

Sylueftris,

6 6t PLÄNTARVH HISTORIAE CAPT CCL7,

dem, (cd una Raphanos ipfcsclixantcs comedunt Raparu modo. Cätcrum cum
medicos, tum idiotas illos mirari fubit, qui acccna crudos eos conco&ionis iuuan-
da? gratia cdunt.Ipfi quidem fe experientia id abundecompertu habere dicut,nul-
lus tamen exemplum illorum fine damno imitari potuit. Hacftcnus Galenus, cu-
ius equidem uerba cb libentius rccitauimus, quod uulgi errorem Raphanos a ccc-
na comedentis lepidenotare uideantur«

EX PLINIO.

Raphani dccocfti mane poti ad ternos cyathos, comihuunt & exciunt calculos*
lidcm in pofca decedi, contra ferpentiu morfus illinuntur . Ad tuisim etiam mane
iciunisprodeftRaphanuscum meile. Semen eorum toimm,ipfurnq?c6rnandu-
catum ad lagonoponon: In aqua folfjs cius decoctis, bibere ucl fuccum ipfius cya-
this binis. Contra phlegmoni ipfos illinire tufos utile. Inchoantibus autem recen¬
tem cortice cum mclle,ucternofisuerb quamacerrimos mandere. Semcncptoftu,
dein contritu cum meile rurpiriofis.lidem 8C contra uenena profunt . Ca?terum cc^
railis,fcorpionibus aduerfatur, uel ipfo femine infedis manibus impunetradanti-
bus.lmpofito Raphano fcorpionibus,moriuntur.Salutarcs8t'contrafungoru aut
hyofcyami uenena eque, ut Nicander tradit.Et contra ixiam queq? dari duo Apol
!odoniubcnt,fedCineusfemcncxaquatritum,Tarentinusfuccum.Lienem item
cxtenuantjiednori profunt & lumborum doloribus. Hydropicis quoque ex aceto
Sd finapi fumpti, & lethargicis . Praxagoras & iliofis dandos cenfet . Pliftonicus 5C
colicis. Inteftinoru ulcera fanant. At purulenta prycordioru, ficum meile edantur*
Quidam ad ha’c coquere cos in luto illitos malunt,fic&fecminas purgari . Ex ace¬
to & meile fumpti inteftinoru animalia detrahunt ♦ Item ad tertias dccodo eorum
poro cum uino enterocelis profunt* Sanguinem quoque inutilem fic extrahunt*
D Medius ad ha?c&fanguine excreantibus codos dari iubet* Etpuerpierisad ladis
copiam augenda. Hippocrates capillos mulieru defluos fricari Raphanis, & fuper
umbilicum imponi,contra tormenta uulua\Reducunt & cicatrice ad colorem. Se¬
men quoque ex aqua impofitu fiftit ulcera qua? phageda?nas uocant. Democritus
Venerem hoc ciboflimulari putat, ob id fortalsisuoci nocere aliqui tradiderunt*
Folia qua: in oblongis tantum naicuntur,excitare oculorum aciem dicuntur . Vbi
ucrb acrior Raphani medicina admota fit, Hyffopu dari protinus imperant . Ha*c
antipathiacft, Et aurium grauitati fuccum Raphani inftillant. Nam uomituris,
fummo cibo eile cos^utilifsimueft, Sylueftris urina? duntaxatcijcienda? utilior*

DE R IB E* CAP^ CCL VI*

NOMINA,

R AE C l S cognitus fuerit nec ne frutex ille, nondum compertu habeo*
&*«· ffQfeif! Mauritanis & officinis hodie Ribes nominatur. Germanis Θ.

i Si Dublin ober bcctdtir/quod fcilicet circa diui loannis Bapuftac
diem frudus eius fruticis ad maturitatem pertingant*

FORMA*

Frutex e 0 nullis Ipinis horridus, fed topiarius magis, uitis pu filia? foirjs, baccis
rubentibus ex pediculis longis dependentibus refertus, ut pidura ipla abunde do¬
cet« Vnde manifeftum fit Mauritanoru Ribes a noftrodiucrfum cfle, quod non
uitis, Sed lata potius,magna,iotunda & uii idia folia habeat, Quanquam nen lateat
Arabes etiam in Ribes deicriptionc non admodum concordes eile*

hQ CVS*

1

^4 FLANTARVM HISTORIAE CAP, CCLVI«

L O C V S,

Pafsim in hortis nafcitur,ac eorundem puluinos Si areas fepit,

T E Μ P V S.

Circa diui loannis Baptifbc natales ferias, & Iislio potifsimu menfe, baccis ac u*
«is rubentibus frutex ille ornatur,

TEMPERAMEN TV Μ,

Folia Si frudus uehementer adftringunt.Mauritani frigidum Si ficcum faciunt
in fecundo ordine,

VIRES EX MAVRITANIS.

Bacca? acido (apore placent.Refrigerantaeftuanteftomachurfitim refiinguunf,
qua?cumaIios,tum maxime febricitantes excruciat. Cibi faftidiadiicutiunt,&ap*
petentiaminuitant.Fccdam uentrisproluuiem cohibent. Vomitiones fiftunt,fl:o^
mach um firmant. Alui profluuiu quod bilis attulit,retinent:erofiones Si uellicatio
nes eiufdem tollunt. Sanguinis feruore demulcent. Si bilis acrimonia domant . Se*
plafiari) fuccu eius fruduscondiunt,ad anni totius ufum,Rob de tibe appellantes.

DE RHODIA RADICE» CAP» CCLVII»

NOMINA*

Rhodia radix
atrdifla.

D dici nomen fecerunt.

ο δ i a gra?ce,Rhodia radix latinenominatur.Officinis ignota,ger*
manice Rofcmvuti$ uocatur.Rhodiamautcmtam Graeci quam Lati*
ni dixerunt,quoniam contrita Roias redolet. Quapropter Rofa?, quas
Gra?ci fohct nominant,nonRhodusmfula,utimperitiputant,huicra^

FORMA.

Radix rhodia Cofto fimilis efr, leuior tamen minorisq; ponderis. Si inaequalis*
©dorem Roiaru cum teritur reddens. Reliqua eius faciesT elephiu refert,nifi quod
flore Si femine carere uidctur,id quod Galenus etiaafferit, Si in Corollario fuoan*
notauit Hermolaus. Diofcoridcs etiam illorum nullam facit mentionem.

L o c v s.

NaiciturpotiisimuinMaccdonia.NuncinmultisGermaniachortis plantatur«

T E μ p v s.

Radix autumno effodienda.

TEMPERA MENTVM.

Rhodia radix in calefaciendo fecundi ordinis, aut certe tertij incipientis,
VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vtilis c fl: capitis dolonb us, fi madefada fronti Si temporibus cum modico rofiu
ceo imponitur,

EX GALENO,

Tenuium partium,&difcutientis eft facultatis.

DE SAMP SV'

Duplex Amte
muu

DE SAMPSVCHO CAP^ CCLVIII*

c

NOMINA*

miorm. - τι amtvxoNj» «μ&ζ- ca®p Grsccis : Maiorana , Amaracus Latinist

officina? iatinam appellationemminuerunt. Germanis ζϊβαίο,
tan /uel OOtytan dicitur * Animaduertcndu autem nos hic de
Amaraco ea loqui qua? iucundo placet odore* Duplex enim Gras
cis Amaracus eft. V na quae Diofcoridi alio nomiue Parthenium

_ __ _ dicitur 5 ingrato prorfus Si uirofo odore praedita, meritoq? ea de

eaufa hodie Cotula foetida nominata* Altera de qua hic agimus, odorata, quam
Sampfuchon Graeci priuatim nominant* Id,ne imperitis uox illa τΰΰλνοαμ& impo^
neret, mo nend um eile duximus*

FORMA*

Herba eft Sampfuchum furculofa, per terram ferpens : folrjs hirfutis Si rotum
dis,CalaminthgtenuifoiiaeOmil!bus,adinodumodoratis,Haecdeiiniatio adamufo
ftm herba? Maiorana? uulgb dida? fauet: eft enim furculis lente rubentibus, folrjs
pilo0s,8£ rotundis,iucundo odore,femine copiofo,quod bullulis quibufdam com
tinetiflore candido Si exiguo. Serpit etiam per terram: uerum id non ubiq? fit,inter
dum enim reda furo it ία altum*

LO CVS,

Fafsim in hortis S^fidilibus uafis prouenit* Gaudet autem locis umbroiis,aqua
Si fimo,

TEMPVS,

ÜEftatc dum floribus praegnans eft carpitur*

TEMPER AMEN TV Μ*

D Sampfuchum tenuium partium,^ digerentis eft facultatis t deficcatenim Si ca^
lefacit ordine tertio*

VIRES* EX DIOSCORiDE*

Calefaciendi uim obtinet, 8£ coronamentis apta. Decodu eius potum,incipien*
ti aquae inter cute prodeft,8d)s quos urina? difticultas,8£ tormina diicruciant.Arb
da folia ex meile illita,fugillata tollunt, in peflo fubdita menfes ducunt. Cotra foor^
pionis idurn ex fale & aceto illinuntur. Luxatis cerato excepta imponuntur* Sirnb
litcr&ccdematis * Aduerfus oculorum inflammationes cum polline polentamH^
nitur*Mifcentur acopis & malagmatis calefaciendi gratia*

EX PLINIO*

Sampfuchum fcorpionibusaduerfatur ex aceto & fale illitum . Menftruis quo><
que multum confert impolitum. Minor eft eidem poto uis. Cohibet oculorum epi
phoras cum polenta* Succusdecodi tormina difeutit. Vrinis Si hydropicis utile*
okum Ammd Mouet& narium fternutamenta. Fit ex eo oleum quod Sampfuchinum uocatur,
nm' aut Amaracinum5ad excalfaciendos emolliendcsqmeruos. Vuluascalefa*

cit*Et folia fugillatis cum meile, Si luxatis cum
cera profunt*

»E SPANÄ"

AMARACVS

Äkwiau,

663

G

DE S PANACHIA^

CAP»* CCLIX»

NOMINA.

p a μ A x ϊ a Grands recentioribus , Spinada uel Spinaceum olus La tu
nis appellari poteft. Arabica: fadionis principes Hiipanach,hoc eft, Hi
ipanicumolusnominant, Germani ©pister / ober ©pmimt« Spana-
chiam hauddubie ab oleris raritate dixerunt Grteci : raro enim illo ute>
iicfquod cibo magis forfitan,quam medicina- nata effet,nec quicquam
illuflrc fortita* Vefquod etiam fimile ueri eft3ab alqs nationibus emendicato fpina
spituckutide ceo nomine. Spinacia uulgb dida eft ab infigni feminis fpiculorum nota:etfi enim
uocau. herba ipfa glabra Emollis fit, femen tamen in fpinasoccalefcit. Hifpanicum uerb
Kiftmcmolm olus nominaucrc, forfitan quodindeprimum duxerit origine, adeateras tandem
nationes translata.

FORMA.

Exitfeptem diebus a iatu,folio primum triangulo, molli, mox intybi, plerunq^
qua pediculo cohaeret laciniato, inerti fapore, exigua radice, tenuibus capillamem
mentis fibrata,caulecubitali,nonnunqua altiore,intuscauo;floribusinuerticero^
tundis,racematim coeuntibus,exiguis:femine {pinulis horrido.

L O C V S.

Nullum foluni reipuit,ied ubicunquefatum fuerit hic laetiisimeprouenit.

T e m p v s.

Seritur Septembri menie, non horrens byemis frigora, ut uerno tempore cibu
fuppeditare pofsit . Martio etiam menfe feritur , lunio autem Iulio menfibus fe^
men δί flores profert.

TEMPERÄMENTVM.

D Spinachia primi refrigerantium & humedantium ordinis efl.

VIRES.

AltTum emollit , Melius Atri plice fuppeditat alimcntu, fed aluo parum htcrens
facile exigitur . Flatus colligit, δί uomitiones concitat, nifi excremcntitius humor
abrjciatur. Ventrem decoctae ius proluit. Stomacho inutiie.Etcaetcras fere omnes
Atriplicis uires fibi fertur arrogaife.

DE SANI"

■*

I

SPANACHIA

SANICV:

F OE Μ X N A.

'ä.uucfv! wubU

671

6yz

C

DE SANICVLAV CAP^ C C L X»

NOMINA»

ERB A cjuam omnes hodie Saniculä uocant, a nullo, quod iciam, nere^
mm defcripta eft,ied a recentioribus inuenta,ut multa? alia? uulnerarig
herba?» Sunt autcqui Diapenfiam nominent» Germanis 0mtictcldri
citur, Nomen Saniculam a iänandis uulneribus traxifte uulgb ccnftat*
aicU. GENERA»

Duum eftgeneru»Vna qua? proprie appellatur Sanicula,ideoq:rnarern,iitc€r^
tius elfe difcrimen, appellauimus ♦ Germanice &aniddmcnnk . Altera ab omni,
bus fere herbarrjs pro fpecie Qfteritr) uulgb uocati habetur, fed falfo, quando neq?
in folfis,neque in radice ulla appareat acrimoma,fed perinde atque in mare Saniem
la3amaritudo&adilri(fHo. Germanis errore etia quodam biclidn tfOctjletroutg
nominatur» Nos eandem cum Si forma 8C facultate ad ueram Saniculam, quam
marem fccimus,proximeaccederet,Saniculam fceminam nuncupauimus» Germa
nice 0anidfclwetblc*.

FORMA»

Sanicula uera,atqucadeo mas herba eft folio uitis,aöt Api),in quincp partes difi
fcdo,rubentibus in fine fedionu maculis quibufdam : furculis quocp rubris ad ra^
dicem, qua? multis ei capillamentis fibrata fubefttcapitulis in fummis coliculis pm
fil!is,herbacei coloris &fubnigris* Fccmina quod ad folia attinet priori fimilis, rm
bentibus tamen maculis caret,itemq$ rubris ad radicem furculis,quodineaha?c fin
gula candida fint, Flores iniummo candidos, ac fubinde femen ftriatum&obloiv
gum profert*

LOCVS»

Nafcitur in fyluis &C umbro fis loris*

D T E Μ P V S*

Carpenda cum fuis capitulis Maio 8c iunio menfibus*

TEMPER AMENTVM.

Non eil fimplicis naturc,(ed,ut indicio eftguftus, adftringitfimu! Samara eft,
ut hoc nomine calefadoriam &exiccatoriam eile nulli dubium fit*Statuuntautem
calidam ficcam ordine fecundo*

VIRES*

Sanicula? herba? fuccum uulneratis in potu mirifice conferre experientia com^
per tum eil * T umores quoque reprimere decodam herbam impofitam, aut eius
fuccum illitum tam in homine quam in pecoribus conilat» Neque enim aliud pra>
fentius eft auxilium,cum ad fauces uel pulmones uitium decubuit* Et in fumma,
o mnia qua? Symphyton,pra?ftat etiam Sanicula* Potiisimu uero fanguinis iputo,
dyfenterix,renum9 uitrjs medetur*

X

DE SONCHO*

6?1

DE SONCHO CAP* CCLXI*

NOMINA*

o r x ο ς graece,Sonchus,Cicerbitalatinedicitur. Suntqui La ducellä
di Ladcronem appellent, quod fdiiiet caulis eius difledus copiofo dif¬
fluat lade. Germanice tfOofy/obev (Bmjibtjlcl uocatur* Sonchus autem sondutcut
fibi nomen uendicauit l eo quod falubrem fundat fuccum, *#<**
utpocequi fuaforbitioneftomachirofionesleniat, Cladis abundantiam nutrici-
bus fumminiftret,genitalibuscp locis collectione laborantibus praefidio iit . Cicer- ciccriitd *
bit£ tamen uocabulu, quo omnis Hetruriaadhucutitur, recens efleadieditiumq?,
di ex non multo tempore Diofcoridi accreuiiie uidetur*

GENERA*

Sonchi duo funt genera. Alterum fylueftrius,aculeatius,&nigrius,quod (Ekttß Sonchut after*.
infici germanice uocatur. Alteru tenerius eiculentumq?,ac minus nigrum, Germa Nonafrera.
nis Dnfcnfol dicitur. Et Apuleio Laduca leporina, quod cum lepore animus de-
fecit aeftu,hac fibi herba mederi foleat*

FORMA.

Cubitalis &angulofus Soncho caulis eif, canus di aliquando rubelcens, di qui
fradus copiofolademanat.Foliahabetperinteruallain ambitu fciiTa . Florem lu-
teum, qui, ut Senecionis,breui digcftus abit in pappos,uanefcit9 in lanugines*

LOCVS,

Vbicp fere in macerrjs hortorum, potifsimu autem in uineis Sonchus prouenit*

TEMPVS.

Floretlunio di Iulio menfibus Sonchus utercp*

TEMPERAMENTVM.

Temperamentu eius quodammodo mixtum efbconftat enim ex aquea terreacp
B eiTentia,utracpleuitcrfngida.Nam S^adftridioniscuiufdameft particeps* Etfiue
cataplafmatisin morem imponatur, fiue edatur, manifefte refrigerat. Pofteauero
quam plane reficcatus fuerit, terreftre eius temperamenta redditur, modicam ha-
bens caliditatem*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vis utrique Soncho refrigeratoria, modiceq? adftringens . Proinde ftomacho
aeftuanti di inflammationibus illiti profunt. Succus eorum in iorbitione datus fto-
machi roiiones morfusue mitigat,& ladis abundantia efficit. In lana appofitus, le¬
dis ac uuluaeinflammationibus opitulatur * Tam herba quam radix illita icorpio-
num idibus fubuenit*

EX GALENO.

Sonchus ubi adoleuerit, ex fpinofls plantis efl: . Car ter um uiridis etiamnu di te>
ner efl ur perinde ut caetera olera fylueftria.

EX PLINIO*

Albus qui elade nitor,utilis orthopnoicis Laducaru modo.Eraflftratus calcu¬
los per urinam pelli co monfl:rat,8£ oris graueolentiam comanducato corrigi.Suc-
custrium *cyathorumenfura in uino albo & oleo calefadusadiuuat partus, ita ut *aKobobrum
a potu ambulent grauidae , Datur di in forbitione . Ipfe caulis decodus facit ladis
abundantia nutricibus,coloremq$ meliore infantiu:utilifsimusi)squ£ lac fibi coire
fentiant.Inflillat auribus fuccus,caliduscp in ftranguriabibitur, cyathi menfura: Si
in ftomachi rofionibus cum femine Cucumeris,nucleisq? pineis. Illinit di fedis coi-
ledionibus. Bibitur cotra ferpentes icorpiones^,radix uero illinitur. Eademq? de-
codain oleo punici mali calyce, auriu morbis praefidium eft. Haec omnia ex albo*
Cleomporus nigro prohibet uefei, ut morbos faciente, de albo confentiens * Aga¬
thocles etiam contra fanguinem tauri demonftrat fucco eius uti. Refrigeratoria ta¬
men uim effic couenit nigro, hac caufa imponendu cum polenta, Zeno radice al¬
bi ftran^uria docet fanari» 11 de seri-

&

I

i

f

i

I

©

i

I

■

ί

I

I

Ί ■

I

i

I

,r

f

i

i

.$

NON ASPERA.

C

DE SERIDES CAP» CCLXII»

NOMINA.

Satiitusintuhus.

Erratum.

e p i ς Graecis, Seris & Intubus Latinis uocatur * Reliqua quae illi funt
nomina,in generum diibincflione mox dicemus.

GENERA.

Serin Graeci in duofafbigia partiuntur,in latio am SC fyluefbre. Sic SC

E ndiuia.

Seriola .
Scariola.

Cichorea.
H edypnois.

Ό

Apbaca

Dem Iconis.
Roßrum por
Cirium.
Taraxacon.

yr- i-» L

intubum Latini in duo genera digeilerunt,in fatiuu 8C erraticum. Satiuu,quinon
ni fi cuitu & humana diligentia prouenit.Erraticu uerb,qui fux fpontis &liber,fub
nulla olitoris lege uagatur&errat,dixerunt.Satiuus Intubus, quem priuatim,Pli-
niQlib.xx.cap.vir),teibe,Serinnominanitueteres,induas diftrahituripecies.Vna
latiore folio con ibat, Laducae fimilior. Hsec corrupta ab Intybo uoce, in Hetruria
pafsim Endiuia appellatur . Et debet in omnibus pro uera Endiuia ufurpari offici-
nis. Nam qua hodie fub hac uoce utuntur, non efb uera Endiuia,fedLaduca fylue
feris, ut fuo diximus loco. Germanice i£nt>imcn uocari poteib. Altera anguibiora
folia habet, & fubamara eib. Haec diminutiuo a Seris nomine Seriola dicitur,quod
deindecorrumpentcsrecentioresScariolam fecerunt, germanice ©c<mol appel-
lari poterit. Erraticus iterum Intybus in duas fpecies,Plinio loco antea citato au-
tore, degenerat. Vna, qua* Graecis ab infigni amaritudine -πίκ&ςβΗ Ιαχΰ&αρ nomina-
tur,Latinis aute Ambubcia. V ulgus herbarioru & officinae Cichorea uocant, Ger
mani ΎΌ c qw α r f c t i /q u a fi uiarum cu(bodem,uel IrPegwct^/quod peregrinis quafi
uiam indicare uideatur. Altera, quae latiore folio prodit, Plinio Hedypnoisnomi-
natur,haudclubie non alia ratione,nifi quod fuauiter dormire, fomnumcp irrepere
faciat. Vel, fi paulo durior haec uidetur interpretatio, quod flos eius preter alias Se-
rides fuauiter admodu fpiret ♦ Theophraibo libro feptimo de plantaru hiiboria, ca -
pitefcptimo,&Pliniolib.xxficap.xv. Aphaca alio nomine appellatur :dmeriata-
men ab ca quam fupra defcripfimus, &quae alias Vitia fyluelbris dicitur . Vulgo
Dens leonis, quod folium finuatim per lacinias denticulatu fit, SC Rofbrum porcE
num nominatur. Officinis noibris,que barbaris deledantur uocibus,Taraxacon,
aut Altaraxacon dicitur, Germanis

FORMA.

satiuM intubus. Satiuus Intubus caulem edit magnum, rotundum, ibriatum, frequentibus fur»
culis brachiatu. Germinat foliatu ftatim a radice uenoio.Flos illi in ramufculis cce-
mleuSj&nonnunquam etiam candidus emicat. Prima autem eius iperies,ut dixi¬
mus, folio latiore,altero anguibiore conibat . Erratici Intubi genus primum, quod
Cichorium . Cichorium uocant,germinat a radice poib Vergilias,foh'o Betae laciniato, ferefem
per in folo procumbente : caule magno, fifbulofo, frangi cotumace,mu!tis ramulis
brachiato, ad uin&um quoque lentis ; flore coeruleo, interdum albo, particulatim
ufque in autumnu erumpente, qui nubilo etiam die folis exortu panditur, & cum
eo circumagitur in occafum,no&ufempercompreifus, 6£interdiuhifcens. Hinc
panditur rudifsimusquorundä error, qui hanc herba quam Germani TPccjwatt
nominant, Hcliotropiu effe co tendunt, cum tamen primum folia repugnent, quae
non funt Ocimo fimilia,neque candida,fed nigricantiamagis . Deinde non candi¬
dum, fed magna ex parte cccruleu florem habet. Radix denique eius,ut Heliotro-
ρη,ηοη inutilis,fed,experientia te fbe, mire efficax. Quibus omnibus accedit mani-
fdbacum alijs fatiuis Intubis fimilitudo, qua? una fatis docet Intubu effe fyluefbre,
&non Hcliotropiu. Vt quorundam temeritate non fatis mirari queam,qui contra
apertam ueritatem,& omnium medicorum cofenfum, fecus pronunciare audent.

Leonis dem, Alterum,quod Leonis dens nominatur,folf)s multis conftat,utrincp denticulatis,
in terra fefsilibus,cauliculisdodrantalibus,concauis,Ieuibus dC enodibus, flore lu¬
teo, ibi-

ili

6S ι

PLANTA RVM HISTORIAE CAP« CCLXII,

A teo, flipantibus in circulum foliolis coronato, qui fenefcens euanefcit in lanugine,
quae cum aura raptim fertur«

LOCVS,

Satiuus non prouenit nifi in hortis cultu bi diligentia humana:haud tamen dif¬
ficulter ubi fatus fuerit,emergit. Erratici prim a fpecies pafsim iuxta itinera nafcit«

Altera in hortis, bi paisim fere etiam fponte fu a gignitur«

TEMPVS.

Satiuus Iunio bC Iulio menObus floret. Cichoriu eodem fere tempore incipit flo¬
rere^ in autumnum ufque durat« Hedypnoidis in Martio erumpunt flores, Sdin
aeftatem ufque perdurant«

TEMPERAMENTVM.

Seris olus efl fubamaru, bi magis quod fylueflre eft, quod cb idipfum Picrida
quidam nuncupant, quidam uero Cichorium appellant . Eftautem ea ficca? frigi-
daeq? temperaturae,utruncp fecundo abiceflu. Porro domeftica magis etiam quam
fylueflris refrigerat«Sed bi humiditatis multa: admiftio ficcitatem extinguit« Vtra-
que autem ad Aringentis qualitatis particeps efl:.

VIRES. E X D ί O S C O R I D E.

Omnes adflringunt & refrigerant,& ftomachu adiuuant. Aluum fi Auntcodp,
fl cum aceto aflumantur.Sylucftres autem flcmacho meliores. Comefli imbecillu
bi aefluantcm leniunt. Cardiacis per fe, aut cum polenta utiliter illinuntur . Poda¬
gris bi oculorü inflammationibus fuccurrunt, Herba bi radix illita,percufsis a fcor
pione fubuenit. Ignibus facris cum polenta medetur. Succus eorum cum ceruia bC
aceto utiliter rjs qua? refrigerationem defiderant inungitur«

EX PLINIO.

B Intubi quocp no extra remedia funt. Succus eorum cum rofaceo bi aceto capitis

dolores lenit, ldcmq? cu m uino potus, iecinoribus bi ueficae bi epiphoris imponit«

Cichoriu refrigerat. In cibo fumptum bi illitum ccllediones,fuccuscp decedi uen-
trem foluit. iecinori bi renibus, bi flomacho prodefl: . Item fi in aceto decoquatur,
urina? tormina difcutit.Item morbum regium e mulfo,fi fine febre fit.Veficamad-
iuuat . Mulierum purgationibus quidem decodu in aqua adeo prodefl:, ut emor¬
tuos partus trahat. Adrjciunt magi, iliceo totius cum oleoperundos fauorabilio-
res fieri, bi qua? uelint facilius impetrare. Hcdypnois ftomachum diflolutuadflrin Hedypnoidis fa·
git coda : crudacpfiflit aluum . Etdyfentericis prodefl magis cum lente. Rupta bi
conuulfa utroque genere iuuantur« Item quibus genitura ualetudinismorbo ef¬
fluat. Seris utracp flomacho utilifsima,pra?cipue quem humor uexat. Cum ace,
to in cibo refrigerant uel illitae, difcutiuntq? bi alios quam flomachi .Cum polenta
fylueftrium radicesflomachicaufaforbentur, bi cardiacis illinuntur fuper finiflra
mammam ex aceto. Omnes ha? ^podagricis utiies,& fanguine reijcienubus.Item
quibus genitura fluit,alterno dierum potu*

EX SYMEONE SETHI.

Stomacho bonum efl Intubum,fi cum aceto quis eo utatur. Poflquam decodu
eft,a!uum fiftit. Ob Arudiones auferendi uimhabet,ut nullum aliud olus. Sangui
nis feruorem fedat,& inflammationes iecoris difcutit,&iidericos iuuat« Iecur pro¬
prietate quada corroborat.Mediocriter fomnu inducit.Tradunt quidä poft uenac
fedione, aut cucurbitas, fi quis cum aceto utatur,iecinoris fanitate conferuare. Ve^
neris appetentia extinguit, bi femen genitale in qs qui frigidam habent temperatu-
rarn,minuit.Vtileeftadfanguinis excreatione, Huius etiam decodum ie¬
cinori admodum utile « Semen febres ex flaua bile
ortas iuuat;at lieni nocet.

DE STAPHY*

1

A

DE STAPHYLINO C A P* CCLXIO ***

NOMINA»

ταφυλιμοχ graece, Paflinaca latin e dicitur, Germanice p^( Itmy/
ober prtfftwcbm* Paflinaca: uero nomen a pafcendo dicftum uidetur; Va^maundc
natura enim ei calens, fapor uehemens, alit corpus, V enerem cit» dl^

GENERA»

Paftinacg genus» V na enim fatiua eft, qua: iterum duorum eft generu*

Vnum genus quod uulgo Carota dicitur, Germanice piftfrney /8c vct Hu¬
bert. Alteru, quod quidam inter Rapa connumerant» Hinc eft quod Germani gcct
Jviibctt uocant.Sylueftris altera, qua: proprie Staphylinus Grecis nominatur,ger
manice autem wtlb prtjfmcy/obev XJogelttefl:.

FORMA»

Folia Gingidij habet Paflinaca fylueftris, latiora tamen 8£fubamara. Caulem
re(ftum,afperumq?, umbellam Anetho ftmile obtinente,in qua flores candidi, exi¬
guum quiddam purpurei in medio habentes, &fere ad croceu accedentis. Radix di
giti crafsitudine, dodrantalis, odorata, qua: coda mandit . Hortenfes fylueftribus
per omnia flmiles funt,nifi quod flores in medio purpureu quiddam non habeant,

& radix unius in fuprema fui parte purpurea iit, alterius aute magis lutea*

L o c v s»

Pafsim circa itinera, loca petrofa, & hortoru maceries fua fponte proueniuntetv
ratica:»Satiua: in hortis nafcuntur»

T E M p v S»

Iulio & Augufto menfibus flores & femina Dauco flmilia producit utraq?*

TEMPERAMENTVM»

Calefacit & abftergit utracp,magis tamen fylueftris»

B VIRES» EX DIOSCORIDE,

Erratica: femen potum aut appofitumenfes ducit. Vrina: difficultatibus, hydro
picis,& pleuriticisinpotu confert. Contra uenenatorum morfus S^tdusutile.Fe-
runtnonla:diauenenatis qui id prefumpferint. Coceptus adiuuat. Radix ipfa uri-
nam cit, & Venerem ftimulat. Fcetus ex utero pellit appofita. Folia trita cum mei¬
le impolita ulcera depafcentia expurgant ♦ Fiorteniis Paflinaca cibo apttor eft> Ad
eadem,fed minori efficacia, prodeff»

EX GALENO.

Paflinaca fatiua imbecillior, fylueftris ad omnia potentior. Vrinasmouet, 8£
mcnfes prouocatcum herba quidem tota,tum maxime fernen &radix.Fiabet por¬
ro etiam abfterforium in fe quippiam : quamobrem pafcentia ulcera quidam folijs
eius cum melle,quo pura reddant,illinunt»

EX PLINIO.

Paflinaca: erratica:femencontritum,8^inuinopotum,tumentealuum,8^fuffo
cationes mulieru doloresq? lenit in tantum ut uuluas corrigat.Illitum quoq? e paffo
uentri earu prodeft . V iris uero cum panis portione aequa tritum» Ex uino potum
contra uentris dolores.Peliit & urina, & phaged^nas uiceru fi ftit recens cum meile
impofitu. Vel arida: faringinfperfam radice eius Dieuches cotraiecinoris Si lienis,
iliumjumboru Si renu uitia,ex aqua mulfa dari iubet ♦ Cleophantus & dyfenteri-
cisueteribus.Philiftioninlade coquit, &ad ftranguriä dat radicis uncias quatuor*

Ex aqua hydropicis,fimiliter & opifthotonicis,& pleuriticis,^ comitialib.Haben
tes eam feriri a ferpentibus negantur,aut qui ante guftauerint, non laedi. Perculsis
imponit cum axungia.Folia contra cruditates mandunt. Orpheus amatoriu inefle
Staphylino dixit,fortafsis quoniä Venerem ftimulari hoc cibo certum eftrideo co¬
ceptus adiuuare aliqui prodiderut. Ad reliqua fatiua pollet,efficacior tamen fyl¬
ueftris. Semen fatiua: quocp contra fcorpionu icftus, ex uino aut pofca falutare eft*

Radice eius circunfcalpti dentes.,dolorc liberantur.

mm

DE STRYCHNOf

i ii

III'

HALICACABVM

WLGARE.

Jubenbotfett.

S O L A N V Μ

S0MN1FERVM*

Q

’

<0

ÄOllftttttC,

mm 3

DE S TR YCNO

C A P>· CCLXIIII*

6$\

NOMINA.

TPYXNos gra:ce, Galeno per unius litera: abiedionem Sola¬

num latine,officinisSolatrum,uulgo Cuculus, Vua lupina, Vuauul- soktrum .
pis,Morellaq? dicitur. Germanice Hmcfitfcbm*. Moreüa.

GENERA*

Quatuor, Diofcoride&Galenoautoribus, Solani funt genera. Primu horten- Sohmmhor *
fe dicitur, quod fcilicet olim in hortis cum alfis oleribus qua: edendo funt, femina^ tenfe'
batur. Hodie fua fponte,& inuitis cultoribus prouenit. Nigrum alio nomine,a ni¬
gris nimirum folt]s,aut in extrema maturitate frudu nigro, appellatur* Germanis
limpliciter Tlafytfdiatt uocatur* Secundum,quod priuatim Halicacabum no- h alicacalum,

minatur. Veficaria quocp uocant a folliculis quos producit,ueficarum in animanti vcficaru.
bus fpeciem imitantibus,uel quod uefice caclulis medeatur, Officina: Arabes fecu-
te, corrupto Halicacabi nomine, Alkakengi appellant. Germani noftri ^ubcnbüt- AlkakngL
It n / ober IDocflw/ ^nbctdatficn/ 0cbluttcit/ 3$obercllctt/ Kot Vtad)tfd)attcn.
Eftprscterea alia Halicacabi fpeciesnuperrimeinuenta, & aliunde in Germaniam
allata,cuius nemo antiquorum fcriptorum,quod fciam,mentionem fecit. Nos dL
fcriminis gratia Halicacabu peregrinu nominauimus. Germanice wclfcfi θφΐηε-
tcn non inepte nuncupauimus* Tertium Solanum fomnificu,abeffcduicilicet Solanum fomni «

nominant.Sunt qui Soiatmm dormitoriu uel marinum dicant, quod rupibus non ficum,
longe amariinueniatur* Quartum Grgcis μχνιών, hoc efl,furiofum nominatur. Solanum furio*
officinis Solatrum mortale* fmt

FORMA*

B Solanuhortenfefrutexeftefculentus,exilis,alasmuitashabens,folianigra Oci- h orknfc.
mo maiora & latiora, frudum rotundu, uiridem, cum autem maturuerit nigrum,
aut rufum. Flos huic candicat. Halicacabu folrjs priori fimi 1 e, latioribus tamen. Halicacabum.
Caules eius poftquam increuerunt in terram inclinant. Frudum fert in folliculis
rotundis ueficis fimihbus, rufum, rotundum, leuem, utrarum acinis fimilem, quo
coronari] utuntur texentes coronas* Peregrinum planta efi: pergulis operiendis
aptifsimadatifsimeenimfuisclauiculis fefe diffundit* Folia habet oblonga, SGaci-
niata* Flores candidos, ueficulas Halicacabo fimilcs, in quibus femen includitur
pifis aut ciceribus fimile, in cuius medio effigies ueluti cordishumani infculpta &C
incifa apparet. Somnificum frutex eft ramos habens multos,denfos&lignofos, somnificum .
difficile fragiles, folrjs pinguibus refertos,mali cotonei fimilitudine,florem rubru,
grandem. Semen in filiquis croceum. Radicem corticem habentem fubrubrum,
grandem. Furiofum folium obtinet Erucae fimile, maius tamen, fatis ad fpinam f uriofunt*
quam Parderota uocant accedens. Caules ä radice proceros decem aut duodecim
emittit,ulnarucubi£orumuequatuoraltitudine, capitulum effigie oliua: infidens,
ied hir fu tum ut Piatam' pilula:, maius tamen & latius . Florem nigrum, pofthunc
frudum racemofum, rotundum, nigrum, denis aut duodenis acinis conflantem.

Hedera: corymbis fimifibus,mollibus ut uuae.Radicc candidam, craffam, cauam,
cubitalem. Ca:terum plantatur nunc in hortis Germania: herba Italis uocata
Stramonia, & pomum ipinofum, quam nonnulli inter Solani fpccies numerant,
non quod defcriptsoni refpondeat,fed quod eius folia opi] odorem referre uidean-
tur. Quare ut alrjs occafionem daremus cogitandi de hac planta, hoc loco eius pL
duram inferere placuit. Flores huius herba: fuauemLifi·) fpirantodorem. Vide-
turuiribus parum a poflerioribus generibus Solani diflare. Germanice a pomis
appellare libuit, jiccbcnb ober ναηφ opjfelbrmtt.

mm 4

L O C V S.

PLANTA RVH HISTORIAE CAPt CCLXI1II,

6$Z

C LOCVS,

Hortenfc pafsim in opacis locis, & (emitis obuiu eft. Nafcitur & in hortis* Halb
cacabum in uineis copiofifsime prouenit. Somni ficu in (axofis nec procul a mari lo^
cis producitur * Furiofum in montanis, ac uento perflatis locis, &C ubi Platani na^
fcuntur*

TEHPVS.

Horten fe tota fere a:ftate floret, autumno autem frudus eius maturefcit. Halica
cabum ueficas illas fuas in fine Augufti,& inter initia Septembris menfis colore pri
mura uiridi,rnoxpaulatim rubefcente profert*

TEMPERAMEN TVM*

Hortenfe refrigerat ad ftringit in fecundo ordine, medium autem ab (blute in
humedando SC exiccando, Galeno lib*v*fimpl* cap.ix.tefte* Idem faciunt Halica^
cabi folia, Somnificum terti) eft refrigerantiu ordinis * Manici feu furiofi cortex ra^
dicis refrigerat fecundo ordine incipiente, &deficcat in fecundo iam completo, 8C
tertio incipiente*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Hortenfe refrigerandi facultate obtinet,quapropter folia ignibus facris,herpeti
bus cum farina polenta: illita profunt, Per fe autem trita Sdmpofita a:gilopas,capb
tiscp dolores fanant. Stomacho adfiuanti auxiliantur.Paroddas cum fale trita & illi*
ta difcutiunt. Succus eius ualet aduerfus ignes facros,& herpetas, cum cerufa,rofa^
ceo & lithargyro. Ad agilopas uerb cum pane. Infantium qucq? ardorfquem fyv
riafin uocant Grseci,cum rofaceoperfufus proficit. Mifcetur collyrrjs pro aqua aut
ouo contra acres fluxiones adinundioues. Aurium dolori inftillatus prodeft. Mu
licbria profliiuia in lana appoOtus fi flit. Succus fuluo gallinarum in domibus ober
D rantiumfimo fubadus& linteo appofitusagilopis remedio efl:* Halicacabum
uim ufumq? hortenfis Solani habet,uerum non comeditur, Frudus eius potus,eo
quod urina mouet, regium morbum expurgat. Vtrorumcp herba exprimitur, 8C
fuccus ficcatus in umbra reponitur, ad eadem utilis * Somnifici radicis cortex in u u
no drachmae pondere potus fomnificam facultate obtinet Papaueris fucco mitkv
rem. Frudusuchementer urinam cit.Corymbi eius fereduodccim hydropicis dan
tur. Plures autem poti ecflafin faciunt . Remedio efl: aqua mulfa copiofa potui da^
ta. Succus eius medicamentis dolorem (euantibus & paAiliis mifcetur. In uino de^
codus & in ore retentus dentiu doloribus fuccurrit. Radicis fuccus cum meile im
undus oculoru hebetudines tollit . Furiofi radix in uino drachma: unius pondere
pota non illepidas neq? iniucundasimaginesfpeciesueefficit. Duaru uerb drach¬
marum pondere pota,ad tres ufq? dies ecflafin affert. Quatuor aute drachma: hau^
fla: interimunt . Remedio efl aqua mulfa maiore copia pota, Si uomitione reieda*

EX GALENO.

Solanum cfculentu quod in hortis nafcitur, notu efl omnibus, utuntur^ ilio ad
omnia ea qua: refrigerari & adftringipoftulant.Cccteroru uerb non eiculentorum
unum quidem nuncupatur Halicacabum,frudum habens rufum,acino uusetum
figura, tum magnitudine adfimilcm, quo etiam ad coronas utuntur. Altem autem
fruticofum, quod (omni ficu, &C tertium quod furiofum dicitur, Halicacabum igL
tur in fiolioriifiacultatehortenfi fimileeft,frudum habens cienda: urina: idoneum:
proindemultis compofitis fiacultatibus qua:adiecur, ad ueficam 8c renes accomo^
dantur, mifcetur . Solani uerb fomnifici cortex radicis fi cum uino bibatur, fiomnu
accerfitdrachmcponderelumptus.Sed &ad ctrtera Papaueris fucco perfimiliseft,
nifi quod eoufcp imbecillior eft,utipfe terti) habeatur ordinis refrigerantiu,quum
hic in quarto fit con Aitutus, Huius femen urina mcuendi facultatem habet. Si am

tem pius*

f LANTARVM HISTORIAE CAP* C C L X II II;

A tem plus duodecim corymbis hauferis, dementia furiam ueadfciicet. Porrbquod
reliquum e fi: ex di&is Solanis,ad medicationes que intro in corpus adhibcntur,im
utile eft, Nam fi quatuor eius drachma? fumantur, mortem inferent : fi pauciores,
infaniam. Vna certe innoxie offertur, cseteru nec ipfa utile quid obtinet. V erum fi
foris corpori illinatur,ulcera maligna & depafcentia curat t Sed ad talia radicis cor*
tex optimus eft.

EX PLINIO.

Strychno,quam quidam Trychnon fcripfere, utinam neccoronarrj in iEgypto
uterentur,quosinuitat Hedera: floru fimilimdo, in duobus eius generibus. Quo^
rum alterum cui acini coccinei, granofi folliculi, Halicacabu uocan t, Noftri autem
ueficariam,quoniamuefica:&calculispiOd£ft. Frutex eft furculofus ueriusquam Vefmw
herba,foiliculis magnis latisq?,& turbinads,grandi intus acino,qui matureicit No
uembri menfe.Terdo folia funt Ocimi,minimediligentcr demonftranda . Reme^
diaenim,non uenenatraclamusrquippc infamam facit paruoquocpfucco. Quan^
quam Si Gra:ci autorcs in iocum uertere. Drachma: enim pondere lufum pudoris
gigni dixerunt,fpecies uanas imagines^conipicuas obucrfari demonftrantes.Du
plicatum hunc modum, legitima infamam facere. Quicquid uerb adrjciatur ponde
ri,repra?fentarimortem, Hoceft uenenumquod innocentiisimiautores fimplicF
terDorycnion appellauere, ab eo quod cuipidcs in pra?li)s tingerentur illo paft
fim nafcente. Quin 8C alterum genus foporiferum eft, atq^ etiam opio uelocius aci
mortem. Laudatum uerb a Diode & Eucnorerquippe praffentaneum remedium
addentes mobiles firmandos, fi colluerentur : huic tamen exceptionem addidere,
ne diutius id fieret: delirationem enim σίσηί eo.Comendatur 8>C in cibis tertium ge
nus, licet prseferaturhortenfisfaporibus. Et nihil effe corporis malorum, cui non
B falutare fit Strychnos, Xenocrates prcdicat.Somnifici radicem bibunt qui funtua^
tidnandi callentes,quod furere ad confirmandas fupcrftitioncs afpici fe uolunt.Re
medio eft (id enim libentius retulerim) aqua copiofa mulfa calida potui data. Nec
illud praeteribo, afpidum natura: Solatiu fomnificum in tantum aduerfum, ut ra¬
dice eius propius admota foporentur3ilIud fopore enecante uim earum. Ergo trita
cx oleo percufsis auxiliatur.

APPENDIX.

Quod nos fomnificum effe dicimus Solanum,aliqui hortenfe non fine maximo
errore effe putant,plurimum^ fuibus conferre, ac eafdcm ä letalibus morbis prav
ieruare afferunt. Nos tamen non laboramus magnopere quomodo fuibus fuccur^
rat, fed quidm hominepoisitmagis confideramus,quum conftet pleraque alqs
animantibus effe cibum, qua: homini ucnenum funt. Experientia uerb cognitum
eft, geminos pueros ftatim ex cfu acinorum huius generis Solani mortuos effe.

Quod iane exemplum nos mouct ut (omniferum effe credamus, potiisimu cum
in uniuerfum fere illi deicripdo quadret, uno hoc dempto, quod femen non habet
in filiquis croceum. Sunt autem nota: quadam in hortenfis etiam deliniatione que
illi non conueniunt. Neque enim exilis eft frutex, fed propemodum arborefcenst
neque etiam florem candidum,led ipadiceum obtinet. Quod uerb ad flores & fru-*
dom attinet,uidetur accedere ad hiftoriä Solani turiofi,ut fuipicio fere fit duorum
horum generum hiftcrias effe confuias:quam quidem augctTheophraftus,qui iit
eorunde deferiptione nonnihil a Diofcoride uariat, Quicquid uerb fit, certum eft
Solani effe fpeciem,quod forma ipfa folioru abunde docenatq? huicuchementere^
frigerandi uim,maxime fi paulo copiofiusfumat,inclTc,ut hoc nominepro fomnife
ro Solano eius ufus medicis nullo periculo effe queat. Nos uulgi lentenda fequuti,
appellauimus jDollfrmJt . Poffet edam germanice uocari Qd>UiffXt<id>tfd>att+
Suntqui Öewfmut nominant. Quod fi tarne ha:c non ullis haudfatisfecerint,cer^
te neceffe erit Mandragorae (pedem effe fateantur tertia, quam pingit Theophra*

ftus libf

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCLXIIII,

C ftuslib. vi.de hift.plant.cap.q.rjsuerbis: ΪΑ&Λοκ&ξπος'Γ&μο oiJ)pcx.y>^ rüßlhctsiu&ij>cc
yi^HSH^ioivctic/lHQ &ί'τωχνμύύ, hoc eft, fru(ftus Mandragorae peculiaris, quia niger, ad>
nofusq?,& uinofus fuofapore fentitur.Haeenim omnes nota? in frudu huius frutF
cis reperiuntur.Sed plura eade re in capite de Mandragora diximus,

DE SYMPHYTO MAGNO*· CAP*· CCLX V*· 41

Symphytum cur
diflum.

NOMINA,

νΜΦΠΟΝ, η συμφυή μίγκ Graecis, Sy mphy tu SC Solidago Latinis,of>

ficinis SC herbarijs Confolidamaior,Germanis TO a Iw ut* j$/ θ φ vt> m*$
xvnvt$/€5<A)mcvxvuvt5/$v o||e bcyttwcll. Nomen illi apud Graecos La*·
tinosq? egregia conftringendi SC conglutinandi uis fecit,

FORMA,

Caulem emittitbinum cubitorum, aut maiorem, leuem, craflum, angulofum.
Sonchi modo inanem,circa quem folia funt non magnis interuallis diftantia, hirfu
ta,angufta,oblonga,ad Buglofsi foliorum figuram accedentia. Habet caulis fecun ^
dum angulos eminentias quaidam produfias . Folium tenue ex fingulisalis pro->
dit, Flores lutei, SC femen Verbafci. Totus uero caulis& folia quandam lanugineq^
modice afperam,tadu pruritum mouentem,habent,Radices in fuperficie extraue
nigra?,intus candidae SC glutinofa?,quarum eft ufus. Haec fiquidem ddiniatio ada<^
confolida maior mulsimhuic herbae quae uulgb Confolida maior appellatur, competere uidetur,
o biefiio diluitur quod nulla prorfus fit nota qugilli non quadret. Sed obtrudetquifpiam, florum cogi
torem non refpondere, quem Dioicorides luteum efle dicit, quum in noftra Com
folida alius fit. Cuiitarefponfum uolo. Colorisiftainfloribus diuerfitasnontam' V
D ti momenti eft,ut aliud a Confolida maiori Symphyton effe,conuincere poisitme^L
que enim ubique terrarum, etiam earundem herbarum, flores fimiles funt.ExemdL
pio eft Bugloflum, quod Boraginem hodie officinae uocant ; hoc enim interdu a U ^
bos,quos nos Norimbergae SC Culmachij faepe uidimusrmagna aute ex parte pur ^
pureos producit flores. Sic quoque Symphytum frequenter flore fubrubro, uel le^J .
niter purpurafcente,ut Onoltzbachq, rarius candido confpicitur. T ubing£ tarnen^

omnia flore albo uifuntur. Luteis floribus inillum in Germania uidifle me menii^j

ni. Quod autem alios quam luteos nonnunquam proferat flores Symphytum, fa^
iis docet Apuleius in comentariolo illo quem de herbis confcripfit,qui illius flores
nigros efle tradit, fubrubros autfubpurpureos hauddubie innuens , Nos una pu
dura utrofep flores exhibemus. Germani candidis floribus Symphytum fcemina,
fubrubris uerb marem appellant. Caeterum non eft quod in Symphyti defcrL

ptione te perturbet aut remoretur, quod idem caulis fimul leuis&angulofusdk
citurnd enim fic intelligendum uenit,quod caulis no perpetuo leuis aut angulofus
fit,fed modo hunc,modo illum producat pro foli diuerfitate,

L O C V S.

Locis aquofisjpaluftribuscp abunde prouenit,

T E M p v S.

Per integram ccftatcm floret. Radix tamen in autumno carpenda uenit,

TEMPERA MENTVM.

Modice,ordine fcilicet fecundo,calefacit,exiccat SC contrahit.

VIRES. EX DIOSCORID’E,

Radices trita? SC pota? cruenta expuendbus, ruptisq? profunt. Recentia uulnera
illitae glutinant, Carnes fi una coquantur cogunt. Inflammationibus/edis potifsF
mura3cum Senecionis foliis utiliter illinuntur.

EX GAEE<»

6$>6 FLANTARVM HISTORIAE C A Pt CCLXV»

C EX GALENO.

Symphytu magnum fimilem petraro facultatem habet, non tarnen guß antibus
dulce,necp odorantibus odoratum apparet,fed ijs faneab illo diuerfum eft. Ca?te^
rum quatenus uifcoiitate quandam δ£ mordacitate obtinet, Scilise iimile eft ♦ V tu
toreo ad omnia qua? petra?o. Potefl: autem petrarum ccilcdu in thorace, pulmo.*
neq? pus expurgare. Habet etiam contrahendi uim,qua fanguinis eiedionibus au^
xiliatur. Enterocelijs imponitur, & ad conuulfa& rupta cum oxymclite bibitur*
In uino decodum ad dyfenteriam, & profluuium muliebre rubrum conflringen*
dum exhibetur,

EX PLINIO.

Symphyti radix iliita,enterocelas cohibet . V ulneribus fanandis tanta prarfhuv
tiaeft,ut carnes quocpcum coquuntur,conglutinetaddita, unde 8C Graeci nomen
impofuere.Oisibus quoque fradis medetur,

SYMPHYTI PETRAEI VIRES.

Quum Diofcorides 8>C Galenus ad Symphyti facultates ledorem in Symphyti
magni hiftoria ablegent remittantq?, necefle eft ut illas ordine conumeremus mo/
re quidem noftro primum ex Diofcoride,deinde ex Galeno & Plinio,

EX DIOSCORIDE.

Decodum in aqua mulfa SC potum Symphytu petraeum, qux in pulmone funt
expurgat. Sanguine rescientibus & renum doloribus cum aqua datur , Addyfem
teriam & rubra focminarum profluuia in uino decodum bibitur * Ad conuulia SC
rupta ex aceto mulio fumitur.Comanducatum fitim arcet. Gutturis afperitatibus
prodeft.Recentia uulnera glutinat, & inteftinoru ramices illitum coercet ♦ Carnes
D cum una coquitur conglutinat.

EX GALENO.

Symphytu petraeu ex contrariis conftat facultatibus:habetenim incidendi uim
quampia, qua colledu in thorace & pulmone pus expurgare pote fi:. Habet etiam
quandam contrahendi facultatem, qua eiedionibus fanguinis auxiliatur: & tertia
ad eas ineft humiditas quadam non immodice calida,per quam guitanribtis dulce
apparet, SC odoratu iucundum . Manfum fitim extinguit, Si arteria* afperitates fsu
nat. Porro fecundum omnium didaru uirium miflionefimul digerere abunde po
teftjGmulq? corpora contrahere & conftringere . Proinde enterocelijs imponitur.
Si ad conuulfa SC rupta cum oxymelite bibitur. Cauterum qui i p funi in uino deco*
dum ad dyfenteriam, Si rubrum muliebre profluuium exhibent,tanquamdefic*
cante Si contrahente utuntur, Qui uerb ad nephritin renumue dolorcm,tanquam
expurgante & incidente,

EX PLINIO.

Vtiliisimu lateribus,lienibus, renibus, torminibus pedoris, pulmonibus, fän*
guinem rerjcientibus,faucibusafperis.Bibiturradix trita,8dnuinodecoda,8£alh
quando fuperlinitur.Quin Si comanducata fitim £edat,prarcipueq? pulmonem re,
frigerat. Luxatis quoque imponitur 8icouulfis,lieni,intcrancis . Aluum fifliteoa*
da in cineres.Detradis quocp folliculis trita cum piperis nouem granis,& ex aqua
pota > Vulneribus fanandis tanta pracftantia efl:,ut carnes quoque cum co*
quuntur, conglutinet addita,unde Si Graeci nomen
impofucrunt.Ofsibus quoepfra*

dis medetur,

©E SICY

I

V

70i

€

DE SICY SATIVA* CAP* CCLXVI*

NOMINA.

i k y ς, vJjl ο ίκν&Ίίμφ©0 Grxcis, Cucumis Cucumer Latinis dicitur«
Officinaelatinam appellatione retinuerunt. Aetius Anguriu etiam uo-
cari tradit. Germani Cticumem uocant.Cucumerautem,ut Varroni
placet, dicitur acuruore,quafi Curuimer. Sicyn uero Greciexaduerfo
sicyS' τα <t6\juij K9X wef/, quod icilicct appetentia concumbendi minime ftimulet, nomi-
Adagium, nafle uidentur. Hinc celebratum Graecis prouerbiu eft, ut ex Athena:oannotauie
Textrices ma* Hermolaus : Texens pallium mulier cucumere deuoret.quod textrices magna ex
gnx ex parte parte>fi Ariftoteli credimusffmpudica: fint,& opportuna? Veneri. Vtcrgo qsim-
impudxx, peJ;Lls infrenet 8C elangueicatadagiu edendos cucumeres textricibus confulebat«

GENERA.

peponet Cucumeru genera funt Pepones & Melopepones, in quos ftatim degenerante
Melopepones. figura tantum dt quantitate inter fe difsidentes . Siquidem qui magnitudine exce-
dunt,aut in longitudine procedunt,quales multis locis nafcuntur, Pepones quon-
dam uocati fuerunt.Scd qui formam &effigie mali referunt,8chumi rotundantur,
Melopepones Grecis uocantur,fa<ik> ex Pepone S^mälo nomine:necp inter Pepo-
nes ^Melopepones aliud quam quod futuitur ex figura quondam, ut diximus,di
melones cur ferimen fuit. Totum hoc genus Palladius Melones, quafi μήλ <*>vccs, id eil, pomeos,
didi. a malorum figura appcllauit, quo nomine maior pars hodie medicoru fimul cum

officinis utitur. Sunt itaepin uniuerfum tria Cucumeru fatiuorum genera. Pri-

Cucumis * mum genus abfoluteCucumis, a noftra: artatis herbarqs, cum adictfticne Cucu¬
mis citrinus,hoceft,flauus, a colore quem habet cum maturuerit, appellatur. Ae-
Anguria. tius, quod equidem fciam,primusAnguriauocaritradit, quaeueteribus σίκνκ, icf
eft,Cucumcrcs nominantur. Horum fane plura funt genera, nos quatuor potiora
O comemorabimus5quoruetia piefturas exhibemus. Primi generis eft uulgarisCucu
mer,fru<ftu obtines oblongu&fmaculofum,germaniceuocat0Ctn€yn(Tnciimci*m
Suntqui illum priuatim Anguriaappellent. Adquod fanenomen alludentes Ger
mani noftri,alio nomine <&ntcbm nominant. Alterius generis Cucumer eft pe-
regrinus, quem uulgus T urcicu nuncupat, priori multo maior acprocerior folrjs,
floribus & fru&u,qui ut in primo no eft maculofus,fed tamen oblongus etia. Ger¬
mani (TürdtfcfiCucumem appellant. Fruiftus cius admodu flauus exiftit, hinc eft
Citrcolim quod multi eunde priuatim Citrulum 8C Cirreolu^uafi citrinu, hoceff, flauu uo-
Citruli · cent. Huius femina alba & lata funt. Terti) generis Cucumer eft qui marinus dici

tur. Turcico, quod ad folia, flores STemina attinet, fere ffmilis, nifi quod in hoc o-
mniafint minora. Frucftus uero rotundus,utpiduramonftrat.Vulgus2Üuccoma
rin uocat. Germani meet* Cucumer. Officinis perinde atq?T urcicus ignotus. Quar
ti generis Cucumcr efl, quem officing hodie Citruluuocant, Folia habet fere Colo
cynthidis,multifaria difle<fla & inciia:fru<ftu rotundu, herbacei coloris, in eo fe¬
mina lata, & colore fpadicea,hoc eft, in rufo atra. Nos officinas rcfpicientes nomi-
nauimus hunc Cucumere citrulu,germaniceCttt‘ullett. Alteru genus Cucumeris
Pepo, eft, qui nunc fimpliciterPepon, hoc eft, maturelcere dicit. Is enim

mitis actencr maturitate flaccefcit.Germani pfcbenappellant. Tertiu genus Cii
Mdon, cumeris hodie Melon ab omnibus uocatur,Germani dDclmm nominant. A prio¬
re forma & fuauitate differt: rotundior fiquide & mali cotonei quafi forma referes,
mitiorq?exiftit. Difcrimcn hoc fentientespofteriores Graeci σΐκαυ fimpliciterdixe-
runt, quem nos priuatim modo Cucumere uocamus. Adietfta autem Peponis uo-
ce,huncquem noftra etas priuatim Pepone nominat, obmu -πίταν«, idcft,Cucumere
Pepone dixerunt, mite Icilicct & maturitate teneru Cucumim innuentes. Sub quo
eum etiam, quem a tereti ac rotunda mali effigie μήλων* peculiariter dixerunt,com-
plexi funt. FORMA.

Cucumis* Cucumis farmentis uiticulis^ praelongis ferpit, in ramos^ uitis modo fe diffun¬

di t,ta-

PLANTARVM HISTORIAE CAP* CCLXVI, 70$

A dit,tamen ob caulis infirmitate humi fpargitur, ni propius ad fit cui caducus incum
bat: folio angulofo,floreluteo, frudu cartilagineo, & interdum maculofo,coloris
tum herbacei, tu citrini,tum nigri. Pepo uite ferpitpraclonga,fhgelIis ultro citrocp Pepo*.
reptantibus,uitigineis fere frondi bus,fcabris, flore !uteo,frud:u cartiIagineo,orbb
culatim {friato,prominulis puluinoru toris,ftrigilibus in uerticc pomi 6C umbilico
coeuntibus, ibidemq? {fellarim decufiatis, cute afpera uelut lentiginibus occupata,
carne intus fuaui,feminibus in utero liratim digeftis,

LOCVS*"

Pingui gaudet folo,locisq? apricis uberior prouenit Cucumis. Nafcuntur SC pe>
pones bene cultis locis, eoq? Iastius fi fubinde rigentur, Amant tamen aprica loca,
fole irradiata tideoq? cum annus eff pluuiofus 8d nubilus, non aeque ut in ficcisan^
nis proueniunt . Libertate etiam gaudent, qua pofsint ultro uagari. Magna copia
Peponum & Melonum apud Norim bergam,celeberrimu Germaniae noftraeop^
pidum,prouenit,

TEMPVS*

jffi.fi:atis fine,Iulio potifsimu menfe,maturefcunt. Citius tamen Melones,quatn
priuatim Cucumeres didi.

TEMPERA MENTVM.

In Cucumeribus fuperat humida & frigida temperies ,non tamen uehementer,
fed quafi in fecundo cenfetur ordine. Attamen fi quis aut fernen aut radicem arefa^
ciat,haud etiam humidae fuerit naturae, fed iam dcficcantis, idq? in primo quodam*
modo ordine,aut in fecundo incipiente,

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Satiuus Cucumis bonam facit aluum,ftomachoq; accomodatus e ff . Refrigerat^

B nec corruptione fentit.Prodeft ueficsc. Olfacfiu animo deficientes reif ituit. Semen
eius mediocriter urina eit. Cum lade aut paffo uefictc exulcerationibus fubuenit«.
Folia eius cum uino illita, morfus canum fanant, cum meile uero epinydidas ♦ Pe*
ponis autem caro comeffa urinam cit. Inflammationes oculorum illita fedat.Supe*
rior eius cortex contra aduffionem infantiu, quam firiafin uocant, fyncipiti impo^
nitur.Fronti ut oculoru fluxiones auemt,imponitur.Mixtusfarinae,&cumfemi*
nein fole ficcatus fuccus,fmegma fit ad extergenda cutem, 8C nitorem in facie con*
ciliandum ♦ Radix ficca, 6 C cum hydromelite drachma* pondere pota, uomiriones
mouet.Quod fi quis modice a cccna uomere cupiat, gemini oboli fatis erunt.Sanat
& ulcerain modum faui concreta, ceria uocan t,cum meile illita,

EX GALENO.

Cucumis eiculentus maturus quide tenuioris edentia: e ff, qui uerb immaturus
elf, crafsioris. Sed &ab(fergendi & incidendi facultate participant, quare SC urina
mouent,& corpus fplendidum reddunt:at magis fi quis femine arefado contufoq?
atep cribratOjUice pulueris abfterforrj utatur. In femine SC radice maior abftergen^
difacultas, quam in frudusipfius carne. VniuerfaPeponu natura frigidior cum
larga humiditate exi flit. Habent SC quandä abffergendi uim, ideoq? urinam cient,

& deorfum expeditius quam Cucurbita & Melopepones rapiuntur . Quod por*
ro abft ergant,difcere licet fordidam cutem defricando. Quamobre maculas etiam
folis calore fadas,& lenticulas faciem occupantes. Si in fuperficie alphos extergere
poflunt. Semen quod in eorum ueluti carne continetur, ad hoc efficacius, adeo u£
renibus etiam calculo infeftatis fitaccomodatum. Gignit in corpore uitiofumfuc*
cum,potifsimuquandononredeconcoquitur. Tum ueromorbu etiam quicho*
leradicitur,inducere confueuit. Etenim priufquam ad corruptionem perucnit,uo*
mitioni quoque idoneus elf : Iargiusq? ingeff us, nifi quis aliquid eorum qua: boni
funt fucci fupermandet,omnino uomitum concitabit, Melopepones minus hu*

η n 4 midi

7©4 PLANTARVM HISTORIAE CAP» CCLXVI*

C midi quam Pepones funt,nec adeb praui fuccfifegnius item prouocant urinam, tar
diusq? deorfum deicendunt* Ad uomitu excitandum non eandem uim Peponibus
obtinent, ficut nec celeriter in uentriculo, quando illic prauus humor coaceruatur,
aut alia corruptionis caufa illum iiifeftauerit, corrumpunt» Ventriculo haudqua-
quam ceu Pepones officiunt* Cucumeres autem urinam monendi facultatem,
perinde atque Pepones habent, fed imbecillioremtminusnanquefubiiantia hu-
midfideoq? no facile, ut illi, in uentriculo corrumpuntur* Inuenias qui hos ceu alia
muita,quae bonae hominum parti concoqui non poiTunt,conficiant,ob totius fcili-
cet natura: cum cis proprietatem*

EX PLINIO»

Pepones qui uocantur, refrigerant, maxime in cibo, Remolliunt alnum. Caro
eorum epiphoris oculorum, aut doloribus imponitur* Radix fanat ulcera concrea
ta in modum faui, quteceriauocant. Eadem contra uomitiones ficcatur, in farina
tufa datur,quatuor obolis in aqua mulfk, ita ut qui biberit, quingentos poileapaf·
fus ambulet. Harc farina & in fmegmata adtjcitur. Cortex quoque uomitione niO/
uet,faciem purgat. Hoc R folia cuiufcuncp fatiui illita.Eadem cu meile epinydidas
fanant;cum uino canis morfus. Cucumis odore defectu m animi*

EX S Y M E O N E SETHI.

Anguria,qua: Cucumeres dicuntur, fecundum uerb comunem iermonemTe-
trangura, ob frigidüRh umidum temperamentu noxia funt, Rmali fucci. Extjs
autem parua magnis anteferre oportet. Eltrc urina ducunt, R fi in aceto maceren-
tur,in acutis praffertim febribus, mitiore calorem reddunt. Crebrior uerb horum
ufus femen genitale minuit, in Venerem^ impetu aufert* Semen autem horu de-
D iiccatu,caliditatem quanda poisidet, contrariamcp his adione efficit, urinamq? ma¬
gis prouocat. Pituita glutinofamTetrangura in uentriculo gignunt,qug cruda per
uenas diffunditur * Propterea qui his crebrius utuntur, illi propter humores tem¬
poris (patio in uenis, R alrjs corporis cauitatibuscoadlos, longis corripiuntur fe¬
bribus . Semen uerb horum urina cit» fed minus quam Peponu, quoniam celerius
in uentriculo corrumpuntur. Meliora in his funt quae habent femen exiguu* Cali¬
dos aute R ficcos ftomachos iuuant, R ii in ardente febre cum aceto porrigantur,
ualde profunt* Propriu uerb horum eftnaufeas uentriculicalorccxcitatas, fedare«
Horum autem interiora effe oporteirnarn que foris funt,mali fucci exiftunt, R dif¬
ficulter admodu concoquuntur, R iere uenenata. Habent tierbRaliaspropneta-
tes,ut animo deficientes propter excedente calore reficiant. Si aute pituita in uentri
culo nancifcant,naufeas faciunt,R colicos affe(ftus,R hypochondriacas paisiones*

DE SIC Y SYLVESTRIS CAP* CCLXVII*

NOMINA*

i k y ς iAct-Tmoy, ficaute proprie uocaturiuccus eius Grarcis, Cu¬
cumis angumusdylueffiris R erraticus Latinis,offidnis R barbaris Cu
cumer afininus,Germanis rMb Cucittncv/ uel cfcle Cucmmv appella¬
tur» ^ FOR Μ A»

Solo fructu a iatiuo Cucumere diftat, quem multo minore habet, glandibus^
longiu (culis fimilem. Folia R farmentafatiuo fimiiia, Radicem albam R magnam»
T otus frutex amarus*

Cucumis angui*
gws»

Cucumer afini *

L O C V S»

Ruderibus fabulofisqffocis prouenit.Nuiqua tamen in Germania, quod iciam,
nifi fatus nafeitur*

tempvs*

70 6 FLANTARVM HISTORIAE CAP, CCLXVII,

c TEMPVS,

Augufl o menfe floret, atque fubinde autumno frudum tempefliuu producit,
qui feminibus ac fucco plenus eil, qui decerpto pediculo confefiim exilire folet*

TEMPERA MEN TVH,

Calidus Si flccus efl: Cucumis iylueftris,ut ex uiribus latius patebit»

VIRES, EX DIOSCQRIDE.

Folioru fuccusinflillatusauriumdoloriconuenit, Illita ex polenta radix omne
uctus oedema diicutit.Impoflta cum refina terebinthina,tubercula rumpit, Deco*
da ex aceto & illita podagras difeutit Jfchiadicis infunditur eius decoctum, eoq? ia
dolore dentes colluuntur. Arida trita,alphos,lepras8dmpetigme abilergit* Cica*
trices nigras, & in facie maculas expurgat. Radicis fuccus fefquioboli pondere, 3C
item cortex acetabuli quarta parte,bilem pituitamqjderjciunt, praefertim in hydro
picis. Purgat uero citra ifomachi iniuriam. Radicis felibram accipere oportet, inq$
duobus uini, prarfertim Libyci, fextarrjs conterere, ac dandi ex eo terni cyathi, do*
Elrferij confee nec tumor abunde iubfcderit, Quod uero Elateriu uocatur, exfruduhuiufceCu*
^l9' cumerisparaturadhuncmodum.Eligito Cucumeres qui ta<fti faliendo fuccum ex

fc profundunt,ac nocte una repoiitos dimitte.Poflridie cribrum rarius neque cre*
bra foramina habens crateri fuperponito, fupinoq? cultro furfum uerfus aciem ha*
bente figiilatim Cucumeres utrifqj manibus prehendens diuidito, &C per cribrum
in fubiedum craterem humorem exprimito,fimulq? carnoflim in eis quod iam eri*
bro adha?ret exprimito, ut &C illud defeendat. Quae exprefla funt in parata peluim
corjcito.Coaceruatis autem in cribro quae antea dififeda fuerunt,ea dulci aqua per*
fundito,8dum exprefleris abqcito. Humore in pelui agitatum,& linteo opertum,
ioliexponitOjdumqjifeterit totam fupernatanteaquam,cimi humore cocreto,per
D colato, Facitoq? id faepius donec fupernatans aqua fubfldat,quamcumdiiigenter
excolaueris,coniedum in mortarium fedimentu terito,^ in paflillos conformato»
viresEUtcrij* Elaterium uero a bimatu ad decenniu purgationibus utile. Integra quantitas obo*
lus eil,minimafemiobolLis,pueris chalci duo, Copioflus enim potum,pcriculuacf
fert.Pituiia&bilem per inferna pariter &fuperna trahit. Optima autem per ipfum
difficulter fpirantibus fit purgatio. Quod fi itaque in animo efl: per aluum purga*
re,adiedo falis duplo, & flibi) quod colorari fufficiat,ex aqua catapotia erui magni
tudine dato.Pofl: ea cyathus unus aquae tepidae forbeatur. Ad citandas uero uomi*
tionesaqua diluens Elaterium, fubie&as linguae partes penitiisime penna oblini*
to. Quod fi quifpiam difficilius uomat, oleo aut unguento irino diluito. Somnum
inhibeto. Porro i]s qui fupra modum purgantur, uinum cum oleo mixtum conti*
nuo dare conuenit:etenim uomendo emendantur. Quod fi uomitiones non finian
tur,aqua fngida,polenta,pofca,poma,6<rquae ifomachum deniare poflfunt offeren
da funt. Ciet Elateriu menfes. Foetus enecat in pefib fubdiium. Morbo regio me*
detur, cum lade naribus infufum. Diuturnos capitis dolores fin it. Efficaciter angi*
na laborantibus inungitur,cum uetere oleo,meIle,aut feile taurino*

EX GALENO,

Cucumeris iylueflris, 8C frudus ipfius fuccus, quem Elaterium uocant. Si non
minime radicis ac folioru, ad medicationes perutilis efl:, Elateriu itac^ menfes ciet»
& foetum interimit appofitum, ceu alia omnia amara Si fubtilium partiu, maximi
fi aliquam habeant caliditate, ueluti Elaterium, Summe fiquidem amarum efl, le^
u iter calidum, ut ex fecundo fit ordine calefadentiu. Porro tale protinus quoq? di*
gerendi uim obtinet. Sic igitur eo angina laborantes inungunt quidam cum meile,’
aut oleo uetere, Bonn item efl regio morbo affedis fufum cum lade in nares. Hoc
etiam ufu dolores capitis fanat. Atcp Elateriu quidem eiufmodi efh At radicis iuc*
cus,ut Si foliorum, licet fimilem uim habeat, imbecilliore tamen» Sed Si ipfa radix

adfimi*

'PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCLXVir* 707

A adfimilem facultatem pofsidet,abilergitnanque,digeritatqueemollif, Porro coi-
tex eo potentius deficcat.

EX PLINIO,

Ex Cucumere fylueftri fit medicamentu quod uocatur Elaterium,fucco expref-
io e fru (flu. Cuius caufa nifi maturius incidatur3fuccus exilit,oculoru etiam pericu-
lo.Obfcuritates & uitiaoculorü fanaqgenarumqi ulcera. Tradunt hoc fucco tadis
radicibus uitium, non attingi uuas ab auibus. Radix autem ex acctoco(ffa poda¬
gris illimtur,fuccoq? dentium dolorimedetur. Aridaeum refina impetigine fea-
biem, quam pforarn & lichenas uocant, Parotidas&panos fanat, & cicatricibus
colorem reddit. Etfoliorumfuccusauribusfurdiscum aceto in fhllatur. Nullum
ex medicamentis Elaterio longiore a?uo durat. Incipit a trimatu. IVIelius autem
quo uctuilius erit, quod iam ducentis annis ieruatu ciTe autor cilThcophraiTus*

Et uiq? ad quinquagefimu lucernarii lumina extinguit. Hoc enim ueri experimen-
tum elf, fi admotu prius quam extinguat,fcintillare furfum aedeorfum cogat. Effi-
cax eil contra fcorpionu idus Elateriu, & ad purgandu uterum, aluumq?. Modus
portione uinum a dimidio obolo ad foIidu.Copiofius necat.Sic 8^ contra phthiria
fin bibitur S£ hydropifes. Illitu, anginas 8£ arterias cum meile, S<iclco uctere fanat*.

DE SMILACE HORTENSI*

CAP. C C L X V I I I.

NOMINA.

μίλα“ χΗΛοάζ gra?ce,Smilax hortenfis iatine,oflicinis inufitata:recen-
tiores Graeci ac herbari), qui Arabum, praefertiim Serapionis &Aui-
ccnnae, fedanturplacita, Phafic-los uel Eafeolos. Galenus 8£alrj uete- p baßoli.
res Grarci Dolichos appellant . Germani ^afclen/wclfi? obev voxlb sohchn

Concit uocant·

FORM A.

Folia Hedera? fimilia habet, molliora tamenrcaules tenues, & capreolos uicinis
fruticibus fe implicantes, in tantum increfcentes, ut tabernacula effingere pofsinr..
Frudum Focnogra?co fimilem profert, longiorem tamen maioremq^m quo femi¬
na renibus fimilia, non unius coloris, fcd ex parte fubrufa continentur. Ex qua cer¬
te deliniationc fele clarius fit Smilacem hortenfem Diofcoridis non effenifi phaieo
los uulgo uocatos,cum fintfolrjs Hedera?, mollioribus atque uenofis,cauliculis te¬
nuibus, clauiculis propinquis fruticib. fe ini plicantibus, ramis incremento fuo ten¬
toria S<!hortoiu cameras fornicesue facientibus, filiquis Fccnograecohaud difsimi-
libus, longioribus autem & maioribus, feminibus intus ucrficoloribus, & renibus
in uniuerfum fimilibus.Qug certe unica nota addocendum Smilace hortenfem efi·
fePhafeclosfufficc repedet. Acceditquod Phafcoloruapud Serapione dcfcriptio
non fit alia quam apud Diofcoride Smilacis hortenfis, id quod manifefte patebit
utrafqi conferenti. Cacterum ctfiduo PhafcolorfiuideanturciTegencra: funtenim
aliqui candidi, nonnulli uero rubentes, tamen quiainfolrjs nulla eil prorfusdiuer-
fitas,&i Diofcorides quoque innuat femina here non effe unius coloris,fed ut Sera¬
pion intcrpretatur,qua?dam ad candorc,qua?dam uero ad ruborem accedant,idco
fub unica pidura utriufcpcoloris Phafcolos exhibemus : necp enim diilant alia ra¬
tione, quam quod albi producant flores candidos, rubentes uero purpurafeentes*
Licctnon ad candidos & rubentes tantum ha?c Dioicoridis uerba, ζκ ίσί^οκ, refe- iwjgocc,,
renda e fle exiilimem,fed ad alios etiam;funt enim nonulli fufei, alrj uero gilui, coe¬
rulei SC caefrj, alfi maculis & orbibus atris uaricgatt, nifi quis omnes iam dictos co¬
lores fub candido 5i rubro,ex quibus ή comixti eile ukkntur,comple<fu uelit.

LQGVSt

I

j

i

i»

fl

I

π

k

ih

PLANTA RV Ά HISTORIAE t A P. CCLXVIII,

& LOCVS,

Smilax de qua hic agimus, ut ex nomine fatis conflat, in hortis fata prouenit, bC
cum longis ferpat flagellis,prope poni ridic£ paliue debent,quas capreolis fuis,ubi
increuerit,compledatur,

TEMPVS.

iEftate Floren t,acfubinde filiquas bC in ijs femen producunt,

TEMPERA MENTVM.

Symeon Sethi bC Mauritani in primo ordine calidos bC humidos eiTe Phafeolos
ftatuunt. Galenus etiam in libro primo de alimentoru facultatib,humidiores natu*·
ra effe aflerit,

VIRES, EX DIOSCORIDE,

Oleru modo efui apta eft filiqua cum femine Afparagi modo elixa. Vrinam pel
lit,infomniaq? grauia bC tumultuofa facit,

EX GALENO.

Dolichi non minus quam Pifa nutriunt,fimiliter etiam flatu carent:fed quod ad
fuauitateattinet&deiedione, peiores funt. Alibiles itacpfunt,niiiquandointegri
bi etiamnu uirides una cum fuis filiquis ex oleo bC garo ab hominibus ingeruntur*

Aliqui uinum etiam adrjciut. Sed horum in repofitione, ut Piforu, nullus dt ufust
quippe quum natura finthumidiores,citb corrumpi cofueuerunt.Attamenfiquis
hos tuto reponere cupiat,iiccare prius diligenter bC exacte oportebit. Siquidem eo
modo bi a putrefactione, &a corruptione totahyemeuindicantur,eundem quem
nobis Pifa ufum exhibentes.

EX A E T I O.

Siliqua: feu Lobi qui nunc pafsim uocant,apud omnes antiquos Dolichi &Pha
fioli appellati, de genere Piforum funt,fimiles illis quantu ad minimam flatus gene
B rationem ; quantum uero adiucunditate cibi bC egeftionem, peiores ♦ Peculiariter
autem Lobi dicuntur, quoniam fere ifti tantum eorum omniu qua: Aliqua ueffiun
tur,cum filiquis fuis comeduntur,

EX SYMEONE SETHI.

Qui ex rjs magis rubri funt, calidiores. Manifefta quoque in rjs humiditas,quod
cito putreicant* Humore generant craffum & pituitofum.Medium locum habent,
ut ait GalenuSjinter ea qua: facile bC difficulter cocoquuntur, celeriter bC tarde tram
ieunt,inflant bi non inflant, parum bC multum nutriunt* Ante alios cibos cum fapa
iumptfuentrem proritant.Cum finapi oblati,plurimum noxa: deponut, Albi igF
tur Phafioli craffiores,8£difficilioris codionis,achumidiores funt quam rubri.Pro
prietate autem quadam turbulenta fomnia facit, fed ad bonam habitudine corpo^
ris conferunt,^ urinas mouent.Et horum decodum menfes mouet.

DE SATYRIO TRIFOLIO* GAP* CCLXIX*

NOMINA.

iATYPioN τςίφυΤλομ Graecis, Satyrium trifolium Latinis, officinis no^

| ifris incognitum aut inufitatu : uulgo T efliculus uulpis aut facerdotis, τ 'efiiculi utdpis*
i Germanis 0tenbcltvim$ nominatur. Satyrioautem nomen fecerunt Sdtyriumwtfe

_ i Satyri, qui primi fylueffres drj colludentes nymphis per fyluas Siantra, didunt.

ad firmiorem Venerem herbam hanc inuenerunt* Trifolium uerb, quoniam tria Trifolium.
fert folia ad terram uerfa,

FORMA*

Folia tria fert Rumid aut Lilio fimilia, minora tamen Si rubentia. Caulem nu*
dum,longum,cubitalem, Florem Liliofimilem,album,Radicem bulbo fimilem,

ο o mali

X

7«

PLANTA RV M HISTORIAE CAP* C C L X 1 X*

Ä mäli modo extuberante, foris rufam, intus oui modo albam,guftu dulce &ori gra-
tam, Quod uerbhic dicimus Lilio fimilem, non ficintelh'gendu uenitquafi quan-
titate & tota figura Lilio fimilis flos fit,quando euidentifsimu fit Lilium quantita¬
te fua Satyri] florem multis modis fuperare. Denicp nec figura etiam per omnia re-
ipondet : quare haec fimilitudo ad colorem & floris eflentiam referri potius debet,
qua: plane eadem eft cum Lilrj colore & eflentia, id quod conferenti hos duos flo¬
res manifeftum fiet*

L O C V S*

In montofis & apricis nafdtur.

T E m p v s.

In Iunio menfepotiisimum comparet.

TEMPERAMEN TVM.

Calidum 8C humidum eft,quamobrem guftu dulce apparet*

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Radix in uino au flero, nigro, ad opifthotonu bibitur.Ferunt etiam hanc impe¬
tum ad Venerem excitare*

EX GALENO.

Satyrion excrementitia & flatuofam humiditate pofsidet, quocirca ad V enere
incitat. Hxc uerb &herbe ipfius radix prxftare poteft. Porro ut nonnulli fcribunt,
cum uino nigro auftero potum opifthotonum fanat.

E X P L I N I O.

Radix cum Satyrio gemina fit,eius inferior pars &maior mares gignit, fuperior
ac minor fccminas.

DE SATYRIO BASILICO

C A P. C C L X X.

NOMINA.

a t v p i ο μ βχσιλιώμ pofterioribus Graecis, Satyriu regium Latinis, o£>
ficinisPalmaChrifli, Arabibus Bucheidcn, Auicenna: Digiti citrini, p dmchi&i
Germanis lumen uocantur. Palma Chrifti propter fimilitu- vigiticitrini.

dinem quam eius radix cum humana habet manu,dixerunt*

GENERA.

Duo eius funt genera,quorum alterum mas folia non maculofa,floresq? purpu- μ<λ·
reos habet. Alterum foemina maculofis eft &C paulo latioribus foli]s,floribus in pur ixmini»
pureo albelcentibus. Radicum etiam in colore eft differentia, quod maris quidem
radix flauefcat citra albedinem, foemina? autem cum albedine. Quam iane differen
tiam Auicenna etiam exprelsifle uidetur, dum unam ex flauo &C albo comiftam eft
fe colore,alteram uerb ex flauo fine albedine inquit.

FORMA.

Folia cum reliqua fuperficie Cynolorcho fimilia funt.Radix tamen ei fubefl lu¬
tea aut flaueicens,inftar manus ramoiatmodo enim quatuor, modo quinque, mo¬
do fex aut plures radices prodeunt, qua: fere humanos digitos imitari uidentur*

L o c v S.

Prouenit in montibus,8£ locis foli expolitis.

T e M p v s.

In Maio Iunio menfibus inuenitur. Mas quidem Iunio,focmina uerb Maio*

TEMPERAMENTVM.

V truncp amaru eft, magis tamen amarum quod maculofis conflat folrjs Jdeoq?

00 % non

SATYRIVM BASI
ugvm mas.

sSwwQMum tnmnfc*

SATYRIVM ß ASILI

CYM FOEMINA.

PLANTARVM HISTORIAE

714

CAP, C C L XX»

C non perperam ccnfent AniccnnaSi alij quidam ex recentioribus medicis, qui calf
dum eile & ficcum in fecundo ordine tradunt.

VIRES EX RECENTIORIBVS.

V fus cius ad erugandä cutem, ad neruoru dolores, 8c contra noxia medicamem
ta. Fertur Slamuletum effe radix geftata. Semen ex uinofumptumnouem diebus,
comitiales fanat. In eundem effectum uinum diluiturherbedecodo, Scobs radicis

c-

propinatur in uino ad arcendam quartana, quam &uomitione curat paulo ante ac
ccissonem pota. Plura in prafentia refeire de huius facultatibus non licuit»

DE SVCCISA» CAP^ CCLX XI»

NOMINA.

vo nomine ueteres autpofieriores Gra?d appeliauerinthancherbam,
cognitamcp illam habuerint necne, nobis nondum conflat. Nonnulli
Geum effe arbitrant. Nos Succifam nominare uoluimus, partim quod
id nominis latinum effet, & pulchre huicherbxquadraret, cuius radi-
ces circunrofa? funt, partim quod antiquus manuferiptus herbarius fic uocaret*
Vulgus fuperftitionequadam motum credit cacod^mona, tantae efficaci^ radicem
inuidere hominibus, atque hacrationeubi fuccrcuerit flatim eam undiquaq? cie
Morfui diaboli, cunrodcre. Hinc efi quod Diaboli morfum appellitent. Quam etiam fuperftitio-
nem plufquam muliebrem fecuti Germani, ^enffclö rtbbifl$/hoc eifpracmorfani
a diabolo,nominant,

FORMA.

D Binum cubitorum faftigiaturaltitudinc,foIfjs Plantaginis minoris,autCirfrj le-

uionbus,fohdioribusq?,len!terlaciniatis, Floribus purpureis. Radicib. fubnigris3
fuccifis di circunrofis*

LOCVS.

Nafcitur locis incultis SC montanis, faltibus, ac interdu etiam pratis SC dumetis»

T E Μ P V S.

In Augufio eius magna e fi: pafsim in locis iam didis copia*

TEM PERAMENTVM.

Supra modum amara effunde calidam 8C ficcam eile latis conflare cuiuis potefi»

VIRES.

Praefcntaneo remedio ad maturandos, atqueadeo fanandos carbunculos adhi-
betur,fi herba uiridis trita imponatur,aut uinum in quo decocfta fuerit bibatur.Ra
dix per fe cfiur,aut uinum cius decocfti in uuluc doloribus bibitur. Haecmanuicrf
ptusherbanus.Hod!e,cumhabeatfacultatemdifcutiendi&incidendi5utunturea
ad diffoluendos (anguinis grumos*

DE SCABIO“

4

‘Snijfcb abbifo*

i

1

i

■i

oo 4

I

7l7

DE SCABIOSA* CAP* CCLXXII*

NOMINA.

T htec herba quo nomine Graecis uocetur,fatem ur nos ignorare. Sons
quiAetio 4άςχμ didam uelint:uerum cum nomine tenus eam tantum
profequatur non adieda deicriptione,nihil certi conflitui poteft. V ul -
B gus Scabioiam uocat, quo nomine nobis utendum erit donec legitima Satioft.

compertu fuerit. Germani ©cabtofen/ober 3fpo|icmbr mit nominant. Scabiofam Scabioß unde
nero aut a fcabro herbsc habitu,aut quod icabiei medeatur appellatam eiTe euidem ß'£c3rf‘
riisimum eft : id quod etiam Pfora uox praetendere uidetur. Stccben Diofcoridis Scabioßnoneji
non eiTe multis argumentis conflat., quae praetereo. sta’oc'

FORMA*

Folia carnofa, Erucae modo laciniata & multifida habet, fubhirfuta, non tamen
aculeis horrentia. Flores ipeciofos, diuturnos, coloris ex cariioaut purpureo albi¬
cantis. Radicem eradam,

L O C V S.

Pa is ini in omnibus,potifsimu autem h umidis pratis prouenic,

T E Μ P V S.

In Iunio,antequa gramine denudentur prata,pafsim floret.

TEMPERAMENTVM,

Quum fituehementeramara,calida&fficcam eiTe nemo ncfcit,idemqKUm Suo
cifa temperamentum habet*

VIRES.

Eafdequas Succifa facultates obtinet.Potifsimu autem fcabiem SC tufsim fanat.

DE SMILACE ASPERA* CAP* CCLXXIII*

NOMINA.

m i λ A a 'Tfctynx Diofcoridi, ιΑλχξ Galeno, Smilax afpera Latinis dici- SmikxetMikx
tur,officinisnofl:risincognita,germanice gtof? flcebenb obev fcfiarpff*

TPwbt/ab aculeis quoshabet,nominari aptepoteft.

FORMA.

Folia habet Peryclimeno flmilia, uel,utTheophraftusait,hcdcracea:ramuios
multos,tenues. Paliuri aut Rubi modo aculeatos. Circumuoluitur arboribus fuo
ium deorfum fe circuagens. Florem candidu,fmdum racemofum fert. cum matu¬
ruerit rubentem,guftuleuiter mordente. Radicem craflam & duram.

L O C V S.

In paluftribus Sdafperis nafcitur,Plinioautem teflein conuallibus opacis.

T E m P v S.

Smilace quidem afperam nafccntem, non uidi: ficca enim aliunde ad me tranfi
miffa eftdta ut certo indicare quo tempore floreat aut frudum producat,haud pofi
flm.Id quod ideo referre uolui, ne nos calumniandi aniam habeat oforperuerfus,
fi non ex omni parte piduram natiuaripfius herba: forma: refpondereuiderit. Co¬
gitet enim non uiridem,fed ficcam nos pingendam tantum dediffe. Theophraflus
tamen libro ίη .cap.ult.de hiflor.plant.hanc uerno tempore florere feribit.

TEMPERAMENTVM.

Quale fiteius temperamenta, uires fatis declarant, & folia ipfa atep frudus,quas
fingulain guftu lenem quandam mordicatione prse fe ferunt,ut calidam effe &C fio
cara haud dubium fit.

VIRES. EX DIOSCQRIDE.

Huius folia 8C frudus fi ante pbft bibantur cotra letalia uenena efficacia funt*

Traditum

smilax

aspera.

(Otop VPttibi*

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CCLXXIII* 7x9

A Traditum eft,quod fi quis tritum eorum aliquid nuper genito infanti bibendü de,.
derit,nullum illi poftea uenenum nocituru. Conciditur etiam in alexipharmaca*

EX GALENO*

Milax afpera clauiculis plena eft,ut arboribus furium deorfum diuerfimode ciL
cumuoluatur* Folia guftata acrimonia aliquam habent, 8c alioqui fi illis utaris ca^
lefaciunt* ,

EX PLINIO*

Coronam ex ea fadam impari folioru numero, aiunt capitis doloribus mederi*

Contra uenenata efficacifsimi acinoru corymbi,in tantum ut acinoru fucco infanti
bus fa:pe inftillato,nulia poftea uenena nocitura fint*

DE SMILACE LEVI* CAP* CCLXXIIII*

NOMINA.

μ ! λ a s λ&κ Diofcoridi, Galeno &Paulodicitur,Latinis Smilax
Iguis* Officinis &herbarrjs Volubilis maior,a nonullis Campanella,8£ vohtilismdior .
Funis arborum, Germanis XOinbanv<iut/^UittcTOtnhcn/obcv^df? runis arborum *
(Blocfm uocatur*Lscuis autem non alia ratione, nifi quod aculeisca^ smlaxlemcm
reat,didaeft* e nominata*

FORMA*

Hedera: ftmiliafoliahabet,mollioratamcn,la:uiora &tenuiora,Ramulos fupra
didse fimiles,aculeis carentes , Conuoluitur & ha:c arboribus,ut prior* Frucftu fers
Lupino fimilem,nigrum,paruum,fuper quem femper flores albi,copiofi, Si orbri
culati per totam Smilace exeunt* fEftate tabernacula per ipfam fiunt,autumno au.-
B tem foliacadut.Ex qua defcriptione planum fitomnibus,herbam hanc quam uul*
gus herbarioru Volubilem maiorem uocat,efle Smilacem la:uem,quod illi fcilicet
lingula: nota: a nobis comemorat£ conueniant.Id quod etia pidura Smilacis afpe^
rte,fi cum haccoferas,fatis demonftrat,quam uno hocnomine dedimus,ut ex eiuft
dem collatione manifeftius lenis ipfaagnofceretur.His acceditantiqui SC manufcri
pti herbari} teftimoniu,qui Smilacem leuem. Volubile maiore interpretatur*Eius
etiam pidura. Volubilem quam maiorem appellamus, penitus exprimit*

LOGVS*

Naicitur pafsim per fruteta,& fepibus fefe inuoluit*Ämat culta?S<l in rjs etia po.«
tifsimum gignitur*

TEMPVS*

iEftate floret,autumno femen profert,

TEMPERA MENTVM.

Modicam amaritudinem in guftu pra: fe fert*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Huius femen cum Dorycnio,& utruncp trium oboloru pondere potum,fomnia
multa & turbulenta facere fertur*

EX GALENO*

Milax hcuis facultate quodammodo pra:dida: fimilis eft*

EX PLINIO*

Nullius eft effedus*

APPENDIX*

Empirici hodie fucco V olubilis maioris ad calidas utuntur paisiones,capitis po*
tifsimum dC oculorum*

de S I § Y M“*

DE SISYMBRIO CAP»· CCLXXV»·

7zi

A NOMINA.

ιςυμβριον Gr£cis,Sifymbriu Latinis appellatur. Sifymbriudicipu
cat Varro ä Sifymbrio, qua? fuit ucteribus comccdfis meretricula. Co-
ronam etiam Veneris nönulli dixerunt, uclquod ob odoris fuauiratc coronet veneris
quam pr£fefert,eoiuuentusqu£amoribusgaudetcoronata, incomef- curdifa.
iationibus luis blando odoris obledamento fuas illecebras comendaret* Vel po¬
tius, quod Sifymbrrj caulis articulatim per internodia uerticillato florum ambitu
concinne coronetur»

GENERA*

Sifymbrrj duo funtgenera. Vnum quod (impliciter Sifymbriudicitur:hocfepla-
flari] Balfamita, ut manuferiptus etiam teffatur herbarius, uulgus autem Mentha B dfmiteti
aquaticam,Germani $ifömünt$/VOa\Xctmünt$/ <ybcv75<id)münt$ uocant* Alte- Mwhaajufr
rum cumadiedione Sifymbriu cardamine nominatur. Officinis Nafturtiuaqua- -
ticum. Germanis 35innncnh'c$. Sic uero dictum, quod fapore Cardamum, hoc tlcmt ‘ *
eff Nafturtium, imtietur»

FORMA*

Sifymbriu hortend Mcnthg fimile,quadrato caule,quadantenus purpurafeente, sifymbrium .
folfis Mentha?, ferratis, latioribus & odoratioribus : floribus internodia genicula-
tim coronantibus,uerticillato femper ambitu. Sifymbriu cognomento cardamine sifymbrium cct r
folia inter initia orbiculata habet,cum aute creuerint ut Eruce folium laciniatim fin
duntur. Caule profilitcauo,fefquipcdali,ima fui parte pluribus radicularum fibris
fubindecapillato,ecuiusaIaru cauis cirri frequentes finuatim erumpunt, Flore can
dido.Semmc Eruca? inffar in filiquis acri &C exiguo»

B LOCVS*

Vtruncp riguos tradus amat. Primum autem potifsimucirca ftagna&pifcinas
nafeitur, Alterum nufquam non in aquatilibus*

TEMPVS.

A: flate, podfsimu uero Auguffomenfe, cum Mentha florent.

TEMPERAMENTVM*

Sifymbriu primu excalfacit a tep reficcatin tertio ordine. Alteru aute quum ficcu
cff,itidem terti] eff ordinis excalfacientiu & exiccantiurquum humidu Si uiride,fe-
CUndi* VIRES. EX DIOSCORIDE*

Sifymbrium primum uim calfaciendi obtinet. Semen eius ad ffrangurias &cal-
culos cum uino potum prodeff. Tormina & fingultus fedat. Folia temporibus Si
fronti illinuntur contra capitis dolorem. Aduerfus etiam apum &ucfparumidus
ualent. Vomitionespotum fiffit. Alterum cardamine cognominatu calefacit, uri¬
nam ciet. Comeditur quoq? crudum. Lentigines &C cutis a fole nigriciem 8c afperi-
tatem exterit tota node illitum,mane autem ablutum»

EX GALENO.

Sifymbriu primum tenuiu partium eff, digerentis, calefacientis & exiccantis fa¬
cultatis. Semen quoque eius tenuium partium eff &calidum, Quocirca ipfumqui-
dam cum uino exhibent fingultientibus, & tormina patientibus, Sifymbriu quod
quida Cardaminen uocant.quandoquide Cardamo, id eff, Naffurtio fimile quid¬
dam guffu praefert, eadem fere poteft.

EX PLINIO*

Vtrunq5Sifymbriuefficaxaduerfusaculeataanimalia,utfuntcrabronesSefimi-
lia.Sedantcapitisdolore,itemepiphoras.A!i] pane addunt. Alf) per fe decoquunt
in uino* Sanat & epinydidas, cutisq? uitia in facie mulierum intra quartum diem
noclibusimpofitu, diebus^detradu» Vomitiones, fingultus, tormina, ffomachi

p p diffolu-

724 PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCL XXV,

C diiToiutiones cohibet fi'uein cibo fumptum,fiue in fucco potum» Non edendu gra
uidis nifi mortuo conceptu. Quippe etiam impolitum erjcit . Mouet urinam cum
uino potum . Sylueftre & calculos ♦ Qiios uigilare opus fit excitat infufum capiti
cum aceto»

DE SIO CAP* CCLXXVX*

NOMINA.

i ο N, Hcvjctyct7khlwJ}=iBJ Gra?cis:Sion, Lauer SC Anagallis aquatica LatF
nis dicitur. Officinis ignota herba. Germanis VOaf[cvpun$cn/
pnng-cn/obcrptitigcnappellatur.Sionautenomenfibiadfciuitacom

, _ I cuftu,quod Graeci βββ*/ dicunnnam excutiendi uim nadum eft, utpo^

AtiagdUis aqua· ic quo<3 a renibus calculos pellat, urina Si menfes ducat. Anagallis aquatica, quod
flores eius Anagallidis fccminsc floribus per omnia rcfpondeant. Lauer nomen
lauer, hauddubiealauandocotraxit, quod Tonantibus aquis enatu femper elui gaudeat«.

FORMA*

Pufillus eftfratex,redus,pinguis,foIps latis, Oluiatro fi m ilib us, minora tamen,
& odorata. Quce deliniatio proriusaffipulatur huic herbae quam Germani VOa^
fer pungar nominant. Haec enim riuulisgaudet,frutcxpufilluspinguisq?eft,latis
iblrjs, Hippofelinofimilibus, & digitis leniter friata iucundu expirantibus odore.
Floribus ccemleis,Anagailidaiccminam referentibus.

L O G V S.

Inueniturinaquis citato !apfurepentibus,aut etiam refedibus. SscpeucrointiP
meicentibus deni er fu m uidetur.

D T E M F V S.

lunio mcnfe floribus praegnans eft.

TEMPERAME NTVM.

Quum amara admodu fit haec herba,ut calefaciat Si exiccet nccefle eft. Atqj hinc
Iterum colligere licebit,ut patebit ex uerbis Aetrj,eam eflfe Sium.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Si] folia coda crudaq? comefta calculos cominuunt Si excernut. Vrinas mouent.
Foetus Si menfes educunt. Dyfentericis utiliter comeduntur,

EX GALENO.

Sium quantum guflu odoratu eft, tantum etiam calefacientis facultatis eft partL
ceps. Digerit autem Si urina mouet,& calculos renum frangit. Si menfes euocat.

EX A E T I O.

Sium quatenus guflct odoratu eft, eatenus calefacit. Si exiccat , Difcutiendi etia
uires habet,urinamouendi, calculosinrenibus diiToluendi,acmenfes ciendi.

EX PLINIO.

Prodeft unnis,renibus,iienibus,rnulierumc]? menfibus,ftue ipfum in cibo fimv
ptum,fiueiusdccodi,fiueiemeeuinodrachmisduabus.Calculos rumpit,aquiscp
qua? gignunt eos, refiftit . Dyfentericis prodeft infufum. Item lentigini illitum, SC
mulierum uitrjs in facie, nodu illitu momento cutem emendat, & ramices lenit, 5 C
icabiem equorum.

APPENDIX.

Veterinari] in hodiernu uicp diem hac herba in tumoribus difeutiendis, &fca^
bie equorum fananda utuntur, ut hinc manifeftu flat illam eile Sium.

DE STRATIO-

Sion unde diäu.

7^ DE stratiote millefolia»

G CAP. CCLXXVII.

NOMINA.

ΤΡΑΤίΛΤΗΣό χίλ/οφι/Λλ©- Gra:cis,Stratiotes millefolia Latinis, offi-
cinis & herbariis Millefolium, Germanis (Batbcn/ &d>a(garbcn/
0ch4ftipp/^mifcnbtbUtt/&: (Öcnvcl nominatur. Stratiotes ue*
ro Gr£cis,id eft, militaris didaeft, quod uulnera ferro fadafanet,at-
queadeo in militia & caftris multus eius ufus iit.

FORMA.

Frutex eft exiguus,dodrantalis &C maior.Folia habet pulli auium pennis fimilia.
Suntcp foliorum exortus admodu breues,incifuris diuifi. Breuitate uero & afperi-
täte Cumino fylueftri maxime afsimilantur,&:etiamnum breuiora . Huius deni¬
que umbella denfior &plenior;furculos enim in cacumine paruos habet,in quibus
Anethi modo umbella: funt.Flores illi candidi & exigui funt.

L O C V S.

Nafcitur in agris afperis,& praecipue circa uias ac femitas*

T E M P V S.

Per integram floret anatem,

TEMPERÄMENTVM,

Nonnihil adftri(fiionis habet,atqueadeo exiccat.

VIRES. EX DIO SCO RIDE.

Eximie utilis efl; herba ipfaad fanguinis eruptione, 8£ad ulcera Cretera ac recen*
tia;item ad fiftulas.

EX GALENO.

D V ulnera glutinare poteft,& ulcerib. utilis eft. Sunt qui ea ad fanguinis eruptio*

nes utantur,8£ ad fiftulas.

EX PLINIO.

Hetruria Millefolium appellat herbam in pratis tenuem, ä lateribus capillamen
ti modo foliofam,eximrj ufus ad uulnera. Boum neruos abfciflbs uomere, folidari
ea,rurfusq? iungi addita axungia affirmant.

APPENDIX.

Recentiores ad eo felem ufus Millefolium fuum adhibent, ad fananda nimirum
omnis generis uulnera, difloluendum fanguinem concretu, & ad donftringendos
menfes, V nde a Stratiote millefolia non efle diuerfum omnibus perfpicuu fit.

DE SARRA-

STRATIOTES

millefolia

ßtttbetu

DE SARRACENICA SOLIDAGINE»

7*9

Ä

CAP.

ccLxxvm

NOMINA.

WM nobis non conftet quo nomine ueteribus nominata fit herba h ec,
placuit ufitatä ac tritam nofrri temporis herbarijs appellatione ufurpa»
re,donec ueriorem comperire contingat. Non tamen latet a nonnullis
corrupta uoce Cartafilagine, uel magis deprauata Filaginem nomina.

ri, cum dicendum eilet Ceratophylace, quia nimirum partem oculoru ceratoida,
hoc e ifcorneam, defendat, ialutiq? percufiam ac labiam reftituat. Cur uerb hoc no-* iUXt
mine non appellanda cenieam, facit in primis quod delcriptio Ceratophylacis illi
non conueniat.Dein quod picfiura eiufde in manufcripto herbario illi herbg quam
Fortem uocant,prorfus non refpondeat . Herbam itacp Fortem, uel ut ali) habent
Sortis,nominamus eam quaa Germanis bcybmfcb yOunbtvant uocat,quod forte
a Sarracenis reperta putetur. Hinc, ni fallor, aquibufdä ConfolidaSarracenicadF
citur. Fortis uerb a uehementi odore.

Herba F ortis no
cü Cartafilago ,
feti ut rectius diz
cam,Ceratopby

FORMA.

Caulem rubefcente,duum triumue cubitorum ac cauumhab£t,e quo prodeunt
folia ob!onga,in extremitatibus ierrae modo incifa,Salicic^ fimilia. Flores luteos in
pappos euanefcentes.Radice multifidam,foris9 rubentem.

L O C V S.

Naiciturin lyluis in montibus altis. Copiofe autem in monte pofi: arcem Tu»
bingenfem,quem germanico nomine bic oben but^uocantjprouenit.

T E m p v s.

Auguflo menfe floret.

TEMPERAMENTVM.

Guflu adftringit,modiceqj amara eifratqueadeo ficcare euidentilsimu elf.

VIRES EX RECENTIOR1BVS,

V ulncraria herba eft, id quod germanica appellatio abundatis mpnflratTm»
pofita itacp uulneribus carnem primum gencrat,dein flatim glutinat. Sicca in pub
uerem trita recentia uulnera,fi infpergatur, celeriter fanat. Fiftulis etiam medetur,
malignaq? ulcera mundificat,ac confeftim fanat.

DE SAXIFRAGA^ CAP^ CCLXXIX*

NOMINA.

αρ^ιφραγον, H<rctj>§icpxyo */, « Ιμ.7ητξθ{ΐ Gra?cis,Saxifragon SC Saxifraga
Latinis. Officinis quibufdam perperam Capillus Veneris dicitur,utin officitwu error
Adianto docuimus. Re&ius muraria ruta uocaretur . Sunt qui Saluia
uitam hodie nominent. Germanis COaxxtumtcn & 0temmutcn ap.

pellat. Saxifragon, quod calculos e corpore pellat frangatq?. Empetron uerb, quo.

niam in faxis proueniat.OfFicin^hodie alias prscter hanclatinoru Saxifragas oifen
dunt,de quibus fuo dicemus loco.

FORMA.

Surculofus frutex laxis ha?rens,iuncis tenuibus,Epithymi non diisimilibus, nu
gris, breuibus, folijs Trichomanis, maioribus, interius leuibus, auerfa uerb parte
annexa pun<fca habentibus,fine flore,fine femine,radice nigra,fupcruacua.

L O C V S.

In faxis Si afperis locis prouenit . Ideo eius magna copia inuenitur apud uetufla
acdificia,in lapidum comiifuris.

Sdxifdgon cur
difutm.
Empetron .

fEMPVS»

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CCLXXIX» γμ

TEMPVS,

Vere Se aefta te inuenitur3potiisimum autem Iunio menie»

TEMPERAMEN TVM,

Satis ex facultatibus eius guftuq?, in quo manifefta quaedam adftricfho apparet»
colligiturhancherbam calidam Si ficcam effe»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

In uino co&a SC pota, febricitantibus opitulatur, ftranguriae SC fingultui mede*
tur« Lapides ueficae frangit, & urinam mouet.

EX PAVLO,

Saxifraga urinam ciet,& calculos conterit»

DE SILIQVASTRO CAF» CCLXXX»

B

NOMINA»

ILICLVASTRVM conuenientiisimo nomine a Plinio lib.xx» cap.xvrj. siliptßrm·
dicta eft herba hscc, ä filiquis nimiru magnis Si oblongis quas produ*
cit, Eadem etiam ab eodem Piperitis, quod femen eius gufhtum pipe* piperitis:

_ _ risfaporem&acrimonia prae fe ferat, nominatur. Alia tamen eil: ab ea

quam uulgo Piperitimappellant,utfupra etiam monuimus.Sunt qui piper Hifpa
num,alii piper Indianum,nonnulli etiam piper ex Chalechutuocant.Auiccnnaui piperinimum;
detur appellare Zinziber caninum» Germanice dici potefi: ober 'Zingiber cani*

3t ibi 4m( cl;cr p feffer. num*

GENERA»

Maius Si minus eft Siliquaftru. Maius filiquas producit maiores. Se colore fub*
nigras, aut fufeas. Minus contra minores profert. Se colore puniceas , Nos tamen
utruncp genus una pi<ftura complexi fumus, utq? hiantes dutc pingerentur filiquac
curauimus, non fane quod fponteiuafic rumpantur, (ed ut quale intus effet femen
cerneretur,Praeterhaec,genera aliafuntbina, quorum unum longiisimas &colo*
repuniceas,alterum uero latiores multoq? breuiores producit filiquas. Damus itaq?
quatuor SiliquaitridiRiiufta genera, ut ex pi&ura manifeftifsimedeprchendit.Ho
rum primum diferiminis gratiamaius,alterum minus, tertium longum, quartum
Satum appellauimus Siliquaftrum.

FORMA.

Herba cft caule rubro Se longo,crebris geniculis,folfjs Latfri, floribus candidis» \
femine in filiquis oblongis Se magnis a!bo,uel potius flauefcentc,tenuf guftu Pipc
ris acerrimo, Radice unica, fubalba,capillamentis fibrata. Ex qua nimirum delima*
rione fatis conflat herbam cuius pi&uram damus eile Plinrj Siliquaftrum feu Pipe
ritim.Caule fiquidem,ut ex Caftore collegit Plinius, rubro Si longo, denfis etiam
geniculis, unde folia Lauri folijs fimilia erumpunt, (emine albo, tenui admodum»
guftu piperis. Quibus omnibus etiä Siliquaflri Se Piperitidis nomenclaturae, quae
huic optime quadrant,accedunt»

L O C V S.

In Germania iam in ficHlibus ac teftaceis fatum paisim fereprouenit » Perpaucis
ante annis Germanis incognitum fuit.

TEMPVS»

Aiftate quidem floret,atque mox decidente flore filiquae primum herbacei,dem ,

puniceiautfufcicolorisfubna(cuntur,plena?femine»cr^AVr>-^^wi*

TE M PERAM ENTVM.

Valenter excalfacit atque deficcat,id quod feminis immenia acrimonia,& folio*
rum amaritudo euidentifsimemoniirauutcertenon temere pleri^ hoc femineio*

co ueri

^SILIQVASTRVm

QVäRTVM.

jnbmnifcfyei

Pfeffer .

PLANTARVM HISTORIAE CAP» CCLXXX, 73?

A coueri Piperisutantuneafdemenim facultates hauddubiehabet,quas etiaex Dio
fcoride fumptas fubqciemus.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Piper comuniter calefaciendi facultate habet,urinä mouendi,cocoquendi,cxtra
hendi,diicutiendi,&qua:pupillas oculoru obtenebrant exterendi. Prcdeft rigori.'
bus circuitu certo inuadentibus potu & inundu. Venenatoru morfibus fuccurrit»

Fgtus ex utero ducit. T uisi & omnibus thoracis affedib.in eclcgmate &C potu fum
ptumauxiliat. Cum melle inundu angina correptos iuuat. Tormina cum teneris
Lauri folrjs potu ioluit ♦ Pituita ex capite purgat cum Staphyfagria comanducatu»

Dolores leuat,ualetudinemq?tuetur.Appetentiamouet.Concociioneadiuuat ad
intindusadditu.Strumas cum pice exceptu difcutit. Cum nitro alphos abftergit*

EX PLINIO.

Siliquaflru utile gingiuis,dentibus,oris fuauitati,8£ rudibus»

APPENDIX.

AuicennaZinzibercaninum abftergere cutis & faciei maculas,lentesq? tradit»

Item {frumas alioscp tumores, eius femen digerere feribit, uthincetiaeafdemcum
uero Pipere habere facultates colligere liceat»

DE SCQRODO C A CCLXXX I*

N Ο Μ I N A.

κοροδον gra?ce. Allium latine appellatur. Officina: latinum nomen
retinuerunt. Germanice .^vnoblocb/obcirÄnobloticb. Scorodon aute Scorodott unde
dicit,utnonullisplacet, quafi a-Keuhy fdJb^ id eif, rudis Rofa, quod afpe-
refupra modum redoleat, 6 C olfacientiu nares offendat. Latini Allium Atomi»
a Grgco fortafsis uerbo <x?hi£icu3 id efl,exilire, uocat,quod nimiru cxiliendo crefcat»

GENERA.

Triain uniuerfum Allrj funtgenera, Vnum hortenfe &fatiuudomeflicumue, a Ilium hortenfe.
quod Germani gavten ober bcymifd>.Hnobloncb uocant. Altem fylueilre, quod
Gra:ci c<£w<ndfo</ty, id eft,anguinu Allium nominant,inaruisaccampeflribusfpcn Anguinu Allium
tenafcens.Cuius nos duo genera damus, quorum primu Germanis mlbct*21uob
Ιοιιφ dicitur, alterum uero 5clbfnobloud;. Tertium itidem fylueifre, urfinumco. vrfmum »
gnominant, in fyluis proueniens. Germanis TPnUffnoblouct; appellatur»

FORMA.

Allium hortenfe fronde uiret cepitia, caule tereti & inani. In cacumine flores in h ortenfe.
globum circumaguntur,in quo ferne emicat.Radicis bulbus tenuis,uelatur mem/
branis,mox pluribus coagmentatur nuclcis,& f)s feparatim ueftitis,in cuius uertfi
ce complures fibra: cirrorum exemplo crifpantur,tediofo habitu, &afperofapore.

Sylueftre folrjs conflat pra?longis,teretibus,intus concauis,iunceä fpeciem repra^ Sylucßre v
fentantibus,caule procero,leni,purpureos flores oftentante, cacumine tum colore
tum forma confpicuo, radice bulbofa & capitata, nucleis fpicatim copad ilibus in»
tumefcente,fummo uertice capillamentis fibrato. Vrfinu odore molli, folrjs gram Vrfmum»
dibus,& Ephemeri non letalis folijs fimilibus, floribus in fummo candidis, capite
prartenui. LOCVS.

Hortenfe pafsim in hortis fatum ^plantatu prouenit. Syiueflre fponte in aruis,
ut diximus,8£ campeflribus naicitur. Vrfinu autem in nemoribus»

T E Μ P V S.

Hortenfe &fylueftrea:ftate florent. Vrfinu aute ucre, Aprili & Maio menfibus»

TEMPERAMENTV M»

Allia deficcant & calfaciunt quarto exceffu.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Facultas Allio eft acris,calfacit,flatus excernit,aluum turbat, flomachu exiccat»

qq z Sitim

AL LI VM

HORTENSE,

ßdrtCttfrtöblOUif)*

AL LI VM SYLVE

STRE PRIMVM.

wr*4~—

<1<5 j

ALLIVM SYLVE

SIRE ALTERVM,

^ίΙί>6ίθ6ΐ0«φ,

ALLTVM

SIN VM.

VR-

74® plantarvm historiae cap( cclxxxi,

C Sitim efficit. Inflationes permutat alteratue,STummam corporis cutem exulcerat»
Ugcnduinpiop gadem poteit Anguinum allium. Comeftu latos neutris lumbricos expellit. Vrb
fcondc, Hgu V7tt c^Lici t . Contra uiperaru morfus Si hacmorrhoidu prodeft, ita ut non aliud ma-

gis,fi uinum iugiter fumatur, aut in eodem tritum bibatur. Contra rabioforu mor
ius utiliter illinitor. Allium ipfum in cibo fumpttim contra aquarii mutationes con
fert. Afperas arterias clarificat. Veterem tufsim crudum &codum comeftu lenit»
Cum Origani decodo potum, pediculos Si lendes enecat. V ftum Si cu meile fub^
adum illitumqj, hypopya Si alopecias fanat. Exanthemata cum nardino unguem
totale Si oleo curat, AlphoSjimpetiginesJcntigineSjachorasJepras, furfuresq? exi
mit.Ctimteda & thure dccodum, ii in ore contineatur, dentium dolorem leuat.
Contra muris aranei morfus cum ficulneis folrjs,& Cumino illimtur.Comte deco
dum in infeisionibus menfes Si fecundas trahit. Eiufdem gratia fuffitur. Fadurn
cx eo Si nigra oliua intritum, quod Gratci uocant, urina cit,&obftrudio>

nes aperit» Vtile etiam hydropicis.

E X G A L E N O,

Excalefacit corpus, craffos in eo humores extenuat, glutmofosqrinctdit. Bis ta-
men aut ter in aquadccodu, acrimoniafpoliaturrquanquancc fic quidem uim per
dit extenuandi , ucrum facultate quandamobfcurifsimä alendi corporis acquirit,
cuius antea quam coquerctur,nihil prorfus obtinebat. Caetera Allium non modo
utobfomujucrumeriam ut medicamentu fanitati acc6moduna,quod obftrudafol
uerc&difcuterepoisitjuforpatur.Eftautem Allium ex eorum ciboru genere, qui
Si flatum difcutiant,8<f minime fttim inferant* Ophiofcorodondomeftico, uel reift
qua omnia fylueftria,ualentiuseft*

EX A E T X O.

D Allium comeftu flatus difcutit,fttiin reprim it, era ftos Si lentos humores incidit.

Habet tamen quidpiä uirofum,& mali fueef quod amittit fi aquaelixetur.Ab eius
afsiduo ufu praeferam calidas temperaturas cauere oportet.

EX PLINIO.

Allio magna uis, magnae etiam utilitates contra aquam Si quorumlibet locoru
mutationes. Serpentes abigit Si fcorpiones odoretatq?, ut aliqui tradidere, beftia-
rum omnia idibus medet,potu uel cibo,uel illitu.Priuatim contra htemon hoidas
prodeft,cum uino redditu uomitu. Ac ne contra araneoru murum uenenatu mor
fum ualcre miremur, aconitu, quod alio nomine pardalianches uocatur, depellit:
item Hyoicyammcontra canu morfus, ίηφ uulneracum meile imponitur. Ad fer^
pentiu quidem idus potu cum reftibus fuis,efficacilsime cx oleo illinitur, Attritisqs
corpora partibus,uel fi ucfica intumuerit. Quin & fuffitu eo,iecundas partus euo^
cari exiftimauit Hippocratcsrcinere eoru cum oleo, capitis ulcera manantia fanita^
ti reftitucns.Sufpinoiis coduin,aliqui crudum id dedere. Diocles hydropicis cum
Centaurea,autin fico duplici ad euacuandä aluum:quod efficacius praeftatuiride,
cum Coriandro in mero potum. Sufpiriofis aliqui &tritu in lade dederunt. Praxa^
goras& contra morbu regiuuino mifcuit:& contra ileum in oleo& pulte, ftciilft
nens. Strumis quoque. Antiqui Si infanientibus dabant crudum, Diocles phrene^
ticis elixum. Contra anginas tritum imponi Si gargarizare prodeft. Dentiu dolo^
rem tribus capitibus in aceto tritis imminuit : ueffi decoda aqua colluantur,adda^
turcp ipfum in eaua dentiu. Auribus etiam inftiliatusfuccuscum adipe anferino*
Phthiriafes Si prurigines potum, tufum item in aceto Si nitro, Copefcit Si deftilla*
tiones cum lade eo du, uel tritum permixtumuecafco mollnquo genere &raucita*
temextenuat:uelphthifin,in fabcforbitionejn totum autecodom utilius efteru^
do,clixumqj tofto, fic& uoci plus confert. Tineas Si reliqua animalia interaneoru
pellit, in aceto mulfo codu. Tenafmo in pulte medetur. Temporii doloribus illft
£um,elixum. Si puftulis coctum cum meile, deinde tritum, T nisi cum adipe uetu^

ft© deco·

PLANTA RV M HISTORIAE C A P, CCLXXXl,

74*

\ fio decodu,uel cum lade. Aut fi {anguis etia excrectur,uel purulenta fint.Et pitui¬
ta: fu b pruna codum, potum, 5£ cum mellis pari modo fumptu.Couulfis & ruptis
cum iale8£ oleo. Nam cu adipe tumores fufpedos fanat. Extrahit fifiulis uitiacum.
fulphure Si refina,etiam harundines cum pice. Leprasjichcnas Jcntigincs exulce¬
rat, fanatq? cum origano,uel cinis eius ex oleo Si garo illitus. Sic Si facros ignes. Su¬
gillata aut liucntia ad colore reducit,cobuftum ex melle.Credunt &comitialemor
bum fanare, fi quis in eo cibo utatur aut potione. Quartanas quoq^ excutere potu
caput unum cum Laferpitrj obolo. In uino auftero tufsim,6£aIio modo acceptum.
Suppurationes quantaslibet fanat, ffadae incoctu fabaa, atq? ita in cibo fumptum,
donec fanitate reftituat, Facit Si fomnos, a tqj in totum rubicundiora corpora. V e-
nerem quocp ftimulatcumCoriandro uiridi tntum,potumq? e mcro.Cseteru con¬
tra pituitam Si gallintc Si gallinaceis prodefi . Mixtum farre in cibo, iumentis uri¬
nam reddere,atq? non torqueri tradunt,fi eo trito natura tangatur.

EX SYMEONE SETHX.

Comodifsimu eficraflum Si tenace, aut crudum humore aggregantibus : cum
enim incidit, S i obftrudiones ab eo facias tollit. Habet ucrb quippiam mali fucci,
quod decodu aqua abfjcit. In frigidis temperaturis fsepe i anitate pratferuat. T em.
peratura uero calidQS,la:dit,&£ maxime oculos,caput,pulmonem,& renes eorum.
Proprietate autem quadä fitim a faifo humore faciam fedat. Si lumbricos eqcit. Si.
flatus difeutit. Etfi ucrb fanum uifum offendat, nihilominus tamen eius hebetudi¬
nem propter h timiditate ortam fanat.Semen in calidis corporibus exiccat. In frigi¬
dis uero&humidis corporibus idem calefacit, Vcncrcmqj excitat. Eft etiam reme¬
dium contra uenena. Si morfus ucncnatoru, perinde atep thcriaca : unde Si Gale.
nushocthcriacammificorum uocat. Hoc ipfum fugiunt ferpentes,tanquam Ru-
B tam. Quapropter Perfae coquinas ipforum Alliis replent dNonfolum autem fla¬
tus difcutit,fed etiam horum generatione prohibet , Colicos aifcdus a flatibus or.
tos. Si diuturnos coxendicu qui a pituita proueniunt dolores, iuuat, Alimentu Si
fanguine extenuat. Si faciem rubificat, afperamq? arteriam purgat. Si uerb afletur.
Si corrofis dentibus aut propter humiditate dolentibus imponatur, prodefi. Non
folum uerb fumptum ad ucncnatoru morfus confert,fed etiam poftqua tritum e fi,
fuperpofitum. Ltcdit praegnantes & laden tcs,m en fescj? ducit,

DE SANCTI IACOBI FLORE>

GAP. CCLXXXII.

NOMINA.

V M herba ha:c ueteribus Gra:cis Si Latinis cognita fuerit,nondum cef
tb affirmare autinficiari audeo. Vulgus tamen herbaricru fandi lacobi
florem aut herbam nominat. Officinis incognita df. Germani Θ. j4-
cobsblum appellant.

FORMA.

Herba eftfruticofa,cauliculo rubcnte,multifaria firiato,foif)sexiguis, Eruca: in
fiar confcdis, floribus luteis,forma Chamgmeli floribus haud difsimilibus, radice
adnafeentias multas habente.

L O C V S.

Nafciturin agroru marginibus, Si aquarum ripis,Iocisq:arcnofis»

T E m p v S.

Iulio Si Augufto menfibus floret.

temperamentvm.

Amara eft Si adftringitfideoq? calidam Si ficcam efie confiat.

VIRES,

743

plantarvm historiae CAP, CCLXXXII,

VIRES*

Recentioru medicorum experienda cognitu eft, herbam hanc uulneribus mirf
fice mederi, & ad interanea prodeiTe* Fiftulas quoque ^dem curare, & ne ultra fer.
pant prohibere, impolitam tradunt* Qux fane omnes facultates pulchre eius term
peramento reipondere uidentur*

DE SELINO HORTENSE

CAP, CCLXXXII E
NOMINA.

ελινον Gr^cis, Apium hortenfe aut fatiuum Latinis uocatur* Apium hortenfe

Officina: latinum retinuerunt nomen. Germanis Λ8 p ffi φ /o b c r Λ8 p -
ρίφ nominatur. Selinon autem Graeci uocant, quafi Ιλζςσ^όμ^ο^ hoc Selinon^uure
eft, paludibus impulfunupaludofisenim gaudet, & in f)s enatum lac< ditium,
tius exurgit,

FORMA*

Apium hortenfe faepc cubitalem aequat aititudine:caulerotundo,tenuiter ftria^
to,m ultisqp ramulis brachiato:folfjs tripartito dilfe&is, & leniter crifpis,in extremi
tatibus laciniatis;flofculis candidis, & quibus minores haud temere repcrias:femi*
ne exiguorradice lingulari, longa,capülata. Hcrc itaq? herba,cuius pidura damus,
eft uerum Apium,quod illi omnes refpo n cieant notae,adeb ut temere nonnuliipiL·
tent eife uulgare noftrum Petrofelinum»

L O C V S.

In hortis fatum prouenit:amat autem loca potifsimu aquola. Hinc eft quod fua
B fponte no procul a Canftadio Ducatus V uirtcnbergenfis oppido in paludolis pro
ueniat* τ E Μ P v S.

lunio & Iulio menlibus floret ac femine praegnans eft.

TEMPERA MENTVM.

Calidum eft in fecundo ordine,& ftccum in medio tertrj*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Ad oculoru inflammationes cum pane aut tenui polenta illitu prodeft. Aiftum
fto macht mulcet.Mammas grumis induratas difrjcit. Cruduautcocflum coincftu
urina mcuct. Decoctum eius radicum^ potum, letiferis medicametis aduerfatur,
uomstuciens.Aluumcohibet.Semenefficacius urinam cit. Succurrit Siferaru mer
fibus, &i]squilithargyruhauferunt. Inflationes difeutit. Mifcetur etiam utiliter
medicamentis dolorem leuantibus,theriacis,& tuisi medentibus*

EX GALENO*

Apium ufqueadeo calidu eft, ut & urinas & menfes cieat*Flatus quoqj difeutit,

& magis femen quam herba ipfa.Orfftomachoq? gratiisimum*

EX PLINIO*

Rami Aprj largis portionibus per iura innatant,& in codimentis peculiare gratia
habent. Oculis illitu cum meile,ita utfubinde fc u eant fer uenti fucco deco(5li,aIfjsqp
membroru.Epipnoris per fe tritum,aut cum pane, aut polenta impolitu, mire au*
xiiiatur.Pifccsquocpfttcgrotentinpifa'nis,apiouindirecreantur. Veru apud eru
ditos non aliud cru tum terra in maiore fen tentiaru automate eft. Ad cibos non eft
admittendu, imo omnino nefas : nam id defundoru epulis feralibus dicatu exifti*
mant.Ipims quocp uifus claritati inimicu. Eos qui ederint fterilefccre mares fcemi*
nascp tradunt. In puerpcri]s uerbabeocibo comitiales qui ubera hauriunt. Inno.,
centiorc tamen cife marem. Eacpcauiaeft,ne inter nefaftos frutices damnet. Mam,
marum duritia impofitis folqs cmollit.Suauiorcs aquas potui incocftu prtcftat.Suc
co maxime radicis cum uinolumboru dolores mitigat, Eodem iure inftiilatogra*

uitatem

I

PLANTARVM HISTORIAE CAP« CCLXXXIII« 74f

A uitatem aurium. Semine urinäciet,menftrua ac fecundos partus. Et fi foueantur fe
mine decocfto fugillata reddit colori,cum oui albo illitum. Aut ex aqua cocftum po-
tumq?renibus medetur . Infrigida tritum oris ulceribus. Semen cum uino,uelra.
dix cum ueteri uino ueficae calculos frangit. Semen datur ex tribus cyathis ex uino
albo.

EX SYMEONE SETHI.

Vrinam cit,obftru<ftiones tollit, non inflat,magis uero flatus difcutit,& menfes
ducit. Difficulter autem concoquitur, atcp ob eam cauiam oportet ipfum in medio
ciborufumi.Paululumquid uentrem ftftit. Proprietate uero quadam comitiales
la?dit,& oportet hos omnino abftinere. Sa?pe enim quidam qui fere ex hoc morbo
conualuere, parati autem eum incidere,ex eius ufu iterum comitiales fa&i funt.OE
fendit etiam teftes. Semen autem quam folia ualidius Si efficacius,8£ eo radix. Pro^
deft ad fingultus a crafsis excrementis profecftos. Abftergit renes &uefica. Obftru
Diones in uenis &arterrjs facftas aperit. Semen prac?fumptu,ebrietatem arcet. Con-
fert etiam ad bonum * corporis odorem,multiq? crebriore huius ufu grauem * cor.
poris odorem abegerunt. Mulieres ad rem ueneream promptiores facit. Si in \ui'
iusdeco&o calculofi defidant,calcuIos,ut ferunt,erjcit,&diflicultate urina* fanat, S£
renes curat. La&antes mulieres oportet ab eius ufu abftinere; minuit enim lac.

S» BARBARAE HERBA^

CAP. CCLXXXIIii.

NOMINA.

EQJ/E huius herba? aliud nomen, quam quouulgo appellatur, afferre
potuimus ♦ Superftitione enim quadam dudi prioris temporis herba-
rf),diua? Barbara? herbam nominarunt. Nec nos aliud nomen utcun.
que inueftigantes ex herbari^ rei peritis extorquere potuimus. Germa

nis uocatur.

FORMA.

Caulem habetrotundu,folidum,ftriatum,folia Eruca? modo laciniata,flores lu
teosjfiliquas teretes,femine refertos,radicem ex obliquo prodeunte,&oblongam*

LOCVS.

Paisim in campeftribus nafcitur.

T E M p v s.

Maio Si Iunio menfibus floret,ac fubinde in Aliquis femen profert.

TEMPERAMENTVM.

Guftanti primum fubacris efTe,dein parum etiam adftringere uidetur,ut calida
Si ficcam efle nemo dubitare debeat.

VIRES.

Vulnerariam herbam efle &temperamentu eius Si experientia docet. His uero
potifsimu ulceribus medetur quae impura funt,&in quibus caro fupercreicensfue
ritjnamquiaualenter ficcatjideo fordes extergere, Si carnes minuere poteft.

ΓΙ’ DE SAXI-

* at. oris
*oris

S B urhtfiehcr*
bctcurdifta.

tt 1

7 4S

c

DE SAXIFRAGA MAIORE^

CAP. C C L X X X V.

NOMINA,

N ueteribus Graccis & Latinis herba ha:c cognita fuerit,nondum mihi
conftarc ingenue fateor* V ulgus herbarioru & officifi£ Saxifraga maio
r e m , & a ! b a m , q u o d fcilicct mirificam in cominuendis frangendis^ cal¬
culis uim,ac flores albos habcatjiodie uocant* Germani hoben ötciti>
fnecb/uel wetflen ©tembted? appellant*

FORMA*

Caulem habet lanuginofum,fubrubicundu, folia exigua,rotunda,in extremita
Cibus incifa,flores candidos,radscem exilem, cui granula Coriandri feminis quan^
titatem referentia adhscrent,partim alba,partim rubea,quibus officina: pro femine
dus utuntur»

L O C V S*

In pratis SC mon tibus, f) o ii fs i m u m ficcis, prouenit.

T E Μ P V S*

Maio menfe floret,dein ftatim euanefeit*

TEMPERÄIENTVM.

Quum flores, folia Si radix guilanti amara fint, calidam S i Occam in ordine ter*,
do effe ucrifimile exiftit»

VIRES»

Vrina mouet, calculos frangit 8C conterit. Stranguriseitaque confert t ab frergit
enim expurgatq?,& qua: in uenis efteraisitiem, ficut omnia alia qua: amara funt,irt
eidit.Menfes quoque ci^craffacp ac glutinofa ex thorace educit»

DE SAXIFRAGA LVTEA»

GAP* GCLXXXVI*

Sdrifrdgdctff

dtfia.

NOMINA.

OMEN hoc in prefentia fingere adlubuit, cum iciiicct aliud quoherbani
hanc appellaremus non occurreret, ut hac ratione a priori difeerni pofr
fet. Saxifraga autem uocare placuit, quod nimirü calculos frangat* Ad

_ quod ianenomealludentes Germani etcmfclcc nominant,quodidem

ualet,acli Trifolium frangens lapidem dicerent. Alio nomine gulbcnobeirgcclctf
bicc/Sqquod lentendam nofrramconfirrnat,0tdnbtedXfi/a cominuendolapide
appellant. Lutea uerb diximus a luteis floribus, uolentcs eam ab albadifcrimina-
re Saxifraga.Comodifsimeitaq^germanice geclct* ©tembtecb uocabitur* Perpe^
officindrum räm ea officiose nonulla: pro Meliloto ufurpant,ut fuo etiam loco indicauimus»

FORMA*

Caulem cubiti fere altitudine obtinct,folia focnogrscco ffmilia,in quouis pedica
Io tria: floribus pifi,multb tamen mmoribus,luteis,odoratis,dcorfum nutantibus*
femine per ramulos diffufo rotundo,radice fubcandida»

errer*

L O G V S»

Paisim in aruis SC fegetibus prouenit.

T E Μ P V S*

Floret tota scitate, potifsimu autem lulio menfcffn quo femen etiam producit*

TEMPERAMENTVM.

Calidam SC ficcam effeguftus abunde doceuamara enim &fubacris exiffit*

VIRES.

Abftergit,expurgat,&qug in uenis eft crafsitie incidit,atqueadeo obffrucftiones

iecinoris

750 PLANTA R V M HISTORIAS CAp, CCLXXXVI*

C iecinoris Si lienis tollit» Vrina mouet,menfes cit, lapidem frangit, Si quer in thora-
cefuntglutinofa extenuati educit, Retfleitaq^recentiorcsin obftrudlionibus re,
num &ueficae,earundemq?pardu calculis hac herba utendum eHe docent. Succus
etiam eius herba: ac florum eiufdem ad caligine oculorum inftillatus confert»

DE S I S A R 0> CAP> CCLXXXVII^

NOMINA,

ιςαρον Gra:ds,8iferLatinis, uulgoPaftinaca, quod ei congener fit,
appellatur. Sunt qui extritis priorib. literis diminutrice forma Seruliu,
autScruiliam3autCheruilia3pro Sifercuionominent.Germaniadcor-
ruptam hanc appellatione relpicientes,<Sct*lm Si (Bcttdm uocant.

GENERA.

Duo funt Sifari,P!iniolib.xx.cap.v«autore,gcn era, Vnum fatiuu,quod iterum
duum cit generum ; unum enim magnum dicitur. Germanis grof $am 0Ootm*
Altem ucrb minus,quod rjdcm priuatim (&ciiiin/xv€i$OOoidcn/Hcin$mn&QO'
fCtt/ucUVDotd?clen nominant.Alterum erraticum,quod rvilb tfOotett appellant»
Bauern. Officinis nonnullis Baucias dicitur»

FORMA.

sifaron faduum. Silaron iatiuu caulem habet angulofum, folia oblonga, Si in extremitatibus in-

cifa,flores magnuluteos,minus ucro candidosafemen latum &foliaceü3radices in-
Erraticum, tus candidas, ineundi guftus, efuiqpgratilsimas. Erraticu caule efl: bicubitali, folfls
Pimpincliaffifd maionbus,flore luteo & umbella Anethi,feminelato& rotundo,
ut fatiuum,radice tenui ac longa.

D l o C v S.

Copiofein Germania no Ara proucnit:gaudetenimfrigidislocis»Satiuumquü
dem in hcrds,erraticu uerb paisim in inculds3uberius autem in apricis pratis»

τ E m p v S.

V trunq? seflate florct,atque fubinde femen producit»

TEMPERAMENTVM.

Sifaron Paulus in tertio ordine, Galenus autem retibus in fecundo calidum efTe
ftatuit.Satiuum autem Aecum quidem fimul in primo ordine,quandoquide Vene
rem ftimulat: erraticum ucrb,quoniamadie<itamhabetamaritudinequandacurn
leuicula ad Arictione, Accius exiftit»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Suauis ori elixa Silari radix,fl:ornachoutilis,urinacit,8£ appetentia excitat»

EX GALENO.

Silari radix co&a,fl:omacho grata efl:. Si urinam mouet.

EX PAVLO,

Silari radix cotfta, ftomacho utilis efl. Si urina: cienda:» Semen tenue cft&diA
cuiTorium, ualidumq?: idcirco fjs quos fiogultus Si tormina male habent, cum ub

no exhibetur»

EX PLINIO.

Siler erraticum latiuo fimileeft Si effeftu» Stomachu excitat, faflidium diicutit»
Ex aceto laferpitiato fumptum, aut ex pipere Si mullo, uel ex garo, urinam ciet, ut
Opion credi t,& Venerem. In eadem lentenda eft Diocles, Prccterea cordi conue.,
nireconualefccndffiaotpoftrnultssuormdoncsperquamudle.Heraclides contra

argentum uiuum dcdit,& Veneri fubinde ofFeniantijargrisqp ierecolligentL
bus.Satiui priuatim fuccus cum lacte caprinopo-
tus,fiftitaluum»

Si fer.

Senilium pro SU
ferculum .

r

DE SYCE*

754

c

DE S Y CE* CA Pi- CCLXXXVIII*

NOMINA.

tlCUU

ykh Graecis,Ficus fatiua Latinis Sfofficinis,Germanis Sctgcn,

b mim dicitur»

FORMA»

_ Ficus iatiua arbor eil: non magnopere procera, quanqua amplifsimae

quaedam inueniantur,uel pyris gmula magnitudine, caudice breui,corticeleui,me
dulla carnofa,folio perquam magno umbroioq?, profunde admodu laciniato, fine
flore,pomo quod fuprafoli) pediculu nafcitur,tubinato,molli, intus granofo, fuo
co cum maturefcitladeo,poftea melleorradicibus multis,obliquis ac longis»

LOCVS,

lam in plerifq? Germaniae noffrae hortis plantatur,at in paucifsimis frudus ma/
iuros producit. Calidiora Si aprica loca amat i arbor enim omniu fere tenerrima BC
delicadisima,gelicidia Si glacies horret.

TEMPVS.

Germinat fub Ardurum poff ucr,aut paulo ante iblffitium.

TEMPERAMEN TVM.

Ficus arbor calidae temperaturae eft, tcnuiumcppartiu, ceu indicant tum liquor
eius, tum foliorum fuccus» Valenter enim eorum uterqj calidus eft. Ficus quoque
recentes Si aridae primo ordine completo calefaciunt,aut fecundo incipientetdefic-
eant uerb in medio primi»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Fici mature, tenerae recentesue ftomacho noxiae. Aluum ioluunt,fed facile ab eis
contracta fluxio fiftitur. Exanthemata Si fudores prouocant. Sitim iedant, calore
D reftinguunt ♦ Siccae nutriunt, calefaciunt, fitim magis afferunt, bonam faciunt ab
uum. Fluxionibus tamen ftomachi Si uentris inutilestarteriae uerb, ueficae Sireni»
bus utiles. Amicae etiam ijs quos longa ualetudo decolorauit,afthmaticis,comitia^
li morbo laborantibus Si hydropicis. Decodae cum Hyflopo Si potae,quae in eho,-
race funt purgant. Veteri tufsi,& diuturnis pulmonis affedibus profunt. Aluum
molliunt, tufae cum nitro Si croco manducatae. Decoctu carum arteriae &ton filia¬
rum inflammationibus gargarizatu confert. Cum hordeacea farina cataplafinati
mifeetur, Si in muliebria fomenta cum fccnograeco, autptifana. Cum Rutadeco^
dae, in torminibus infundunt. Codae, tritae illitaeq?, duritias diicutiunt, parotidas
ac furunculos emolliunt » Panos maturant, maxime iride, nitro, aut calce addita.
Crudae cum antedidis tufae, eadem efficiunt . Cum malicorio, pterygia purgant.
Cum atramento futorio difficiles curatu Si maleficas tibiarum fluxiones fanant.
Q_uin cum uino decodc,addito abfinthio Si hordeacea farina,hydropicis illitaeau^
xiliantur. Crematae Si cerato comixtae, perniones iänant.Crudae Si tritae finapi hu^
mido exceptae,ac auribus impofita^fonitus Si prurigines curant.Succus tam fylue
itris quam fatiue Fici,coaguli modo lac coagulat,concretumcp utacetum diffbluit.
Exulceratcorpora,ac uenarum ora aperit. Soluitaluum.Vterumiaxat,cum Amy
gdala trita potus. Menftrua ciet cum luteo ouiappofitus, aut tyrrhenica cera. Po^
dagricorucataplafmatis cum farina fccnigraeci Si aceto utilis. Lepras,lichenas,difi
colorem a folecutem,aIphos,fcabies,achoras, cum polenta expurgat. Inftillaturn
plagae percufsis a fcorpionibus, ucncnatoru idibus, Si rabiofi canis morfibus au,
xiliatur. Dentium doloribus lana exceptus prodeff, Si cauis eorum inditus, Myr^
meciam tollit cum adipe circunlita in ambitu carne.

EX GALENO.

Fici arboris liquor, & fuccus folioru eius non mordicat tantu,autabfterget uehe
menter/ed Si ulcerat, & ora uaforu referat, &myrmecias eijcit.Verum Bc purgare

poteft.

FICVS SA'

i&i TIVü.

756 PLANTARVM HISTORIAE CAP» CCLXXXVIII*

C poteft.Ficus aridae tumores duros concoquunt,eoscp ftatim difcutiunt, Atq$ ipfac
per fe illitae eiufmodi uim obtinent.Sed SC decodu earum eiufdem utiq? natur^ eft.
V erum ubi magis cocoquere confiliu eft,mifcenda eft farina triticea: ubi uerb pius
digerere, hordeacea, Panis horum in medio eft, In prsefentiaru haec de caricis no'
uiiTe fufficiat. Scire uerb oportet, quod quae pinguiores funt,magis poiTunt conco
quererquae uerb guftu acriores, magis tum extergere, tum difcutere*Caeteru quod
ex i)s plurimu in aqua codis efficitur,fimile eft melli non iolum confiftentia, fed 8C
facultate, Porro Ficus uirides comefae propter admiftam humiditate facultatis funt
imbecillioris:fubducunt tamen aluum utr aeqj tum humidae tum ficcae, Praeterea
Ficus comeabiles funt, Sc facile in totum corpus peruadunt, penetrantq? ♦ Nam SC
abftergendi ui pollent haud obfcura:cuius gratia comanfae,e calculofis renibus are
nularü uim propellunt. Caricg licet multiplici utilitate comendentur,G'quis tamen
crebro largiterqj efitauerit,fentiet non eile innoxias. Non admodu enim probum
(anguine gignunt, quapropter pediculoru quoq? agmen eas comitatur. Incidendi
extenuandi^ uim habent, quo nomine aluum ftimulant ad excretione, renesqj ex^
purgant, Iecori autem lieniqp inflammatione obfefsis officiunt,uelut Ficus quoq?,
cornum ratione omniu dulcium epularu, non peculiari quadam eximia facultate»
Obftrudis aute illis, aut icirrho tentatis,ipiae ex feie proprrjs uiribus nihil profunt,
nec obfunt:fedincidentibus,extenuantiSus,8£abftergentibusiun<il:ae,non medio
criter auxiliantunideoq? medici nonnulli in didis lienis iecorisq? affedibus eas lon*
geante cibum cum thymo,aut pipere, aut zingibere, aut pulegio, autfatureia, aut
calamentha, aut origano, aut hyffopo dare {bliti funt. Ad eunde modum cum alio
quouis acrem qualitatem, aut omnino incidendi extenuandi^ uim gerente caricas
aflumere,no folum ita affedis,fed fanis quoq? ex ufu fuerit. Siquide iecoris meatus,

D per quos fertur alimentu, patentes apertosq? ieruari non folis laborantibus,fed be*
ne ualentibus etiam tutifsimu eft . Proinde hoc pado Ficus extenuante fale, aceto
garo9 conditas uulgb comedunt, experimento id utile eile copertum habentes»

EX PLINIO.

Fici fuccus ladeus,aceti natura habet : itaq? coaguli modo lac contrahit, Excipi*
tur ante maturitate pomi,& in umbra ftccat ad aperienda ulcera, cienda menftrua,
appofttus cum luteo oui,aut potus cum amylo, Podagris illinitur cum farina focnF
graeci SC aceto.Pilos quocp detrahit,palpebrarumq? fcabie emendat. Item lichenas
SC pforas. Aluum ioluit.Ladis ficulni natura adueriatur crabrontfiuefparumq?, Si
ftmilium uenenis, priuatim fcorpionu. Idem cum axungia uerrucas tollit, Folia SC
quae non maturuere Fici ftrumis illinuntur,omnibusq?qugemoliicndafuntdifcu*
tiendaue ♦ Pracftant haec Sc per ie folia, Etalfj ufus eoru, tanquam in fricando liene
&alopecr)s,8£quaecunq? exulcerari opus fit,& aduerfus canis morfus.Ramorute^
neri cauliculi cuti imponunt, Iidem cu meile ulceribus quae ceria uocantur,illinun*
tur.Extrahuntinfradaoflacum Papaueris folrjs iylueftris. Canum rabioiorumoif
fus,folio trito ex aceto reftringunt.E nigra Ficu candidi cauliculi illinuntur furun*
culis,muris aranei morfibus cum cera.Cinis earum efolijs,gangraenis,confumen*
disqj quae excreicunt. Fici maturae urina ciunt,aluum foluunt, fudore mouent, pa*
pulasq?, Ob id autumno inialubres, quoniä fudantia huius cibi opera corporare*
frigefeunt. Necftomacho utiles, fed ad breue tempus. Nec uoci contrariae intellL-
guntur, Nouiisimae ialubrioresquam primae. Medicatae uerbnonnunquäiuue^
num uires augent, Senibus meliorem ualetudine £iriunt,minusq? rugaru. Sitim ie^
dant,calorem refrigerannob id non negandae in febribus conftridis, quas ftegnas
uocat.Siccae Fici ftomachulaedunt,gutturi &faucibus magnifice utiles. Natura i)s
cxcalfaciendi.Sitim afferunt, Aiuu molliunt, rheumatifmis eius Sl ftomacho con*
trariae,Veficaefemperutiles,8£anhelatoribus,acfuipirioftsJtemierinorii,renums
lienum uitijs. Corpus Si uires adiuuant, ob id ante athletae hoc cibo pafcebantur.

Pythago*

PLANTA RV M HISTORIAE CAP * CCLXXXVIII, 7ΫΫ

A Pythagoras exercitator, primus ad carnes eos tranftulit» Recolligentibus fe a lon¬
ga ualetudine utilifsima? * Item comitialibus Si hydropicis, omnibusq? quae matu¬
randa aut dilcutienda funt,imponuntur.Efficacius calce aut nitro admixto» At co.
da? cum hyflopo pedus purgant, pituitam, tuisim ueterem. Cum uino autem ad
federn, Sftumore maxillarum, furunculos, panos,parotidas,decoda? illinuntur*
V tiles SC decodo earum fouere fceminas* Decoda: quocp ea?dem cum fcenogra?-
co utiles funt pleuriticis SC peripneumonicis * Cum Ruta coda?, torminibus pro-
funt.Tibiaru ulceribus cum aeris flore.Pterygfis cum punico mälo. Ambuftis,per
nionibus cum cera* Hydropicis coda: in uino, SC cum abfinthio& farina hordea-
cea,nitro addito, Aluum fiftunt manducatae . Scorpionu idibus cum iäle tritae illi-
nuntur. Carbunculos extrahunt in uino coda: SC impofita?.Carcinomati,fi fine ul
cere efi:, quampinguiisima Ficum imponi,pene fingulare remediu efbitem phagc-
daeny, Cinis non ex alia arbore aciem purgat acrior, conglutinat,replet, adftringit.
Bibitur SC ad diicutiendu fanguinem concretu. Item percufsis,praecipitatis,couul-
fis,ruptis, cyathis fingulis aqua? 3C olei. Datur tetanicis Si fpafticis. Item potus uel
infufus cceliacis,dyfentericis,Et fi quis eo cum oleo perungat, excalfacit. Item cum
cera SC rofaceo fubadus, ambuftis cicatrice tenuifsima obducit» Luicioios ex oleo
illitus emendatjdentiumq? uitia,crebro fricatu. Produnt etiam, fi quis inclinata ar-
bore,fupino ore aliquem nodum eius morfu abftuleri t nullo uidente, atq? in aluta
illigatum licio e collo fulpenderit, {frumas SC parotidas difcuti. Cortex tritus cum
oleo, uentris ulcera fanat. Cruda? groisi uerrucas SC thymos nitro farinaq additis
tollunt,fpodrjcf uicem exhibet fruticum a radice exeuntm cinis. Bis toftus adiedo
pfimmythio digeritur in paftillos,ad ulcera oculorum & fcabritiam.

EX SYMEONE SETHI.

B Ficus admodu nutriunt,non tamen adftridam &robuftam carnem efficiunt, ut

panis ac caro,fed laxam, V entrem flatibus implent, nifi probe coquantur. Minus
uero quam ca?teraopora funt mali fucci,& uentrem proritant. Si facile exeunt. Ef¬
fatu digna extergendi facultate obtinent: proinde arenofa multa fi edantur nephre
ticis excernuntur . Matura? Ficus nihil fere obfunt, proxime^ ad caricas accedunt,
quae multa utilia habent. Malum hoc illis ineft,quod fanguinem non admodu bo¬
num gignunt, unde Si pediculi procreantur. Oportet autem pofl: ufum Ficuum,
alimentum quod extenuet,ingerere. Ad ha?c Fici pulmonem SC thoracem iuuant*
Aiunt infuper cotra uenena facultate habere, fi quis fingulis diebus ieiunus rjs uta¬
tur. Carica? pedus iuuant, &C tuffes. Vrinam ciunt,fatisq? nutriunt, corporis etiam
bonam habitudine efficiunt. Ante cibum fumpt£,uentrem irritant,fed nifi celerius
uentrem pertranfeant,non bonum fanguine gignunt*Quapropter fi ad iatietatem
ufque eduntur,fcabiem SC pruritum excitant. Cibus autem bonus eft, SC aduerfus
uenena remedium,!! cum nucibus aut amygdalis comedantur. Renes expurgant.
Si iecoris, lienisq? obflrudiones auferunt, uerum calefaciunt, SC fitim inferunt, SC
flauam in calidioribus temperamentis bilem procreant. Impofita? parotidibus 8C
reliquis abfce!sibus,emolliunt SC concoquunt, potfisimum in rjs quibus iunt
carnes molliores. Podagricis cum fccnogra?co SC aceto
impofita?,non parum iuuant*

ss

DE

SPARTO.

I

r

DE SPART O CAP» C CLXXXIX»

759

NOMINA*

paptoNj nczjcqiioy Grtecis, Spartum Romanis uocatur. Officinis in¬
cognitum, Germanis pfrimmm appellari poteft. Sparton uerb dixe-
runt,quod funiculi ac uinculi ufum in alligandis uitibus praebeat*
_ FORMA*

Frutex eft uirgas longas proferens,fine foIrjs,ualidas,diffi'culter fragiles,quibus
uites ligant. Siliquas phafelorum modo fert, Si in rjs femina lentis formam haben-
tia^Florem luteum,ueluti Leucoion.

L O C V S*

Aridum iolum amat,eftq? ueluti terra: iuncus*

T E M P V S*

Floret circa Idus Iunias,ac fubinde filiquas producit*

TEMPERAMENTVM,

Spartum unde
ditium *

Calidum Si ficcum efle,& guftus Si uires indicant*

VIRES* EX DIOSCORIDE*

Sparti femen Si flores in aqua mulfa pota quinq? oboloru pondere, per fuperna
cum intenfione ueluti Elleborus citra pericuiu purgat. Semen per inferna purgat*
Quinetiam maceratis in aqua uirgis eius, deinceps uero tufls Si expreisis, fi fuccus
cyathi unius menfuraieiunis bibatur,ifchiadicis S^angina laborantibus auxiliatur*
Quidam etiam muria,aut marina macerantes,ifchiadicis cly flerem infundunt, Stri
gmenta autem cruenta elicit*

EX GALENO.

Sparti,quo Si uites apud nos alligant,tum femen,tum uirgarum fuccus,non in,
ftrenue trahentis eft facultatis*

EX P A VL O*

Sparti,quo uites ligant, Si femen Si flos cum mulfa pondere quinque obolorum
pota, per fuperiora purgant ueratri modo fine periculo. Semen per inferiora quo¬
que purgat. Virga: ipfi us ad coxendicum dolores proficiunt*

EX SYMEONE SETHI,

Sparti, quo uites ligantur, femen S C flores cum aqua mulfa fi bibantur pondo
obolorum quinque,per fuperna purgant,ut Elleborus albus,finepericulo,Semen
autem per inferna purgat. Virga: uerb ifchiadicis profunt*

DE SMYRNIO C A P» CCXC»

NOMINA.

mypnion Graecis, Smyrnion Latinis, officinis Leuiftidr, Germanis
Cicbfibcfcldicitur,Smyrniondidu,quodhuicidem fit odor qui Myr¬
rha:. Errant qui Leuiflicum hodie nominata herbam, eam efle putant
quee Diofcoridi Ligufticumappellatur, Nccp enim caulem genicula¬

tum, neque etiam folia Meliloto fimilia profert. Tolerabilior eft fententia eorum

qui arbitrantur fecundam efle Dauci fpeciem,

FORMA.

Smyrnion cur·
diftum.

Lmfticum non
eft Ligufticunu

Caulem habet Apio fimile, adnafeentias obtinente multas. Folia latiora Apio,
ad terram confracta, fubpinguia, robufta, cum acrimonia odorata, medicataq?. Si · >

colore fublutca. Vmbellä fupra caulemAnethofimilem, Semen rotundu,nigrum, „ '··' ;*
fapore acre.Radicc acrem, odorata, teneram, fuccoiam, fauces mordente, foris ni, *· } ' * \ :

gram,intus pallidam,aut fubalbida. Caeteru fi quis lingulas has notas uelit expen-
dere,facile perpendet Smyrniu eam eife herbam quam hodie Leuifticu nominant, smymiumeßh
Siquide ea ut Apiu caulem profert concauu,ac ftolones multos, Folia quocp Aprj, Lf mftiem·

ss 2- at latio-

PLANTA RV M HISTORIAE CAP* CCXC, 761

A at latiora, ad terram confrada, fubpinguia, firma, cum quadä acrimonia odorata,
odore tamen medicato, colore in luteum languido:mufcariu in capitibus caulium
Anetho fimile:femen rotundu, nigrum, acri fapore : radicem odorata, acrem, gu-
(lu fauces mordentem,fuccofam,mollem, foris atram, intus fubalbidam, aut pallia
dam. His accedit quod Lcuifticu forma Si odore Apio ualde firmle eft, ita ut non/
nulli hac ratione moti putauerint eile Apfj fpeciem quandätut congenerc effe her.
bam,quemadmoduteftatur Galenus, nemini dubiueffe debeat. Vnde iterum li¬
quido colligi poteftefie Smyrnion,qubd certe ftatim ab Apio Diofcoridcs,tanqua
fimilem congenerem^ herbam, idipfum defcribat, Conueniunt etiam utrarun-
que herbarum facuitates,ut paulo poft monebimus. Item Diofcorides fcribit Pa?o
niain focminafolia Smyrnrj habere . Quid uero folqs Paeonia? focmina?, quam fo¬
lia Leuiftici hodie nominati magis firmle? ut nemo dubitare debeat fubindeSmyr
nion eile Leuifticum,

L O C V S.

Nafcitur hodie pafsim in hortis. Humida autem loca amat,

TEMPVS,

Floret a?ftiuo tempore.

TEMPERAMENTVM.

Calidum Si ficcum in tertio ordine,

%

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Calefaciendi facultatem habent radix, herba Si femen. Olcru modo comedurh
tur folia muria macerata, aluumq?fiftunt, Radix ferpentiu morfibuspotafucciir-
rit.T ufies Si. orthopnoeas mitigat. Vrina? difficultati medetur. Illita recentia cecle.
mata,phlcgmonas,& duritiasdifeutit. Vulnera ad cicatricem perdudt.Feruefada
B SC fubdita,abortus facit.Semen eius lienis, renum Si uefica? uitijs prodeft, Menfcs
Si fecundas pellit. Comodedaturifchiadicis cum uino. Inflationes ftcmachi lenit.
Sudores 5t rudus ciet. Potu peculiariter hydropicis,^ febriu circuitibus prodeft.

EX GALENO.

Smyrnion eft eiufdem generis cum Apio Si Petrofelino : fueritep Apio quidem
ualidius,Petrofelino autem imbecillius. Menies itaque Si urinas mouct. Cilices in
Amano monte natum Pctroielinu uocant.Eft quidem Si ipfum Smyrnion,minus
uero Petrofelino Si Smyrnio acre eft. Proinde Si ulceribus imponi poteft, quia ui-
delicet fine moleftia deficcat.Sed Si digerere qua? indurata funt, ualet. Reliqua fa-
cultas eius Apio & Petrofelino fimilis eft. Quocirca Si femine utimur ad menfcs,
urinas Si afthmata. Ha?c Galenus. Ex rjs Galeni uerbis liquido apparet duplex cC
feSmyrnion,unum quod alio nomine Hippofclinon,dequofuo diximusloc0,di.
citurtaltcrum autem quod in Amano nafcitur monte,de quo hic nobis fermo eft.

EX PLINIO.

Vrina&menfes ciunt folia & radix. Aluum fiftit femen. Radix fuppurationes
recentes. Si collediones diicutit : item duritias illita. Prodeil: contra phalangia, ac
ferpentes, admixto cachry aut polline, autapiailro in uino pota, fcd particulatim,
quoniam uniuerfauomitionesmouet, quadecaufa nonnunqua cum ruta datur.
Partus adiuuat. Si fecundas pellit . Medetur tufsi Si orthopnoea? radix uel femen.
Item thoracis, lienis,renum& uefica? uitrjs, Radix autem ruptis,conuuiiis auxilia-
tur . Sudores ciet Crudus, ideo inflationem ftomachi difeutit. Vulnera ad cica-
tricem perducit. Datur ifchiadicis in uino cum crethmo. Exprimitur fu ccus radicis,
utilisfeeminis,thoracis8Lpra?cordiomdefideri]s:calefacitenim,concoquit,&pur-
gat. Semen peculiariter hydropicisdaturpotu, quibus &fuccus illinitur. Conco-
diones facit. Sapore fimillima piperi, ideo ad obionia utuntur cum mulfo, oleo SC
garo,maxirne in elixis carnibus,

Leuißicu forma
et odore Apio fi»
mile.

ss 3

APPEN-

PLANTA RV M HISTORIAE CAP» C CXC,

7 6z

C APPENDIX*

Confer cum iam didis facultatibus eas quas Leuiftico recentiores tribuunt,, &£
comperies prorfus eafdem effe.Tradunt enim eius ferne mouere menfes & urinas*
inflationes tollere,ferpentiu morfibus mederi* calculos confringere* fudores ciere,
uulnera conglutinare* lienisq? obftru&iones auferre : adeo ut hinc iterum conflet,
Leuifticum a Smyrnio non efle,faltem uiribus*diuerfum*

D E SILPHIO C A P> CCX Ci*>

NOMINA*

i λ φ i ο m Gra?ds*Lafer*&Laferpiiium Latinis dicitur* Vulgo & of¬
ficinis corrupta uoce* deflexa tamen quadam a Laferpitio priftini no
minis umbra*Oflcritiu uocatur.Primum flquide*ut dicflum eft* La--
ferpitium,dein deprauata nomenclatura*Oftentiu*poflremoOftrL·

_ _ tiumccepitappellari. Qui fanelapfus facilis admodum fuit* Abiecfta

o flritimatr natiq? prima litera,Afteritium*8£ dein a mutato in o, Oflentiu*acpoflremo ma-
ditium. gis concife Oftritium nominare imperiti cccperut, Veteribus Germanis hauddm»
bie £ dida eft hccc herba*quam quidem uocem* utpote femilatina, po^
fleri non rede intelligentes* in Gßeyftctvoiwt$ mutarunt» Qua quidem appellatio,
ne adhuc hodie omnes utuntur Germani*

FORMA*

Caulem ferulae ftmilcm habet*folia uero Aprj*aurei coloris*femen latum* folia,
ccum, radicem quae corticem nigrum obtinet* a qua liquor etiam modice rubens,
translucidus* myrrhamq? redolens* ac odoratus deftillat. Ex quaqmdedeicriptio,
D ne luce clarius conflat* herba hanc cuius pidurä damus, efle Laferpitm*iakcm ger
Laferpitim ger manicu. Caulis enim ei fceniculaceus*feu ferulee, hoc eft, geniculatus, folia Αρη in
maniam . aurj co|ore languefcentia,femcn foliaceu & latum*nempe quod figura exile foliola

exprimit:radixcraiTa &multa*foris nigricans*intus candida,miraq?flagransiucun
ditate, que fi uulncratur*liquorprofluitlentus*ac modice rufus,fuauiisimumq?ipi,
rans odorem, Sdinguam fua acrimonia uellicans*ut fane nulla fttprorfus nota qua;
reclamare uideatur. His accedit quod facultates Oftritij nominati a Laierpitij uiri,
bus non difcrepant*quemadmodum ex fequentibus patebit*

L O C V S.

Mafcitur in Syria* Armenia* Media & Aphrica* Quod ex Armenia & Aphrica
affertur fuauifsimum odorem habet* praffertim Cyrenaicum, unde & cVffi id eft,
SucatsCyres fuccus Cyrenaicus appellatur* Nec hoc Laferpitiumaliud eft quam concretus ille
ftaicuSi fuccus,quem officina: Belzuinum* ucl Ben luinum uocant* Quod uerbex Media
B ekuinimcti Syria affertur, Diofcoridc tcfte, uirofum odorem obtinet* acputrilaginereftpit,
AfffoticU idcob? Lll^ctLir C^e hl quod hodie officine pafsim Afam foetidam nominant, Quod
etiam hinc colligi potcft,quod in hodiernum ufque diem ex Syria Alexandrina* 8C
hinc Venetias deportatur* Noftrum in mon tofis locis prouenit* ac in omnibus fe,
re hortis nunc plantatur,

T E Μ P V S*

lunio menie flores admodum exiguos ac candidos, inftar Anift* profert* atque
fubinde femen latum*

TEMPERAMEN TVM*

Silphii liquor calidiisimus eft. Verumenimuero & folia* caulis, QC radix fat
flxenue excalfaciunt. Noftrum etiam Laferpitiu in uniuerfum calidiusatcp acrius
eft pipere ipfo* adeoq? calefacit & exiccat in tertio ordine. Radix autem & femen,
folia & caulem fuperant* ut in eo etiam efficaciisimus omnium aliarum partium fit
liquor* fecundo loco folia* poftremo caulis*

VIRES*

7^4

I

I

1

1

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CCXCI.

C VIRES* EX DIOSCORIDE,

Laferpiü) liquor acris dl,inflatjnunclus cum uino,pipcre 8£aceto,aIopecias fa.'
.n 3t. Oculoru aciem exacuit» Incipientes fuffufiones cum melle inundus diisipat.
Caucrnis dentium in eorundem dolore inditur, aut cum thure in linteo circunpO'
nitur, aut colluitur eo os cum Hyflbpo, 8t Ficis codis in pofea. Hisprodeft, quos
beftiain rabie efferata momorderit,uulneribus impolitum. Valet aduerfus omnia
animantia quae uirus eiaculantur,uenenata tela, potus aut inundus, Scorpionum
t plagis oleo dilutus drcunlinit.Gangrxnis t antea fcarificatis immittitur. Carbum

^τύΰ/j legen» culis^ cum ruta, nitro Si meile, uel per fe, Cianos, callosq? prius circiinfcarificatos
dum‘ tollit,cerato, aut aridoru Ficuum carne praemollitus. Recentes lichenas ex aceto fa

nat.Excrefccntias carnis,polyposq?,fi aliquot diebus cu atramento futorio aut cnu
ginc illinatur. Extuberantia cum forfice extrahit. Diuturnis afperae arterip aiperita^
tibus opitulatur. Vocem fubito exafperata irraucefcentemue,dilutusaqua&ab^
forptus confeftim reftituit. Vuam cum meile inundus reprimit. Angina laboranti
bos cx aqua mulla utiliter gargarizatur. Coloris bonitate rjs qui co uefcunt auget.
In forbili ouo datus tufsiauxi!iatur,pleumicisq? in forbitionib,Suffufisfelle,& hy*
dropicis cum aridis Ficis utiliter exhibetur.Cum pipere,thure & uino potus,rigOx
res (oluit. Neruomm diRendonelaborantibus,opifthotonicis^daturobolipom
dere deuorandus. Florentes gulae hirudines,gargarizatu cum aceto derjeit. Ad lac
intus in grumos concretu. Comitialibus ex oxymelite fumptus (uccurrit. Menfes
ciet cum pipere &C myrrha potus. Coeliacos in acino uuse fumptus iuuat.Cum lixi
uio potus, repentinis conuulfionibus &C rupturis prodefi:. Ad potiones diRoluitur
amaris amygdalis,aiitruta,aut calido pane. Folioru liquor eadem poteft, fed mub
tb minori efficacia. Cum oxymelite manditur ad expediendam aiperam arteriam,
prxfertim amiifam uoccm. V tuntur eo cum Laducis,pro eruca comedentes.

D EX GALENO.

Omnes Silphrj partes flatulentx magis funteffentix,acproindeconcodudiffF
cilcs. Foris tamen impoiitx corpori, cfficaciores, SC omnium potiisimu liquor, ad'
modum trahente facultate obtinens. Attameexcrefcentiasimminucndf&liquan^
di uim quandam propter iam dictam temperie habent. Liquor Cyrenaicus quide
omnes &caliditate Sdcnuitate exuperat,ac proinde etiam omniu maxime diicutit.

EX P L IN IO.

Folia Silphrj ad expurgandas uuluas,pcllendosq? emortuos partus, decoquum
tur in uino albo odorato, ut bibatur menfura acetabuli a balneis. Radix prodefi:
arterrjs exafperatis, Sfcoltedionibus (anguinis illinitur. Sed & in cibis concoquF
tur a?gre. Inflationes facit Structus. Vrinar quoque noxia. Sugillatis cum uino 8£
oleo amicifsima,& cum cera ftrumis. V erruccc fedis crebriore eius fuffitu cadunt.
Liquor cius per fe algores excalfacit. Potum nerporum uitia extenuat ♦ Fccminis
datur in uino. Et lanis mollibus admonetur uulux ad menies ciendos. Pedum
ciauos circunfcariiicatos ferro, mixtus cera* extrahit. Vrinam ciet ciceris magnitu^
dine dilutus , Andreas fpondet, copioflus fumptum nec inflationes facere,&con^
codioni plurimum conferre ienibus 8C fccminis. Item hyemc quam aeffate utilius,
ueruntatnen aquam bibentibus, cauendumq? ne qua intus fit exulceratio . Ab
gritudine recreationi efficax in cibo . Tempcftiue enim datus, cauterium obtinet:
afluetis etiam utilius quam expertibus . Ad extera corporum, indubitatas confeC
fienes habet. Venena telorum 8ffcrpcntiuextinguitpotus:exaquauuIncnbushis
circunlinijt.Scorpionum tantum plagis ex oleo. Vlceribus uero non maturelc entF
bustum farina hordeacca,ucl fleo flcca. Carbunculis cum ruta, uel cum meile, uel
per fe uifco fuperlitu ut haereat. Sic S^ad canis morius. Excreicentibus circa federn,
cum tegmine punici mali ex aceto decodus . Clauis pedu,qui uulgo morticini ap„
pellant, nitro mixto, ante fubadus. Carnes replet cu uino 8C croco,autpipere,aut

murium

pläntarvm HISTORUE CAP, CCXCI, 7 65

A murium fimo Si aceto» Perniones ex uinofouet, & ex oleo codum imponitur; fic
Si callo. Clauis pedum fuperrafis praecipue utilitatis. Contraaquasmalas,pcftilen
tes tradus, uel dies ♦ In tuisi,uua, fellis ueteri fuffufione, hydropicis, raucitatibus:
confeftim enim purgat fauces, uocemq? reddit. Podagras,in fpongia dilutus poica
lenit.Pleuriticis in forbitione uinum poturis datur, contradionibus, opi fthotonfi
cis,cicerismagnitudinecera circunlitus.Inanginagargarizatur,Anhelatoribus8£
in tufsi uetufta,cum Porro ex aceto datur, atcp ex aceto his qui coagulum ladis ibr
buerint. Pra:cordioru uitf)s,fyntedicis,comitialibus in uino,in aqua mulia lingua:
paralyfi.Coxendicibus&lumborumdoloribuscumdecodomelleillinitur.Non
cenfuerim, quodautores fuadent, cauernis dentiu in dolore inditum cera includfi
magno experimento hominis qui fe eadem caufa pracipitauit ex alto.

APPENDIX.

Laferpitiu noftrum ex traditione recentioru unice uenenis adueriatur, Item pe^ Lafcrpitijgeme
ftilcntia: populariter graffantis arcet contagia. Lentitiam pituitoforu humorum nici facultates.
incidit ac difcutit : quapropter tufsi quam frigus attulit,medet. Crafla quae in tho^
race coeunt,difcutit.Coloris corporis bonitate i)s qui eo ueicuntur,efficit,Concre^
tum in corpore lac Si fanguinem refoluit.Stomachu cfu corroborat. Pituitam ucm
triculidcijcit,&elangueiccnteappetentiam in uitat.Menies Si urinam ciet.Rabkv
fi canis morfu, aut ferpentisidu liberat, fi contrita folia uulneri indantur. Hypo^
chondrioru uitrjs auxiliatur.Item lumborum doloribus.Carbunculos cum polen
ta tritum Si impofitu fanat. Cum uino potum rigores difcutit. Herba ipfa in uino
&aqua cocta uulnera interna glutinat: 8£infumma,omniaqu3c Angelica uocata
herba,& maiori efficacia,poteft, Vthinc etiam confiet Ofteritium anoftris nomi
natum,eafdem habere quas ueterumLaferpitium,inefficaciores tamen,facultates.

B Quare cum metus fit ne Laferpitiu adulterinum,aut faltem non optimu ad nos a fi
feratur, praefiat noftro uti,quod fcilicct exigua admodu pecunia comparari pofsit.

Si uiribus fatis efficax fit. Nam eadem quae Diofcorides Si Plinius Laferpitio afsfi
gnant,recentiorum teftimonio prseftare ualet.

DE STACH Y» CAP^ CCXCI !►

NOMINA.

ταχύς Grccis,Stachys Latinis dicitur,officinis ignota. Germanis rto
d)cnbcv%nbom nominatur. Stachysuerodida,quoduerticillatoflo^ stacbys unde
rum ambitu, Si orbibus fpicarum caules cingentibus coronetur. diftat

FORMA.

Frutex eft Marrubio fimilis,iedaltior,foliaferens plura, fed rara, hirfuta, dura,
odorata, incana. Virgas ab una radice plures emittit Marrubio candidiores . Ex
hac deferiptione perfpicuum fit omnibus, herbam quam pidam damus, eile Sta^
chyn : eft enim fruricoia, Marrubijq? fimilitudinem refert, nifi quod altior eft; folia
quocp plura,at rara obtinet,item hirfuta,dura,odorata Si albicantia. Virgulas de^
nique,etfi pidura idipfum non oftendat, ab una radice plures emittit, candidiores
quam Marrubium > Quibus omnibus florum purpureoru uerticillatus accedit am
bitus,ac orbes fpicarum,qui caules circundant.

L O C V S.

Aiperis locis,montibus ac collibus prouenit.

T E m P v s.

Floret Iunio Si Iulio menfibus.

temperamentvm,

Stachys guftu acri Si amaro eft, tertrjq? ordinis excalfacientiu. Vnde iteru liquet
hanc herbam effe Stachyn,quod guftata acris Si amara uideatur»

VIRES»

STACHYS

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCXCIIt
VIRES, EX DIOSCORIDE,

7&7

V im habet excalfa&oriä & acrem, Ideoqj decocftum foliorum eius potum,merL·
fes 8C fecundas pellit,

EX GALENO,

Menies prouocat,abortum facit,8t' fecundas erjcit.

EX PLINIO,

Pellit menftrua.

DE SECALE» CAP» CCXCIII ►

NOMINA,

EGALE dicitur Plinio lib.xvirj.cap,xvi,&Farrago,Germanis Kocfoi
.8C&.otn nominatur . Magno in errore uerfantur qui hoc frumenti ge^
nus Siliginem efte exiftimant. Siquidem exhac,PlinioIib.xvii).cap.ix. secale non e fl
tefte,lautiisimus iit panis, tener, candidus, & primatum tenens : ex illo SlllS°*·
cibarius,ater,& pondere pr£cipuus,ad arcendam pauperum famem tantum utilis,
qui ueterafcens acorem etiam contrahit . Item Siligo habet fpicam erectam, Plinio
Joco iam citato, cap.x. autore, nec rorem continet, qua? rubiginem faciat : hoc uero
procumbente, 8C ideo quod imbres retineat, rubigini opportunu. Siligo pra?terea
grano eft candido, leui, 8>C multipliciter tunicato : hoc contra nigro, ftriato,&glu'
mis fere explicito, Denicp Siligo fine ari fta eft ,hoc uero ariftis horret. Poftremü ex
Siligine piftrinaru opera fiunt Iaudatiisima, ex Secale nullum fere tentatu eft. His
itaque rationibus euidentifsimu efte puto,hocfrumenti genus quod Germani no^
ftri Kodren uocant,non efte Siliginem.

FORMA.

Secale frumenti genus uulgb notifsimu, ftipula eft culmo triticeo, graciliore 8C
proceriorc,geniculisutpiurimuquatuor,fpicainnocentiorib,ariftishorrente,non
ereda,fed femper prope'modum procumbente,grano glumis explicito,&ob id ca^
duco,trifti,nigricante,ftrigoib.Pliniuscap.xvi.librixvirj. fcribit,Secalefcccunda,
ied gracili ftipula efte pra?ditu, nigritia trifte, fed pondere pra?cipuu. Qua? fingula
fatis monftrat,frumentu quod Kocfcnuocant Germani,eflefecalen,S(ino filigine*

L O C V S.

Gignitur qualicunque folo, ideoq? pafsim in Germania, pra?fertim Rhetia, SC
Vindelica feritur,

T E M P V S.

Floret Iunio menie,metiturautem Iulio.

TEMPERAMEN TVM,

Magis uidetur excalfacere quamTriticum,minus tamen refrigerare quam Hor
deum. Magis item exiccare quam Triticu,minus tamen quam Hordeu aut Zea,

VIRES.

Habet aliquid lentoris SC ob ftruentis natura?.Hincpanis ex eo confecftus,potiC
fimum fi a furfuribus non fit probe purgatus, ftomachograuiseflefolet.Reliqua?
uires ex capitibus de Tritico ÖC Hordeo colligenda;.

DE SIDE-

il

770

€

ChdnuepityS

adulterina.

Sideritis cur
dida *

Sideritis prima.

Sideritis non cfi
lua arthritica .

D

DE SIDERIT ID E PRIMAE

CAR C C X C 1 I 1 I.

NOMINA.

! Δ h p i t i s Graecis, Sideritis prima Latinis dicitur. Magna officinam
pars hac herba pro Chamepity uera utitur,non fine errore,cum fatis ex
formaillius conflet, ut paulo pbflmonflrabimus, non effeChamaepF
tyn . Germanis (Blitätrmtt appellatur . Sideritis uero nominata, quod
glutinandis uulneribus apta,praecipuum in bello habeat ufum,

FORMA.

Herba eft folia Marrubio fimiliahabensjongioratamen, ad faluiae aut quercus
figuram accedentia, uerum minora & afpera. Caules fundit quadratos, dodranta^
les, aut longiores, guftu non iniucundos,aliqiio modo adftringentes, in quibus
perinterualla uelut in Marrubio uerticilli in orbem circumadf&inhisfemennL·
grum. Ex qua quidem deliniationefoleclariuscoflat, herbam cuius hic piduram
exhibemus, eife Sideritin primam. SiquidefoliaMarrubi) habet, fed longiora, ad
faluiae Omilitudinem afpera 8C rugofa, minora tamen. Caulem quadratum & hir>
futum, non iniucundi guflus, aliquantum fubadftringentis,quemperinterualla
uerticillati orbes coronant,ut inMarrubio uidere licet,in quibus flores fubcandidi
ac lutei, & fubinde femen nigrum. Radicem exiguam 8C fubluteam, quod filentio
tranfiuit Diofcorides.Non efle uerb hanc herbam luam arthriticam,nec Chama>
pityos generibus pofle annumerari, hinc conrjcerelicebit:primu,quod non fitpu^
mi Ia, fed in altum furgat,fruticis uerius quam herba: fpecie.Quod uerb neque prf·
mum necp fecundu genus Chamgpityos dici queat,hinc manifeftu fit,quod utrun*
que folfis Semperuiui minoris fit, a quibus faluiae, qualia haec habet, diuerfifsima
funt.Neqj etiam tertium,quia folia eius non funt exilia,

L O C V S.

Nafcitur afperis, petrofis 8C incultis locis.

T E M F V S.

lunio menfe florere incipit,nec definit nifi in Autumni fine,

TEMPERAMENTVM.

Sideritis habet quandam ab Aergendi facultate, id quod amaritudo eius fatis irL·
dicat: & pauculam ad Ariduonem, Plurima tamen eius pars humidaeft, &medio^
criter frigida.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Folia eius illita uulnera glutinare, δί inflammatione arcere poflunt.

EX GALENO.

Phlegmonem fedat, δί glutinandi uim obtinet*

EX PLINIO.

Sideritis tantam uim habet, ut quamuis recenti gladiatoris uulneri illigata, fan*

ouinem claudat.

O

DE SORGI*

77*

C

DE S O R G !► CAP^ CCXCV>

NOMINA.

EREGRINVM efl: hoc genus frumenti, 8£ex Italia ad nos allatu, ideocg
Germani wclfdxn Dtrj? uocant. Alrj öotcffomcn/ quod fcilicet in
Italia Sorgi nominetur. Necpconftat quo nomine ueteribusfitappel-
_ latum,nifi farris genus iit, quod in Gallia nunc rubrum & barbatufru-

mentum nuncupant. Probe enim illi hgc nomenclatura uidetur couenire,quod ni-
mirum eius fpica rubra 8t' barbata fit , Certo tamen nihil affirmare audemus, nam
Panicum etiam referre, quam uis magnitudo repugnet, uidetur,

FORMA.

Culmos habet quatuor aut quincp altos, craflfos, geniculatos,rubicundos,folijs
uefiitoslongis,latis,&in finnmi täte acuminatis, harundini non difsimiiibus:fpica
quam Panicu maioreacdenfiore,rufam &barbata,in qua femen rufum,rotundu,
lentis magnitudine, Cacuminatu. Florem luteum, Radicem multis fibris capillata*

L O G V S.

Non prouenit nifi fatum,C nunc in multoru hortis colitur ac plantatur,non ta¬
men facile emergit,

T E Μ P V S.

Floret Iulio C Auguftomenfibus,flore,ut diximus, luteo, nec nifi extrema fere

autumni parte ad maturitatem peruenit.

TE MP ER AM E NTVM.

Semen dulce efi:,C Panicum plane in guftu refert, ideoq? temperamento ab hoc
minime differre putamus,

VIRES.

Tam et fi de illius facultatibus nihil comperti habeamus, tamen quia Panicu gu-
D ftu refert,eafdem illi facultates obtinere exiftimamus,quas fuo loco inuenies*

DE SERPENTARIIS O FFICIN ARVM^

CAP. C C X G V t
NOMINA,

V O nomineueteribus medicis Graecis C Latinis appellata; fint, nemo
haffenus,quod fciam,indicare potuit.Recentiores herbari·) C officing
non fine magno C intolerando errore Serpentarias uocant, non certe
quod in nomenclatura tantum fit fitum,fed quod forma C uiribus plu
rimum ab ea herba quam Graeci efaccvsmoy, Latini autem Dracunculu ac Serpen-
tariam nominant, plurimum difcrepent, ut fuo loco latius demonftrabimus. Ger¬
mani noftri has herbas Χ%<χα:χνην% fua lingua appellant,

GENERA.

Duo funt Scrpentariae recentioru C officinam genera, forma non multum ua-
μλ*. riantes. Vnumquod leuibusadmodufolfis, C radice in fe contorta conflat. Fiinc
b ijlorta. eft quod herbarfis noftri temporis Biftorta dicatur , Nos certioris difcriminis gra¬
tia marem fecimus, germanicecp Vt<ttcvyvuvt$ mcnnle uocauimus. Alterum rugo-
fieribusfolfis^naiori^radice,^ minus intorta,ac multum capillata uidetur. Vul-
Tamind. gares herbari) Colubrina nuncupant. Nos fccminacoftituimus,idec^germanice
Colubrini. £XatctXOUVt$ wctblc uocauimus. Serpentariasucrbutrunq? genus dixerunt, pro-
pterea quod ubi primum e terra prodeunt, linguae ferpentinae pelle tenui ueflitae,
formam obtinent.

FORMA.

Cauliculo confiant tenui ac iunceo,glabrcfccntc,pcr ima tantum foliato, fpicofo
florit uertice, quibus dilutioris purpura; color ineft: lolio Rumicis a terra cacfioffu^

perne

775

PLANTARVM HISTORIAE C A P* C C X C V I* 77?

Ä pcrne uiridi Si herbaceo: radice, mas quidem draconis modoinuoluta Si contorta,
fcemina uero oblonga,maiore ac capillata,extra nigricante,intus rubeicente*

L O C V S.

Nafcunturlocis umbro fis Si humidis,pratis potiisimu Martianaelyluae*

T E Μ P V S»

Florent Maio menle Si Iunio,quo maxime tempore, ut omnes aliae qu£ floribus
ornantur planta?,dignofci ac inueniri poliunt*

TEMPERÄMENTVM*

Vtriufcp radix mirfficeadftringit,utrefrigerandi ac exiccandi facultate prarditas
cfle nemini fit dubium* Antiquus manufcriptus herbarius frigidas Si ficcas eile in
tertio ordine cenfet*

VIRES*

Radices illarum glutinant uulnera, fcctum in utero retinent, uomitubiliofuiti
rcprimuntjdyfenteria fanant. Haec antiquus herbarius* Noftrae uerb aetatis medi*
ci,alioruerrataimpudenterfe&antes, ad longe diuerfosufusSerpentariaeutriuiqs
radices adhibent,nempe ad eos ad quos Diotcorides, Galenus Si alrj ueteres fuum
Dracontiu,cum tamen uiribusinterfemaximedifcrepent,quodguftusetiaabun>·
de teflatur, cum Dracontrj radix acris fitjllaru uerb uehementer adftringat. Vt igi
tur errore hunc relinquant/ubinde medicos STeplafiarios hortor,nifi forte perde^
re magis quam fanare in delitqs habeannfciantq* Scrpentarias fuas non alias quam
Britannica habere facultates, adftringcndi nimirum, priuatim ad eaquaeinore8£
tonfillis funt depafcentia ulcera accomodatas,& ad omnia alia quibus aditriclione
opus eft.Folia etiam in farinam trita labiles dentes confirmant*

DE SCORDIO CAP* CCXCVII*»

NOMINA*

kopäion Graecis, Latinis T rixago paluflris dicitur * Officinis fereO'
mnibus incognita. Germanis allufione quadam ad Romana appellatio
nem apte TPaj]ct*brttcn% nominabitur.Scordion autem Grecis ab Ab
iijsdi(fi:aefl:herbahaec,quod nimirueiusfofiaaflricfta. Allii, quod Grsc
cis Scorodon uocatur, odore referant. Ab hoc mali & ingrati odoris fenili, rjfdem
etiam <AvGa->xo[/ appellata eil. Vt uerb Trixago duiva fit, fimilitudo fecit: Trixagini
enim,quae Grxcis Chamaedrys nominatur,fimilis eft*PaIuiInsautcm,CjUoniahu
mentibus ac paluflribus locis naicatur.

FORMA*

Folia Trixagini feu Chamaedryi fimiliahabet,maioratarnen,neciicinambitu
incila, odore aliquantu Allium referentia, guflu adflringentia Camara. Caules
quadrangulos, in quibus flos fubrubefcens ♦ Haec deliniatio fic refert herba hanc,
cuius pictura damus,utouumouo non fit tam fimile* Folio fiquidem eftTrixagb
nis, maiore, & per ambitum non ita profunde (errato & incifo, odore aliquatenus
Allium reddente, adftringcntis Si amari guftus, quadrangulis caulibus : flore in
caulibus, inftar Chamaedryos &Teucrrj, fubrubro. Si minime in fummiscaulb
bus, ut aliqui putant, quemadmodu pieflura ipfa abunde docet, Harc itaque herba
in theriacos paftillos inferenda erit, & non fylueflre Allium, ut maximo in errore
uerientur feplafiarrj inffitores, qui pro re tam ialutari atep omnibus putridis mar.
coribus, Galeno lib.i* dc antidotis autore, aduerlante, fylueflre Allium ufurpant.
Sed indignius erratum, quam quod multis explodi debeat. In hunc autem coidem
uicinitateuocabulorupotiisimu incidille errorem, libro primo Paradoxem, cap*
xxiiij, abunde monftrauimus*

Scordion unde
ditium,

Oyfofwoti.
Trixdgopalua
fim cur uocutUr

SepUfi uriorum
error*

tt 4

L O C V S*

A

plantarvm HISTORIAE C A Pt CCXCVII* 777

LOCVS*

Naicitur in montanis Miumentibus locis. Nec inter fe pugnant Diofcorides Si
Plinius, dum hic in campis humidis pinguibuscp, ille autem in montanis nafci feri-
bit, V terq? enim uerum dixit : in campeftribus liquidem 8C montanis, non tamen
omnibus prouenit,fed,quodDiofcorides etiam adiecit,humentibus tantum. Plan
tatum autem Scordium non difficulter naicitur, & poliunt de uno duntaxat ramo
complures prouenire,modo folo humido comittantur»

TEMPVS,

Iunio&Iulio menfibus floret, flos tamen non nifi diem unum durare uidetur,
fic continuo unus alium fequitur»

TEMPERAMENTVM.

Tum ex iaporibus, tum etiam facultatibus paulo poft exponendis latis conflat
Scordiu calidum effe, Nam, Galeno etiam tefle,amarum quid obtinet,& acre»

VIRES» EX DIOSCORIDE»

Herba uim calefaciendi habet, & urinam cit recens trita & pota ♦ Arida quoque
cum uino decocfta contra ferpentiu morfus,& letalia uenena bibitur. Ad flomachi
roiiones,dyfenteria,&urina: difficultate pondere duarum drachmaru cum hydro-
melite, Purgat crafla purulenta e thorace. Facit ad uetere tuisim, rupta, conuulla,
cum nafturtio,melIe&refina in ecligmate arida comixta, Hypochondrioru uetm.
flas inflammationes excepta cerato lenit. Succurrit eadem podagris cum acri aceto
circunlita,aut ex aqua illita. Menfes fuppofita mouet, uulnera glutinat, uetufla ul¬
cera purgat, &cum meile ad cicatrice ducit. Siccata carnium excrefcentias reprimit»

Succus praeterea ex ea expreflus ad praedicfla uitia bibitur»

EX GALENO,

Expurgat fimul£p excalfacit uilcera,tum menfes urinamq? mouet.Preterea con-
B uuliaruptaq? &latcru dolores ab obftru(ftione& frigore natos fanat potum. De«,
nicp uirideillitum magna uulnera conglutinat : uerum fordida purgat, 8C maligna
ad cicatricem perducit, illitum aridum.

EX PAVLO.

Scordium uarium exiftit,utquodamaru, acerbu&acre fit. Purgat igitur fimu!
calfacit uifcera, urinas & menftrua cit, refrigerata omnia recalfacit, uulnera glu-
tinat,repurgatcp, aridum illitum cicatricem inducit»

DE STICHADE» GAP» CCXC VIII»

NOMINA*

t i x a 2 graece, Stichas uel Stccchas latine appellatur* Officinae cogno- stiebe mUat*
mento Arabicam uocat. Germanis nominatur 0ttchmd:rmtt,Stichas
uero nomen accepit a Stcechadibus ex aduerfo Mafsiliae fitis Gallia: in> stichas unde
fulis, in quibus prouenit. Arabgfacftionis autores patriam Stichada rcli
quis omnibus praetulerut,hincfequaccs illorum gentili cognomento Arabica nun Arabicarum
cuparunt. FORMA.

Herba eft tenuibus ramulis, comam fimilem Thymo habens, longiore tamen
folio,& guftu acris, Si aliquantu fubamara. Ha&enus Diofcorides, qui flores atep
ipicam prorfus omifit. Sunt autem flores,ut pitff ura abunde monflrat,exigui &cce
rulei,fpica uerb flauefcit,femine referta exiguo,triquetro,&coloris ipadicei.Radix
illi eft tenuis Sdignofa»

LOCVS,

Nafcitur,utantca eft comemoratu,in infulis Gallia* e regione Ma(silia:,qug Sti-
chades appellantur, a quibus etiam gentilitiam appellatione accepit. Prouenit etia
in Arabia,ali) sq? copluribus Iocis,& in multis etiam Germania: noftra: hortis.

TEMPVS»

Μ

I

!ί

'C

STICHAS

779

PLANTA RV M HISTORIAE CAP«, CCXCVIII,

TEMPVS.

Floret eo quo Lauandula tempore,nimirum ante Solftitium aeftiuum, hoc eft,
Iuniomenle.

TEMPERAMENTVM,

Stcechadis qualitas guftu quide amara eft,8dnediocriterfubadftringens. Tem¬
peramenta uero compotitum ex terrena elfentia frigida exigua, unde fane adftrin-
git; & ex tenui,altera,quae terrena eft,copioliore,a qua utiq? amara eft.

VIRES. EX D I O S C O R I D E,

Decoctum eius,quemadmodum 8C Hylfopi,ad thoracis uitiaefficax eft.Milce-
tur antidotis utiliter«.

EX GALENO.

Obftrudlione liberare, extenuare,extergere,roborareq? tum omnia uÜcerajtum
totum corpus eft nata.

E X PLINIO.

Menfes cit potu, thoracis dolores leuat. Antidotis quocp mifcetur.

DE STRVTHIO CAP* CCXCIX>

NOMINA.

t p o v © i ο m Grycis,Radicula,iiue Lanaria herba Latinis, Mauritanis
Si officinis Condi ii, nonnullis herba fullonum, uulgo Saponaria, Ger¬
manis Öcyflfcirhrmit dicitur. Vnde uerb Graeci hanc herbam Struthiu

_ appellauerinqnon latis conftat,nifi forte a folioru politura, quaeauium

alas quadantenus imitant, nomen illi indiderint. Nam gens ea sp vSby &C spar diop paft
{erem,8^ minores alias aues appellat. V ei forlitan quod V enerem ftimulet. Graeci
B enim, ut dittum eft, s ftßoy palferem uocant, & ab eius auis falacitatelafciuos, Si in
Venerem procliuiores homines sp »fö?, quali pafferes uocant. Porro ftrutheum,ut
eftapudFeftum, nuncupant obfccena uirilem partem. Qua imitatione Martialis
Si Catullus palferem pro uirili membro in fuis uerfibus ufurpalfe uidentur. Lana¬
riam uerb dixerut, quod ad candorem 8>C mollitiem lanaru ea ula fuerit antiquitas.
Nam cum fueddae lanae cefypo fpurcatae colores refpuerent, prolutae huius radicis
fucco,adquofcuncp fu ifedus imbibendos praeparabantur, quibus ccfypum erat
impedimento. Sic fordelcentes lanas ueteres hac herba eluebant, ad munditie con¬
trahendam, quae primum ab infectoribus quaerebatur, fordidis colores afpernan-
tibus.Sicquoq? a praecipua 8C utiliore parte, Radicula Romanis eft appellata. Sa¬
ponaria recentiorib. dicta eft,quoniam eluendis ueftimentoru maculis,fordibusq?
lanarum expurgandis,faponis uicem exhibet. Herba autem fullonu nominata eft,
quod ea interpollandis ueftibus,& mangonio poliendis fullones utantur.

FORMA.

Struthion herba eft caule lanuginofo,folrjs oleae prodeuntib. ex interuallo qua¬
li geniculaiim,pleruncp quinis in unum coeuntibus, in fummo coliculoru floribus
candidis:radice,quam fummo cefpite non in altum ultro citrocp per longitudinem
fundit, magna, tereti 5C oblonga,quae conciditur purgandis lanis.

L O C V S.

Nafcitur in AliaSyriaqj, laxolis &afperis locis praecipue. Nunc in hortis qui-
bufdam plantatur.

TEMPVS.

Floret aeftate,Iunio maxime menfe,fed per duos cotinuos menfes floribus prae¬
gnans eft.

TEMPERAMENTVM.

Calidum 8 C liccum temperamento,ex quarto quodammodo ordine.

Radicula.
Lanaria*
Condifi .
Saponaria .
Struthiumunde
nominatum .

sfvdott

Lanaria cur
difta .

Radicula quare
appellata.
Saponaria cur
uocata .

Herba fullonum*

VIRES*

781

plantarvm HISTORIAE CAP* C C X C I X*

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix eius acris eft, urinam eit, iecinorofis auxiliatur, tuisi SC orthopnccis cum
melle cochlearis menfura fumpta. Aluum fubducit» Eadem cum Panace &C Cap*
paris radice fumpta, calculos frangit,8£per urinam exturbat. Lienem induratu mi.
nuit. Subdita menfes elicit, & foetum manifefte enecat. C um polenta & aceto illita,
lepras tollit. Cum farina hordeacea in uino elixa, tubercula difeutit. Mifcetur pra?-
terea collyras & malagmatis qua? ad claritate oculoru conficiuntur* Sternutamen-
ta cit,&: trita cum meile naribus infufa,per os purgat.

EX GALENO.

Struthrj radice potifsimu utimur,gufl:u acri quidem exiftente. Sed 8C abftergit,
8C irritat, ideoq? fternutamentamouet,ceu ca?tera omnia qua? guftu acria funt, dC
temperamento calida.

EX PLINIO.

Medetur morbo regio ipfa radix deco<fla,& ius potumutem thoracis uitrjs. Vri
nam cit,aluum foluit,& uuluas purgat. Ea SC ex meile prodefi: magnifice ad tufsim
orthopnoea? cochlearis menfura ♦ Cum polenta uerb 8C aceto lepras tollit. Eadem
cum Panace 8C Capparis radice calculos frangit, pellitq?. Panos difcutit,cum farina
hordeacea & uino decodla.Mifcetur & malagmatis & colIyrrjs,claritatis caufa. Ad
fternutamenta utilis inter pauca . Lieni quocp aciecinori. Eade potadenarq unius
pondere exmulfaaqua,fufpiriofos fanat.

DE SCILLA^ CAP^ CCO

NOMINA.

κιλλα Gra?cis, Scilla Latinis, Squilla, exemplo Varronis, omnibus
nunc officinis uocatur. Germanis autem 60ecr$wibcl.

FORMA.

Scilla? radix ca?pa? modo multipliciter tunicata corticofaq?, ex qua
prius,ut in croco, caulis profilit, tum ex eo flos in luteo candidus emergens infidit,
qui cum fenuerit folia demum multis pbfl: diebus emicant lata, nullo nixa pedicu¬
lo, ca?pitia quadam fpecie,& pleracp ex rjs in terram deflexa.

L O C V S.

Scilla undique, ut ca?pa? & allia, prouenit.

T E m p v S.

Scillam ter florere, triacp tempora fationu oflendere, Theophraftus libro fepti-
mo capite duodecimo tradit. Prim um enim florum prouentu,arandi primum tem
pus fignificarefcribitjfecundu medium, tertiu nouifsimu. Quot enim fuerint ifti,
totidem SC arari tempora ferme occurrunt. Scilla? pra?terea flos,ut efl: Beryti us au-
tor,uirgata fpecie profiliens,modo celeriter no emarcefcat,largos frugum prouen
tus,ac uberem annonam nobis promittit.

TEMPERAMEN TVM.

Admodu incidentem facultate obtinet, non tamen admodu calidam, fed fecun¬
dum hoc eam quifpiam fecundi ordinis ccnfeat excalfacientiu.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vim acrem Meruente habet. Affata uerb multiplice obtinet ufum.Paflaautlu-
to oblita, in clibanuconqcitur, aut carbonibus obruitur,donec circunlita paflafuf-
ficienter tofta fuerit. Qua amota,fi non emollefcat,altcra pafta aut luto circunlini-
tur, 8C eadem qua? prius fiunt ♦ Nam qua? ita non affatur, noxia magis efl:, pra?fer-
tim interaneis data . Torretur item in olla indito operculo, &C in clibanu coniecfla.
Sumitur ex ea,abiedis extimis partibus, quod maxime mediu efl:, quod concifum,
effufapriore aqua,coquitur,noua^ fuperinfufa ufep dum nec amaritudine, neque

u u acri-

E

I

I

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCC 78?

A acrimoniam habeat aqua* Siccatur autem in umbra dififeda, &lino traieda, ita ut
ne taleola? inuicem fe contingant. Sic igitur feda, ad oleum3uinum,acetum9 folliti
cum utimur. Ad rimas ucro pedum crudae Scillae interanea pars in oleo feruefada,
aut cum reiina liquefada imponit . Dccoda in aceto demorfis a uipera cataplafma
ciFAifa? eiufdepars una tofti falis partibus odofubigitur, daturqjieiunis cochlea*
ns unius duorumue pondere ad emollienda aluum , Additur potionibus 8£odo*
ramentarps medicamentis, &rjs cum quibus urinam ciere uoluerimus, hydropi*
ciscp S^fto mach icis, quibus innatant cibf&morbo regio, torminibus,in uetere tuC
ii,afthmaticis,cruenta reficientibus. Trium uero obolorum pondus in delindu ex
meile fumpfiiTe fatis eft . Coquitur eadem cum melle, fumiturq? in cibo ad eadem,
maximecodione adiuuans . Strigmentitia per aluum ducit ♦ Coda & fimili modo
iumpta,idem poteft. Caucndus Scillae ufus fis,quibus interaneu aliquod exulcera
tum erit.Prodeft uerrucis S^pernionibus alTam inungere.Semen eius tritum, cum
caricis aut meile exceptum, fi manditur,aluum emollit. Pro foribus domus fuipen*
ia tota amuletum eft,

EX GALENO.

Praeftat afiam aut elixam fumere:fic enim uirium eius uehementia exoluitur.

EX PLINIO.

Scillarum in medicina alba eftquac mafciilus,fccmina nigra. Scilla que candidifi
fima fuerit,utiliisima erit. Huic aridis tunicis dircptis,quod rcliquu e uino efi:,con*
futum fufpendit lino modicis interuallis , poftea arida fru fia in cadum aceti quam
afperrimi pendentiaimmerguntur,itaneullaparteuascotingant. Hoc fit ante Sol
fiitium diebus quadragintaodo. Gypio deinde oblitus cadus, ponitur fubtcgu*
lis,totiusdieifolemaccipientibus. Fofteum numeru dierum tollitur uas,Scil!a exi
B mitur, acetum transfunditur , Hoc clariore aciem facit , Salutare eil ifomachi late*
rumcp doloribus, parum fumptum binis diebus , Sed tanta uis cft, ut auidius hau^
ftumextinda? anima? momento aliquo fpeciem pra?beat , Prodeil Si gingiuis
dentibus, uel per fe comanducata .Tineas & reliqua uentris animalia pellit ex ace*
to& meile fumpta. Lingua? quoqj recens fubieda pradlat ne hydropici fitim fern
tiant. Coquitur pluribus modis in olla, qua? conficiatur in clibanum aut furnum,
uel adipe aut luto illita,aut fruilatim in patinis.Et cruda ficcatur, dcinclc cociditur,
coquiturq? in aceto, tum ferpentium idibus imponitur . Tofta quocp purgatur,
medium eius iterum in aqua coquitur. Vfus fi'ccoda?ad hydropicos. Ad urinam
ciendam tribus obolis cum melle SC aceto pote. Item ad fpleneticos Stomachicos,
fi non fentiantulcus,quibus innatet cibus. Ad tormina,regios morbos, tuisim ue,
terem cum fufpirio.DifcutitS£ ex foliis ilrumas, quadrinis diebus foluta. Furfures
capitis, 8£ ulcera manantia illita,ex oleo coda. Coquitur & in meile cibi gratia,ma*
xime uti codionem faciat . Sic SC interiora purgat . Rimas pedum fanat in oleo co*
da,& mixta refina?. Semen eius lumboru dolori ex meile imponitur.Py*
thagoras Scillam in limine ianu£ fufpenfam, malorum
medicamentorum introitum peL

Iere tradit.

uu z

DE STAPHIDE

ί

A

DE STAPHIDE AGRIA^

C A P. C C C I.

NOMINA.

ΤΑΦΙ2 tyU Graecis, herba Pedicularis 8C Pituitaria Latinis , officinis
Staphifagria,Germanis 25tf5mtiras.Pedicuiaris autem Pituitaria^ La. pedicuUmqua *
tinis a uiribus quas habet, didaeft: erumpentibus enim e corpore pe. rediftj.
diculis ex oleo inunda adueriatur,& comanducata feruore multam pi. pitultam unde.
tuitam trahit»

FORMA»

Folia habet Labruicae,incifuris diuifa, coliculos redos, molles, nfgrosq?, flores
Ifati fimiles,femenin uaiculis uiridibus fimilibus Ciceri triangulu, afperum, in ni.
gro fubrufum,intus candidu,guftu acre* Haec defcriptio herbae huic cuius hic effi'.
giem damus per omnia quadratioribus tantum exceptis,qui minime Ifati flmiies
funt,necp in colore,necp in quantitate. liatis enim flores lutei funt, & exigufihuius
contra fubcaefrj,ac multo maiores,uthincferefufpicer eam herbam non eile quam
ueteres pingunt Staphida agrian » Cetera cum proxime tamen ad piduram acce.
dat,neque uiribus diftet admodu,inter Staphidis agrias fpecies rede a plerifcp ho.
die herbarie rei ftudiofls conumeratur.Folia enim fert plerunq? feptem, aliquando
etiam paucioribus incifuris diuiia,coliculos redos,nigros,& in folliculis herbaceis
femen triquetrum,in nigro fubrufum,intus candidum,guftu acre,ita ut illi omnes
notae,demptis floribus,reipondeant»

L O C V S*

Nafcitur,Plinio authore,in opacis. Ea cuius piduram exhibemus,nunc paisim
in hortis plantatur»

T E Μ P V S,

Floret aeftate»

TEMPERAMENTVM.

Quum urendi uim habeat Staphis agria, confequitur eandem in quarto ordine
cfle excalfacientium &C deflccantium.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Eius grana quindecim fi quis trita in aqua muifa dederit, crafla per uomitu pur.
gant.Sed qui biberint,ambulare debent. Quinetiam aisidue attendere oportet, 5 i
aquam mulfam potui dare, quod ftrangulationis pericula inferant , Si fauces deu.
rant.Trita eadem, & ex oleo inunda,pediculationi,prurigini SC fcabiei auxiliatur*

Plurima cit pituita comanducata. Decoda in aceto, dentium dolori, fi ea colluam
tur,fubuenit. Gingiuararheumatifmufiftit.Vlceraoris, aphthas nominant, cum
meHe fanat. Mifcetur praeterea urentibus malagmatis.

EX GALENO.

Vehementer acrem obtinetfacultate, adeo ut ex capite purget pituitam, ab fler,
gatep ualenter.Itacp ad fcabieaccomodata eft. Sed & urendi uim aliquam habet.

EX PLINIO.

Nucleis eius ad purgationes uti non cenfuerim propter andpite ftrangulatione,
nec ad pituita oris ficcanda:fauces enim laedunt. Phthiriafi caput δί reliquu corpus
liberat triti. Facilius admixta fandaracha.Item pruritu SC pforis. Ad dentiu dolores
decoquunturin aceto, Ad auriu uitia,rheumatifmu gingiuaru,ulcera oris manan.
tia.Flos tritus in uino contraferpentes bibitur.Semen enim abdicauerim, propter
nimiam uim ardoris. Qiiidam eam Pituitaria uocant,S£ plagis ierpentium uticp il.
linunt. Item phthiriafi, qua Sylla didatorconfumptus efl.Nafcuntur quoquo fan

guine ipfo hominis animalia exefura corpus. Refiflitur Staphidis agrias fuo
co,cum oleo perundis corporibus. Haec quidem in aceto dcco
da, etiam ue Aes eo taedio liberat.

uu 3

DE SESELI

DE SESELI M ASSILIENS !►

7S7

A

Cap. c c c i r.

NOMINA.

montanu dicitur. Semen tamen quod a feplafiarrjs hoc nomine uendb
tur, non Mafsilienfis,fcd,fi amarittidinerefpicias, Äthiopici,uel,quod
magis uero fimile eft,Peloponnefiaci(neutrius enim integram imagine

uidimus)Sefeli femen eft ; latius enim, odoratius, & carnofius Mafsilienfi exiftit.
Germanis incognita hadenus planta fuit, ob id 0efcl rede illam appellabunt.

FORMA.

Folia gern Fccniculi,crafsiora tamen. Caulem uegetiore, umbellam Anetho fi>
milem,in qua femen eftoblongum,angulofum,& deguftanti confeftim acre;radb
cem longam, & odoratam . Ex qua Diofcoridis deliniatione fatis conftat ftirpcm,
cuius piduram damus, efle Sefeli Mafsilienfe, quod huic nimirum, nulla prorfus
nota reclamante, tota defcriptio fuffragetur. Q_uid multa c1 dato etiam quod fingu-
Ise illi non reiponderent not£, tamen cum eas quas ueteres Sefeli attribuerunt facul
tates obtineat,citra omne periculum pro eo ufurparetur,

L o C v s.

Optimu iuxta Mafsiliam,tefte Diofcoride, Gallisc urbem nafdtur, unde etiam
cognominatu eft Mafsilienfe , Prouenit autem alijs quocp in locis calidioribus, 8C
nunc in plerifcp Germania? hortis,fed non ni fi fatum & cultum,

T e m p v S,

Floret a?ftate,& femen fubinde producit.

TEMPERAMENTVM,

Calefacit 8C deficcat in fecundo ordine,

VIRES* EX DIOSCORIDE,

Semen & radix calefaciendi uim obtinent. Strangurias, orthopnoeae, uteri fuffb^
cationibus & comitialibus pota medentur, Menfes & fcctus ex utero ducunt. In te^
raneis omnibus profunt, & diutinas tuifes fanant, Ipfum femen cum uino potum
codioni confert, tormina difcutit,& epialis febribus utile eft. Ad arcenda in itinere
frigora cum pipere &C uino bibitur. Datur capris alqsq? quadrupedibus bibendu,
ut partus iuuet»

EX GALENO.

Sefeli & radix & femen ufqueadeo excalfacit,ut admodum urina mouere queat.
Sed & tenuium eft partium,ut &C comitialibus,& orthopnoeis competat.

EX PLINIO.

Prodeft homini ad tufsim uetere,rupta, couulfa, in uino albo potum. Item opb
fthotonicis,& iecinoru uitfjs,8i torminibus,^ ftranguri arduarum aut trium ligu
larum menfura. Sunt 8£ folia utilia, ut quae partus adiuuent etiam quadrupedum.
Hoc maxime pafei dicuntur ccrua? paritura?. Illinitur & igni facro.Multum in ftim
mo cibo concodionibus confert, uel folio, uel femine. Quadrupedum quoque ab
uum fiftit, fiue tritum potui infufum, fiue mandendo comanducatum e
fale,Boum morbis medetur,uel fi contrb
tum infunditur.

UU 4 DE sangvi-

I

I

79o

G

DE SANG VISORBA* CAP» CCCIXI»

NOMINA*

WM ignoraremus quo nomine dirpemhancueteresGr£d&L-atini,li
modo rjs cognita fuit,appeliarint,ma!uimus interea uulgari uti nomen
elatura, donec aliud certius nomen inueniremus * Elatinen tamen eiTe
iudicareni,ii folia pafilla,pilofa38C rotunda obtineret, Nunc quum ne-
que pufilla, necp pilofa, neq? rotunda, fed mucronata ede uideantur, certi datuere
Sanguiforbit cur nihil poffiim . Sanguifci ba ucrd dicta eil ha*c herba, non quod uulneribus inietfta
dick. fen a Si fpicula facile Si citra fenfum doloris exigat,ut nonulli arbitranturbdipfum

enim non pofle mirifica quae illi incil ad dringend! facultas abunde odendi't:fcd po
tius quod ei in fidendo (anguine undecuncp emanarit,mira admodu infit efficacia.
Enor eorum qui adeo ut hunc ipfum quali abforbere uideatur» Erroris autem huius nulla alia caula
p impineUa cum eft,nili quod hanc ftirpem multi cum ea qua: hodie Pimpinella uocatur, confun-
Sanguiforbucon qua* cer£e propter caliditate quam obtinet haud exiguam, quanda etiam tra-

·' ' idlnUt' hendi facultate habe re uidctur,adeo ut infixa corpori extrahere facile queat. Quod

uerb cum Pimpinella confuderint non alio fadlum eil nomine, quam quod huius
folia proxime ad Pimpinella: folia, qua:: itidem utha?c ferrata funt, accedere uidem
tur. Sed hxc confufio non caret errore,ut paulo poft dicemus . Germanis haechciv
ba Holblcetmut / a capitellis qua:: ruffefeentibus pumilis maculata funt, dicitur»
Nonulli etiam Germanorum flergots bärtlitt nominant, Quidam etiam a fiden¬
do fanguine 3$l»tbt4tit*

GENERA*

Duo funt eius herba: qua: Sanguiforba occatur genera, Vna enim maioribus
Sdttguiforbä condat folqs ac longioribus,coliculis tamen tenuioribus, ideoepab hacfoliorufor-
maior. ITia maior a nobis dicta ed. Altera minoribus folijs, coliculis autem maioribus ede

Minor. dcprehcnditur,quare ab iftafolioru effigie re&e minor appellari poteft,ut inter eas
aliquod diferimenede h cibaria: rei dudiofi hacradoncanimaduertant*

FORMA*

Herba ed a radice craffa & longa, datim foliola, minor potiisimu, coliculos ha¬
bens plurimos rubentes,folia afpera,in extremitatib.late cr enata &t ierrata,in furn^
mo coliculora capitella rudefeentibus pundis maculata, qua: fi hiant flores exeunt
herbaccfin medio croceam comam oftendentes*

L O G V S*

Naicuntur locis incultis,andioribus,& foli expofitis. Vndeiterum colligerelb
cebit non eile Elatinen, utcuncp a facultatibus illius non diferepet, quod Diofcori-
de Plinio tedibus,Elatine in cultis & Tegetibus proueniat»

TEMPVS,

Florent Maio 8c lunio menfibus»

TEMPERÄMENTVM,

Gudantibus addridionc haud uulgarem ac uilcofitatem herba prscfe ferre ui-
detur* Quapropter ficcam admodum confidentia nadaeft, fimulqj corpora con¬
trahere, SC condringere poted,atqueadeo empladicam,eo quod glutinola fiqfacul
tatem obtinet*

VIRES*

Ex ijs qusc diximus abunde condat utranque Sanguiforbam in redringendis ac
fupprimendis fanguinis profluuijs effe efficacilsimas, adeb ut nonnulli condantcr
aderant, eas etiam manibus gedatas languinem undecuncp manante fidere polle*.
Experienda certe compertu ed ad muliebre profluum lanandu, nullum polfe repe
riri pnrfentius rjs dirpibus pra:fidiu.Glutinanr etiam uulnera iilaru folia, carcino-
matiscp 5C fi dulis medentur* Gcnerofum deniqp ac drenuum remediu eafdem ede

addy.

plantarvm historiae CAP, CCCIIi; 791

A ad dyfenterias,& reliquos uentris fluxus,fi ex aqua aut uino bibantur, nemini non
notum eil , Quid multa c1 Elatines herba?, cuius certe ha? dua? fiirpes gcnus cffe ui-
dentur, facultates habent . Quare toto ccclo errant qui herbas has, ut fupra etiam p impmUanofo
comernoratum eil, cum Piinpinella confundunt, quod ha?cipia acris acfmodu fit lumfacultatibu *,
Si multum calida:illa? contra fapore,haud fecus atcK Elatine,adftrinpentc. Verum mu™cilAmf°Yl>
non tantum dirrerunt racuItatibus,imo etiam odore,coloreq5rolioru,maxime uero
floru diuerfitate,ut quiuis ex utriufq? herbg pidurg collatione ilatim deprehendet*

DE SCQLYMO C A P* CCCIII I»

NOMINA*

κ ο λ v μ o 2 Gra?cis,Carduus Si Strobilus Latinis, Columella? Cina- Cardum*
ra dicitur . Sunt qui hodie Arcocum corrupta uoce nominent, primam strobilus,
uocis fyllabam articuli uice praeponentes* Ali] paulo redius Alcocalum
uocant: Cocali liquidem nomine,nux pinea, cui Scolymi capitulum ii- Cocalus*
rmie eil, uenit. Nunc uulgo herbarioru ab articulo ilatim duabus interiedis literis
Articocalus, aut expunda uocali a, Articoclus, uel magis curtato, ut fere fit, uoca- Articocalm .
bulo, Articols uel Articoca nuncupatur. Germani inilar uulgi TU'ttcoca nomina- Articoca,
bunt, aut 0trobilbom . Strobilum autem Romani hanc ilirpem non alia ratione strobilus cur
dixerunt, quam quod eius capitulum, ut diximus, ilrudili nucleoru fcric pineam
nucem referre uidetur.Cinaram uero funt qui appellata putent,quod fatum Si cui cinara quare
tum cineribus gaudeat * Alt] a Cinara potius puella, qua? in eius fpeciei Carduum
mutata eil,didam eile uolunt*

FORMA*

B FoliahabetCbamaeleontis,&fpina?alba?uocata?ii!riiiia,rt?grioratamenaccraf-
fiora. Caulem emittitoblongum,foliofum,inquo capituSuipinofum.Radiceuero
nigram Si craiTam.Haec Diofcorides.Ca?terumcaputeius Si uertexin fquarofum
extuberat globum, corticoiis unguibus turgente, fpiciscßfquamatim coagmenta¬
tum, quoru orbis exterior uiret, interior niueo candore nitefcit, Flos purpureo ru-
tilatcolore,qui tandeeuanefeitin pappos * Caput uetuilate tandem difsilitin corti¬
ceas laminas, femen oilendens Cnici figura* Nos tamen integra Scolymi facie ac pi
dura hoc tempore dare non potuimus, quod primo anno frudum fuum no oiten-
dat, Curabimus autem alio tempore ut iludioii integram eius habeant piduram»

L o C V S.

Nufquam, quod fciam, in Germania prouenit Cinara, nifi fata Si culta. Quare Scolymwhr*
Scolymus qui in hortis colitur Si plantatur,uere Cinara exiiht. Quod ideo monen tenln proprii
dum eile duximus, quia inter Gra?cos eife conilat,ut eil Paulus Si Aetius,qui Sco- Cmrddiatur*
lymum a Cinara diferiminät * Non eil aute aliud inter eas ilirpes diferimen, quam Scolymus .
quod Scolymus ferus eil Si fylueiler, Cinara uerb domita cultu,ideo9 a nonnullis cinara.
Carduus altilis nominatur* Carduus altilis *

T E M P V S*

Quum Solilitiuaeifiuum agitur, Scolymi flos erumpit, Hefiodomlib. i]* cui ti¬
tulus Opera Si dies,tefte,qui ea florente cicadas acerrimi cantus eile,& mulieres li¬
bidinis auidifsimas,uirosq?m coitum pigerrimos,cap!te, genibus, ac toto corpore
prae Sirrj aeftuarefcentibus/cribit*

T E M P E R A M E N T V M*

Qpae fecundum qualitate editur adio, calidum in fecundo ordine complcto,au£
tertio incipiente,medicamentu indicat,ficcum uero in fecundo*

VIRES* EX DIOSCORiDE.

Radix Scolymi illita graueolentiaalaru,&totius corporis emendatjtem fi deco-

dain

I

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCIIII, 793

A cla in uino bibatur. V rina ctiam copiofam fcctidamep pcllit. Herba cum rccens na.*
fcitur tenercfdtue,aiparagorum modo in olera tranuc.

EX GALENO.

Scolymi radix copiofam urinam graueolente elicit, fi quis eam in uinocoiftäbi-
bat:ideoq?graueolenriä fanat, tum alarum,tum totius corporis. Atq?hocfaneme-
dicameto ex totainefteiTentia,utporeeiusfuccoexiftente purgatorio. Et in libro
fecundo de alimentoru facultatibus: Praui fucci edulium eft Cinara,prccipue cum
iam durior euaferit: tum enim biliofi humoris copia abundat, totaq? eius fubflantia
durior exiftit, adeoq? ut ex ipfa melancholicus, ex fucco uerb eius tenuis & biliofus
humor producatur. Proinde codam edere pra?ftiteritadiedo Coriandro, dein ex
oleo, garo, uinoqj fumatur . Si tamen in patina aut fartagine ad efum praeparetur,
abfqj rjs comedatur, Pierique enim fle eius ueluti cacumina comedunt, quae fpon-
dylos nominant»

EX PLINIO.

Vrinam ciere Scolymum praecipue traditur. Sanare lichenas & lepras ex aceto.
Venere flimulare in uino,Hefiodo& Alceo teftibus, qui florente ea cicadas acerri
mi cantus eile,& mulieres libidinisauidifsimas,uirosq?in coitu pigerrimos icripie-
re,uelut prouidentia natura: hoc adiumento tunc ualentifsimo. Item graueolentia
alarii emendat radicis emedullata: uncia, in uini falerni heminis tribus decocta ad
tcrtias,& a balneo ieiuno, itemq? poft cibum cyathis fingulis pota. Miru e A, quod
Xenocrates promittit experimcnto,uitium id ex alis per urinam effluere.

B

DE SjPHATV L A FOETIDA^

C A P. C C C V.

NOMINA.

jpjgfg ERB A quam officina: Sphatulam foetidam uocant, quod grauem ex, spUtuU fetida
wt-m |i halet odore, quomodo ueteribus fit appellata nondum certo icirepof curdliU-
ψ Jjfl p fum. Nomen quidem ipfum Xiphq feu Gladioli fpeciem eile docet: sphata.

Sphata fiquidem Latinis gladium flgnificat. Non eifc autemXiphium sphatuU fetida
radix eius euidenteradmoduoftendit,quaenoncftbulbofa,necgcmina,ita ut al noneßxiphiü.
tcra alteri mfldeat, fed capillamentis fibrata . Necp etiam Sparganm eifc partim fo- n on eft spargat
lia eius quann terram non procumbunt, partim etiam femina, qua: non in pilulis, mm ·
fed folliculis aut Aliquis profert. Non uidetur etiam eifeXyris, quod illa radicem n onefixyw,
hahcatlongam & rufam, Sphatula uerb foetida neclongam nec rufam, fed rotum
dam, albam SC capillatam. Tamen quicquid iit gentilem rjs efle foliorum flmilitu-
dinc conflat. Germani eam TPenbtlcußhraut/a necandis cimicibus appellant,

FORMA.

Folia Iridi flmilia habet,minora tamen & angufliora. Caulem ex fe mittit, in cu¬
ius fummo folliculosaut Aliquas Paeonicefccminsc non difsimilcs profert, quibus
dchifcentibusiemen in qs apparet rotundum 3C rubrum. Radicem obtinet capilla¬
mentis multis fibratam,

L O C V S.

Circa fepes & dumeta nafeitur, frequens in Italia, nuiqua tamen in Germania,
quod fciam,nifi fata prouenit,

T E M P V S.

Fru&um feu Aliquas fuas autumno profert, ac fubinde in qs, ubi dehiicunt,fe-
menoftendit,

TEMPERAMENTVM.

Vehementer acrem qualitate obtinet, adeo utguftata, fauces quafi urere uidea-
tur, Proinde calidam &C iiccam admodum effe conflat.

xx

VIRES»

SP H AT VL A

F OE XI D A,

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCV,

79$

VIRES»

Non multum a Staphidis agria: uiribusabefle apparet tualenterenim abfter^
git. Hinc ad icabiem,eius potiisimu fuccus,abigendam utilis eft. Surculos etiam S C
fpicula,perinde atque Xiphium 8cXyris,fine dolore extrahit. Cimices quoque ne<
cat atque fugat.

DE TRICHOMANE» CAP^ CCCVI»

NOMINA.

ρίχοΜΑΝΕΣ gr£ce,Trichomanes,Capillarislatineuocatur.O£
ficinis Polytrichon falio diciturad enim nominis Adianto herbe, p olytrichon off.
quam hodie Capillum Veneris uocant, Dioicoride 8£ueteribus dnmmr
alps teftibus,debetur. Germanice O?ibc«obt/obcr3tbtbon ap^
pellatur.Trichomanes aute a facultate fua Gra:ci nominauerunt, τ ricbomanet
quod icilicet fluentem capillum expleat, & fubnaici faciat: cur ditium*.

enim ea gens rarum uocant, ’τςιχκ autem capillum. Hoc etiam nomine Capilla- opiTUm.
rem Latini dixerunt.

FORMA.

Filici flmile eft Trichomanes, paruum admodum. Ex utracp parte ordine quo^
dam folia habet tenuia,Lentis figura, contraria inuicem,in ramulis tenuibus,fplen
deicentibus,fubnigris&aufteris.Cuiusequidemdefcriptionis nota:omnes,nulla
penitus reclamante, herbae illi quam hodie officina: Polytrichon uocant, pulchre
quadrant.Siquidem cauliculisiunceis,quincuncialibus, ä radice ftatim pene folia^
tis conftat,folrjs rotundis, lenticula: forma, aduerfis inter fe pediculis, ramulis fub^

B nigris 8C nitentibus,iine flore,fine femine.

L O C V S»

Nafcitur in paluftribus atque umbrofis locis, humentibus muris, 8C iuxta fom
tes,haud fecus atque Adiantum,

T E M P V S.

Carpitur a:ftate & autumni initio.

TEMPERAMENTVM.

Trichomanesin caliditate quidem & frigiditate fymmetrum efl, uerum defic*
cat,extenuat & digerit.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Eadem potefl: qua: Adiantum . Cum itaque Adiantum aliunde in Germaniam
iit deportandüj&T richomanes paisim proueniat,licebit hoc in alterius inopiauti.

Et confultius multo ut Trichomane utantur officina:, quam Adianto adulterino.

Prodeft igitur Trichomanisdecodu potum aflhmaticis, dyfpnoicis, feile fuffufis,
lienofis,urina:q?difficultatibus.CalcuIos frangit. Aluum fiftit. Venenatorumorfi
bus, 8C ftomachi fluxionibus in uino potum medetur, Menies &C fecundas ducit,
fanguinis autem reie&iones fiftit.Crudum illinituruenenatoru morflbus. Alope^
cias explet, ftrumas difrjcit. Furfures 8C achores cum lixiuio exterit . Cum ladano,
myrtino, fuflno, aut hyflopo &C uino capillos defluentes continet , Decoctu etiam
eius cum lixiuio 8C uino fi eo abftergantur,idem potefl.

EX GALENO.

Alopecias denfat, 8dftrumas 8C abfceflus difcutit, lapidesq? frangit potum. Vfr
icoforum crafforumq? ex thorace pulmoneqj excrcationibus non mediocriter con^
fert . V entris profluuiu fiftit, nullam tamen manifeftam caliditate affert, ficut nec
frigiditatem. EX PLINIO.

Calculos e corpore mire pellit, frangitcp, utique nigrum. Qua de caufa potius
quam quod in faxis nafceretur, 8c a noflris Saxifragum appellatum crediderim.

xx z Bibitur

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CCCVII, 797

A Bibitur e uino quantum terni decerpfere digiti* Vrinam cient. Serpentiu &araneo
rum uenenis refiftunt.In uino decofti aluum fiftunt. Capitis dolores corona ex qs
fedat, Contra fcolopendra: morfus illinuntur, crebro auferendi ne pereant. Hoc bi
in alopecrjs. Strumas difcutiunt, furfures^ in facie, bi capitis manantia ulcera. De¬
coctum ex his prodeftfufpiriofis,&iecinori,S:lieni,&felle fuffufis, bi hydropicis»
Strangurie illinuntur,^ renibus cum Abfinthio.Secundas cient bi menftrua.San
guinem fiftunt ex aceto,aut Rubi fucco poti. Infantes quoque ulcerati perungun¬
tur ex qs cum rofaceo bi uino prius . Folium in urina pueri impubis, tritum quide
cum aphronitro,& illitum uentri mulierum,nerugofus fiat,pra:ftare dicitur. Per*
dices Si gallinaceos pugnaciores Heri putant, in cibum eorum additis,pecQriqs efle
utilifsimos»

DE T E L !► CAP* CCCVII*

NOMINA.

f h a 1 2, Gra?cis, Focnumgra:cu Latinisiofficinae

l! _ · _ : _ *.· _ _ .i _ _ t jlL· _

|| genuinum nomen retinuerunt: Germanis
Fj| dicitur.Magna grcecarum appellationu pars ä filiquarum quas produ-

_ _ cit figura defumpta cft;he enim corniculis fimilcs exiftunt. Hinc Cerai- cmtU cut

tisacornu fimpliciterdicicoepit: ulpcts enim Graecis cornu eft, iEgoceros autem a
caprini cornu fimilitudine, quemadmodum a bubuli Buceros, quod fane nomen AeZocero*i
Theophraftus libro quarto de hiftoria plantarum illi impofuit. Cum itaque corni-
culis fimiles habeat filiquas, fadtum eft ut illam Columella fimpliciter Siliqua no-
minauerit, Plinius Siliciam, Varro Siliculam»

B FORMA.

Cauliculis emicat exilibus, rubicundis, folio peneTrifolrj, flore candido bC exi¬
guo, femine infiliquis oblongis, ac cornu inftar incuruis fuluo. Radice fubrotun-
da bi oblonga innititur»

L O G V S.

Satum Fccnogrgecum palsim fere prouenit.

T e m p v s.

Iunio Si Iulio menfibus floret,& una filiquas producit, Semen tamen in Augu*
fto maturum legitur.

TEMPERAMENTVM.

Fccnumgraxum calidum eft fecundi ordinis,deficcat primo.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Molliendi 8£difrjdendi facultatem habet Fcenogra:d farina.Facitad inflamma¬
tiones quae intus forisq?funt fi cum aqua mulfiadccodtatritaillinatur.Lienem cum
nitro Si aceto fuba<fta Scillita minuit. Decodu eius inieftu ad muliebria mala,qua>
cunque per inflammationes aut prscdufioncs confiftunt, utile eft . Expreflus Fee-
nograeci in aquadecodi fuccus,capillos,furfures bi achorcs exterit. Cum anierino
adipe pefsiuice apponitur, loca quseiuxta uterum funt emolliens & relaxans. Viri¬
de cum aceto imbecillis & exulceratis locis prodeft. Decodu eiusaduerfus tene-
fmos,&grauiter olentia dyfentericoru excrementa confert, Oleum eius cum myr-
tino capillos bi in genitalibus cicatrices ab ftergit.

EX GALENO.

Fccnumgraccu feruentes inflammationes irritat . Qua: ucro minus funt calida:,
bi magis dura:, eas digerendo curat*

EX A E T I O.

Fcenumgrxcu habet etiam abftergendi uires. Varqs modis comeditur, fed co-
piofius fumptum caput tentat . At cremor decodli Fccnograeci cum modico meile

xx 5 exhibi.

P L A NTARVM HISTORIAE C A P, CCCVII, 7pp

A cxhibitus,omnes deprauatos inteftinoru humores educit. Permodicu ede oportet
quod permifcetur mel,ne erodat. In diuturnis uerd doloribus qui fine febri thorax
cem infeftant,pingues fimul palmula: elixantur, indefucco expredomelIec|?admix
xtofuppofitis carbonibus rurfus decoquuntur ufcp ad congruam confidentiam.

Datur id diu ante cibum, obfcruariq? oportet ne i]s exhibeatur quibus facile caput
dolcupalmula: enim capiti infeftae funt,

EX PLINIO,

Vis eius ficcare, mollire, difloluere, Succus decodi foeminarum pluribus malis
fubuenit;fiueduritia,fiue tumor,fiue contradio fit uuluy, fouentur,infidunt.Iniu
fum quocp prodeft. Furfures in facie extenuat. Spleni addito nitro decodum 8dm
pofitum medetur. Item ex aceto, Sic iecinori decodu, Diocles difficile parientibus
femen eius dedit acetabuli menfura tritum in nouem cyathis iapa:ad tertias partes
bibere,ut qui biberent in calida lauarentur. Et in balneo fudantibus dimidiu ex rex
lido iterum dedit,mox a balneo reliquum,pro fummo auxilio. Farina Fccnogracx
ci cum hordeo aut lini femine decodam aqua mulla cotra uuluy cruciatus fubiecit.
Itemcpimpofuitimo uentri, Lepras, lentigines, fulphuris pari portione mifta farix
na curauit,nitro ante p reparata cute,fa?pius die iilinens,perungiq? praecipies, Theo
dorus Fccnograeco mifcuit quarta partem purgati Naflurtf} acerrimo aceto ad lex
pras.Damion Fcenigrarci femen acetabuli dimidia menfura cum lapse Siaqusc nob¬
ilem cyathis ad menfes ciendosdeditpotu. Nec dubitat quin decodu eiusudlifsi^
mum fit uuluis,intcraneisq? exulceratis, ficud femen articulis atep prgcordfjs.Si ucx
ro cum Malua decoquatur, poftea addito mulfo potus, ante caetera uuluis intera^
neisqdaudatur : quippe cum uapor quoque decodi plurimü profit. Alarum etiam
graueolentia decodum Fcenograeci femen emendat. Farina porrigines capitis futx
B furesq? cum uino 86iitro celeriter tollit Jn hydromelite autem decoda addita axurs
gia genitalibus medetur,Itemparoddi,podagrc,chiragrc,ardculis,carnibus^ que
recedut ab ofsibus. Aceto uerb fubada luxatis. Illinitur & lieni decoda in aceto,6£
meile tantum. Carcinomata fubada ex uino purgat, mox addito meile perfanat.

Sumitur & forbitio e farina ad p edus exulceratu, longamq? tufsim ♦ Diu decoquix
tur donec amaritudo definat,poif ea mei additur,

DE TEL EP ΗΧΟ CAP> CCCVIII^

NOMINA*

ηαΕφιον,« κάξωομκγςιομ Gr£cis,Telephiu & Illecebra Latinis, officinis
& uulgo C radula maior appellatur.Sunt qui Fabam eradam, a folioru craffuld mloYl
quam cum faba habent fimilitudine,nominet.GermanisfXHwbh*mtt/ ^baaajft,

dicitur. Tclephiu uerodidum Tdephimundc

eft,jquod ulceribus malignis & deploratis, quibus Telephus Myfiserex ab Achilx didum,
le uulneratus confenuit, qua: eam etiam ob rem T elephia uocantur, auxilietur, Trffpfcw ulcera,

GENERA.

Diofcorides duo genera facit. Vnum fioribus albis,quod nobis Tclephiu alburni rdephium
nominareplacuitjgermanice TPmifctfvmitbmsiiPCibic . Alterum floribus luteis, dbum.
quod Norimbcrga: me uidide memini. Damus pro illo T elephiu purpuraicentix Tdephiumpur*
bus floribus emicans,quod ad differentia priorisT elephiu purpurafeens appellare
uoluimus,germanice ITHmtdrr mit tnennic . Praster flores qui in primo candF
di funt,in hoc autem purpurafcentcs,foliorum etiam colore differunt, qui in candix
do uiridis & herbaceus exiffit, in purpuralcente autem paulo pallidior. Ca:tcraOx
mnia in rjs fimilia apparent, folia potifsimu,quc fabacea prorfus funt,nifi quod pin
guiora^ crafsiora exiftunt.

xx 4

FORMA»

TELEPHIVM

PVRPVRASCENS.

PLANTARVM HISTORIAE CAPf CCCVIII.

8 Ol

C FORMA»

Folrjs caule Portulacae iimilis herbaTelephium» Alas binas in flngulis folio^
rum geniculis inhaerentes habet» Ramuli a radice feni feptcniue prodeunt, referti
folijs cccruleisjcraisisjglutinofis^carnofisiflores illi lutei3uel albi,uel purpurafeem
tes:radix ima, quod Diolcorides omiftt, innumeris tuberibus fcatet. Non eftaute
cur diuerfumTelephiu hoc nomine ab ea herba, quam herbari) hodie Craflulam
maiorem nominant,fuipicemur,cum omnes reliqua? notae a Diofcoride comemo/
ratae,illi adamufsim conueniant.Et folenne certe eft Dioicoridi ut multas notas, in
his potiisimu herbis quae ipie non uidit, atqueadeo ex alioru Ede pingit, easq* ma-
xime quidem neceffarias omittat, & filentio tranieat» Quibus etia accedit locus na^
talis, & facultates T elephi),quae eaedem funt cum i)s quaeCraiTulae maiori recentes
herbari) adferibunt. Sunt qui alterum acetabulu efTe putent, quorum fane fernen*
tiam non admodum abfurdam eile iudico*

L o c v s»

Nafcitur inter uites, locis cultis 8C incultis humidis»

TEMPVS»

V ere flati m profilitjulio autem 8C Augufto menfibus floret»

TEMPERAMENT VM.

Telephiu exiccat ordine fecundo intenfo, aut certe principio tertrj,no tamen in*
fjgnitcr calida,uerum in hoc forfan quifpiam ipfum primi eife ordinis cenfeat»

VIRES. EX DIOSGORIDE,

Folia fenis horis illita,albas uitiligines ianant:fed oportet poftea hordeacea fari*
naillinere locum » Quinetia alphos tollunt cum aceto in fole inunda» Sed ubi ina*
ruerint,abfterguntur*

D EX GALENO»

Telephiu detergendi SC exiccandi facultate eft praeditu; proinde ad putrida uV
cera conuenit,& leucas Si alphos cum aceto ianat»

EX PLINIO»

Illinitur lentigini, 8^ cum inaruit teritur » Illinitur8^uitiligini, ternis fere menft*
bus fenis horis nodis aut diefpoftea farina hordeacea illinitur» Medetur 8C uulne*
ribus&fiftulis»

APPENDIX»

Recentiores herbari) fua Craffula maiori in curandis uulneribus,8£fiftendo fän
guinisprofluuioutuntur,uteandem eiTecumTelephiouelhocfaltemnominene*
mo dubitare debeat. Magnam autem efficacia habere in internis potiisimu uulne*
ribus SC uIceribus,miriEcecp herniofis prodefle fidem tradunt»

DE T RINIT ATI S HERBA»

GAP. C C G X X»

NOMINA.

lotiis flos.
Herba Trinitatis
tmdediftn.

lacca·

v o nomine priuatim planta haec Graecis aut Latinis appellata Et medri
cis, ignorare me fateor » Conftat tamen Viola: inodoraegenus elfe,
mea quidem fententia louis florem. V ulgus a triplici colore floris, her*
bam T r initatis nominat ♦ Sunt qui laceam, & herbam claudlata appel*
lent» Germani jDtcyfelttg£cy(blmnm/& Svcyfcfy&mfoeaut uocant»

FORMA.

Herba haec folio eft initio rotundo,pcrambitum ferrato,proceflu temporis ob*
longiore, cauliculo triangulo, intus cauo, leuiter ftriato, ex interuallis geniculato,
prodeuntibus ex alarum finu pediculis longis, in quibus fummatim ducent flores

figura

/1

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCIX.

804

C figura Sifpccieuiolarumpurpurearü, fuperiore parte purpurefin medio candidi»
inferiori ucro lutei, radijs quibufdam nigris diftindi , Quibus decidentibus femb
na protuberant,

L O C V S,

Sua fponte in aruis interdum prouenit. In hortis tamen ut plurimum plantatur»
fpeciofiorcg naidtur.

T E M P V S,

Vereuiola haeepofl: purpuream emicat, 8c totaaeftate floret,

TEMPERAMEN TVM,

Herba in guftu lentorem quendam, atque modicam acrimoniam ieCt mordaci-
tatem prae fe iert, atqueadeo a Symphyti temperamento non admoduabefle ub
detur, id quod etiam ex facultatibus quas illi recentiores tribuunt facile deprehen-
ditur.Calida itaque & ficca cft,

VIRES,

Quum aamionierationeincidendi uim quampiahabeat,ideo rede recentiores
aithmaticis,piilmoniscp phlegmonibus prodefle traduntrcolledu liquidem in tho
racc Si pulmone pus expurgare potcil. Hac ratione puerorum etiam comitialibus
morbis auxilio eile folct.Ccteru non parum ad pruritu feabiem confert, omnia^
cutis uitia emendat,idqp mediocris acrimoniae & ficcitatis ratione, Vlcera etia,quia
uifcofitatemobtinct,glutinarcpoteib

DE TEVTLO CAP^ CCCX^

NOMINA.

e y t λ o m, k Λντλΰμ Graecis,Beta Latinis appellatur , Germanis OOntu
cjolt/ ober pieffen. ΣΛτλβρ autem Graeci ab impulfu nominarunt, cte-
nim cultus ratione quadam i nerem en tu capeisit arboris,neque ulli hor
tenfium latitudo folioru maior , Bette nomen fibi adiduit, quoniam ib
puram £ Hierae graecc dum femine turget referre uidetur,Nam iummitatem in ca-
cumine reflexam obtinet ♦ Id quod teftatu nobis reliquit Lucius Columella in fuo
carmine de cultu hortorum ita canens:

jSfomine tum gr a io, ceu liter a proxima prim&j
' Tangitur in cera doSli mucrone magillri ?

Sic<& humo pingui ferratee eußndis iclu
Deprimitur ß>ho uiridis pede candida Beta ♦

GENERA,

Candida Beta. Eius ä colore omnes duo genera fkciunt,candidam & nigram. Candida alio no¬

mine Sicula,ut Thcophrafhis libro odauo de hiftoria plantarum, & Plinius libro
dedmcnono,capitcodauo, memoriae prodiderunt,appellatur. Et nunc extrita Ib
sicla. tcra una fere omnibus noftri ieculi medicisSida nominatur. Germanice trctf|cr
Nigra Beta. COmtgolt. Nigra ad atrum uidecur tendere colorem, dC a Germanis roter QOm,
golt uocatur.

D

£<ίΐΗτΑ<ψ unde

didam .

Betam dida.

FORMA.

Caulem habet ftriatu,bicubitalem,folium fere Atriplicisjflores exiguos luteos,
ferne in caulibus copiofum : radice unicam in longum proteniam, e cuius lateribus
aliae,modd fingulae,modd binae,nonnunqua ternae fundunt, fibris multis referta.

L O G V S.

In hortis paisim,6t' cultis locis naicuntur Betae.

T E M P V S.

Ιιιίίο SC Augufto menfibus floribus 3i femine turgent.

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCX, $07

TEMPERAMENTVM.

Nitrofa qualitate particeps e ft. Nigra tamen adftridionisquippiam adiundu
habet, Si magis in radice quam in alijs partibus, Symeon Seihi calidam Si ficcam cf*

fe in tertio ordine afferit.

VIRES, EX D I O S C O R I D E.

Nigra Beta cum lente coda aluum efficacius cohibet,multoq? magis radix. Can
dida aluo utilis eft ♦ V tracp uero propter nitrofam ui m quam habet mali fucci eft.
Vnde fuccus earum cum meile naribus inditus caput purgat. Auriu etiam dolori*
bus auxiliatur. Decodu radicum & foliorum, furfures Si lendes deterget. Pernio*
nes fotu mitigat . Crudis folrjs alphos nitro prius perfridos,alopecias prurientes,
atq? depafcentia ulcera illini prodeft. Coda exanthematis, eryfipelatis, &ambu*
ftis medetur,

EX GALENO.

Beta nitrofa? facultatis eff particeps, qua tum extergit, tum digerit, Si per nares
purgat, Ca?terum coda nitroiitatc omnem exuit, fitqp facultatis phlegmonis aduer
fa?,lcuiterdifcutientis . Porro ad detergendudigerendumq?ualidior eff Beta alba*
Nam nigra adiundu habet quippia adftridionis,8£ magis in radice quam alqs par
tibus. Beta? itaq^abfterforiusineffe fuccus confpicitur, adcoutaluum ad cxcretio*
nem extimulct,8£ nonnunqua ftomachu demordeat, praffertim rjs quibus ille (en*
filiorobtigitreoqftargiuscommanfa, ftomachum infeffat. Huius ccu aliorum ole*
rum, exigua eft alimonia. Iecoris obffrudionibus, quam Malua, aptius accomo*
datur, magisautem ubi cum Sinapi eftur, aut aceto. Lienoibsitem fimiliterman*
ducata, mirifice iuuat.

' EX PLINIO.

Nec Beta fine remedio eftutracp, Siue candida?, fiue nigra? radix recens &ma*
defada,fufpenfa funiculo,contra ferpentiu morfus efficax effe dicitur.Candida Be
ta coda,& cum Allio crudo fumpta,contra tineas. Nigra? radices ita in aqua cod£,
prurigine tollunt,atcp in totum efficacior effe traditur nigra.Succus eius capitis do
lores ueteres Si uertigines,item fonitum aurium fedat,infufus rjs. Ciet urina. Me*
detur dy fcntericis inieda, Si morbo regio . Dolores quoque dentium fedat illitus
fuccus. Et contra ferpentium idus ualet, fed huius radici duntaxat expreffus . Ipia
liero dccoda,pernionibusoccurrit.Albg fuccus epiphoras fed at,firon te illita. Alu*
minis pauco admixto, ignem iacrum. Sine oleo trita licet,aduffis medetur, Et con*
tra eruptiones papularum coda. Eadem contra ulcera qua? (erpunt. Illinitur &alo*
pecrjs cruda. Et ulceribus qua? in capite manant. Succus cius cum meile naribus in*
ditus, caput purgat. Coquitur Si cum lenticula addito aceto, ut uentrem molliat.
V alidius coda,fluduationes ftomachi fiftit Si uentris.

EX SYMEONE SETHI.

Eius fuccus mediocriter abftergit. Hic etiam uentrem ad effiuxu proritat, Si ffo*
mach um aliquando uellicat , eorum pra?fertim qui hunc ualde fenfilem obtinent.
Quapropter edulium eff ftomacho infeff um,fi plurimu comedatur. Exiguum eft
eius alimentu, ficut ca?teroru olerum , Vtilis uero eft ad iecoris obftrudiones cum
aceto comefta.Pari modo fi edatur,& lienis obffrudionib. bonum fit medicamen*
tum. Conftat autem Beta ex contrarias facultatibus. Succus enim eius calidus eft,
uentrem conftringit, &fitim affert. Eius uero corpus craffarum partium,
flatuofum,concodu difficile Si frigidum,uentremq? fiftit,
maxime fi aqua in qua coctum eft,fubin*
deabijciatur,

yy *

DE TINCTO·

TINCTORIVS FLOS

Tjt

L SA

DE T INC TORI O FLOREN

CAP. C C C X I.

NOMINA.

N herba hxc ueteribus cognita fuerit nondum compertu habemus:
quapropter ad germanicam alludentes appcllatione,Tin&oriu florem
interiradum certius nomen nadi fuerimus, nominabimus . Germani
<5tlb ober θα-οίφ ober 5erbM0mcit/ quod floru illius in tingendis li*
bris&alqs quibufdam ufus fit,nuncupant. Sunt qui 2tctopfrimmm uocant*

FORMA*

Genife non admodu difsimilis efl: hxc herba:ramos enim herbaceos, utilia ha
bet,acfcabros,folia tamen paulo longiora &latiora,ad Hyflopi fere formam acce.
dentia,florem luteum, Pifo fimilem/emen in filiquis Lenticula: haud abfimile, ra*
dicem plane ligneam*.

LOCVS.

Prouenitlocis altis,incultis baridis, atque pratis nonnullis*

TEMPVS,

Floret Iunio Si Iulio menfibus,ai:quc deinceps femina profert*

T E Μ P E R A Μ E N T V M.

Amara eft,haud aliter quam Genifi:a,ut calefacere illam Si ficcare in altero ordi^
ne iit euidentifsimum*

VIRES*

Vt forma Si temperamento GeniftgfimiliseiLiic etiam facultatibus haüddubie
eidem refpondet* Has igitur fuo loco reperies*

DE TORDYLO C A CCCXII*

NOMINA*

I^Iopavaon, h rtfJUhu^n οίηλι hfH7iK0(j Gra?cis:Tordylon & Tordylion,
1 ^ befeli Creticu Latinis,Paulus Gordylion appellat* Germanis 53cctv
dicitur, ut fupra in capite de Dauco quoque diximus* Nam cum

, Dauci &men hir fu tum fit, utcunqj extera refpondeant, hoc uero mini*

me,non eft cur Daucum elTe credam us*

FORMA*

Fruticofa efl; herbula, femen habens rotundu, geminatum, clypeo fimile, fuba^
cre Si odoratum.Qux fane omnes notx huic hcrbx,qux a Germanis
dicitur, refpondent, ut eius pictura, quam in capite de Dauco reperies, abunde do.*
cet* Hanc autem propter radicum fimilitudineinter Daucorum efficies habere Io-»
cumuoluimus*

LOCVS,

Nafciturin Amano Cilicia? monte * In multis etiam Germanix noffrx locis co^
piofifsime prouenit*

TEMPVS.

Iulio menfe floret,acfubinde femen profert.

TEMPERAMEN TVM*

Calfacit Si exiccat,ut ex facultatib us eius abunde colligere licet*

VIRES* EX DIOSCORIDE,

Potum cius femen contra urinx difficultate, 8e ducendis menfibusprodeff.Suc
cus uero caulis feminisqjadhuc uirentis trium obolorum pondere hauffus decem
diebus in paflo, nephriticos fanat* Efficax etiam radix ; cum melle liquidem lincfta,
qux in thorace funt educit*

S09

Se feli Creticum*

YY 5

EX PAV-

Latiaria herhi
cur nominata .

La tiuca caprina
ψάτζ uocata.

C har aci αχ ,
Nyrfinites.

P araiius.
Heliofcopius.
Ό

Cyparißias.

Dendro&des.

Platyphyttos.

Helio [copius.

Cyparißias.

Plityphyllos .

Siö UAKTARVM HISTORIAE CAPt C C C X I I»

EX PAVLO.

Gordylon ali] Scfcli appellant,urinae &menfibus ducendis habile.Radtx ipiips
ex meile limita, quae in thorace ha?rent,educit.

EX PLINIO*

Combufta potu det menfes, & pedoris excreationes, efficaciore etiamnum ra-
dice* Succus cius ternis obolis hauftus renes fanat * Additur radix eius & in ma/
lag mata«

DE TITHYMALIS* C A CCCXIII*

NOMINA.

I0VMAAO ς, » ΊίΙυμκλορ Gr£cis,Ladaria herba, S^Laduca caprina aut
marina Latinis,barbaris 5c ofFicinis Efula, Germanis TPoiflbmUcb di-
citur.Ladaria autem herbam comuni appellatione,ob comune omni-
bus lac,umuerfum hoc genus uocauerunt. Laducam uerb ob eandem
cauiam,quiafcilicetex hac herba haud fecus atq? ex Laducafeda lac fluit * Capri-
nam,quod caprae T itby malis uefcantur*

GENERA*

Septem funt,Dioicoride 8c ali]s ueteribus teftibus,Tithymalorum genera.Pri^
mus Characias, id eft, uallaris dicitur, quod uallisicptisq? muniendis idoneus fau
Secundus Myrfinites,a Myrti foliorufigurataut a nucibus, quibus fimile fertfru-
dum, Caryites nominatur. Hunc frudum funtqui Nucem uomicam. Germanis
&rott£$lm uocatam.eiTe putent, Tertius Paralius, id eft,marinus, quod in mari-
timis nafcatur,appellatur,Quartus Heliofcopius, hoc eft, folifequus,quia eius co*
maad iblis curfum circumagitur, norninattgermanice ©onnemwftbcheTtMj^i-
mi Ιφ uocari poteft. Alrjs nominatur gt*op TDolffemtld? ♦ Quintus Cypariisias a
Cupreisi iimilitudinenuncupatur.Germanice cyptcjfmcTPolffamilcbnominari
poteft. Sextus Dendroades,a ramoru copia dicitur*SeptimusPiatyphylios,idefl:3
latifolius, a latitudine folioru nominatur* Germanice bieytblcttertc IPolffemtlcb/
ali] grop ‘fteuffclftnild) uocant . Nos ex iis generibus tria tantum depida damus,
quod reliqua uidere nondum nobis licuerit* Proferent forte ali) longe plura»

F o R M Ä*

Nos ca tantum genera quorum pidurasexhibcmus,omiisis a!fjs,deicnbemusr
Heliofcopius itaque Portulaca? flmilia folia obtinet, tenuiora tamen atque rotun-
diora * Ramos autem a radice prodeuntes quatuor aut quinque mittit, dodranta^
Ies,tenues&rubentes,copioiciadis liquore plenos * Caput huic eft Anetho fami*
le,& femen ueluti in capitulis indufum.Circumagit huius coma cum fole,unde
Helioicopi] nomen accepit. Cypariisias caulem emittit dodrantalem, aut maio¬
rem, fubrubrum, ex quo germinant folia pini fimilitudine, teneriora tamen ac te¬
nuiora. Et in uniuerium pino nuper nata? fimilis eft, unde & nomen traxit. Abun¬
dat haec etiam fucco candido Piatyphyllos Verbaico fimilis eft, longiora^ reli¬
quis folia habet,

L O G V $.

Heliofcopius in ruderibus potiisimum, 8C circa oppida nafeitur. Cyparifsias in
campeftribus frequentiisimus occurrit.Platyphyllos uerb in fyluis*

T E m p v s.

Seme Tithymalom autumno lcgitur5fuccus uerb incipiente pomoru lanugine.

TEMPERAMENTVM,

Vincentem habent acrem calidam^facultate,ineft uerb Si amaritas, Ex quarto
itaque calefacientium funt ordine, & ualenter deiiccant.

¥ IRES.

TITHYMALYS

HELiO SCO PI V S,

yVo{^6rnild)i

TY 4

I

SI4 PLANT ARVM HISTORIAE CAP, CCCXIII*

, VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vim habet Characia:liquorladcus aluum per inferna purgandi, pituita &bi-
!em ducens, duorum oboloru pondere ex pofeafumptus. Cum melicrato autem
uomitum eit. Appetente uindemia ladeus colligitur liquor. Depilat liquor hic re¬
cens ex oleo in fole inundus,rcnafcentescp flauos & exiles efficit, tandemq? omnes
deftruit . Cauernis dentium inditur, leuatq? doiores : fed cera dentes oblinendi,ne
effluens fauces aut linguam uitiet.Idem inundus myrmecias,acrochordonas, thy¬
mos & impetigines tollit. V alet etiam aduerfus pterygia, carbunculos, phagedte-
nas,gangraenas,fiftulasq?.Semen & folia eadem ladco fucco pra?flant,dimidi) ace¬
tabuli pondere pota . Radix drachma: pondere cum hydromelite infparfa 3C pota,
per inferna purgat. Decoda cum aceto, colluto ore, dentiu dolori auxiliatur. He-
liofcopius eandem priori uim habet, non tamen ufqueadeo intenta. Necdiuerfam
facultatem obtinent Cyparifsias &C Platyphyllos.

EX GALENO.

Validifsimus Tithymaloru liquor eft. Secundu locum tenet femen & folia. Sed
& radix earundem facultatum particeps ed, fed non ex a:quo . Saneipfa cum aceto
dccoda dolores dentiu fanat, maxime qui illis erofis proueniut. At liquores ut qui
ualentiorem uim habeant, in foramina quidem ipfa dentium induntur . Ca:terum
fi aliam corporis partem contigerint,continub adurunt,uicerant9:quapropter fo¬
ris illis cera circunlinitur. Sic pilos quoque fuccus inundus tollit. Porro quum ue^
Siementior fit, oleo mifcctur:& fi id firpe fiat,tandem prorfus radices pilorum adu-
fta: corru m p e n t, cor p u s cp depile reddetur.Eadem facultate myrmecias, acrochor-
donas,ptcrygia thymos aufcrunt,detergentqflichenas &pfbras,quia fcilicetab-
ftergendi illis facultas ineffipropteramaritudine.Preterea ulcerum phagedamica,
D anthrac&de&igangra:ncöde, quia ualenter calefaciunt &abflcrgunt, fiin tempore
& moderate quis utatur, iuuarc poterunt. Verumenimuero & fiflularu callos, ea¬
dem facul täte adimunt. Porro ha:c omnia genere quidem fimiliter, imbecillius ta¬
men & folia & frudus pra:ftarc poflunt . Quibus fane & ad pifces in aqua ftagnali
capiendos uti affolent. Celerrime nanque ab illis in uertiginem adi, ac femimortui
redditi,ad aqua:fuperficicm feruntur, Carterum quumfeptem fint eorum gene-
ra,ualentiisimus efl: quem C hara eia m nominant,&Myrfinites,& qui in petris na-
fciturad modum arborisrdcinceps qui Verbafcoadfimiliseft, & Cypariisias:pbft
Paralius, denique Heliofcopius. Proportione uero comprehenfa: illorum faculta¬
tis & cinis & lixiuium erit.

EX PLINIO.

Tradunt toties purgari hydropicos fico fumpta,quotguttas ladis Characicex-
ceperit.Eft SC femen in ufu cum meile decodum ad catapotia foluendtealui gratia.
Semen & dentium cauis ccraincluditur , Colluuntur & dentes fucco radicis deco*
da: in uino aut oleo . Illinunt & lichenas fucco, bibuntqj eum ut purgent uomitio-
nes,&aluofoIuta, alias ftomacho inutilem . Trahitpituitaialeadiedoinpotu,bi-
icm aphronitro.Si pcraluu purgari libeat, inpofca:fi uomitione, in paiTo aut aqua
mulfa.Media potio tribus obolis conftat. Ficos a cibo fu m pfiffe melius effi Fauces
urit leniter.Efl: enim tarn feruentisnaturac*,utperfeextracorporiirnpofitu, puftu-
las igniu modo faciat, Si pro cauflico in ufu fit.Ffeliofcopius trahit bilem perinfer-
na in oxymelite dimidio acetabulo, Ca:teri ufusquiCharacia:. Cyparifsia:eadem
uis qua: Heliofcopio aut Characia?. Platyphyllos pifces necat,aluum foluit,
radice uel folfjs,ueI fucco in muIio,autaqua mulfa drachmis
quatuor.Detrahitpriuatim aquas.

DE TRIPHYL-

TRIFOLIVM

ODORATVM,

DE TRI PHYLLO CAP» CCCXIIII»

c

NOMINA*

ρϊφυ aaom Grxcis, Trifolium odoratu Latinis, officinis fimpliciter
Trifoliu dicitur. Germanis öibcn^ctt/proptcreaquod fingulisdie*
bus lepties odore fuum habeat, & toties etiam amittat, quandiu in hor*
to creuerit. Decerptum enim &exiccatum,odorem futim perpetuo re^
tinct. Qui certe pluuiofa temporis conilitutione ac tempeilate inflante multo ue^
hementior eil, fic fane ut totas xdes, in quibus hxc herba repofita eil, odore fuo
compleat* Potefl etiam appellari comodiisime wolriccbcnbcr^lcc.

FORMA.

Frutex eil cubito aItior,uirgas habens tenues,nigris,iunceisqj adnafcentijs mul
tis prxditas, in quibus folia Loto arbori fimilia funt, terna in fingulis germinatio^
nibus. His recens enatis odor Rute ineil, audis uero iam,bituminis. Florem emiT
tit purpureum, femen modice latum & fubhirfutu, ex altero extremo apicem obtL
nens. Radix illi tenuis,longa,ua!ida. Ex qua quidem dcliniatione fatis conilather*
bam, cuius picturam damus, eile Trifolium odoratumffiquidcm cubito altior eil,
caules tenues obtinens,unde ramufculi multi nigricantes quodammodo, aciuncei
oriuntur, qui finguli terna folia producunt odorata . Flores etiam habet in purpm
reo coeruleos . Semen quocp Milio haud difsimile in folliculis modicelatis, piloiis,
gGn fummitate aculeum habentibus, profert. Radicem deniq? longam, candidam
ac uaiidam habct,utprorfus nihil fi t quod deferiptioni non refpondeat.

L O C V S.

Sponte fua in Germania non proucnit. Satum uerb nulla difficultate prodit»

T e m p v S.

D lulio menfe floret,ac fubinde femen producit.

TEMPERAMENTVM.
Calidum eil Si ficcum in tertio ordine.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Semen &C folia in aqua pota lateris dolore laborantibus, difficultati urinx,comi*
tialibus,incipicnti aqux inter cutem, uuluxq? ilrangulationibus auxiliantur.Men,
fes etiam ducunt. Oportet autem feminis tres, folioru uerb quatuor drachmas da^
re. Succurrunt & ucncnatoru morfibus folia trita cum oxymelite 8c pota. Referut
quidam,fi totius fruticis,radicis Sffiolioru decodo foueantur fadi ex ferpentiu mor
fibus dolores,eos mitigari. Si uerb alius ulcus habens eodem illo decodo quo quiC
piam fanatus fuerit foiieatur, eadem fendtquxmorii aferpentibus. Dantquidam
etiain tertianis bibenda folia eius tria,aut totidc femina cum υίηο,ίη quartanisaute
quatuor,ueluti qux circuitus foluere poliunt, Mifcet uerb eius radix & antidotis»

EX GALENO.

Triphyllum potum laterum dolores ab obilrudione natos iuuat,urina 5 C mem
fesprouocat.

EX PLINIO.

Trifolium icio credi prxualere contra lerpentiu idus 8ί fcorpionu, exuinoaut
pofca,feminis granis uiginti potis,uel foli)s,&tota herba decoda,ferpentesq? num
quam in T rifolio afpici.Prxterea celebratis autoribus cotra omnia uenena pro am
tidoto fufficere uigintiquinque grana eius.

APPENDIX.

Debet eius Trifolrj odorati ufus eile fubinde in omnibus officinis,quod mirifice
uenenis aduerfetnr,& ad ulcera malefica fananda perquam utile fit.

DE TRIFOLIO

fRIFOLIVM PRATENSE
PVRP VREVM,

%z

TRIFOLiVM PR AT ΕΝ \]
SE ALB VIVE

TRIFOLIVM PRATEN¬
SE LVTEVM,

820

C

DE TRIFOLIO PRATENS >

CAP. C C C X V.

NOMINA.

ρΐΦΥΛΛ0Ν<$ν ι£ζ·ην$π<Ηθΐζ γμνα)[ΛΛΌμ Gracis, Trifolium pratenfe Lati-
tinis dicitur.Officinalatinum nomen retinuerunt^ iimpliciterTrifo
lium uocant. Vtendum uero illis efretodoratoTrifolio,qiiemadmodu
altero abhinc capite diximus. Germanis TPyfcnblce nominatur.

GENERA.

T riagema pra Tria apud nos pafsim in pratis prouenientia Trifolrj inueniuntur faftigia, quo^

tettfis Tnfolij. rum pnrniirn a floribus purpureis, Trifoliupratenfe purpureu, germanice bzamt
CarJiIrm' alterum itidem a floribus fuis candidis, Trifoliu pratenfe candidum.

Luteum. * germanice wcqnPyfcttl:lce/&tertiumluteum,germanice gcciTPyfenHee appeb
lauimus. Quod ad folia ipia attinet,non admodu differunt : queduis enim horum
generum tribus conftatfolrjs,qua in primo funt latiora & herbacea, in fecundo au*
tem longiora anguffiora,magiscy pallcfccntia candicantiaue Jn tertio funt mino

ra& rotunda, atque ad Fccnigraeci folia accedenda, Sunt qui hoc genus Lagopum
efife putent.Sed de Lagopo fuo diximus loco.

FORMA.

Caulem rotundo, cubitalem cbtinent,ramos exiles, folia per interualiatria:flor
res in fu m ruo aut purpureos, aut candidos, aut luteostradice longam lignofam.

L o c v s.

Scatent i]s prata omnia,undc etiam nomen nada.

T E M p v s.

D Florent Maio & lunio meniibus.

TEMPERAMENTVM.

Adffridoriecuiufdam qualitatis ienfumin guffu pr^fe ferunt, non tamen mu U
tum admodum, ut nihilominus fint tenuium partium 8£exiccatoria, quandoqub
dem etiam exigua quafi acrimonia pradita uideantur.

VIRES.

Hauddubie mediocriter concoquendi & exiccandi uim poisident,ut non temo
re quidam ex reccntioribuslierbarristradant, Trifolia hac albo muliebri proflua
uio mirifice conferre. Eadem etiam inflammationibus impolita, eas cocoquunt, 3C
ad maturationem perducunt.

DE TRAGOPOGONE* GAP* CCCXVI*

NOMINA.

ΡΑΓΟΠΩΓΩΝ,κ ’,φμχ Gracis nominatur,Latinis Hirci barba, Co*
maroff cinis ignota eff herba. Germanis & (Β<ιηφ btot dff

citur, Hieronymus herbarius Braunfchuuigenfis magno errore hypo-
ciffhidain hac herba nafei putauit.Sicauteeam Graci uocarunt, quod
s prormiia pendeant barba*, uel redius quod lutei illius flores in uolu-
eres barbulas euaneicant.

FORMA.

Caulem habet exiguum, longum tamen, bicubitalem interdum, geniculatu,
foliaCrocofimilia, radicem longam & dulcem, fupra caulem calycem magnum,
Si in eius funimo femen nigro, florem luteum, qui in canefcentes barbulas fatifeit*
Hac etiam cum carpitor lade manat. - - · ■— —

L O C V S.

Sua iponte in pratis naicitur.

TEMPVS»

8ZÄ FLANTARVM HISTORIAE CAP# CCCXVI,

C T E Μ P V S,

Maio 8Hunio menfibus florct*

TEMPERAMEN T V M.

Dulcedo qua? in radice ac totafereplantaapparet,fatismonftrat eam efle calL
ditate tepida praeditam, & modice h umidam.

VIRES EX DIOSCORiDE,

Herba 8C cruda & coda edendo eft,

APPENDIX*

Ex recentiorum traditione, & temperamenti ratione, a:fluanti flomacho utilis
eft herb a, thoracis & iecoris uitrjs,rcnum item 8>C ueiicse malis* Succus eiufdem mF
rificelaterum doloribus auxiliatur»

DE T Y PHA» CAP^ CCCXVII^

NOMINA*

υφη Gra:ds,TyphaLatinis,ofticmisinufitata.Germanis (Oofy/obw
Γμ;η cifioib dicitur, A nonnullis linofpcn vnb jCtcjlcn.

FORMA*

_ Foliu profert Cyperidi fi mile, caulem la:uem,enodem, cuius in funv

mo capite flos obducitur denfus,euadens in pappum feu lanuginem. Qua: deicrF
ptio huic planta: fic quadrat, ut nulla fit nota qua: reclamet , Folio fiquidem Cype^
ridis erumpit,caulc alto,la:ui, plano, enodi, cuius cacumen denfa florum congerie
ftipatur,8e ueluti fpifla cingitur lanugine,qua: in pappos tandem euanefcit*

L O C V S,

D Gignitur in paluftribus 8C fiagnantibus aquis»

T E M p v S*

luliomenfecaulis lanofafloccoru denfitate obducitur, Augufto autem in pap^
pos abit,& euanefcit*

T E M P E R A M E N T V M.

Quantum ex uiribus eiufdem colligi poteft,non euidenter, potifsimu eius flos,
calefacit 80refngerat,modiceq;abftergit,atqueadeo exiccat.Quum enim ambuflis
medeatur, <$£ ambufta, Paulo libro quarto, capite undecimo tefte, medicamenta
qua: mediocriter citra infignem caliditatem aut frigiditatem abftergunt,requirant,
fcquitur hoc quale diximus temperamentum obtinere.

VIRES EX DIOSCORiDE*

Flos eius cum iuiilo adipe uctufto cloto exceptus ambuflis medetur.

DE TVRCICO

/

824

c

DE TVRCICO FRVMENTO

CAP. CCCXVIII.

NOMINA.

Turckufi-umen*
tum cur diflum.

oc frumentum, iitalia multa, ex eorum eft genere qua? aliunde ad nos
translata funt. E Grcda autem S^Aiia in Germaniam uenit,unde T ur*
cicum frumentum appellatu eil : Afiam enim uniuerfam hodie imma,
nifsimus T urca occupat. Germani etiä ad loca unde affertur refpicien*

tes^tircf tfeh ϊοιη nominant.

GENERA.

Quatuor huius frumenti reperiuntur genera. Quodda enim grana rufa, quod*
dam uerb purpurea, aliquod lutea, aliquod fubcandida grana profert. Spicaruieu
panicularum etiam in rjs eft diuerfitas:etfi enim omnes mutic£ fint, tamen alia can*
didos,alia luteos,alia purpureos,prout idlicet grana colorata erunt,flores obtinet.
Alias,quod ad formam attinet,in rjs nulla eft differentia.

FORMA.

Culmum habet craffum, rotundum, altum longumue, infima eius parte pur*
pureum, geniculis interfedum: folia oblonga &harundinacea,infummitatepamV
culas, autfpicam muticam, Si granis uacuam, inftar Secales florente, nunc luteo,
nunc candido,nunc purpureo colore, prout frudus quem profert coloratus eft.
Frudu uerb Si grana triangula, diuerfis iam comemoratis coloribus tinda, in fo*
liaceis,rotundis ac crafsis membranis ac uaginis,qua? e lateribus geniculorum fere
fingulomprodeunt,contenta obtinent,coaceruataacpemufsirneiunda,inq?odo
aut decem uerfus ordine digefta. E faftigio uaginaru capilli tenues, iam candido,
iam luteo,nunc purpureo colore maculati dependent,ut pidura fatis oftendit,qug
D unica quide tibi omnia genera repraffentabit. Ha?c in una uagina quatuor tibi gra*
norum colores monftrat, cum tamen quaeuis unius duntaxat coloris grana, nem*
pe aut lutea, aut purpurea, aut rufa, aut fubcandida omnia habeat . Quod nos, ne
aliquem pidura deciperet,monendum eile duximus.

L O C V S.

E Grscciauel Afla,utdidum eft,primum ad nos peruenit, Nunc autem paisim
in omnibus hortis prouenit.

T E Μ P V S.

Seritur menfe Aprili,nec nifi fub finem Augufti Si initia Septembris ad maturi*
tatem peruenit.

TEMPERAMENT V M.

Dulcedine Si lentorem quendam grana guftu prae fe ferunt, ut hauddubieidem
cum T ritico habeat temperamentum.

VIRES.

Cum idem cum Tritico habere uideatur t e m p era m e n t fi, ea fd e m etiam obtineat
facultates necefle eft. Grana itaque teruntur in eandidifsimam farinam, qua? in pa*
nificia fubinde cogitur. Panis tamen ille lentoris quiddam Si obftruen tis natur^ ha
bet.Hinc eft quod in Aiia Si T urda illius nullum in cibo ufum effe,niii cum anno*
na? premit inopia,dicunt.Ca?terum foliorum fuccum refrigerandi facul*
tatem obtinere tradunt, hinc ad eryfipelata utilem ad*
modum effe confidunt.

DE THYMO.

Βιό

C

Serpyllum Ro*
manum »

T hymm unde
difiws*

DE THYMO CAP^ CCCXIX^

NOMINA.

v Mo ς Graecis,Th^mus Latinis, herbarrjs uulgaribus Serpyllu Ro-
manumjiauddubie ab odore quem cum Serpyllo comunem habet, di
citur. Officina: antiquum nomen retinuerunt. Germanis 7£bym/8C

. K_0mifd?er qucnbci uocatur. Thymus autem Graecis ab excitando,

quod ύύ&ρ dicunt, nomeninuenit.Nonnullis potius hoc placet etymum, ut Thy-
mos quali thyaemos,hoc eft,fanguinem impellens dicatur.

FORMA.

Thymus furculofus frutex eft, minutis multis &anguftis folrjs circundatus, in
furnmo capitula floribus purpureis referta habens. Ex qua fane deliniatione omni
busconfpicuu fit3herbam cuius p i duram damus efieThymum. Dodrantalis enim
& furculofus frutex eft, folias exiguis, flofculis ex purpura candicantibus, fuauiisi-
rmodoris,capitdlafperiecomplicatamformicarum,radicelignoia,enafcentias ui*
rides multas obtinente,quibus in terra radicatur.

L O G V S.

Nafcitur petrofts 6 i tenuibus locis : neque enim locum pinguem,neq$ ftercora-
lum, ied apricum defiderat. Nunc in hortis multis Germaniae prouenit.

T E M P V S.

Floret lerb,quodTheophraftus etiam libro iexto de hiftoria plantarii, capite fe-
eundo teftatur,circa Solftitia,cum & apes decerpunt, & auguriu mellis eft.

TEMPERAMENTVM.

Thymus uehementer calefacit ♦ itaque in calefaciendo &C exiccando in tertio or>
dineftatuenduseft.

B VIRES. EX DIOSCORIDE.

Potus cum fale &aceto,pituita peraluum ducit.Decodu eius cum meile ortho-
pnoicis 8£afthmaticis prodeft. Lumbricos uentris,menfes,f<:tus Mecundas pellit.
Vrinam ciet.Mixtus meile in eclegmate,excreabiliaefficit thoracis uitia.Recentia
oedemata cum aceto illitus difcutit. Sanguinis grumos diftbluit. Thymos Si uer-
rucaspeniiles tollit. Ifchiadicis cum uino 8£ polenta impolitus auxiliatur. Hebeti¬
bus oculis in cibo fumptus opitulatur. V tilis etia pro condimento in ianitatis ufu.

EX GALENO.

Thymus incidit,8£calefacit manifefterob id & urina S^menfes prouocat,fcetum
euellit,& uifcera potus expurgat, educendis ex thorace S C pulmone confert»

EX Ä E T 1 O.

Haec experimentis de Thymo comperta funt. Dato ieiunis articulari morbo fa^
borantibus, Thymi aridi minutifsimi drachmas quatuor cum oxymelitis cyatho»
Bilem enim reliquoscp humores at cp acrem laniem euacuat. Facit &C ad ueficae ma.
Ia. Ventre inflatis,ubi intumefcere coeperint, drachma unam dato ieiuno cum co¬
chleari aquae mul fac. Ad lumborucoxendicumq? dolorem, laterisq? Sc thoracis, ac
hypochondrioru liifpeniiones, ac inflationes,pondere trium drachmarucum oxy
melite tempcrato,menfura cochleari) ieiuno exhibeto, Similiter etiam Simelancho
licis, Si mente turbatis, timoreq? detentis drachmas tres cum oxymelitis temperati
cochleari praebeto. Dato item ieiunis SC ante cccnam aduerfus lippitudine, & uche
mentem oculorum dolore. Praeterea contra podagram, etiam quae motum omni¬
no interceperit, cum uino utilifsimepropinatur, Poftremb ad tumefactos teftes,ie
iunis trium drachmarum pondere exhibeatur.

EX PLINIO.

Oculoru claritati multum conferre exiftimatur, in cibo, & in medicamentis.
Item diutinae tuisi ecligmate faciles excreationes facere cum aceto &C fale. Sanguine
concrefcere non patitur e meile. Longas faucium deftillationes extra illita cum Si¬

napi

9

8*8

PLANTA RV M HISTORIAE CAP, CCCXIX,

C napi,extenuat:item fiomachi SC uentris uiria. Modice tamen utendum efi,qiiomil
excalfacit, quamuis fiflataluumrquaefi exulcerata fit, denari) pondus in fextarium
aceti Amellis addi oportet. Item fi lateralis dolor fit, aut inter feapulas, aut in tho¬
race, Praacordqs medentur ex aceto cum melle :qusc potio daturi in alienatione
mentis & melancholicis »Dator Si comitialibus, quos correptos clfadus excitat
Thymi, Aiunt Si dormire eos oportere in molli Thymo, Prodeft Si orthopnoicis
Si anhelationi, mulierumq? menfibus retardatis , Vel, fi emortui fint in utero par-
tus,decodiim in aqua ad tertias, V iris uerb contra inflationes, cum melle Si aceto*
Et fi uenter turgeat, te fles u e aut ueficte dolor exigat. E uino tumores & impetus
tollit impofitu. Item cum aceto,callum &ucrrucas. Coxendicibus imponitur cum.
uino , Articularibus morbis trium oboloru pondere in tribus cyathis aceti Si mel-
!is. Et in faflidio, tritum cum Tale.

DE TEVCRiO^

C A P» CCCXX»

NOMINA.

Bn e v k p i o n, Hfäutufrve Graecis, Teucrion Latinis appellatur. Officinis
J ignotum, Germanis gro£2$4tbcttcfcl dicitur, Teucriumautem uoca-
3 tum efl Graecis pariter Si Latinis, quod Teucer Aiacis frater hoc inue-

_ I nerit Jnuentum ueroab eo fic tradit Plinius, Quum exta in (acrificio fu

pcridproieda fuiffient,iieni adhaefit, eumcj? exinaniuit. Proinde quod cafus often-
derat, obieruatumqj a T cucro fuit,ad aeternu humani benefici) decus Si famam illi
Teucrium hoc di accreuit.Diucrfiim tamen hocTeucriuab Hcmionitide,quod a Plinio etiam Teu-
uerfum ab η c* crfum appellari diximus. Chamaedrys autem nominata efl hsecherba, quod Cha^
mlänonobfcr» riiXC*n/ fimillima fit, adeo ut uicifsim etiam Chamaedrys hoc nomine, ut fuo dice-
tunt, ' mus loco, dida fit Teucrium, Maius tamen efl Teucrium quam fit Chamaedrys,

D ut merito Germanis giOß33<ttbengcl nuncupari queat*

FORMA.

Herba efl uirgae referens effigiem, Chamaedry fimilis, tenui folio, non multum
Ciceri diisimile. Haec quanquabreuiflimafitTeucri) deliniatio,tameabundernon
Erit herbam hanc, cuius pidura exhibemus,eiTeiierum Teucria, cum nihil C ha¬
rn aedry magis fimile dici queat, fi diligenter utriufcp plantae notas expendas*

L o c v s.

Nufc|uam,quod fciam, fponte fua in Germania prouenit. Satum tamen copio-

fe nafcitur*In Cilicia plurimum habetur.

T E m P v S.

Floret lunio Si lulio menfibus,ac fubinde femen producit*

TEMPERA MENTV M.

In fecundo excalfacientium,tertio autem exiccantium exiflit ordine*

VIRES, EX DIOSCORiDE.

Viride cum pofca potum, aut aridum decodum ac hauflum, lienem potenter
minuit. Licnofis cum ficis Si aceto illinitur, Venenatorum autem rnorfibus cum
aceto fine ficis*

EX GALENO.

Teucrium incidendi, tenuium partium facultatis efl, quare lienes fanat,

EX PLINIO.

Recens Teucria in poica,uel ficca deferuefada, potu lienem efficaciter eofumit*
Item ex aqua illinitur, Pota arida Si decocta quantum manus capiat, in aceti hemi¬
nis tribus lieni medetur. Ad uulnus illinitur eadem cum aceto, aut fi tolerari non
poisit,ex fico uel aqua* Serpentium plagis imponitur cum aceto tantum.

DE HYPE-

S 3 ο

DE HYPERiCO CAP» C C C X X !►

c

NOMINA»

Perforata,

Androfemott.
Chamcepitys .

lugadmona.

FfipiKoM, cojIjpQa-cup.o^ypipca.7rirvs Grxcis , Hypericu Latinis dici¬
tur. Nomen latinum in officinis ieruat. V ulgus herbarioru Per-
foratam uocat, quod folia foli obie<fla innumeris foraminibus fca
tere,&omni ex parte pun&is quibufdä pertundi uideantur, Her-
bam quoq^diuiloannisappcllant. Germanis €5. J ob ane£vmtt
norniiiatur.Androia?monobflorem eiusqui digitis confricatus
fanguineu emittit liquorem, dixerunt. Chamtepitys uerb ab odore feminis refina-
ceo nominata eff, Fugam dtcmonu aliqui, quod fuperffitione quadam indu&i, fu-
pare poffe d temones crediderint, appcllauerunt.

FORMA.

Folia Ruta: iimiliahabet,furculofusfrutex, dodrantalis, rubefcens. Florem lu¬
teum, qui digitis attritus fanguineum emittit fuccum, qua ratione Androfaemon,
quafi humanum dixeris ianguine,appellatur. Siliquas gerit fubhirfutas, in rotun-
ditate oblongas, hordei magnitudine, in quibus femen nigrum, relinam obolens«.
Cuius nimirum defcriptionis nota? ita herba? illi, quam Perforatam uocant noftri
temporis herbarii, refpondent,ut nemo niii prorfus prtcfraclo iit animo Hyperidi
eile deinceps reclamare pofsit, Siquide furculofa eff herba,dodrantalis,fubrubens,
folio Ruta:, flore luteo, quem fi digitis libeat terere, manus profedo inuenies fan-
guineofuccocruentatas.Siliquadeniqueterete, hordei magnimdine,femine intus
nigro,relinam olente. Duo itaepin Perforata inueniuntur,qua? effe Hypericu cer-
tam tibi faciut fidem, cruentus nempe floris triti fuccus, odorq; feminis relinaceus«.
Ndrcellivhren* qui diuerfum fentiunt hauddubie Marcelli Florentini interpretatione falla fedudi
tini erratam. funt3 qul' florealbo conflare Hypericum afferit, cum tamen in Diofcoride iit, cwd@r

D ίχομμΗλινορ, hoc eff, florem luteum habens.

L O G V S.

Gignitur in cultis,5i' afperis locis.

T E Μ P V S.

Acftate floretjulio potifsimum & Auguflo menflbus.

TEMPERAMENTVM.

Hypericum calefacit SC exiccat,tenuisq? fubffantia:eff.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Vrinamcit, mcnffrua ducit appoiitu. A tertianis quartanisq? cum uino potum
liberat.Semen quadraginta diebus potum ifchiadids medetur. Foliacum feminei!

litafanantambufta.

EX GALENO.

Menfes Si urinas prouocat : fed ad htee totus fumendus eff fru(ffus,non tantum
femen, Cum folfis illitus uiridis ad cicatricem ducitcum alia, tum etiam ambuffa.
Cacteru fi ficca contufamfpergas,humida8£putredinofa ulcera fanabis. Sunt non-
nulli qui ifchiadids bibendum exhibent.

EX PLINIO.

Natura femini Hypcrici ipiffandi, Aluum fiffit, urinam cit, ad calculos ueffete

cum uino bibitur.

DE HYOSCYAMO.

V

«i1 DE HYOSCYAMO»· CAP» CCCXXII»·

- ^^i|o 2 KVAM02 Graccis,Hyofcyamus,Apolimaris Latinis dicitur. Ara*

bibus Plinius Alleren uocari teßatur, Officinis corrupta uoce Iufquia^
raS m us dicitur. Germanis 25ilf4mfcrmit/uel (impliciter 2$tlfm.Hyofcy&-
mon autem Grseci uidentur appellare quafi fabam fuillam aprinamue,
dediärn. quod,ut in hifloria fua Helianus inquit, paßu huius herb^ conuellantur fues aprL

ue,prxfenti mortis periculo, ns ficopioia aqua ßatim fe foris & intus proluerint*
Adeuntqp aquas non ut proluant fe tantum, u er um etiam ut cancros uenentur : ijs
enim na&is protinus fanitati reßituuntur, Ätquehmceßquodä nonnullis etiam
Apollim w. Germanis Scwboit nominetur . Apollinarem uerö Latini ab Apolline medici¬
na inuentorc dixerunt.

fiENERÄ.

NigerUyofey** Tria funtHyoicyami genera. Vnum purpureos fert flores,folia Smilaci fimilia^
mm. femen m'grunr ,cytinos duros SC fpinofos. Hoc nigrum herbarq appellant. Altera

tlms. flores luteos ceu m ili effigie, folia SC Aliquas teneriores, femen fubflauuceu Irionj
Albus, flauem uocant. Bdioc eft quod piffium damus. Tertium utile ad medicinam, pia*
cidiisimum exifi "?ns, pingue, tenerum, lanuginofum, flore S i femine candido ; aL
bum nominant. Quod fi uerb illud non adfit, utendum flauo erit. Nigrum ut de*
terrimum i m pro oandum.

FORM Ä.

Frutex e fi caules emittens craffos, folia lata, oblonga, incila, nigra, hirfuta.Per
caulem deinceps noree prodeunt ueluti mali punici cytini, clypeolis fepti, (emine,
ut Papaueris,plenis, Quid muitaefrutex eß trißi afpedu,folio lato, longo, pingui*
D hirfuto, uenofo,8£ ladniato:caulibus crafsis, e quorum latere flores prodeunt tam¬
quam maiorum punicorum cytini, muricatis calycibus, ramos continua ierie ue-
ftientibus,femine intus Papaueris refertis.

LOCVS.

Primum genus in Galatia nafeitur. Alterum pafsim circa littora, Si inter ruinas
rudera prouenit, Tertium in maritimis 8 i ruderibus.

T e m p v s.

Semen nullum nifi poflquam inaruerit legendum. Floret fere per integra aefla*

tem,poti(simum Iulio menfe.

TEMPE RAMENTVM.

Candidus ex tertio qudammodo ordine refrigerantium eß. Reliqua duo geno
rauenenofa.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Exprimitur fuccus ex tenero femine,foIrjs,cauiibus9,in quem ufum tunduntur
omnia,expreiTusc£ in fole ficcatur. Vfus eius ad annum ufep : facile enim putreicit.
Exprimitur priuatim etiam fuccus ex arido femine,aqua calida perfufo, tuib Si ex-
preflb. Eß uero fuccus liquore preßantior,8£ magis dolores finit. Herba autem ui-
rens contufa,& trimeßri farinae mixta in pafiillos coformatur Si reconditur. Prior
uerb fucci exprefsio,& quod a ficco femine exprimitur, collyrqs dolorem lenienti-
bus comode mi(cetur,8£contra acres calidasq? fluxiones,dolores aurium, & uuluae
uitia . Cum farina autem autpolenta,contraoculoru,pedum, aliascy inflammatio¬
nes* Semen eadem poteß. Facit ad tuisim, defiillatione, oculorum fluxione, uehe-
mentes dolores, muliebria profluuia, aliasq? (anguinis eruptiones, oboli pondere
cum Papaueris femine, Si aquamulfa potum. Confert podagris, teßibus inflatis,
mammiscp a partu turgentibus, fi tritum cumuino illinitur.Mifceturutiliter8£
alrjs cataplafmads dolorem leuantibus. Folia omnibus medicamentis dolorem (e-
dantibus, per fe, Si cum polenta mixta utiliter illinuntur . Recentia ad mitigandos

omnes

aaa 3

Albi Hydcinthi.

D

O bieflio.

Ouidmxiij.me*
tmoY. I pfe fuo$
gemitu* folijs in*
fcribit, e? ojl cu
lloshabet inferi
ptum yfuneftacji
Utera duftd efl·

g$4 PLANTARVM HISTORIAE C A P. CCCXXH,

omnes dolores illinunt. Tria autquatuor cum uino pota, hepialas febres lanant*
Decocflaoleru modo, Sxltriblfi menfura comefta, mediocrem infaniam gignunt»

Idem efficere tradunt, fi in colo ulcus habenti quis per cly flerem infundat , Radice
in aceto deco<fla,dentes in dolore colluuntur.

EX GALENO.

Hyofcyamus cuius femen atrum efl:, inianiam 8>C foporem affert * Huic is cui ie.
men mediocriter flauum eft propinquam facultate obtinet. Fugiendi autem utricp
funt ut inutiles &C uenenoii.Cgteru cuius femen ac flos candidus efl:, ad ianationes
uel maximeidoneus eft.

EX PLINIO.

Hyofcyamu contra canum morfus ualet,inq? uulnera cum meile im ponit. Con.
tufum cum folfis ex uino datur peculiariter contra afpidas. Eius fuccus fanguinem
excreantibus medetur.Nidor quoq? accenfi tuisientibus. Vfus feminis 8C per fe,5£
fucco expreffo. Exprimitur feparatim,& caulibus folfjs^ utuntur, & radice, terne,
rariain totum (ut arbitror)medicina. Quippe etiam folfis conflat mentem corrutn
pi,fi plura quam quatuor bibantur. Etiam antiqui in uino febre depelli arbitrabam
iur.Et oleum fit ex femine, quod ipfum auribus infufum tentat mentem.

D E HYACINTHO ► CAP> CCCXXI !!►

NOMINA.

a k i m © o s Graecis,Hyacinthus Latinis,officinismcognitus,Germa-
nis (Ocvt$mhlümlin / quod uidelicet cum Viola purpurea in

Martio & primo uere erumpat,appellatur.

GENERA.

Duplices funt Hyacinthi,albi 8d:mmlei,ut ex hocColumellg carmine colligi po.
teft:Necnon uel niueos,uel coeruleos hyacinthos. Albos ueronon intelligaspror.
fus candidos, fed eos potius qui fi cum coeruleis coferas pallefcere uidentur,quem-
ad modii pictura affabre tibi demonftrat. Germani album fcemina, ficutccrulcum
marem uocant . Sunt qui ad a? täte m hanc differentiam coloris referre uolunt, quo-
rum ego fententia ueriore effc exiftimorcum enim adoleicunt,pallefcereincipiunt.
Ceeruleu autem Hyacinthunoflra terra triplicem producit, ut c pi(flura manifefte
cernere licet:maximu,maiorem,& minore. Minor floribus differt plurimu a maio
re:in illo enim maiores ac patentiores, in hocaute minores & quafi orbiculati funt
flores. Omnibus autem deicriptio, ut ex fis qua* ftatim fubfidemus planu fiet, puL
dire conuenit,ut hinc congeneres herbas effe conficere cuiuis liceat.

FORMA.

Folia Bulbo fimilia habet, caulem dodrantale, leucm, minimo digito tenuiore,
uiridem,comam adiaccnteincuruam,plenam florum purpureoru,radice ipfam
bulbofam . Haec certe deicriptio ita piduris quas damus quadrat, ut nulla prorfus
fit eius nota qua: illas no appofitifsimeexprimat, Folia fiquide Bulbi protinus a ra¬
dice prodeunt, caulis dodrantalis,leuis,&minimo digito tenuior,hcrbaceus,coma
procumbens incurua, plena florum purpureoru, radix bulbacea. Veru poflet ali¬
quis cauillari, hos quos dcfcripfimus flores non effe Hyacinthos,quod in fis diicur
rentibus ucnisgraecaruliterarum figura ai, ut Plinius lib. xxi.cap.xi. prodidit,& Theocritus
Poetae fabulantur,haud inferipta legatur. Cui fic refpondemus: Hyadnthu,quem
Dioicorides &a!fi hiftoncidefcribunt,dmerfumeiTeabeodequoPoetaefabulan- a .
tur. Cuius rei teflis efl Paufanias,qui refert flore qui natus eftextintflo Aiace apud ff*'f*w*
Sa!amina,non effe Hyaa'nthu,fed literis Hyacintho fimilcm uidcri,ex candido ru-
bentem, ac Lilio minorem, quemadmodu Ouidius,itemq? Virgilius deferibunt. « ««Wi¬
ldem etiam autor Cofmofandalon dici flore apud Hermionenfes, Trceccnfis con. 'J*Xc‘al'

fines

aaa 4

1

$J-S

ί

$3$

plantarvm historiae CAP» CCCXXIII,

83p

A fines te Aatur.Cum itaque conflet duplicem efle Hyacinthum,alterum rubentem,
cum literis illis infcriptis, qui a Poetis defcribiturtalterum uero purpureu feu cocru
leum (nihil enim refert utrum dixeris, quod Dioicorides per purpureum colorem
uiolaceum dilutu,hoc eft,clariorem apertiorc,quem cccruleum uocamus, intel-
lexerittnam & Plinius lib.xxxvq.cap.ix. Hyacinthi colorem uiolaceu dilutum uo-
cauit)fine literis, a Diofcoride alrjs^ hiftoricis defcripturnihil enim Dioicorides in
fuo Hyacintho de literis c5 meminit : Haud igitur temere in Virgilio ferrugineos
byacinthos,non cceruleos, fed rubentes ad fimilitudineferruginis quifpiam inter-
pretabitur3potiisimum cum Poetarum Hyacinthus,noncccruleus,fed rubens fit,
quemadmodu alibi Virgilius &Paufanias docuere. Rubet etia color ferrugineus.
Neque obftatquod Noniusferrugineos hyacinthoscccruleosinterpretatuseft:
is enim cocruleu tantum Hyacinthia nouerat. Quod fi uero haec morofis quibufda
non probabuntur, fed prorfus ftinefias literas inferiptas eile contendant, fis ita re-
fponfum uolo. Quas in Hyacintho literas appellant Poetae,Ueras non efle, ied po.
tius notas quafdam nigras,id quod hinc palam fit. Plinius lib.xvirj. cap. xrj, ubi de
leguminibus loquitur,literas lugubres in flore etiam fabte ex fententia M. Varro¬
nis reperiri tradit, in quo tamen flore non literas ullas, fed nigras tantum notas, ut
res ipla &pi<fiura docent,infpiccrc licet. Quod fi nec ifla iatisfecerint,dicemus tum
penitus fabulofum eflfc quod regum nominibus mferiptum Poeta,florem huncca-
nit.Si enim id credendu erit, credendum edam quod idem ex puero transformato
natus fit. Vel, quod uero fimikus eil, de regfis florum appellationib. Poeta iocum
ftruxifle uidetur, cum pallorem inducit fdfdtante, quibus in terris inferipti nomi
naregumnafcunturflores:funtcnimcomplurcs flores quibus a fluis inuentoribus
regibus nomina funt indita . Necp nunc ulla prorfus regii permultoru extaret me-
B nioria,nifi in floru nomenclaturis, qui nominibus regum inferipti funt, affer uaretl

L o G v s.

Hyacinthum

poetarum.

Hyacinthus Dio
fcortdis .

Ferruginei Hya*
cinthi qui apui
Vergilium.

Vergilius Eclog.
tertia : Ei fuaue
rubens Hyacin*
thus .

Liter jcinHyacitt
tho quales.

Virg. Dic quibus
in terris inferipti
nomina regü ISU
fcuntur flores.
Eclog. iij .

Nafdtur in ncmoribus:atque hinc ell quod Galli,apud quos, Plinrj etiam tefti-
monio, eximie prouenit, ut in iliis comcntarrjs de Natura ftirpium uir eruditione
clarus loannes Rucllius autor dl, nemoralem ucl agrellem cepam nominent . Et R uettius.
eius certemagna eil copia uerno tempore in nemore haud procul a uicoLufche- Hreß^cefl^
nau iuxtaTubingam fito, ut uel ex natali etiam fatis conflet flores hos quos pidtos
exhibemus,eiTe genuinos Hyacinthos.

T E Μ P V S.

Vere,menfibus nimiru Februario &Martio,cum uiolapurpurea,Theophraftd
lib.vi.de Stirpium hifloria,cap. ultimotcfte,crumpit : hinc Martium florem Ger- mrtiusflos »
manis noftris didtum efle fupra monftrauimus . Hoc podisimu tempore prorum-
pitisquem Hyacinthu minorem nominauimus. Exitetiam,eodem Theophrafto
autorc,cum Gladiolo, qui uernus etiam flos eil. Quo fane tempore is maxime flo¬
ret, quem maiorem appellauimus. Proindccum tempus etiam coueniat,nemoefl
qui deinceps ueros efle Hyacinthos,dubkare merito pofsitautdebeat.

T E M P E R A M E N T V M.

Hyacinthi radix bulbofa dl,ordinis primi in deficcando,iecundi uero completi,
aut incipientis in refrigerando . Semen autem tertio quadantenus ordine deficcat,
in medio caliditatis bi frigiditatis confiftcns.

VIRES. EX D I O S C O R I D E.

Hyacinthi radix pueris cum uino albo illita impuberes feruare crcditur.Siflitai-
uum. Pota urinam ducit, &phalangioru morfibusauxiliat. Semen magisadflrin-
git, Sicccliacis prodeft, Potum cum uino regium morbum emendat.

EX GALENO.

Radix pueros dmtifsime feruare impuberes in uino illita creditur. Semen regio
morbo allectis in uino exhibetur*

EX PLINIO.

c

840 PLANTARVM HISTORIAE* CAP* C C C X X I I I*

EX PLINIO*

Radix Hyacinthi in uino dulci illita pubertate coercet, &non patitur erumpere*
Torminibus & araneoru morfibus refiftit. Vrinam impellit* Contra ferpentes dC
fcorpiones,morbumq? regium,femcn eius cum Abrotono datur*

DE HYSSOPO CAP* C C C X X 1 1 1 !►

NOMINA.

Hs 2 n p ο ς graece, HyiTopus 8d HyiTopulatine, Officinaniomenlegitu
mum retinuerunt. Germanice ^fpcn/obcr jif°P uocatur*

Duum generu Diofcoridi HyiTopus effhorienfis Si montana.Hor
Montana. tenfis qUe in hortis prouenit,ac culinarii cauia colitur 3g<tvtcn$fpcn Germanis uo^
catur* Montana quae in montibus naicit,8£germanice appellari poteft*

FORMA.

Herba cft pedali altitudine hortenfis,fruticola,folioSatureiaefatiute,floribus
in coeruleo purpurafcentibus, thyribs fpicae modo ueftientibus, radice longa & li'
H ortenfuo-ttos gnofa. Montana priori haud difsimilis eft* Errant qui noftram HyiTopum hortem
fflraHyjfipnsefi fem non efle ueram putant: habet enim plane folium origani, ni fi quod anguftius
macr genuina» eß. jsjec piures fixnt eius apud Diofcoride notae.Nam qug de umbella quidam ob-
tjciunt,nihilad HyiTopu attinent, cum fimpliciterfcribatDiofcorides, Origanum
D non habere umbellam rotae ipecicm obtinentem.Id quod uerum eft*

L O C V S.

In hortis,ut diximus,hortenfis,in montibus uerb montana nafcit.Cacteris prae¬
fertur quae in Tauro monte proucnit*

T E Μ P V S*

ALftate floret, quo etiam potifsimum tempore carpenda uenit*

TEMPERA MENTVM.

HyfTopu calefacit 8C deficcat ordine tertio: fed 8C tenuium eft partium*

VIRES. EX DIOSCOR1DE*

Vim habet extenuandi & calefaciendi.Dccodacum ficis, aqua, meile acruta,8£
pota,peripneumonicis,afthmaticis,tufsi uetuftae, deftillationi & orthopnoea: opi¬
tulatur* Lumbricos necat. Cum meile linda idem praeftat.Decodu eius cum oxy-
melitepotum,crafsitudineper aluum ducit . Efturcum ficis uiridibus, aluum fub-
ducens. Vehementius purgat adiedo illi cardamomo, autiride, auteryfimo. Co¬
lorem bonum prebet.Cum fico &nitro illinitur ad lienem,aquam intercute.Cum
uino ad inflammationes * Difcutit fugillata cum aqua feruenti illita * Angina labo¬
rantibus cum decodo ficorum opii mu gargarifma* Decoda cum aceto, dentium
dolorem collutione mitigatjnflammationes quae circa aures funtfuffitu ioluit*

EX PLINIO.

Hyflopum in oleo contritum phthiriafi refiftit, prurigini in capite. Stomacho
eft contrarium. Purgat cum fico fumptum per inferna, cum meile uomitionibus*
Putant dC ferpentium idibus ad uerfari, tritum cum meile fale & cumino*

DE HYDROPI"

1

HYSSOPVS

' HORTENSIS

84* DE HYDRO PIPER CAP»· CCCXXV*·

c

Hydropiper qua
rcdiäum.

Ό

t

NOMINA.

Δρορ^ρϋρι Graeds,Hydropipcr Latinis,officinis incognitum. Ger¬
manis TPrtj]ct*pfcflfetr/ober tföudrcnhrmit nominatur. Hydropiper
autem a locis quibusnafcitur, &£ piperis faporequcm praefe fert, quali
dixeris piper aquatile,appellatum eft.Mufcaedenic^ab eouehementer
abhorrennncque enim id quod fucco eius afperfum eft attinguntjhmccp adeo alto
rain appellationem Germani illi indiderunt.

FORMA»

Caulem aeditgeniculatu,robuftu,circa quem alarum concauitates,8d folia Meti
thae fimiiia,maiora,teneriora,candidiora^,guftu piperis acri,non tamen odorato.
Semen in ramulis fert fecundum folia nafcens, continua ferie congeftum, raccnio-
fum, & acre. Radice exiguam & inutile . Ex qua deferiptione latis conflat herbam
hanCjCuius imagine damus, efle Hydropiper ; nulla fiquidem nota eft quae illi non
coueniat. Caulis enim eius geniculatus,iolidus,drca quem alae panduntur, & folia
Menthccofimilia,rnaiora tantu,hoceft,longicramult6,teneriora balbiora. Quae
fingula facile diligensquifpiamoculisluftrabit. Sitiero linguaconfulat, folia me-
ram piperis acrimoniam refipiunt,nullam tamen odoris fuauitate in eis deprehen¬
det . Quod fi reliquam faciem excuderit, offendet femen prope folia enatum racc-
niatim congeftu, dC quadä ferie cohaerens, ipfumcj; acre . Accedunt denicp natales,
facultates,&alia, ut nullus plane ambigendi locus relivflus fit. Damus hic etiam al¬
ienus herbae quae in aquis prouenit pidlura, quam nonulli Hydropiperis fpecie ef-
fe arbitrantur,quae fere Hedere folia obtinet,& iecundu ea femen. An femini haud
diisimilc.Nos ä colore feminis appeilauimusHydropiperrubeum, germanice rot
TEaj]erpfeffer. Huius herbe & racemofus fru<flus,6<l folia acrimonia funt praedita»

L O C V S.

Gignitur prope ftanies aquas,aut quae leniter fluunt. Copiofe prouenit ad flu¬
men Pegnicum haud procul a Norimbergo*

T E M p v S»

Floret Augufto menfe floribus albis fpicatim cohaerentibus, aefubinde femen

minutum profert.

TEMPERÄMENTVM.

Calidum eft,non tamen ufqueadeo ut piper,& ficcum : id quodguftus abunde
docet. VIRES. EX DIOS COR ID E.

Folia cum femine illita,cedemata,ueteres9 duritias difeutiunt» Sugillata delent»
Siccata & tufa pro pipere fall δί obfoni)s mifcentur. Radix parua, nullius in medi¬
cina uius. EX GALENO.

Hydropiper a locis in quibus nafeitur, 8£ a fimilitudine quae illi cum Pipere in
guftu eft,nomen fortitum eft.Caeterum calidum eft, fed minus quam piper. Atcp
herbaipfa etiam num uiridis cum femine cataplafmatis in modum impofita fugil-
lata,Sc induratos tumores digerit»

EX A E T I O.

Hydropiper herba eft in aquofis nafcens,ramufculis acfolrjs Menthg fimilis,ma
ior tantum, guftu acerrima ut piper,perexigua femina fingulis folrjs ferens. Calida
quidem eft,non tatncnacecdens piperi, quae recens illita fugillata aedurities fanat.
Hanc nonnulli condimentis piperis loco addunt.

APPENDIX.

Cum interea temporis dum fub praelo funtnoftri edmentanpquomodo ueteri-
bus fit appellata herba quam Hydropiper rubeum uocauimus diligentius cogito,
tertiam Dracontij apud Piiniuhb.xxiiipcap.xvi. fpeciem eftecoperio : hanc enim
ita pingit;Tertiademonftratiofuitfolio maiore quamComus,radiceharundineaa

totidem

HYDROPIPER

£Safr«pfifF<x

bbb z

HYDROPIPER

RVBEVM,

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXXV, 845

A totidem ut affirmabant geniculata nodis, quot haberet annos:totidemq$ efle folia.

Hi ea ex ιιίηο uel aqua contra ferpentes dabant. Qua? quidem nota? huic edam her
ba? competere uidentur. Eft enim folio maiore quam Cornus,radiceharundinea,
nodiscp geniculata ♦ Δη uero tot nodis fit geniculata, quot habet annos, totidemqj
folrjs,nondum obferuare potuimus. Quinetia uniueria tum foliorum tum fru(flus
forma,acrisq? iapor, Ari ac Dracontrj genus efife euidenter oftendunt. Facultas de¬
nique contra (erpentes, quam Diofcorides fuis etiam tribuit Dracontrjs, abunde
quod contendimus docet . Non eft autem, ut quida exiftimant, Flinq Aris, quod
eius radix oliua? grandis magnitudinem atcp formam non referat. Hanc noftram
de hac ftirpefententiam hoc loco referre placuit, ne quis nos illam Hydropiperis
efle genus pertinaciter aflerere ac tueri uelle exiftimet,

DE PHLOMO CAP^ CCCXXVI»

NOMINA.

λομος gra?ce, Verbafcu latine, officinis Tapfus barbatus dici- Tapfws har*
tur. Sunt qui Candelam regis, Candelariam, Lanariamcpnomi-
nent, Germanice TFullfrmit/^lcrnciifmut/'Onholbcnfcr^/ Candciare^
V)imclhiant/15tcnn$t<iut uocatur.Phlomon autem hauddubie p hlomos cur
dixerunt Gra?ci,quod ea pro ellychniis utantur.Candelariäquo- dl ^
que recentiores nominarunt, quod caulibus eius adipe, feuo, uel Candekrh*
aliquo pingui illitis,nonnulli pro lucernis utantur.

GENERA.

V erbaicu omnium ueteru teftimonio duo habet fumma genera, Candidu enim
B alterum folrjs, nigrum alteru eft. Candidum rurfus in marem & fcemina digeritur.

Prqter tria ha?c,&iylueftre habetur,wtlbTPulftrmit Germani appellant. Sunt etia
V erbaicula duo,qua? ä noftris herbarias herba? paralyfis, & uulgd arthetiese, cum verhafcuh duo .
arthritica? dicendum eflet,uocantur. Germanice 0chlti|]clblmnen.Horum unum Herfa paralyfis.
eft odoratu, alterum odoris expers.Priusgermanice (impliciter Θ φ i tifle lb 1 dm e /
obercjdb θφ1ϋ1|ί:ΐΒ1ί,τηιεη/ΐ5ίίηί^φ1ϋ||<:1/ο^ΓΤ Θ. petere fcbliiflcl/ alterum
wtlb 0φΚί||ΗΒΐίπΐίοη/ίΦατ tvetf i^>imclfcbliifjcl appellant. Eft SC tertium Ver,
bafculum,quod Lychnitim,alrj autemThryallida appellant. Germani tfftavtenvo
fen uocant, Ha?c funt genera V erbafci quemadmodu a Dioicoride 8C Galeno coni
memorantur, quoruianeomniupicfturas damus, excepto ultimo, quod hoc tem¬
pore nondum floruerat. Quanquamdiftingui genera ha?c, ut Plinius libro xxv,
cap.x.ait,penefuperuacuu fit, quum finteiufdemeffe&us omnia,

FORMA.

V erbafcum candidum fcemina, Brafsica? fimilia folia habet,multb tamen hirfu-
tiora, latiora candida ♦ Caulis eius cubitalis & amplior, candidus, fubhirfutus.
Floresalbiautiubpallidi.Semennigrum,Radixlonga,acerba,crafsitudinedigiti.

Candidum mas a foliorum candore Leucophyllon Gra?cis di&um, oblongiori- candidum mm.
bus&anguftioribus folrjs, & tenui caule . Nigrum in cunctis candido ftmile, nift Nigram,
latioribus nigrioribus^ conftaret folrjs. Sylueftre uirgas fert altas & arborefeen- Sylueßre .
tes,folia Saluise fimilia. Habet uero circa uirgas ramulos Marrubrj modo. Florem
luteum, auri fulgore. Verbafcula duo hirfuta, terra? inha?rentia, humiliaue : folrjs verhafcuU .
rotundis, & multo minoribus, rugofis, e quibus medrjs ftylus exilit tenuis, palmi
altitudine, incanus, in cuius uercice terni, quaterni, Sdplures etia dependent flores
lutei,fuoimislabrisdenticulati,in altero odorati,in altero inodori, calyculo in albtt
pallefcente . Lychnitis flue Thryallis folijs ternis, aut quaternis, aut etiam plufcu- l ychnitis»
jis,crafsis,pinguibus, hirfutisq?, ad lucernam lumina utilibus,floribus purpureis*

bbb 3 Locvs,

IC* dg W ttllfamt mmnle.

verjbasgvm

nigrvm.

©Φ«>ΛΓβΤΤ«Ιί&ΓΛ»ί.

VERBASCVM

JÜLVESTRE.

Φ

8?ο

VERBASCVLVM

ODO'RATVM.

0«I ©φίΜβκΙ««.

$5*

PLANTARVM HISTORIAE

CAP, CCCXXVI,

c LOCVS,

Candidum & nigrum in campeftribus,& in fyluis ctiam proueniunt, SylueAre
in campeflribus, ponisimu ficcis8dapidofis,nafcitur. Verbafcula duoparsimin
pratis & hortis producuntur, Lychnitis fimilitcr alrjs in campeflribus nafci feiet,

TEMPVS,

Verbafcula duo primo Aatim uere emicantjcertiq: huius appetentis nunefj, Hoc
fane tempore carpenda ucniunt,quod confeftim fugacia euancfcant:uita enim illis
cum plurimum menftrua, nec temere ad fummum fefquimenfem excedunt. Reif
qua genera autumno,dum florent & femen proferunt,colligenda.

TEHPERAMENTVM,

Omnium folia dcficcandi bi detergendi uim poisident.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix priorum duorum ad Aringit: unde tali ludicri magnitudinem alui pro^
fluuio utilitercum uinoin potu datur, Decodueiufdem ruptis, conuulfis, contu^
fis, & antiqua? tufsi auxiliatur. Dentium dolorem collutione mitigat. Verbafcum
cui flos aurei coloris, capillos tingit, bC quocuncp reponatur blattas in ie contrahit,
Folia in aqua decocta aduerfus oedemata, &oculoru inflammationes illinuntur,
Syderata ulcera cum meile autuino, cum aceto autem uulneraianat. Contra fcor^
pionum ieflus auxilio funt.Sylueftris folia ambu Ais illinuntur.Feruntfccminaefo-
lia caricis interpoiita}incorruptas atq? a putrefa&ione immunes ieruare,

EX GALENO.

Priorum duoru radix guflu acerba eft,& fluxionis affectibus prodefl.Sed &ad
dentium dolorem eam nonnulli colluunt, Folia tamen digerendi uim habent. Sic
etiam aliorum folia,potiisimu autem eius que aureos flores obtinet. Capillos quo^
D que flauefccre faciunt.

EX PLINIO.

Contra fcorpiones bibitur radix cum Ruta ex aqua magna amaritudine, iedeF
fcdupari . Verbaicum priuatim tonfillis in aqua potum medetur. Tribus obolis
bibitur V erbafcu cuius flos aureus eft, contra omnia pecoris uitia, tuflem, bC pm-
rulenta excreantibus. T anta huic uis eff, ut iumentis etiam no tuisientibus modo,
fed ilia trahentibus auxilictur potus. Lateris & pedoris dolores Verbaicum cum
Ruta ex aqua fedat. Panos fanat cum fua radice tufum, uinoafperfum,&ita cinere
calla dum, ut imponatur calidum. Semen ex uinodecodum ^contritu luxatis me
detur,do!orem Sctumore tollens. Radicis medulla collyrrj tenuitate in fiftulam ad^
ditur. Contufis,euerfis, &fi febris fit potatur in aqua Verbaicum, cuius flos auro
fimiliseff. Folia cx aceto imponuntur in ffruma. Semine ac folqsdecodis in uino
ac tritis, omnia corpori infixa extrahuntur.

APPENDIX.

Recentiores duobus V cvbafculis hos effedus aisignant. Trita imponuntur eff
furaciter articulorum doloribus. Radicis decodouefic^ renum^obflrudiones ioh
uuntur.Ius herba: propinatur & illinitur aduerfus rupta,luxata SGiuenda. Qiiod
uerb haec eadem poisint,temperamentu eorundem palam docet : parum enim ad^
ftringunt: fi gu ffaoeris,amara,8^modiceacria funtiut hoc nomine deficcandi &de^
tergendi facultate,quam illis Galenus afcribitiiabere nemo dubitare debeat. No*
ffri etiam temporis herbari) calida bC ficca efle flatu unt Et mulieres forma5 ftudem
tes,fucco efloribus illorum exprcflfo faciem iflinunt,quod maculas, rugasq?, bi alia
eiufdem uitia mirifice detergeant. Vt hinc euidentiisimu fit hcrbas,quas
0d;hi{]clbiumcn uocant Germani,efle
Verbafcula.

DE FRAGA-

FRÄGÄRIÄ MAIOR
ET MINOR,

(SviHiw.

ccc

854

DE FRAGARiA^ CAP> CCCXXVIX»

TUibmJdteutm
detur cjjc iraga?

na.

dich

NOMI N A.

r AE C I S ut hcrbaqua? fraga gerit nominata fit,certb conflituere nobis
nondum licet, Sunt tamen qui βάτορ icficda^ hoc eifrRubum Idxum eile
putent, eum potiisimum qui One fpinis inuenitur . Quorum certe fen-

_ _ tendam ob multas uariasq? caufas, ut in fequentibus dicemus, minime

repudianda exiilimamus. Apuleius Grgcis ns>uctfoy appellari fcribit.quodfiuerum
eil,a!ia fit a Comaro quam Diofcoridcs,Galenus Si ali) quidam depingunt, neceC
fe eil: haec enim arbor eil, illa autem herba. Ego tamen uidi codicem manuferiptu,
in quo haec uerba : Cornaron Graeci, Romani Fragum nuncupantmon habeban-
fragaria unde tur. Quicquid uerb fit,ex numero Mororu effe coflat eius frudum optimi odoris:

hinc a frago uerbo,quod odore reddo fignificat,herba ipfa Latinis Fragaria, 8C fru
dus fragum dici coeperunt. Germani Ürrbtbcet uocant.Grcciautern fi Cornaron
appellarunt, ob frudum arboris eiufdem nominis qui fragis qs terreilribus fimri
Iis dljhauddubie fic dixerunt.

GENERA.

Duo Fragaria: funt genera. V na flores frudusq? paulo maiores, altera minores
obtinet. Nos una pidura utranque expreisimus.

FORMA.

Humi fine caule fpargitur.mukis a radice lanuginofis pediculis,quorum ali] flo
rc candido coronantur, ali] trigemino comantur, folio per ambitum ferrato atque
uenofo, ali] frudum gerunt exiguis quidem Moris haud abiimilem, carterum fui
generis fo!idum,caliofum,tcnem,quum maturuit rubente, tum guftu, tum etiam
odore fuauifsimum . Radice foris atra aut rubefeente, intus candida, multo fibra^
ta capillitio.

L O C V S.

In fyluis,dumetis,&in opacis montibus,ac iecus uias iponte nafritur. Vnde etia
colligi poteil eile Rubum Idaeum, quando & is in lucis proueniat ♦ In hortis etiam
nonnunquam utgrandiorem frudum mini ilret, colitur Fragaria.

T E Μ P V S.

Floret ucreffv' tota aefratednqj maxima autumni partem. Frudus tamen eius fu-
gax,raro nifi allatis initio inueniri poteft.

TEMPERAMENTVM.

Dc temperamento Fragaricrecentiores diuerfa tradunt. Serapio calidam &C fic-
cam in fecundo ordine tradit. Ali) frigidam Schumida in primo:nonulli,qui tamen
prorius meo iudicio hallucinari indentur, in tertio ordine feribunt ♦ Nos folia ipia
guilu niodiceeiIeamara,5^adilringcredeprehendimus,ut ficcam eile hac ratione,
&mmimehomidaoporteat.Quapropterintantafententiarudeeiustemperamen
to diuerfitate animaduertendu,idem de Fragaria, quod de Rubo fentiendum effe,
nempe quod foIia,florcs,fmdus&radix adltringat. Differre tamen inter fe,quod
loliaTragdYk. folia potiisimu recens nata plurimum in fe habeant aqueacfubilantiae,parum uerb
adilringant:adeb ut ucrifimile fitdefjs locutos effe, qui frigidam S^humida in pnff
mo ordine Fragariam (latuerunt. Eil enim eorum temperies ex terrena frigida eC
F ruttut eiufdem. fentia, & aquea tepida . Frudus immaturus frigida terrea fubilantia praeditus eil,
ut frigidus 8C ficcus hoc nomine dici mereatur. Maturus ante non parum fucci tem
perati calidi qui dulcis eil, modicamcp adilridione habet, ita ut calidus & ficcus dL
ccndus ueniat. Defrudu itaque intelligendi erunt, qui Fragariam calidam & fic^
cam dTe ailirmant. Quare ubi de temperamento Fragaria? agitur, non {Impliciter,
fod cum praedida diftindione relpondendum eft . V nde cum idem fere cum Ru„
ho temperamentum habeat Fragaria, iterum hanc ab Idaeo Rubo nihil differre
oerifimile eil.

y

VIRES*

plantarvm HISTORIAE CAP, CCCXXVII*

S55

A VIRES*

Quum reccntiorcs in comemorandis Fragarie facultatibus partim cas quas Dio
fcorides Rubo Ida?o,partim etiam quas Comaro tribuit Apuleius,uires Fragaria?
afcripferint,operepra?cium me faturum arbitror, fi utriufcp defis uerba pra?mife^
ro,ut nimirum quifcp hac ratione, quapropter iuniores fis facultatibus Fragariam
ornauerint,certius intelligere queat*

EX DIOSCORIDE,

Ida?us Rubus eadem poteft qua? Rubus * Amplius eius flos cum meile tritus Si
illitusjoculoru inflammationibus auxiliatur * Sacros ignes extinguit ♦ Stomachicis
cum aqua potui datur*

EXAPVLEIO*

Ad lienis dolore herba? Fragi fuccum ex mellis uncia potui datum mirifice pro*
licere certum efi ♦ Ad fufpirioios eiufdem fuccus cum pipere albo Si meile mixtus,
potui datus,mirificum efi: remedium* Flas facultates etiam antiquus manufcriptus
herbarius Fragaria? adicribit,nomine tamen Apulei in Diofcoridis nomen immu,
tato. Addit tamen huius frudum comeftum ftomacho conferre, Si ex fucco eius os
contra fcctorem collui,id quod Serapion quoque tradit*

EX RECENTIORIBVS.

Herba Fragaria in cibo fumpta medet lienofis,item fuccus ex meile potus Jdem
cum pipere candido datur fufpiriofis*Fraga fitim fedät, ftomacho profunt,fed prc>
lertim biliofo.Succus Fragis exprimitur,uetuftate uires accipiens,pra?fentaneo re^
medio ad faciei ulcera,oculoru fuffufiones^eq? no epiphoras* Radicis decodu iect
noris feruores mulcet matutino Si meridie potu* Vtuntur hodie frequenter Fraga
ria ad glutinanda uulnera,aluum fiftendam,menftrua cohibenda,gingiuas confu>

B mandastis ulcera,eiufdemq? fcctore tollendum,qua? fingula Rubus etiam Ideus
poteft,utinde rurfus conficere liceat Fragariam ab eodem nihil differre*

DE PHV GERMANICO

CAP. C C C X X V I I I.

NOMINA*

o v, Hxyjk vctfJ'©' Graecis, Phu Si Nardus fylueftris Latinis, Valeriana Nardutfylz
officinis &herbarfisnoftri temporis, Germanis ^«Ibtton/iDcnncst' U€^™;
m4rct/obet*3i<tt5Cttt:t%ujt/obctr3l.ugcnxvuri5cl appellatur, quod fcilri Valmm'
cet catti odore radicis eius,quo eoru oculi roborant,impenie deledent*

GENERA*

Duo funt praecipua Phu genera. Magnum,quod alio nomineTheriacaria uoca
tur. Hoc deferiptioni per omnia refpondet,germanice gtofi infimem/ 8£(Tri<icf6
appellatur* Vulgus herbarioru Valeriana maiorem nominat. Alterum uulgare,
quod alio nomine Valeriana etiam uulgaris nuncupatur. Germanis gemein
fcuon/8£ l&eQmttmtrQcl dicitur. Hoc etiam genus a pidura Diofcoridis, ut paulo
poft fufius docebimus,non abhorret*

FORMA.

Folia Elaphobofco,fiue Olufatro fimilia habet, Caulem cubitale, aut procerior
rem,leuem,teneru,purpura{cente,inmediococauum, geniculis interfedu. Flores
ad Narciisi flores accedentes,minores Si teneriores, in fubalbidopurpurafcentes*

Radices in fuperiore parte minimi digiti crafsitudine . Adnafccntes etiam radicu*
las obliquas ueluti iuncus odoratus,aut ueratru nigrum, inuice implicitas, fubfla^
uas,bene odoratas,nardum in gufiu referentes, cum quadam uirofa grauitate. Ex
qua certe deferiptione fole clarius fit, herbam quam uulgare hodie Valeriana no/ VakrimuuU

ccc z minant,

PHV MAGNVM

Mn

ccc 5

$58 PLANTARVM HISTORIAE CAPt CCCXXVIII»,

c minant efle Diofcoridis Phu,quod omnia fere ficilli refpondeant, utprorfus nulla
reclamare notauideatur, Folia nanep huius cum primum erumpunt Elaphobofci
prxicferuntimaginerpofteauerbdumadolddt inOlufatri modum laciniantur*
Caulis quoep eius cubitalis,8£maior(no enim raro ad trium cubitoru longitudine
caulis a nobis uifus eft) lxuis,potifsimü in infima eius parte, denicp tener, purpiL·
rafcens,in medio cocauus,geniculatus. Flores eiufdem qui fummis caulibus emer^
gunt,Narciisi certam exprimunt cffigie,quamuis minores fint, atqueadeo tenerio
res« Vt hoc nomine cum Ruellio in grecis codicibus Diofcoridis pro ie-

Fhu Fonti , gendum efle putem . Nifi quis exiftimet Phu Ponti, quod Dioicorides potifsimu
deferibit, fauentis ccdi beneficio maiuiculos habere flofculos . Prxdidi etia flores
aceruatim coeuntes in purpuram candicant ♦ Radices quocp in fuperiore parte mu
nimi digiti craisitudineobtinent,multascpradicuIas obIiquas,Schgni,autnigri Ve
ratri modo fibrjpfis implicitas, fubflauas,odoratas,Nardum,cumuirofatamegra^
uitate,imitantcs.Quumitacphxomnesnotx,VaIerianenofl:rerefpondeant,mul
torumcp cöfenfus nobis fubfcribat, & facultates eius quas ilii recentiores tribuunt,
plane cum rjs qua: Dioicorides Phu adfcribitcoueniant,quid impediat cur non cer
tb affirmemus Valerianam hanc uulgarem efle Phu Diofcoridis non uideo, prae¬
feram cum manuferiptus etiam herbarius Phu efle Valeriana aperte doceat, ita ut
mirari iatis non queam cur aliquot dodi uiri in Germania noftra diuerfum aftrue^
re uoluerint. L o C V S.

Nafciturinhumedis locis, &C prope aquas, hxcq? ad miranda altitudine furgit»
Prouenit etiam in lucis & caeduis fyluis,fed hcc in tantam proceritate non emergit»

T E Μ P V S.

Floret integra xfhte,

D TEMPERA M E N T V M,

Calidam &C ficcam efle in fecundo ordine tradunt«

VIRES« EX DIOSCORIDE.

Phu calefacit.Sicca pota urina mouet. Poteftidem &decodum eius» Ad lateris
dolorem prodeft.Menfes ducit,&antidods miicetur«

EX GALENO»

Odorata quodammodo efl: huius herbx radix. Nardo uiribus iimilis,ied tamen
ad plurima infirmior« Vrinam plus mouet quam Indica aut Syriaca Nardus, fimF
liter autem ut Celtica»

EX PLINIO»

Radix Phu datur potui trita, uel decoda ad flrangulationes, uel pedoris dolo
res, uel laterum, Mcnfes quoque cit« Bibitur cum uino»

APPENDIX,

Magni Phu radice hodie muki,magno cum errore, pro calamo aromatico utun
tur,quod hoc in loco monere placuit»

Lew.

DE PHACO* C A P* CCCXXIX*

NOMINA,

r&\ ακος, nepam Grgds,Lens Si Lenticula Latinis dicitur. Officinis SC her
bari]slatinum nomen retinuit. Germani jCmfcit appellant»

FORMA»

_ Lens raccmofum legumen efl, folrjs Vicix, fed minoribus, floribus

exiguis m candido purpurafeentibus, filiquisparuis,molliterin latitudine fufis, in
quibus tria aut quatuor grana,inter legumina minima, funt»

L O C V S»

Prouenit pafsim in agris fatum»

TEMFVS,

lens

$6o plantarvm HISTORIAE CAP, C C C X X I X,
c TEMPVS,

Iulio menfe floret, deinceps in filiquis grana profert*

TEMPERAMENTV M.

Lentes mediu tenent caliditatis Si frigiditatis, deflccant tarne in fecundo ordine*
VIRES. EX DIOSCORIDE,

Lens crebro comefl: a,ocuIoru aciem hebetat, iEgre cocoquitur. Stomacho-no^
cet,eumqj Si inteßina inflat. Aluum cum cortice fuo comeßa fißit. Praeßat que fa^
ciilime concoquitur, & nihil atri in maceratione reddens. Vim habet adßridoriä:
quapropter aluu ßßit, fi detraho antea cortice accurate coquat, primaq? aqua inter
eoquendu effundatur. Primu enim eius decodu aluum foluit.Somnia tumultuofa
S^grauia facit. Neruis, pulmoni Si capiti inutilis* Melius fuo fungetur officio com
tra alui fluxiones, admixto illi cum aceto intybo, aut portulaca, aut beta nigra, aut
myrto,aut cortice punici mali,aut rofls flccis,aut mefpilis,aut forbis,aut pyris The
banis,aut cotoneis malis,aut cichorio,aut plantagine, aut gallis integris, quae poff
decodione abf)ciuntur,aut rhois qu£ obfonrjs infpargitur* Acetum autem cum eo
diligenter percoqui debet,alias aluum conturbat* Cotra fubuerfione ftomachi trL
ginta grana lentis fuis corticibus denudata,deuorata profunt.Decoda cum polen
ta, &illita, podagram lenit.Sinus cum meile glutinat.Cruftas rumpit, 8dilcera pur
gat, Decodain aceto duritias & ßrumas difeutit. Cum meliloto, autcotoneoma*
lo,medetur inflammationibus oculorum &fedis,addito rofacco. In maioribus fe^
dis inflammationibus &flnu amplo cum malicorio aut flccis rofls,adiedo meile de
coda.Contra nomas gangraenicas fimiliter utuntur,autadiunda maris aqua, Ad^
uerfus autem pußulas}herpetas,eryflpelata,pernionesq?,utanteadidumeß*Con
tra mammas grumofum lac continentes, Cladis copia turgentes, in aqua maris
D coda Si illita auxiliatur*

EX GALENO»

Lentes noiiualenteradßringut.Ipfum itacp earum corpus deflccat Si fiftituen*
trermeaeterum decodu irritat . Proinde etiam prior aqua abrjcitur, ubi retentionis
caufaadhibent.Cortex eius uehementer adßringit, carnea fubßantiatenuiter,que
Si crafsi fucci öderreß ris eft.Succus porro Lentis adßringenti eft cotrarius, Quo*
cinra fi elixae in aqua iufculumiale garo oleoq? conditum bibatur, aluum defjdet*
At quod ex bis decoda Lente ferculum apparatur, contrariam fucco uim obtinet*
Nam que uentri obueniunt fluxiones deficcat,os uentriculi,inteftina,&to£um de^
nicp uentrem corroborans. Quamobrem coeliacis Si dyfentericis accomodatus eff
cibus. Lens uerb decorticata, ut illam adßringendi uehementiä, cumq? hac alia ub
dclicct omnia quae cofequuntur,amittit,ita alibilior quam integra ilia efFicitur,craC
fum prauumcp fuccu gignens, tarde comeans:alui tamen fluores haud deflccat, uti
ca quae cortice non eß fpoliata . Iure igitur qui modum in hoc edulio non feruant,
elcphantiaflm quam uocant,& cancrum incurrunt. Siquidem craifaficca^ cibaria
facile in melancholicos humores uertuntur * Quare fjs duntaxat quibus uitiofa eft
habitudo ob aqua in carne diffufam,Lcns cibo utiliter prebetur,ceu aridis Si iqua*
lentibus admodu damnofe . Eandem ob caufam uifum integrum Si inculpatuhe*
betat,immoderate exiccans.Ei ucro qui contrario modo fe habet, h umidiori uide^
licet,opitulatur. Menif ruis purgationibus inepta cß : craffum enim Si tardifluum
fanguinem facit. At muliebri appellato profluuio conuenientifsima*

EX PLINIO.

Lens optima quae facillime coquitur,eaq? quae maxime aquam abforbet. Aciem
quidem oculoruobtundit,&ftomachuinilat:fed aluum fißitin cibo,magis9difco
da ccdeßi aqua. Eadem ioluic,minus percoda. Cruftulas ulcera rumpit, eacpquse
intra os funt, purgat & adßringit. Colledionesomnesimpofitafedat, maximecp
exulceratas Si rimofas, Oculoru autem epiphoras cum meliloto aut cotoneo.Con

traiiip*

plantarvm HISTORIAE CAP» CCCXXIX, ’ 86t

fl trafuppurantiacum polentaimponitur.Deco(fta?fuccusadorisexulcerationes8£
genitalium adhibetur. Ad federn, cum rofaceo aut cotoneo. In qs qua? acrius rcnic,
dium exigunt cum putamine punici,melle modico adiedo. Ad id demum ne celeri
ter inarefcat,adficiunt & Bet£ folia, Imponit & ftrumis paniscy,uel maturis,uel ma
tureicentibus,ex aceto difco&a. Rimis ex aqua mulfa,& gangra?nis cum punici te^
gmine.Item podagris,cum polenta,&uuluis,8£renibus,& pernionibus,ulceribtis
difficile cicatricem trahentibus. Propter diffolutione ftomachi triginta grana Len^
tis deuorantur. In choleris quoque δ£ dyfenteria,efficacior eft in tribus aquis cocffct,
in quo ufu melius fempeream torrere aut tundere, utquamtenuiisima detur, uel
per (e,uel cum cotoneo mälo,aut pyris,aut myrto, aut intubo erratico, aut beta nb
gra,aut plantagine , Pulmoni eft inutilis, SC capitis dolori, neruofisq? omnibus, SC
felli, nec fomno facilis . Ad puftulas utilis, igniq? iacro, Sc mammis,in aqua marina
decodla : in aceto autem, duritias & ftrumas difcutit. Stomachi quidem cauia, po*
lenty modo potionibus infpergitur, Qua? funt ambufta, aqua femico&a curat,po^
ftea trita, & per cribrum eifufo furfure, mox procedente curatione addito melle.
Ex pofca coquitur ad guttura.

EX SYMEONE SETHl.

Crafsi iucci eft,8£ auftcram uim atque qualitatem poisidet. Si quis ergo in aqua
coquat, & eam aqua?, oleo & fapa? cum iale mifceat, potionem faciet qua? uentrem
fubducat.Bis autem co(fta,uentriculum 8C ad ipfum defluxus fiftit . Inducit autem
ftomacho robur, 8C inteftinis, & uniuerfo uentri . Quapropter utilis eft cibus cco
iiacis&dyfentericis.Siuero cortice ablato fumatur,uehementiamadftringendi ab
ficit,magis uero nutrit,cum tardi fit tranfitus,& craisi fucci, non tamen adeo ficcat*
ut antea dixi. Qui uero hoc edulio crebro utuntur,elephantiam contrahunt,& can
B eros, duritias, 8>C neruorum dolores, 8i melancholicos affetftus ♦ Aptus enim eft
craflus &C ficcus (anguis,ut fiat fuccus melancholicus , Quibus igitur habitus quifi
piam malus aquofus in carne eft, fis folis utile eft edulium, quemadmodu ficcis &C
fqualidis maxime noxium ♦ Similiter uifum falubriter fe habentem nimium exio
cando hebetat, contra uero affeftum iuuat . Neque etiam ad menftruas purgatio^
nes utilis eft, eo quod craflum & difficulter fluentem fanguinem efficiat , Ad ha?c
Veneris appetentiam,iemen exiccando, extinguitrideo cafte uiuere uolentibus ad
hoc maxime confert. Grauia etiam fomnia facit,eo quod ex ea melancholici fucci in
totum diftribuantur corpus. Cum Mentha deco&a, plurimu inflationisdeponit.
Nonnulli & Betam h uius rei gratia eo quo decoquitur tempore inficiunt. Lens ue
ro probe decocfta&f trita, fiuulneribusexiaculoaut telo fatfta imponatur, fanguL·
nis fluxum uehementer compefcit, Parua?uerb Lentis dccocftumfum^
ptum,difficilem partum foluit. Auribus ex quibus pus
emanat inftillatum,fuccurrit.

JOE PHILYRA,

A

DE PHILYRA» CAP» CCCXXX»

S 6$

N Ο Μ I N A.

λύρα Gra?cis, Tilia Latinis & officinis. Germanis £ljnt>cn appella,
tur. Alia ab hac eft arbor qua? Dioicoridi <&favfU uocatur. Quod non p hillymdut
animaduerten tes uiri etiam nonulli dodifsimi, utrafep arbores magno Philyra,

__ ___ t errore confundunt,quod forma admodii dilcrepcnt, ut ex rjs qua? pau
lo poft dicemus,& e Diofcoride &C Theophrafto lib.iti.de plantarii hiftoria,cap«x«.
inuicem collatis abunde conflabit. Differunt itacp inter fe Philyra δί Phillyrea, ne*
que una utracp uoce arbor fignificatur,fed diuerfa?«

GENERA.

Tilia?,Theophraftolocoiam citato autore, duo habentur genera,mas fcilicct
fccmina.Diftantq? inter fe tum materiae, tum totius corporis forma, & quod altera
frudifera, altera ftcrilis. Materies mari dura, flaua, nodofior,fpinofiorqs : foeminae
candidion&cortexmari crafsior,detrad:usqinflexibilispropterduritiaeft;fccrnL
ne candidior flexibiliorq?,ex quo cunas faciuntritem fccming odoratior. Et mas fle
riIis,nullocg5 flore effifccmina, cuius tibi pidura damus,& florem & frudtu gignit«.

FORMA.

Folio e fthederaceo,molliore,& in angulu acutiore rotundiore S£prolixiore,8<rin
orbem lente crifpo atq; ferrato:flore tantifperdum calyculo continet hcrbaceo,ubi
emerfi t flauoffrudus magnitudine faba?, fimilis acinis hedera:, in quo ferne pra?te^
nue quanto atriplicis,omnibus animantibus ingratu,cum folioru pabulo maxime
ducant,eommq? mira dulcedine capiant. Nunc cum fjs confer ea qua: Diofcopdes
dc Phillyrea tradit,^ fentieseffediuerfiisima. Nam quis uncp dixit Tiliam habere
folia olea', & frudu ferre fubdulce ad fimilitudine Lentifci,nigru, unarii more con
B geftiLPhilyra? enim feuTilia? folia funt hederacea atep ferrata,adeoq? ab olea? folqs
difsidentiaffrudu deniq? fert no modo non fubdulce,fed qui a nullo mandi poteft,

L O C V S*

Montes 8£ ualles diligit T ilia,fed plus montibus gaudet aquofis«.

T E M P V s.

Floret Iunio menie»

TEMPERAMENT VM.

Calida effe Tiliam,uel ex eo liquet quod frigidis cerebri malis, epilepfic & id ge*
nus alrjs mirifice conferat. Amaritudo etiam cum glutinofitate quada in ea reliquis
qualitatib. prmualere uidetur,ii hanc deguflcs. Qtiare abflergendi plane facultate
cum modica adftrid:oria,perindeatcp Vlmus, cuius facultates illi Plinius, utexrjs
qua? paulo poft fuhrj ciemus planum fiet,tribuit,habere euidentifsimu eft.

VIRES. EX GALENO.

Vlmi folrjs aliquandorecens uulnus giutinauimus,confidcntes adftringentem
pariter Sd extergente illisineffe facultate. Cortex amplius etiam fubamarus eft 8C
adftrictorius,itacp cum aceto lepram fanat , Porro uiridis ctiamnu & recens fl uuL
neribus deligature uice circunligetur,ca glutinare poteft. Radices eandem uim ob
tinentrproinde & decodo earum quida perfundut fracturas quibus callo indutfto
opus eft* EX PLINIO.

Cortex interior Tilia? lepras (edat, folia ex aceto illita. Multi cortice comandu
catum uulneribus utilifsimu effe putant.Folia trita,aqua afperfa,pedu tumori.Hu
mor quoq? e medulla caftrata? arboris effluens,capillu reddit capiti illitus, defluem
tesq? continet. Humor deniq? cuti nitore ind u ci t, facie mq? gratiore prcftat. Folia ad
infantili ulcera in ore comanducata profun t.dccoda & pota,urina ciunt Sdnenies«.

APPENDIX.

Quum Plinius fere omnes facultates Vlmi etia Tiliae adicribat,ut ex eiufHe uer-
bis patet3 ideo e Galeno qua? ille de Vlmo tradit produximus« Si uerö quifpiä ihres

qua? a

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXXX,

$6 4

C qua: a reccndoribus Tilia? tnbuuntur,probe cxpcndct,nihil ab i]s qua?. ex Plinii
Galeni lententia retulimus differre comperict. Nam maculas iaciei abffergere fcrL
bunt Tiliam, fi illa eius fuccolauetur* Mederi etiam morbo comitiali bibitum eius
liquorem flillatitiu, oculis claritatem inducere, calculum fanare,tumores difeutere
η dem docent* Quid multa cOmnes facultates VlmiobtinetTilia,ideoq:uulnerF
bus etiam recentibus fuccurrit,8£ alia qua? a Diofcoride & Galeno in Vim i hiffo'
ria comemorantur, poteff*

Chelidoniu unde
diäum .

DE CHELIDONIO MAIOR E^

GAP. GCCXXXL
NOMINA»

E a i δ o n i o n t*y« Grarcis, Chelidoniu maius Latinis, officinis

Chelidonsa,Germanis0d)cll:Vmit/©d)clrpm*^/cfrof5@d)W4l

bctthrmttdicitur.Chelidonioautern, uel fi mauis Hirundinarig,
auis hirundo quae Graecis uocatur, nomen indidit, uel,

ut autoreftPiinius,quod hanc primum inuenit, & ea oculis puL

_ _ lorum in nido reftituit uifum, ut quidam tradunt, edam erutis,

uel quod floret aduentu hirundinum, difceflTu^commarcefcitiidquodderninore
ucre dicitur* FORMA*

Caulem emittit cubitalem Si maiorcm,gradicm, adnatafolrjsplcnahabentcrn*
Folia Ranunculo fimifia, teneriora tamen, & colore fubca:fia, iuxtacp fingula folia
florem Leucoio fimilem. Succus illi croceus,acris,mordax, cum aliqua amaritudF
ne &C odoris grauitate*Radix fupernefingularis,inferneautem plurcs.Frudlus cor
nuti Papaucris inffar tenuisjongus uelud galec conus,in quo exigua femina funt,
Papaucris femine maiora. Fluiusdefcriptionis nota? omnes Chelidonio noftro re-
fpondent. Siquidem fruticofaeftherba, cubitali altitudine, cauliculis lanuginofis,
teneris,folio Ranunculi,magis angulofo,tenuiori,aduerfa parte ca?fio,auerfainca^
no,flore luteo. Leucoio confirmli,ferninc Papaueris,quodin corniculis feu filiquis
longis exilibus clauditur* Vulnerata fuccum croceu emitdt,gufi:um uellicante,Ra
dix in fuperiore parte una,in inferiore parte multis luteis fibris capillata»

LOCVS,

Nafcitur in opacis SC parietinis»

TEMPVS,

Chelidoniu hirundinum aduentu florem exdtat,atqueadeo toto deinceps uere
& aeffate floret,quibus etiam temporibus carpitur.

TEMPERAMENTVM*

Herba ha?c tertij ordinis abfoluti eftin calefaciendo SC deficcando.

VIRES» EX DIOSCORIDE,

Succus Chelidoni) mixtus melli, & in a?neo uafe in carbonibus decotffus, contra
oculorum caliginem prodeff.Exprimitur autem fuccus ex folrjs,radicibus & florb
bus incipiente a?ffate, ficcaturqffn umbra & in paflillos conformatur . Radix cum
Anifo & uino albo pota,rcgio morbo mcdet. Sanat herpetas cum uino illita* Deiv
dum dolores commanducata fedat*

EX GALENO*

Chelidoniu admodum extergentis &£ calida? facultatis eff. Sed Si fuccus cius ad
acuendum uifum comodus eft, utique in quibus cralTum quiddam in pupilla coF
ligitur difcufsione indigens* V fi funt quidam radice eius ad morbum regium a je¬
coris obffm&ioneproficiicente,in uino albo cam potui exhibentes cum Anifo.Pa
ri modo manfa,dcndum doloribus confert*

EX PLINIO*

8 66

plantarvm historiae C A Pt CCCXXXI»,

Q EX PLINIO,

Fiorentibus fuccus exprimit, & ina?reo uafe cum melle Atticoleniter dnere fer>
uenti decoquitur, fingulari remedio contra caligines oculorum. Vtuntur öd perle
fuccoin collyrrjs, quae Chelidonia appellantur ab ea. Eadem oculoru ademadiu^
uuat, fi addita aqua foueantur. Succus eius cum melle culices, nubeculas, übicurL·
tatemq? difcutit,cicatrices extenuat, Albugines etiam iumentoritm*

DE CHELIDONIO MINORE^

CAP. CCCXXXII.

NOMINA.

e λ ι δ ο n ϊ ο n μιχ/ομ GraeciSjChcIidoniu minus Latmis,officinis Sero*
fularia minor uocatur,quod ftrumofa radix multis granorum frumenti
grumis uideat coaluiiTe:uel quod ftrumis, quas imitatione gnrca Sero*
fulasuocant,medeatur. Germanis ober 35Utterofcmit/

id eft Ficariam, pfaffmbobltn/ flctn 0dKhvtit*f$/ ober ecbwalbcmmtre / ober
ÜOcycnkvaiH nominatur.Chelidonium autem ha:c herba uocataeft hauddubie,
quod,utTheophraftuslib.vq,cap.xiiq.hirundinuaduentuflorernexcitet,

FORMA*

Herbula eil: a ilolonibus pediculisuepcndens,finecaule, folijs Hedersc figura,
rotundionbus mmoribusepfitem teneris Si aliquatenus pinguibus. Radices habet
paruas multas,ex eodem callo prodeuntes, tritici modoaceruatim congeftas,qua*
rum tres aut quatuor in longitudinem progrediuntur. Hacc Diofcoridis deliniatio
prorfus herbae illi quam Scrofulariam minorem uulgb nominant, conuenire uide*
D tur.Nam haccherbula eft a pediculis pendens,uidua caule,foiqsHedere,rotundio
ribus multb minoribusq?,teneris SCmodicepinguibus, Radices oftendit ex eodem
callo prodeuntes,paruas, complures in granoru tritici morem aceruatim colledas,
quarum tres uel quatuor in longum protenduntur , Flos ei Ranunculi ut maiori,
luteo colore nkcns.His acceduntlocus,tempora,uires,8daliaqu2ciam comemora-
buntur,qua? fingula Scrofularisc minori adamuisim quadrant, ut nemo hanc Che
Sidonium minus eile inficias ire fine magna impudentia pofsit*

L O C V S.

In paluftribus, prope aquas. Si in limitibus humidis, omnibuscp uliginofis tra*
dibus ac hortis pafsim gignitur.

T E Μ P Y S*

Verno tempore,Martiomenfe,8i praefertim hirundinuaduentu floret,neclon
go poft tempore marcefccns cuanefcit,fic ut irrigui limites,qui largo foliorum flo-»
rumq? ftipatu pubefccbant,confeftim rjs fpoliati glabreicere conipiciantur,

TEMPERAMEN TVM.

Chelidoniu minus, Galeno tefte,quarti ordinis abibluti eft in calefaciendo &de
ficcando,ideoq?magnam prae fe fert acrimonia,guftum erodentem. Noftrumau^
tem ufqueadeo acre non eft,ut commanducando faepe nullam prorfus lentias acri*
moniam, potiisimum in eo quod h umido in loco natum fit. in hoc autem quodlo*
cis ficcis prouenit, fenties Si amaritudinem Si acrimoniam, fenftm tamen guftum
erodentem.

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Acrem u i m habet. Anemones modo fummam cutem exulcerante. Scabiem Si
unguium lepras tollit. Ex radicibus expreifus fuccus ad purgationem capitis addi*
to meile naribus utilitcrinftillatur . Similiter decoctum eius cum meile £argariiTa*

t ^ O O

tum,caput ftrenue purgat, Si omnia pectoris uitia*

EX GALENO,

CHELIDONIVM

MIN VS.

ddd z

PLANTA RVM HISTORIAE CAP, CCCXXXII,

8£8

C EX GALENO*

Chelidonia minus cum acrius fit maiore,illitum confeflim cutem exulcerat,un-
guesqsfcabros erjcit*Succus eius per nares purgat,ufpote uehemeter acris exiflens*

APPENDIX.

Recentiores ca herba in exterendis ficubus marifcisue,& flrumis, magna expc^
nentia utuntur, ut inde certe Scrofularia nominarfiquemadmodu diximus,merue
sit. Antiquus edam ac manufcriptus herbarius, fub nomine tarne Pedis uituli,quo
Aron nominatur, fe a quodam qui expertus fiteognouiffeferibit, quod haze herba
contra marifeas ac flrumas mirifice profit*

DE CHAMAEDRY^ CAP^ CCCXXXII

NOMINA.

a m ai δ p v 2 grscce,Triffiago latine, officinis grsccum nomen infedit,
uulgo Quercula minor, & a ferratis folijs Serratula appellatur* Chamg
drys uerb Graecis didla efl,quafi humilis ac tcrrcilris quercus,quod fci-
licet folia Quercus habeat, Miuius refpecfluquafi humi repat.Suntqui
Serrata. Serrata nominata ideo putent,quod ab ea ferra inuenta fit.Diofcorides hanc Teu«
crium etia, propterea quod Teucrio fimilis admodu fit,appellari a nonullis feribit*

GENERA*

Etfi Dioicorides α!ί]φ ueteres unica faciant Chamgdryn,tamen nos, quia plures
herbas ad eius formam ac pisflura accedere uidemus,duo eius genera produximus*
Quorum (ane primum uera Chain a’ drys exiftit, 8£germanice ϊΐάη 35ittfiengel
nominatur. Illius autem rurfusduo funt genera* Vnum enim quod praecanteris o-
D rnnibus piifluras Diofcoridis maxime accedit, mas dicitur, alterum uerb roeminat
neque enim aliter nobis diicrimen. indicare licuit nifi fexus ratione* Alterum genus
oulgaris ell Chamaedrys,quod iterum duum eil generum, mas fcilicet Si fcemina*
Mas gcrmanice ^td)tmimud;/foernina uerb (Smncnbevle/ 35UtwmctifrcfU/
metit rat/appellatur*

FORMA*

Frutex dodrantalis,folrjs exiguis,forma &diuifuris quernis fimiiibus,amaris^
Bore fubpurpureo,exili,femine in calyculis atro * Quae utique deferiptio ita herbis
illis quas pictas exhibemus rcfpondet, ut nulla prorfus nota reclamare uideatur*
Sunt enim herbae palmum altae utplurimum, exili folio, effigie Si diuifura Qper-
eus, amaro, flore pene purpureo 3C exiguo, ita ut mirari fatis non pofsim, cur non¬
nulli alteram (pedem genuinam Chamaedryn eiTenegent,cum tamen Germanica
etiam appellatio pulchre ad antiquum atqueadeo graecum nomen alludat* Sed in-
obkäionis flabit forfitan quifpiam dicens, Chamaedrys Diofcoridis palmum alta effihaec tua
folutio. menfuram hanc excedit * Fateor (ane, attame non multum cxupcrat.quod fi etiam

plus exuperaret, non tamen hoc nomine alterius fpeciei herba putanda effiet : neq*
enim adeo flatam atque certam menfuram herbis tribuit Diofcorides, ut quando¬
que ultra ritraqp confidere non liceat rueram cum alicui herbae menfuram adferi-
bit,id ea ratione facit, ut maiori parti indiuiduoru illius fpeciei quadrare exi (limet*
!n prioris itaque inopia,alterius ufus effe potefl*

L O C V S*

Nafcitur afpcris Scpetrofis locis, interdum etiam in montofis Si campeflribus
foliqis*

T E Μ P V S*

Primum genus Ionio & Julio menfibus floret* Alterum autem uere potifsimu*
Carpuntur femine praegnantia*

Serratula.

Chamadrys un-
dedida*

TEMPERA-

V

$7 ο

CHAMAEDRYS VERA
FOEMINA.

CHÄMÄEDR ys vvigä-

Rls foemina.

tömcnhetle,:

$73

PLANTARVM HISTORIAE CAPt CCCXXXIII,

TEMPERÄMENTVM.

Ex tertio ordine calefacientia bi deficcantium facit Galenus, Germanica? tamen
minus calefacere bi deiiccare uidentur,utpote in regione frigidiore nata?,

VIRES, EX DIOSCORID E,

Recens acuiridis in aquadecoda 8^ota,conuulfis,tufsientibus,lieniindurato,
urina? difficultatibus, hydropicis inter initia auxiliatur, Cit menfes, foctusqjextra-
hit * Lienem ex aceto pota minuit , Aduerfus uenenata cum uino pota bC illita effi¬
cax eff .Trita ad pr^dida in pilulas conformatur. Cum meile uetera ulcera purgat.
Cum oleo trita,inunda & illita, oculorum caliginem diicutit,

EX GALENO.

Chama?drys uincentem qualitate amara habet, & eff quodammodo acris. Quo
circa merito lienem colliquat,urinam bC menfes mouet, cralsitudine humorum in¬
cidit, & uifcerum obftrudiones expurgat.

EX THEOPHRASTO.

Triffaginis folia ad rupta,uulnera^ in oleo trita ualent,8£ad dcpaicentia ulcera*
Semen bilem extrahit, bC oculis quocp beneficum eff. Folium ad albugines tritum
in oleo prodeft,

EX PLINIO.

Aduerius ferpentiu uenena potu illituq* efficaci isima .Item ffomacho,tuisi uetu
ffa?,pituita?in gula coha?refcenti,ruptis, conuulfis,lateffs doloribus. Lienem con-
fumit. Vrina& menfes cit,ob id incipientibus hydropicis efficax, manualibus fco-
pis eius in tribus heminis aqua? decodis ufque ad tertias , Sanat & uomicas, bC ior-
dida ulcera cum meile. Fit bC uinum ex ea pedoris uiffis. Folioru fuccus cum oleo,
caliginem oculorum diicutit, Ad fplenem ex aceto fumitur,

DE CHAMAE CYPARISSO

CAP. CC C XXXIII L

NOMINA.

αμαικυραρϊςςος Plinio dida eff,quafi pumila Cupreffus, Apud
Gra?cos,quod icia,eius fruticis nulla fit mentio. V ulgo Cyprefius,Ger
manis Cyptcj? nominatur. Cypreffus ab odore bC forma folioru eiuF Cypreflluunde
dem nomenclatura? arboris uocata eff. dl{l4t

FORMA.

In arbufculi formam fruticat, foliis incanis. Abrotoni fcemina? modo fciisis. Flo¬
ribus in fummo auri inffar fulgentibus .Totus frutex odoratus eff. Errat quiCha- chmtcypaif*
mscpityn effe arbitranturtneque enim ut illa humi fcrpit,fed altius a terra,ut pidu- fM non *&&&
ramonftrat,confurgit. - mpitys.

L O C V S.

In hortis pafsim ac figulinis prouenit.

t E m p v S.

Aiftate floret. Paucos aute frutices inuenies in quibus flores intueri liceat,quan-
do per uniuerfam uitam non ni fi unum hunc, cuius piduram damus, fruticem in
quo flores apparuerint,uiderim.

TEMPERÄMENTVM.

Apparet in ea,ficut guffus teftificatur,leuis quidem acrimonia,fedmaioramari-
tudo,multoc£ etiam plus acerbitatis in tota planta. Reficcat itaque abfcp infigni ca-

liditate,

VIRES. EX DIOSCORID E.

Otium fcafdem quas arbor Cypariffus qualitates habeat Chamaecypariflus, ne-

ceffeeft

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXXXilll, £77

A ceffe eff ut etiam facultates eafdem obtineat. Arboris igitur ha: funt uires. Ad firin«
git & refrigerat. Folia eius cum paifo&myrrhamodicapota, uefica’fiuxionibas
Si urinar difficultati medentur.PiIula: tufc,& cum uino pota’, contra ianguims re-
iedionem ,dyfenterias,aIuifluxiones,orthopnecam,tufsimq5 profunt.Decodum
earum idem poteif.T ufar cum fico duritias emoIIiut,& polypos in naribus fanant.
Leprofos ungues cum aceto decoda: & trita: adiedislupinis tollunt, Inteftinora
ramices illita: coercent. Folia idem poiTunt.Pilularcurn coma fuffita: culices abige-
re creduntur, Folia trita 8rillitauulnera glutinantjfanguinemcpfupprirnunt.Cuni
aceto autem trita, capillos tingunt . Illinitur per fe aut cum polenta ad eryiipelata,
herpetas,carbunculos, Si oculorum phlegmonas , Cerato mixta Si impoli ta ueiv
triculum firmant,

EX GALENO.

Cupreisi folia,germina,pilula: recentes Si molles, magna ulcera in duris corpo^
ribus glutinant. Ex quo clarum elf quod reficcandi uim habeat, abfcpinfigni acri-
monia Si caliditate. Tanta ineft ei acrimonia caliditasq?, quanta fatis iit deducem
darin altum acerbitati : nullam tamen mordicationcautcaliditatem in corporibus
efficit. Proinde in alto latentes in flaccidis putrefcentibusq? afFedihus humiditates,
fine moleftia tutocp depafcitur,quum qua: calefaciunt Si deliccant,eas quidem que
contenta: funt abfum an t, cauterum acrimoniaS^ caliditate alias attrahant. Sic inte«
(finoru ramice affedos iuuat : liquidem exiccat Si robur addit corporibus pra: hu-
miditate laxis,utpote quum adftridio in altum fubeat,eo quod caliditas que illi ad-
milfaeftdeducat,ad eam quidem menfuram peruenicns,ut prarirc quidem ualeat,
nondum tamen mordicare. Quidam ea utuntur ad carbunculos Si herpetes polen
ta:milcentes,tanquam abfumat citra calefadionem eos morbos efficientem humi«
B ditatem.Sunt qui ad erylipelata utantur, admiifa nimirum polenta cum aqua, aut
oxycrato aquofo.

EX PLINIO.

Cupreisi folia trita ferpentumidibus imponuntur,^ capiti cum polenta,fiafi>
Je doleat,Itemramici,qua de caufa bibuntur, Terhum quoque tumori cum cera il¬
linuntur, Capillu denigrant ex aceto. Eadem trita cum duabus partibus panis mol
lis,& e uino Amingo fubada,pedum ac ncruorum dolores fcdant.Piiuig acuerlus
ferpentium idus bibuntur, aut ii efjciatur fanguis. Colledionibus illinuntur. Ra¬
mici quocp tenera: tufa: cum axungia Si lomento profunt.Bibuntur ex eadem cau
fa.Parotidi &ffruma: cum farina imponuntur.Exprimiturfuccustufus cum femi-
ne,qui mixto oleo,caliginem oculorum aufert.Itcm uidoriati ponderein uino po«
tus illitusq?,cum fico licca pingui,exemptis granis,uitia telfium fanat, tumores dif
cutit,& cum fermento ff rumas. Radix cum folfjs trita potaq?, ueiica: Si ftranguria:
medetur,& contra phalangia. Ramenta pota nienfcs ciunt, fcorpionum
idibus aduerfantur, Ch am a:cy pari ffos herba ex uino
pota contra uenena ferpentium omnium
fcorpionumq? pollet.

Chdmtecyparißi

facultates.

DE CH AM AE·'

$7&

CHAMAECISSOS

ßttnMwb»

DE CHAM AE GISS O CAP> CCCXXV» 877

N Ο M J N A.

am ai κισσό yn; slq>xv& Grxcis, Hedera terreftris, T erra* corona Hedera tare*
Latinis appellatur» Officinx nomen Hedera: terreftris retinuerunt»

Germanice (Bunbclrcb/corrupto iane nomine uocatur,cum dicendü
eflet (Bmufctcb/hoc eft,humi repens uiticula» Nominaturetiam Ger
manis ,i!rtbcpbexv/8£ ^rb£ftfrcm£liit.Chamxci{Tosuerbdi(ftaeft,quod nunquä cbaiMcifibs m
non repat humffoltis Hederxfimilibus. Corona terrx,quod ramulos fuos per ter deM*.
ram ipargens,foliofo ueluti ferto eandem coronare uideatur» corom terrx*

FORMA»

Folia Hederx fimilia habet, minora tamen SC tenuiora * Ramulos dodrantales
multos,foIrjs plenos,a terra quincp aut fex prodeuntes»Fiores Lcucois fimiles,mL·
nores tamen, & in guftu uehementer amaros, Radix illi eft tenuis,a!ba, 8C inutilis»

Ex hac hiftoria fatis conflat herbam hodie uocatam Hederam terreftrem,eife Dio
fcoridis Chamxciflon » Siquidem folrjs Hederx confiat, minoribus tamen &tc^
nuioribus,ac in circuitu inciiis . Legendu enim efTe μιχβάτ^ρχ, ßCnon μχκξότ^χ, res d iofcoridhlom
ipia docet:nam etfi folia Chamxcifsi aliquatenus Hederx ii milia fint,tamen rötun
diora,atqueadeominoraetiam&ftenmoraexiftunt.Breithiciapfusab £ in «apud
Dioicoridemfrequens, ut ex alrj seriam locis fupra notatis liquet , Ramulis etiam
dodrantalibus multis,foliofis,qui tamen antequam feindantur quinq; aut fex ä ra-
dice procedunt ♦ Flores denique eius Leucois fimiles funt, non quidem luteis, ah
bis,aut purpureis,fed cceruleisrita ut uehementer errent qui eius flores neque figu
ra neque colore floribus Chamxcifsi, qui Leucois adiimilantur, effe fimiles pu-
tant.Etfi enim colore neque albi,neque lutei fint, coeruleos tamen, qui color etiam
Leucoioruefl:,effe conflat, In guflu demq?,ficut etiam folia,amari funt.Radix quo
B que eius tenuis,& nullius prorfus ufus eft. His omnibus accedit,quod nomen etia
pulchre quadratrnecp enim Grxcis aliud ftmatChamxcifios,nifihurnilemachu' chanteeeiffii.
mirepentem Hederam, Cxterum non eife Elatinen,prxter alia multa qux referre h cderatcmftm
fuperuacaneum arbitror, fapor manifefte oftendit, qui in Hedera terreflri amarus mn & e latine.
& modice acris eft,atqueadeo calorem prae fe fert, Elatine uero refrigerat atque ad-
flringit.Sic non effe Afclepiada,uttaceam quod Sccuridacx fimile femen non pro No« cftAfdet
ferat,uel unus locus natalis fatis monftrat, Afclepias enim in montibus,Hedera au Pa¬
tern terreflrisin decliuibus locis &ual!ibus, ut germanicum nomen (Bttmbdreb
abunde indicat,prouenire fokt» Qux autem herba fit Afdepias3fuo loco dictum a
nobis eft»

L O G V S»

Nafcitur in cultis locis,iuxta etiam fepes S£ dumeta,

T E Μ P V S»

In Martio ftatim erumpit,& floret in magnam ufep xftatis partem»

T E M P E R A M E N T V M.

Amaritudo exiguaq? acrimonia folioru & florum fatis monftrant herbam hanc
calidam &ficcam cife,ita ut hi qui frigida eife ftatuunt,reprehenfione non careant» e mr quorund 4

VIRES. EX DIOSCORIDE,

Folia eius trioboli pondere in aqux cyathis tribus,quadragenis aut quinquage^
nis diebus pota,ifchiadicis pro funt» Morbum quoque regium in ienos feptenosue
dies fimiliter pota emendant atep expurgant»

EX G A L E N O.

Chamxcifsi flos quum fit admodum amarus,iecoris obftrudicnes foluit. Sunt
qui illum etiam ifchiadicis exhibeant»

notatur.

eee

EX PLINIO»

c

Chryfaitibcm
uruie diel um.

87 S PLANTARVM HISTORIAE* CAPt C C C X X X V*

EX PLINIO*

Chamteciffbn appellant Hederam non attollente fe a terra. Et h sec contufa in ui
no acetabuli men fura lieni medetur* Eius folia bibuntifchiadici tribus obolis,in ui
ni cyathis duobus feptem diebus,admodum amara potione*

APPENDIX.

Has omnes iam comemoratas facultates Hedera: terreffri reccntiorestribuunt:
neq? dubium eft,quumfitadmoduamara,quin eafdem habeat,8£ alia etiam poisit
qusc illi adicffbunt,ut euocare fuppreflos menfes,urinam mouere, obtufum audff
tum remonere. Contra peftem etiam tradunt efficacem effe: id quod equites quo^
que fciunnhi enim quoties fibula didapeffis equum corripuerit, hac contra eande
herba magna efficacia utuntur.

O

DE CHRYSANTHEMO CAP» CCCXXXVI»

N Ο Μ I N A.

ρυςαμθεμον Graecis,Chryianthemu Latinis,offidnis inufitatum.
Germanis <5olhtblmn/0ct>maii5blum/a pinguedine quse contrito db
gitis fiofculo apparet, & ‘iOzathlnm nominatur.Chryfanthemon uerd
a flofculis auri fplendorem 8C colorem prae fe ferentibus, didum eff*

FORMA*

Herba eff tenera,fruticss tamen fpcciem obtinensjeues proferens caules, 8dnul
tifidafoliaduteos florcs,uehementer fplendentes,& oculi inffar circulares. Ex qua
fane deferiptione fatis clarum eff, herbam quam pidam damus, effe Chryfanthe^
mon,quod illi omnes a Diofcoride tradita: nota:,nulla prorfus rcclamantc,conue^
D niant. Quibus Democritiin Hydroicopico accedit teffimonium,qui herbam hanc
quae Batrachio fimilis eff, Chryfanthemon Grecis appellari fcribit,folrjsqj Api) eC
fe,maioribiis tamen,flore auri colore fplendente. Addit denicp ab Aquilegrjs mire
celebrata effe,eo quod aquam fubeffe certum fit,ubi folet emicare. Quae quide fim
gula herbe illi quam depidä exhibemus refpondent. Nam ut caetera omittam, ubi
haec nafeitur aqua: latices fubeffe non eff dubium* Quidam perperam Waflcvba*
nenfitfi germanicenominantmamhocnomineappellataherba, alia ab ea eff, utin
capitedc Batrachio docuimus* Nam cum hxenoffra acrimonia uacet, quanquam
Batrachrjs fimilis fit,tamen in numero illorum effe hoc nomine non poteft*

L O C V S*

Nafcitur prope urbcs,in pratis humidis,& alrjs locis aquoffs*

T E m p v s*

Maio mcnfe eius floribus prata SC loca humida fplendefcunt*

TEMPERAMENTVM*

Eiufdem effe cum Buphthalmo temperamenti, &guftus Si facultates declarant»
Calidum itaque effe SC ficcum conftat*

VIRES. EX DIOSCORIDE*

Eius ffores cum cerato triti,ffeatomatadiicutereproduntur.Regio morbo cor*-
reptis coloris bonitatem tempeftiue reddit, a balneo poft longiorem in eo moram
exitu pota*

EX PLINIO*

Veficsc calculos Chryianthemonei)citf*

DB C HAMAE-

j

$8o

DE CHAM AE LE ONE ALB

G CAP. CCCXXXVII.

NOMINA.

CdrduiufudrM.

Cardopdtium.

Chamäleon UH'
de diffus.

Suarm Cardum
qture nominatus

am ai λ έπη λ&κοί Graecis, Chamadcon albus, Carduus fuarius &ua»
rius Latinis, officinis Si barbaris Cardopatium appellatur. Quod no»
mcn hauddubie corruptu ed,dedudumq? a didione Pancration,nam
fic olim effic nominatu Chamcleonem Apuleius teitaturtaut aCarduo
uario,aqiiadidione}u fcilicetlitcrain p,&r in t mutata, in Cardopatiu facilis eH
lapfus. Germanis ^bmwurij/eleganti alluiioneadCarduum fuarium,nuncupa'
tur. Chamäleon autem afolioruuarietate dici coepit. Mutat enim cum terra colo»
rcs,Plinio teile : hic niger, illic usridis, aliubi cyaneus,aliubi croceus,atq? alrjs colo»
ribusuidetur. Suarius autem Carduus didus e ffi quod fu es fi in polenta exhibea^
tur, perimat . Ob quam etiam cauiäm ÜrbcrwurQ Germanis nuncupatam puto»

FORMA.

Folia habet Siiybo aut Scolymo ffmilia,afperiora autem, acutiora,nigro9 Cha>
macleone ualidiora , Caule uacat, uerum e medio fpinam Echino marino, aut Ci»
narae fimslem erigit , Flores purpureos, ueluti capillos,qui in pappos euanelcunt.
Semen Cnico firmle, Radice in pinguibus collibus craffam, in mon tofis uerbgra»
ciliorem,m profundo albam,aliquatenus aromaticam. graueolente&- dulcem. Pii»
nius libro xxtj,cap,xvii],brcuiusherbamhancdepingit,ficinquiens:Aiperiorafo
lia habet, ferpit in terra Echini modo fpinas erigens, radice dulci, odore grauiisi»
mo, Qua: certe notae in uniucrfum omnes, herbae qua: hodie barbara & corrupta
noce Cardopatiu uocatur, adamuisim refpondent, ita ut nemo non effe Chamae»
Iconem perfpicueintelligat. Hucaccedit quod facultates etiam eaedem fint, Radix
D enim Chamaeleonis albi haußa,uenenis relidit . Radix etiam Cardopatrj ex rccen
tiorum tradmone,mirificeueiienis adueriarfi&l contra peftilcntiam popularim iaev
uientem,ut paulo pod dicemus, eiticacifsimu effie remediu dicitur. Quod ii fameti
rediora quis protulerit,non grauabimur hic,ut in alrjs quccp,mutare fententiä»

L O C V S.

In glabretis montium prouenit,5dn fyl uis,ut hinc etiam iyluaticus Carduus co
gnominatus fit.

T E M P V S.

Iulio Si Augudo menfibus cum fuis floribus effodi pote ft»

TEMPERAMENTVM.

Radix eius calefacit fecundo ordine abfoluto,deficcatautem tertio»

VIRES. EX DIOSCORIDE.

Radix pota acetabuli menfura, latos lumbricos pellit. Sumitur autem in uino
audero,cum dccodoOrigani.Hydropicis comode drachma in uino datur; etenim
cos extenuat. Contra difficultatem urina: decodum eius propinatur. Pro theriaca
cum uino pota ed. Occidit canes &fues» Mures item necat fubada cum polenta,
authydrclaeo madefada.

EX GALENO.

Radix eius potui datur acetabuli menfura contra latos lumbricos cum uino au^
itero. Exhibent etiam aqua inter cutem laborantibus»

EX P L I N I o.j

Hydropicos fanat fucco radicis decodte. Bibitur drachma in paffo. Pellit & in^
terancorum animalia acetabuli menfura fucci ciufdem in uino audero cum Origa»
ni fcopis.Facitad difficultate urinae. Hic fu ccus occidit canes fuesqffn polenta. Ad»
dita aqua OC oleo contrahit in fe mures Si necat, nifi protinus aquam forbeant.Ra»

dicem

cce 5

SSI PLANTA RVM HISTORIAE CAP, CCCXXXVI I,

C dicem eius aliqui conci (am feruari iubcn t funiculis pendente, decoquuntq? in cibo
contra fluxiones, quas Graeci rheumatifmos uocant«

APPENDIX.

Recentiores radice Cardui fuarrj drachmae pondere in uino fumptam cotra pC'
ftilentiae contagia prodcfle tradunt. Eandem etiam in aceto deco&am, contra fca-
biem,impetigine,&ornnes cutis foeditates curatu difficiles conferre fcribunt,fi eius
deco&o lauentur. Idem dentium etiam dolori fuccurrit.

DE CHAMAELE ONE NIGRO

GAP, CCCXXXVIII,

N Ο Μ I N A.

a m ai λ E λ n μίλαζ Graecis , Carduus niger aut Vernilagium Latinis
dicitur. Officinis haec planta incognita exiffit. Germanis allufionead
latinam nomenclaturam (φχναν% cv (Bartcnbtffid uocari poteifi,quod
fcilicet in hortis tantum culta proueniat . Sunt qui eam a candore folio'
rum nominent wclfd? wetj? jDiffcl/ied prior appellatio ad diicriminandas plantas
cUmthonni* rneliorexifiit.Chamaeleon uerodi&us eil a uarietate folioru, quae pro terrae & lO'
gtr cur ώβΜ. cor- differcntia,aut admodii uiridia,au t fubalba,aut coerulea, aut rubra inueniun^
tur. Niger ucrb hauddubie a radice appellari coepit.

FORMA.

Foli]s Scolyrnofimilis eif,minora tamen, teninoracp,8£ rubentia ea habet. Cati'
lem emittit digitali crafsitudine,dodrantaleni,fubrubru, qui in fummo habet uni'
bellam, & fpinofos flores tenues, hyacinthi aemulos, uerficolores. Radice craflam,
D nigram,denfam,S£ aliquando corrofam, quae diffe&a fubflauefcit, & comanduca'
tamordet.Hceqiiidemnotaequanquaplantc,cuiushicpicfmradaimis,fereomnes
uideantur quadrare:caulem enim euehit dodrantale, & altiore etiam, digim equan
tem crafsitudine,fubrubrum, folia inftar Scolymi,minora,fubalba 8i leniter punL
cca,candidu achifpidum florem,hyadnthina purpura uanatu, radicem nigram 5C
fubflauam: tamen cum non admodii linguam ueliicet comanducata radix, fit ut no
parum an legitimus fitChamaeleon niger addubitem. Veru cum multi huius teiru
poris uiri eruditi hanc plantam Chamaeleone nigrum eile credant, nolui hoc teni'
pore ab rjs prorfus diiTentire,atqueadeo eandem quae illi, plantae huic indere appei
lationem uolui,maximecum nullam aliam eidem couenireapudDioicoridemde'
feriptionem uideam, donec aliquid certius de ea nobis aut alrjs compertum fuerit.

LOCVS.

Nufquam fua fponte in Germania proucnit,quare cultura indiget. Naiciturau
lern Chamaeleon niger, Diofcorideautore,iiccis,campcflnbus,cliuofis^,&mariti
mis locis. tempvs,

lulio menfe floret, ac fubinde in capitulis rotundis Auguffo inenfe femen hifpi'
dum profert. __ TEMPERAMEN TVM.

Chamcleontis nigri radix ficca eff in tertio ordine^calefacit nero in fecundo abfo
luto. VIRES. EX DIOSCQRID E.

Radix trita,additis exiguo atramento futorio,cednno oleo,& axungia,fcabiem
abigere poteft.Abftergit etiam impetigines,admixtisfuIphure&bitumine.Deco
cturn eius collutione dentium dolore mitigat. Cum pari pipere 8tccraoblita,dolen
tibusdentibusauxiiiaturtQuinetiafouentureadentes5quudecoiftainaceto5&ca'
Iens impofita fuerit. Scriptorio ilylo doleti denti calida admota, eum frangit. Cum
iulphure decolore ob fole facie, & alphos emendat, Mifcetunnedicamentis eroden
tibus. Phagedgnas,ferinacj? ac tetra ulcera illita,ad mitiore habitu transferens fanat.

EX GALENO*

* Λ '

Ο li A M AH LEON

NIGER.

0ci?W4trQ (5<mcttt>ifieU

884

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXXXVIII,

EX GALENO*

Radix quiddam letale obtinet, quamobrem eius foris ufus ad fcabies, impetigo
ncs,alphos,& in fumma ad omnia qusc deterfione poftulant. Praeterea emollienti
bus &C diicutientibus medicamentis mifcetur,ac illita phagedaenica ulcera fanat*

EX PLINIO»

Radice eius lichenes curantur,cum fulphure & bitumine una co(ftis;comandi,L·
cata uerb dentes mobiles,aut in aceto decoda. Succo icabiem etiam quadrupedum
Enant, Et ricinos canum necant*

CAU

DE CHAMAEPITY^ CAP> CCCXXXIX^

NOMINA*

a m ai p i t y ς Graecis, Aiuga fiue Abfga,autore Plinio,Latinis dicitur*
Iniienitur&ibigauocari,quodnome,Hermolao tefte,fereferuantho^
die Illyrici. Hinc abieris duabus literis i &C g,Iba,8£ ab Aiuga abiedkv
m. ne literarum a S^gjua manauitin uulgi nomenclatione. Officing luam

cognomento mufehatam appellam,Gcnnaniyc Icttcfetryc lieber. Caeteru Chamae
chmtpitysm- pitys dicfta eft,quafi humilis & brciiisEumiq^deprefTapiceamam eius folia piceam
dedid<t. olent . A biga uerb uocata propter abortus, quos, educendis i]s quae in utero funt,
Atigtqmeuw excjtarc £blet.

GENERA*

p rim. Tria eius funt genera» Vna folrjs Sed? feu Αϊζοΐ, quam nos fcemina fecimus* Αί
Altaa. tera ramis anchorae modo incuruis, quam nondum uidimus* Tertia mas dicitur
Torna. €tI'am Diofcoridi* Harum diferimina e deicriptionibus certius cognoices*

D FORMA.

Prima, herba eft per terram ferpens, iubcurua, folia minori Azioo fimiliabax
bcns,multb tamen tenuiora,pinguiora:hoceif,utSerapioninterpretatur,iuperie
plus humiditatis tenacis habentia, &hirfuta, circa ramos frequentia, odore piceae,
flores exiguos,iuteos aut candidos, radicem Cichorij. Altera cubitalibus eft ra^
mis anchorae modo incuruis,tcnuibus,coma fupradida: fimili, flore candido,(erm
ne nigro. Olet autem & ipia piceam . T crtia quae maicula appeilatur,herbula eft
foliolis tenuibiiSjCandidis &hirfutis,cauleaipero, candido, floiculis luteis, femine
fecus alas pufillo, Piceam &haec olet.

L O C V S.

Sua iponte,quod fciam, in Germania non prouenit.Nunc tamen in hortis plan
tari cccpit. Plinius tertiam in petris naici tradit^

TE M P V S.V . . ^ r/- 7 P

Floret Iunio & Iulio menfibus.

TEMPERAMEN T V M.

Chamaepitys guflu quidem amaru faporem acri uafidiorem obtinet. Efl: autem
in calefaciendo fecundi,in ficcando uerb terti] ordinis. J » Ή* /wWr 'rnjntn «

Folia primae feptem diebus in uino pota,regio morbo medentur. Quadraginta
uerb ex hydromelite,ifchiadicos fanant.Danturpeculiariteriednorofis,urinaediE
ficultatibus, Sirenum uitrjs* Profunt etiam torminofis. Ea apud Heracleam Pom
ticamjperindcatq^antidoto contraaconitum utuntur3bihcntcsdecodu. Adante^
dida illinitur,cum polenta iure decodi macerata.Trita 6^ cum fico pro pilulis data
aluum cmollit.Excepta meile, fquama aeris,&refina,purgat. Appofita ex melle,ex
utero ducit. Mammaru duritias difeutit. Vulnera glutinat* Vkeraquaeferpunt,

cum

ff?

CHAM AEPITYS

P R I Μ A.

3\lcn$ci*yc lieber wctblc*

Λ

PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXXXIX,

8S7

A cum melle illita cohibet, Secunda St tertia eandem uim obtinent,non tamen ufque
adeo efficacem,

EX GALENO,

Eftedu expurgat Chama:pitys, abftergitq? uifcera plus quam calfacit. Proinde
regio morbo correptis, & omnino quibus facile iecur obftruitur,bonum eft medi¬
camentum, Quin &menfes ducit tumpota,tumappofita cum meile. Sed & urinae
inouendae aptum eft medicamen. Sunt qui etiam eam exhibent ifchiadicis dccoda
in melicrato. Herba porro ipla uiridis magna uulnera conglutinat^ ulcera putre-
icentia fanat. Mammarum praeterea durities difcutit.

EX PLINIO.

Profunt aduerfus fcorpionu idus, Item iecinori illita? cum palmis aut cotoneis.

Renibus &uefica?,decoduearu cum farina hordeacea. Morbo quocpregio,&urb
nardifficuliatibus,ex aqua decodabibunt.Nouifsima contra ferpentes ualetcum
melle.Sie&iappofitauuiuas purgat.Sanguincdenfatumextrahitpota.Sudoresfa
cit, perundis ea . Peculiariter renibus utilis eft . Fiunt ex ea St hydropicis pilulae,
cum ficu aluum trahentes. Lumboruquocp dolore uidoriati pondere in uinofinit.

St tufsim recente, Mortuos foetus ex aceto coda potaq?,erjcere protinus dicitur»

APPENDIX.

RecentioresherbarffiS^ magna officinam pars, aliam Chamaepitynoftendunt, °i f citurum
folio Saiuiecrimofo,anguftiore tamen, St ad radice maiore, flore fubcandido ac Iu- enor‘
teo3St femine nigrotqua: tarne legitima Chamarpitys non eft,fed prima potius Si-
deritidis,ut fuo diximus loco,fpecies. Delinant igitur fubinde hac herba pro Cha-
maepity uera uti, ac illius loco has quarum nunc piduras damus ufurpent. Erroris
autem huius nulla alia fuit caufa,quam quodChamaepitys etiam ueteribus alio no
B mine dicta fit Sideritis. Hinc plcrkp decepti eam herbam qua: priuatim ac proprie
fic ii0minatur,pro Chamepity ufurpare coeperunt. Sideritis aute nulla alia de cau-
fa dida eft Chamaepitys,nifi quod illi uulnera glutinandi infit facultas,

DE P8YLLIO CAP> CCCXL>

NOMINA,

v λ λ i o w orscce, herba Pulicaris latine,nomen orxeum in offici-
nis retinet,gcrmanice pftlicn&tfut nominatur.Tam grtecam au
tem quam latinam appellatione a pulice, cuius effigie femen eius pfyUium unde
refert,fortitaefthcrba.Vel,utnonnuilisuidetur,qiiiafiuiridisin ditium.
domum feratur,gencrari in ea pulices prohibeat,

FORMA.

Pfyllion folia Coronopo fimiliahabet,hirfuta,longiora,ramos dodrantales, To
ta herba ad fccni graminisue formam accedit. Coma eius a medio caule incipit, ca¬
pitula bina aut terna in fummo contrada conuolutaue, in quibus femen pulicibus
fimile, nigrum durumc^,

L o c V S.

In aruis St incultis nafdtur , Nufquam tamen, quod Idam, in Germania nifi la¬
tum prouenit.

T E Μ P V S. *

Flores tota fere scftate ex capitulis eius, qua; fpica? formam obtinent, erumpem
tes dependent, canino capiti haud dilsimiles, ut pidura abunde monftrat. Semen
uero autumno profert*

TEMPERAMENTVM.

Semen eius ex fecundo refrigerantium eft ordine, in deficcando uero St hume-
dando medium quodammodo &fymmctrum,ComentumMefues de fubftantia Mcfuescomate
eius interiore calida nihil moror. VIRES. tm‘

PLANTARVM HISTORIAE CAP. CCCXL,

88p '

A· VIRES* EX DIOSCORIDE.

Vis Piyllio refrigeratoria.Cum rofaceo,aceto,aut aqua illitum articulom dolo^
ribus,parotidibus,tuberculis,ccdematis,luxatis,capitisq?dGloribus prodeft.Ente
rocelis feu inteftinoru ramicibus puerorum, Si umbilicis prominentibus cum ace^
to illitum medetur. Oportet autem acetabuli menfura tufum in aqua: heminis dua
bus madere, Si ubi aqua concreuerit illinire:egregic fiquidem refrigerat;ddc(flum
enim in feruentem aquam, calorem eius reprimit . Prodeft eryfipelatis . Perhibent
fi uiridis domum importetur, prohibere ne in ea pulices generentur.T uia cum adi
pe, fordida& maligna ulcera expurgat* Succus eius cum meile ad aures fluxione
tentatas,& uermiculofas conducit*

EX PLINIO*

Vis ei ad refrigeranduingens.Semen in ufu.Fronti imponitur in dolore &term
poribus,ex aceto &roiaceo,autpoica. Ad cartera illinituracetabuli menfura,fexta'
rio aqua: denfat ac contrahit.T une terere ac crafsitudine illinere oportet cuicunq^
dolori,8£colle<flioniinflammationiq?. Tenafmo in aqua cum radicibus deco&um
medetur. Omnibus articuloru morbis falutare efl huius femen madefaclu in aqua,
admiflis in heminam feminis duobus refina: colophoni£ cochlcaribus,thuris uno»

DE PSEVDONARDO> C A P* CCCXLI^

\

NOMINA.

ευδομαρδος gra:ce Silatine nominatur, quod fcilicet non fit uera
Si genuina Nardus, cuius Dioicorides Si ali) ueteres meminerunt* p feudonardut

GENERA. unde didit.

Duüm cernitur generum. Alterum procerius efl, Si maiorem fpirat *

odorem,nec minus quam Nardus placet. Hoc nos Pfeudonardu marem diximus*
Officina:& uulgus herbariorum Spicam a fpicatis floribus nominant. Germani spica,
eptcmwvbi. Alterum amplitudine Si odore minus, quod nos Pfeudonardu fa>
minam appellauimus. Officina: Si herbari) recentiores Lauandulam uel Lauem LauanduU .
dulam,eo quod balneis Si hominum lauacris expetatur, elotaq? omnia fi pcrmificca
tur odoris commendet fuauitate,uocant* Germani ad hoc nomen alludentes £.
ucnbcl nuncupant*

FORMA.

Frutex efl folio craisiore, carnoio, angufto, colore languido, in candidum uer^
gente,pi!ofo,frequentibus fpicis in ariflas iparfis, flofculis in fpica fere coeruleis, in
Lauendula autem purpureis*

L O C V S.

Gaudent apricis Si petrofis,tanta fuauitatis fragantia,ut omnes pene flores odo
ris iucunditate uincant,qua dote ueftibus inferuntur*

T E M p v s*

Vtraque perpetua coma exitu ueris canefcit, Iunio&Iulio menfe(picatur,flo^
ribusq? pra:gnans efl*

TEMPERAMENTVM.

Calefacit Si ficcat ordine fecundo, tenuibus^ conflat partibus, haud multum a
natura Celtica: Nardi diisidens*

VIRES»

Antiquus manuferiptus herbarius eafdem fere facultates Pfeudonardo, quas
Celtica habet, tribuit,dum in hunc modum feribit : Stomachi dolorem frigidum,
eiufdem inflationes, uteri dolores, lienis duritiem, iecinorisq? obftrudiones tollit*

fff Strange

894 PLANTARVM HISTORIAE CAP, CCCXLI,

C Stranguriae & difficultati urinae auxiliatur. Capiti admota calefacit,eiusq?humidL·
tates exiccat.Hinc eft quod recentiores tanti fper eius ufum in frigidis cerebri &ner
worum morbis,apoplexia,paralyfi,& fimilibus comendent.

Sequentia duo capita7quoniam abßlutoferme opere ad nos ue nerunt^ idcirco fiio loco re -
poni non potuere ? tamen ne leSlor ijs fraudaretur 7in calcem potius reijce'
re?quam omnino pr&terire7collibuiU

DE DIGITAL I> C A P* CCCXLII^

NOMINA,

Vod appellatione tum graecatumlatinaherba haec hodie deftituta (it,
nulla alia de caufa fa&um exiftimamus, quam quod ueteribus incognL
ta fuerit, Nos pulchritudine eius ille&i, Mwuoy eile diutius non fumus
pafsi, Appellauimus autem Digitalem, alludentes ad germanicam no^
m en elaturam §in$etbnt/(icenim Germani hanc ilirpem nominant, a florum iL
militudine,quae digitale pulchre referunt ac exprimunt. Hac appellatione utemur,
donec nos uel ali] meliorem inuenerint.

GENERA*

Oigitalrt pur * Duum eft generu* Vna enim purpureos obtinet flores,ideoq? Digitalem purpu

pure*. ream appellauimus. Germanis bianmv dicitur. Altera luteos habet flo

DigitditluteA. res,ob id Digitalis lutea dicfta nobis eft* Germanis ^ecler^mgerbut nominatur*
In ali] s per omnia fimiles funt*

D FORMA*

Herba eft cubitalis,folijs latis Sd oblongis. Plantagini non difsimilibus,in extre^
mitatibus ferratis,floribus a lateribus caulis ordine dependentib, digitalis formam
referentibusjpurpureis aut luteis. Quibus decidentibus, femen in calycibus latum
3C oblongum profert.Radix illi eft exigua 5 i capillata*

L O C V S*

Nafcitur in montibus,umbrofis & faxofts locis*

T E Μ P V S*

Floret Iulio potifsimu menfe,atcpfubinde cadentibus floribus femen producit*

TEMPERA MENTVM.

Impenfe amara eft herba,perinde atep Gentiana,ut hoc nomine calida Sc ficcam
efle euidentifsimum fit*

VIRES*

Haec herba hauddubie quum opus eft extenuatione, abfterfione, purgatione,
Sfobftruftionis liberatione,efficax admodu efte folet. Nam,utteftatur Galenus \u
bro iip.de iimp.med, facul. cap.xvrj, amari fapores abftergunt,expurgant, SC quae
in ucnis eft craisitiem incidunt. Qp amobre m en fes etiam quae amara funt mouerc
poflunt,8£ ex thorace pulmone pus educere. Quid multa c1 poteft haec
herba fere omnia quae Gentiana, cuius uires fuoinlo.
co inuenient ftudiofi*

DE OCIMA-

DIGITALIS

PVRPVREÄ

δ

DE OCIMASTRO CAP^ CCCXLIII»

NOMINA.

κιμο£ιδΕ2 Graecis, Ocimaftrum Latinis dicitur . Officinis inufita^
tum atque incognitum* Germanis wtlb ^5nfilg appellatur. Ocimoides
uero Grarcis haud alia ratione dicflum eft, quam quod Ocimo,fuis po^

_ tifsimum folrjs fimile iit. Ocimaftrum autem Latini,quafi fylueftreOd

mum appellauerunt. Nam fic ipfum uocare uidetur lib.xx.cap.xirj , Plinius*

FORMA.

Folia habet Ocimo fimilia,ramulos dodrantales,cofdemcp hirfutos,filiquas Hyo
fcyamo perfimiles,femine nigro plenas,Melanthio feu Nigella? fimili(Iegendu em
in Diofcoride ΙοιΙώ τ©-, &non Ιοικότκς ^ut habent aliqua exemplaria)Radix illi e ft gra
cilis Si inutilis.Ex qua quidem deliniatione omnibus palam fit, ftirpem, cuius effi¬
giem atcp pidura damus^He Ocimaftru:fiquide folia fert Ocimi, ramulos palma,-
res Si quadratos (quod Diolcorides omifit) hirfutos, flores purpureos (quos itide
Diolcorides no explicauit)forma Ocimi floribus fimiles,qui tamen colore,qui illis
candidus eft,difl:ant:decidentibus floribus filiquas Hyoicyamo fimiles,feminisni^
gri,Melanthiofimilis, plenas oftendit.Radice etia nititur tenui &fuperuacua. His
omnibus etiam accedit odor, qui plane Ocimum referre uidetunita ut nemo dubi^
tare debeat,quin haec herba uerum fit Ocimaftru,potilsimum cum illi Diofcoridis
defcriptio fic quadret,ut nulla prorfus nota reclamare uideatur*

L o c V s.

Nafcitur arenofis in locis. Copiofe auteiuxta Nirtingam ad Nicerum oppidulu
prouenit,ubi idipfum primu uidi,acreperi;alias,quod fciam,mihi nunquä uifum.

T E Μ P V S.

Floret in fine Septembris Ö^Odobre menfe,atq? fimul in filiquis femen profert*

TEMPER AM E NTV M.

Ocimaflrum, maxime eius femen, eft calidae Si ficcae temperaturae, quod fapor
etiam fatis oftendit,qui cum modica adftridione amarus eft.

VIRES. EX DIOSCORIDE*

Semen Ocimaflri in uino potum, medetur uiperaru dC aliarum ferpentiu mor^
fibus.Ifchiadicis datur cum myrrha Si pipere.

EX GALENO.

Ocimoides quidam philiteriucognominant.Radix fuperuacanea efi:* At femen
tenuium partium,^ deficcantis citra mordacitatem facultatis eft*

EX PLINIO.

Sylueftri Ocimo uis efficacior ad eadem omnia, quae fatiuo* Peculiaris ad uitia
quec uomitionibus crebris cotrahuntur* Vomicis^uuluae, contra^ beftiaru mor,
fus radix in uino eft efficacifsima»

APPENDIX.

Vel fylueftre Plinrj Ocimudiuerfum eft ab Ocimaftro, aut in uerbis dufdeiam
produdis,error fubeft.Quum enim Ocimaftri radix, Diofcoridis Si Galeni teftf
monio,inutilis fit,non rede aPlinio dicitur quod eius radix in uino contra beftiaru
morfus efficacifsima fit : fed hoc potius, Diofcoride teftc, femini tribuendum erit*
Quare in Plinio legendu,contraq? beftiaru morfus femen in uino eft efficadfsimu«
Quam faneledionem Diofcoridis autoritas abunde confirmat, qui Oci-
maftri femen cum uino potum, contra uiperarum Si alio^
rum reptilium ictus efficax efle tradit*

fff 4

COMMENTARIORVM DE STIRPIVM
HISTORIA FINIS.

^95

Ocimoides cur
diflum.

Ocimaflrum .
Sylueflre o cis
mum .

Diofcoridis h*
citi emendatus;

Vllnij locus
emendatur «

PICTORES OPERIS,

0«'nw'c«6 2M i>mwe Äkjx*.

SCVLPTOR
s2)iUviS ^ΙϋΟΟίρί).

EMENDANDA IN COMMENTARIIS
de Stirpium biß oria.

Pag.4,uerfit. legendum, Hypochondrqs,iecinori Sic. Ibid.uerf 2o.!egendum,Eadem poteft praeftare
cum fapa, aut lenticula. Pag.8.uerf.n.PIin.lib.2i.cap.2i.marem quidem campeftre Sic. ibid.uerf 13. eiuf-
dem nomenclaturaerexpungendum itaqj cöma pofteiufdem. Ibid.ucrf.t6. quodmafculum appellamus.
Pag.it, uerf.tp. Ex Macro. Pag.14.uerf j9.1egc,deAcoro uero affirmare. Pag. 16. uerf 4o.tuberculafacul
rarem obriner. Pag.28.uerf 29. renuis inteftim dolores. Pag.29.uerf i6.ramofum. Pag.37.ucrf ulr.aeris,
ut piper, admodum fit. Pag.43.uerfpenulr.axungia. Pag.54. uerf 10. mollibus duntaxarfpinis praedira.
Pag.79.uerf 22, Taenias, pro Tineas. Pag.86.uerf 11. ab Aconis. Pag.93. uerf.9. illira, aduerfus. Pag.98.
uerf 8. fi quis in uillaeam exrruxerir. Pag.126.uerf 27.deftiruirur. Pag.128.uerf.34. lege, Cum polenra, 8C
expunge diftionem Si. Pag.13jr.uerf 46.Ieiuno. Pag. 1 41. uerf 26.3 quear. Pag. i4S.iuxta picturam lege,
bellis maior.. Pag.2io.uerf. ult.dulcis eftquodammodo. Pag.23 6. uerf 35. unqj maxime. Pag.263.iu
xtapifturam,ERVC A sylvestris. Pag.264.uerfi9.Kunigundis. Pag.304.mxra pifturam, s at v
Rei a sev thymbra sativa. Pag.326.uerf 34, nitatur, adticiendii, radice. Pag.3 28. uerf.3 7. ter¬
rena fubftanria conitar. Pag.344. uerf f.wfit enim Graecis Sic. Pag.355. uerf 28. taenias. Pag.363. uerf.6.
quarin rhoracefunreducir. Pag.397.uerf37.crafsisqjnonullis. Pag.440. uerf 28. abundat, que. Pag.450»
uerf 25. per integrum retinuit annum amittit 8ic. Pag.eadem, uerf.3 8. Sedi etiam ad deqeienda. Pag.432.
uerf.i.ad feceflfiim prouocat. Pag.472.uerf 28.urranq?uero. Pag. 510, uerf 14. florear. Pag.529.uerf.13. aut
cumlim.Sic, Pag.tfjs.ucrf.p.eflct diferimen.

*

5

i

.

‘

Ifffe

<

it